ZABEZPIECZENIE SPOŁECZNE jest ideą, zgodnie z którą ogół społeczeństwa, poprzez swoją organizację (tj. państwo) jest zobowiązany do zapewnienia określonych (minimalnymi standardami) warunków bytu tym wszystkim, którzy nie ze swojej winy nie mogą go sobie zapewnić poprzez własną pracę. Idea ta opiera się na zasadzie solidaryzmu społecznego a jej realizatorem jest państwo.
ŚRODKI PRAWNE ZABEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO:
ubezpieczenie społeczne,
zaopatrzenie społeczne,
pomoc społeczna.
UBEZPIECZENIE SPOŁECZNE - jako prawna koncepcja zabezpieczenia społecznego wywodzi się z ubezpieczeń gospodarczych, lecz różni się od ubezpieczeń gospodarczych tym, że:
realizuje cel społeczny,
jest ubezpieczeniem wzajemnym
jest ubezpieczeniem przymusowym,
jest ubezpieczeniem gwarantowanym przez państwo.
ZAOPATRZENIE SPOŁECZNE powstało z przekształcenia określonych świadczeń realizowanych w ramach opieki społecznej w uprawnienia o charakterze roszczeniowym.
DWA SYSTEMY FINANSOWANIA US:
1. Repartycyjny, oparty na solidarności międzypokoleniowej, zakładający z góry redystrybucję środków od lepiej zarabiających na rzecz bardziej potrzebujących; Wysokość świadczeń jest zależna od kondycji finansowej systemu. System repartycyjny jest oparty na tej zasadzie, że wpływające w danym roku składki finansują przypadające na dany rok świadczenia.
W modelu repartycyjnym różnicowanie składki, zarówno pracowników, jak i pracodawców nie ma na ogół związku z wielkością uzyskiwanych świadczeń (sens solidaryzmu ubezpieczeń społecznych). Dzisiaj wpłacane składki przeznaczone są na wypłatę dzisiejszych emerytur, jutrzejsze składki na jutrzejsze świadczenia. Podstawową zaletą tego systemu jest to, iż posiadając gwarancję państwa, może być on odporny na załamania gospodarcze i inflację.
System repartycyjny dominuje w polityce społecznej Niemiec i wielu innych państw Europy kontynentalnej.
2. Kapitałowy, składki gromadzone są na indywidualnym koncie ubezpieczonego, inwestowane i wypłacane według jego „zasług”.
System kapitałowy jest systemem indywidualnym; zaoszczędzone środki pochodzą od konkretnej osoby i są do niej przypisane,
Każdy gromadzi składkę na własnym koncie,
Składki wielu oszczędzających są lokowane wspólnie w lokaty,
Czas oszczędzania jest długi.
System kapitałowy ma zalety: politykom trudno nim manipulować i jest obojętny na zmiany struktur demograficznych. System ten jest natomiast mało odporny na bezrobocie i utratę pracy przez oszczędzających), bardzo wrażliwy na dekoniunkturę gospodarczą (spadek cen na rynkach papierów wartościowych).
SYSTEM REPARTYCYJNY A SYSTEM KAPITAŁOWY
Typ zagrożenia |
System repartycyjny |
System kapitałowy |
Starzenie się społeczeństwa |
nieodporny |
odporny |
Wzrost bezrobocia |
nieodporny |
nieodporny |
Spadek płac i produkcji |
nieodporny |
odporny |
Przetargi polityczne |
nieodporny |
odporny |
Załamanie rynku finansowego |
odporny |
nieodporny |
Wysoka inflacja |
odporny |
nieodporny |
Indywidualne Konta Emerytalne
Indywidualne Konta Emerytalne (IKE) stanowią trzeci filar reformy emerytalnej.
Cztery możliwości oszczędzania w IKE: fundusze inwestycyjne, przedsiębiorstwa maklerskie, banki i ubezpieczyciele.
IKE Jest to indywidualny plan oszczędnościowy oferowany zgodnie z Ustawą o indywidualnych kontach emerytalnych przez różne instytucje finansowe w formie określonej przez Ustawę i instytucje oferujące produkty IKE. Zyski z oszczędności na IKE są wolne od podatku dochodowego.
Limit wpłat na rok w IKE nie może przekroczyć trzykrotności przeciętnego prognozowanego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok.
W IKZE równowartość 4 % podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie emerytalne, ustalonej dla oszczędzającego za rok poprzedni.
Zaletą IKE jest zwolnienie z 19-proc. podatku od zysków kapitałowych, czyli tzw. podatku Belki. Taką możliwość uzyskuje się w chwili ukończenia 60 roku życia, pod warunkiem, że wcześniej, w minimum pięciu latach kalendarzowych, dokonywane były jakiekolwiek wpłaty.
W IKZE wpłaty dokonane w danym roku kalendarzowym będzie można przy okazji rocznego rozliczenia podatkowego odliczyć od podstawy opodatkowania.
W jednym i drugim przypadku można dokonać wypłaty całości bądź części pieniędzy przed osiągnięciem wymaganego wieku, ale trzeba zapłacić od tego podatek. W przypadku IKZE dolicza się te pieniądze do dochodu przy rocznym rozliczeniu PIT, a przy IKE podatek od zysku płacony jest natychmiast, proporcjonalnie do wypłacanej kwoty.
Na IKZE będą mogły oszczędzać także osoby prowadzące działalność gospodarczą. Dla nich niekorzystnie jest jednak to, że limit wpłat jest ustalany w oparciu o podstawę wymiaru składki.
ZMIANY W OFE
Zmiany dotyczą m.in. przesunięcia części składki emerytalnej z otwartych funduszy emerytalnych (ofe) do ZUS, z zachowaniem integralności II filaru. Od 1 maja 2011 r. do ofe będzie trafiało 2,3% podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie emerytalne, zamiast - jak do tej pory - 7,3%. proc. pensji, które dotychczas trafiało do OFE, po 1 maja 2011 r. trafi do ZUS, zostanie zaewidencjonowanie na specjalnych Indywidualnych Kontach Zabezpieczenia Emerytalnego, tzw. IKZE. Zgromadzone tam środki będą waloryzowane na podstawie PKB oraz wskaźnika inflacji.
od 1 maja 2011 r. do 31 grudnia 2012 r.
12,22%
2,3%
5,0%
od 1 stycznia do 31 grudnia 2013 r.
12,22%
2,8%
4,5%
od 1 stycznia do 31 grudnia 2014 r.
12,22%
3,1%
4,2%
od 1 stycznia 2015 r. do 31 grudnia 2016 r.
12,22%
3,3%
4,0%
OCENA SYSTEMU US SPRZED 1999 R
Kosztowny - obowiązująca wysokość składki odprowadzanej do ZUS z 1998r wynosiła 45% płacy brutto (w 1981 r. = 25%, pod koniec lat 80-tych 35%) i była traktowana przez pracodawców jak podatek. 0bniżyło to konkurencyjność i rentowność polskich przedsiębiorstw na rynku międzynarodowym.
Nieefektywny i niesamowystarczalny - wysokość wypłacanych świadczeń była nieproporcjonalna do wpłacanych składek na ZUS
Niesprawiedliwy - składkę naliczano od całości wynagrodzenia, natomiast podstawą do obliczenia emerytury nie była max. 2,5-krotność średniego wynagrodzenia. Istniało wiele grup uprzywilejowanych, których świadczenia finansowane były przez wszystkich uczestników systemu. Przedsiębiorstwa państwowe nie płacąc składek nie ponosiły za to konsekwencji w przeciwieństwie do małych i średnich prywatnych przedsiębiorstw.
Nieprzejrzysty, nie motywujący - świadczenie nie było proporcjonalne do wysokości zarobków i stażu pracy. Przedłużenie aktywności zawodowej o rok powiększało podstawę jedynie o 1,3 % i było po prostu mało opłacalne.
Zachęcał do omijania przepisów (wypłacane wynagrodzenie było sztucznie zaniżane za porozumieniem i korzyściami obydwu stron).
Pracownik nie znał faktycznych kosztów ponoszonych przez pracodawcę w związku z jego zatrudnieniem (pracodawca w całości ponosił ciężar opłat na ZUS).
Zmienny i podatny na manipulacje polityczne oraz nieodporny na zmiany demograficzne.
Pracownicze Programy Emerytalne (PPE)
PPE mogą być prowadzone w jednej z następujących form:
pracowniczego funduszu emerytalnego,
umowy o wnoszenie przez pracodawcę składek pracowników do funduszu ubezpieczeniowego,
umowy grupowego ubezpieczenia na życie pracowników z zakładem ubezpieczeń jako grupowe ubezpieczenie na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym,
zarządzania zagranicznego (Do końca 2009 r. Komisja Nadzoru Finansowego nie wydała żadnej decyzji o wpisie do rejestru ppe programu prowadzonego w formie zarządzania zagranicznego).
Pracownicze Programy Emerytalne (PPE) są formą zorganizowanego, grupowego, systematycznego oszczędzania na przyszłą emeryturę. Składki uczestników programu są naliczane i odprowadzane przez pracodawcę do wybranej instytucji finansowej, która zajmuje się gromadzeniem i zarządzaniem tymi środkami.
W ramach PPE odprowadzane są dwa rodzaje składek:
podstawowa
dodatkowa.
PODSTAWOWA jest w pełni finansowana przez pracodawcę i nie może przekraczać 7 proc. wynagrodzenia pracownika. Wysokość składki podstawowej może być ustalana na kilka sposobów:
procentowo od wynagrodzenia pracownika,
procentowo od wynagrodzenia,
z określeniem maksymalnej wysokości lub w jednakowej kwocie dla wszystkich uczestników.
DODATKOWA jest finansowana przez uczestnika (z jego wynagrodzenia, wysokośc wedle uznania).
Kto ponosi koszty i w jakiej wielkości ubezpieczeń społecznych
Składka:
Emerytalna 19,52% (po 9,76% pracownik i pracodawca), z tego 7,3% OFE; 12,22% Fundusz emerytalny.
Rentowa 6% (pracownik 1,5, pracodawca 4,5%)
Chorobowa 2,45% całość pracownik
Wypadkowe 0,67%-3,33% (pracodawca, zależne od rodzaju pracy)