ZAKŁAD UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH
Jako instytucja publiczno-prawna - powstała w 1934 roku, zlikwidowana w 1955 (zadania przejęły: rady narodowe, związki zawodowe, Ministerstwo Pracy i Opieki Społecznej), reaktywowany w 1960.
Od 1999 posiada osobowość prawną - zakładowi przysługują środki prawne właściwe organom administracji państwowej - posiada kompetencje posługiwania się środkami przymusu administracyjnego.
Jest państwową jednostką organizacyjną - pomimo usytuowania ZUS w systemie administracji państwowej koszty działalności ZUS (osobowe i rzeczowe) pokrywane są nie z budżetu, lecz ze składki ubezpieczeniowej.
Składa się z centrali i terenowych jednostek organizacyjnych.
W ramach centrali działa Biuro rent zagranicznych - wykonuje działania w zakresie realizacji umów międzynarodowych a dotyczących ubezpieczeń społecznych.
Zakres działania zakładu
Realizacja przepisów o ubezpieczeniach społecznych, a w szczególności:
- stwierdzenie i ustalenie obowiązku ubezpieczeń społecznych
- ustalenie uprawnień do świadczeń oraz wypłacanie tych świadczeń, chyba że obowiązki te wykonują płatnicy składek
- wymierzanie i pobieranie składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych
- prowadzenie rozliczeń z płatnikami składek i wypłacanych przez nich świadczeń podlegających finansowaniu z ubezpieczeń społecznych
- prowadzenie indywidualnych kont ubezpieczonych i płatników składek
- orzekanie przez lekarzy orzeczników Zakładu dla potrzeb ustalania uprawnień do świadczeń z ub. społ.
2. Realizacja umów i porozumień międzynarodowych w zakresie ubezpieczeń społecznych.
3. Dysponowanie środkami funduszów ubezpieczeń społecznych.
4. Opracowanie aktuarialnych analiz i prognoz w zakresie ubezpieczeń społecznych.
5. Kontrola orzecznictwa o czasowej niezdolności do pracy.
6. Kontrola wykonywania przez płatników składek i przez ubezpieczonych obowiązków w zakresie ubezpieczeń społecznych.
7. Wydawania Biuletynu Informacyjnego.
8. Popularyzacja wiedzy o ubezpieczeniach społecznych.
Do zadań Zakładu należy także prowadzenie działalności w zakresie prewencji rentowej a w szczególności:
- rehabilitacja lecznicza ubezpieczonych „zagrożonych” częściową lub całkowitą niezdolnością do pracy albo osób pobierających rente okresową
- badania i analizy przyczyn niezdolności do pracy
- inne działania prewencyjne.
W ramach prewencji rentowej Zakład:
- kieruje ubezpieczonych do ośrodków rehabilitacyjnych
- może tworzyc i prowadzić własne osrodki rehabilitacyjne
- udziela zamówień na usługi rehabilitacyjne w nnych ośrodkach
- prowadzi we własnych zakresie badania i analizy przyczyn niezdolności do pracy
- może zamawiać u innych podmiotów badania naukowe w zakresie podpunktu 4
- finansuje inne działania dotyczące prewencji rentowej
Zakład sporządza dla każdego funduszu prognozę sytuacji finansowej na najbliższy rok obrotowy.
Rachunek jest zestawieniem przewidywanych zobowiązań i wpływów na dany rok.
Dla kolejnych 5 lat obrotowych Zakład sporządza z funduszy uproszczony rachunek ubezpieczeń.