W teorii tej decydujące znaczenie ma przewaga względna, czyli stosunek kosztów realnych poszczególnych towarów

Autorzy i czas powstania teorii kosztów względnych:

Sformułowanie teorii kosztów względnych(nazywanej także metoda kosztów komparatywnych lub porównawczych) nastapiło na początku XIXw. Uważa się, że jako pierwszy dokonał tego D.Ricardo w opublikowanej w 1817 r. pracy:,,Zasady ekonomii politycznej i opodatkowania”. Wiele jednak przemawia za tym, że pionierem w tym zakresie był R. Torrens(również angielski ekonomista), bowiem wszystkie najważniejsze elementy teorii kosztów względnych zawarł on w swojej pracy już w 1808r.

Obydwaj sądzili, że handel międzynarodowy jest możliwy również wtedy, gdy dany kraj ma przewagę nad drugim w kosztach wytwarzania mierzonych nakładami pracy wszystkich produktów. W tym przypadku kraj może zacząć specjalizować się w produkcji tego produktu, w wytwarzaniu którego uzyska większe korzyści, rekompensujące mu ewentualną stratę spowodowaną zakupem towaru, z którego wytwarzania zrezygnował (przewaga względna).

Autorzy: D.Ricardo, R.Torrens

Czas powstania: początek XIX w.

Zalożenia teorii kosztów względnych:

• Gospodarka wolnorynkowa,

• Brak ingerencji państwa

• Pełna mobilność zasobów pracy w ramach gospodarski narodowej

• Niezmienność zasobów pracy

• Różne warunki wytwarzania w poszczególnych krajach - różne funkcje produkcji

• Koszty produkcji wyznaczane są poprzez nakłady czynnika pracy

Zasada kosztów względnych

Jest podstawową zasadą racjonalnego gospodarowania w skali międzynarodowej bez względu na to, jak się mierzy nakłady. Jest to typowa zasada prakseologiczna, która wskazuje jak uzyskać daną ilość określonego wyrobu przy minimalizacji nakładów- lub(co jest równoważne)- jak uzyskać większy efekt przy danych nakładach. Zgodnie z ta teorią możliwość korzystnej specjalizacji występuje nawet wtedy, gdy jeden kraj produkuje oba dobra absolutnie taniej, a drugi oba dobra absolutnie drożej. Wystarczającą przesłanką do rozwoju handlu jest występowanie między krajami względnych różnic w kosztach wytwarzania mierzonych nakładami pracy.

Kraj A dysponujący absolutna przewagą produkcji obu dóbr powinien specjalizować się w produkcji tego dobra, w przypadku którego jego korzystna przewaga nad krajem B jest największa. Kraj B powinien specjalizować się w produkcji tego dobra w przypadku którego jego niekorzystna pozycja kosztowa względem kraju A ujawnia się w jak najmniejszym stopniu.

Skutkiem podjęcia wymiany zgodnie z tą zasadą jest zwiększenie produkcji dóbr w gospodarce (zwiększenie efektywności gospodarowania w skali światowej).

Prawo wzajemnego popytu stanowi uzupełnienie teorii kosztów względnych. Prawo to zostało zauważone przez J. S. Milla. Mówi ono tym, iż kraj o relatywnie wysokim popycie na towar importowany odnosi mniejsze korzyści z wymiany niż jego partner handlowy o stosunkowo mniejszym popycie na towar importowany.

Przykład liczbowy:

Towary	Wyszczególnienie	Stany Zjednoczone	Wielka Brytania
Krajowe nakłady pracy		Efekty produkcyjne
Pszenica	1 godz.	6 ton	1 tona
Sukno	1godz.	4 metry	2 metry
Krajowe koszty względne(krajowy stosunek wymienny)
mierzone efektami produkcyjnymi 1 godz.pracy
Pszenica		4/6=2/3	2/1=2
Sukno		6/4=1,5	1/2=0,5
Krajowe nakłady pracy na produkcję jednostki towaru
mierzone czasem pracy
Pszenica	1 tona	10 minut	60 minut
Sukno	1 metr	15 minut	30 minut
Krajowe relacje nakładów na jednostkę mierzone
czasem pracy
Pszenica		10/15=2/3	60/30=2
Sukno		15/10=1,5	30/60=0,5

Źródło: A.Budnikowski, E. Kawecka-Wyrzykowska ,,Międzynarodowe stosunki gospodarcze”

	NAKŁADY PRACY W CIĄGU ROKU
		TOWAR X	TOWAR Y	RÓŻNICA
KRAJ A	120	100	20
KRAJ B	80	90	10

Krajowi A opłaca się produkować tylko towar Y i kupować towar X, krajowi B - produkować tylko towar X i kupować Y. Kraj B posiada absolutną przewagę nad krajem A - może produkować taniej i towar X i towar Y. Za towar Y wytworzony przez 100 robotników może kraj A uzyskać od kraju B towar X, do produkcji którego musiałaby zatrudnić u siebie 120 robotników. Kraj B sprowadzając towar Y za towar X otrzyma w zamian za wysiłek 80 własnych robotników towar Y, na którego wytworzenie musiałby zaangażować 90 robotników. Tak mierzona korzyść wyniesie dla kraju A równowartość pracy 20 robotników, a dla kraju B - 10 robotników

David Ricardo w swojej książce posłużył się przykładem Anglii i Portugalii oraz dwoma produkowanymi przez nie dobrami - winem i suknem.

Oba dobra można wyprodukować w obu krajach, jednak w Portugalii jednostka wina wymaga mniejszych nakładów na produkcję niż jednostka sukna. W Anglii nakłady konieczne do wyprodukowania obydwu dóbr są znacznie większe niż w Portugalii, jednak w przeciwieństwie do Portugalii, w Anglii sukno jest łatwiejsze do wyprodukowania od wina. Poniższa tabela przedstawia nakłady w roboczodniach niezbędnych do wyprodukowania jednostki danego dobra w obu krajach:

	Anglia	Portugalia
Sukno	80	30
Wino	100	20

Portugalia ma zatem bezwzględną przewagę, ponieważ oba dobra jest w stanie wyprodukować taniej niż Anglia. Jednocześnie obydwa kraje potrzebują po 5 jednostek każdego dobra. Jeżeli będą chciały zaspokoić swoje potrzeby wyłącznie własną produkcją (czyli powstrzymają się od wymiany), wówczas nakład pracy konieczny do zaspokojenia swojego zapotrzebowania na wino i sukno przedstawia się następująco:

	Anglia			Portugalia
		Roboczo-godziny	Wielkość produkcji	Nakład pracy	Roboczo-godziny	Wielkość produkcji	Nakład pracy
Sukno	80	5	400	30	5	150
Wino	100	5	500	20	5	100
		10	900		10	250

Jednostka wina wyrażona w suknie jest tańsza w Portugalii (1 wino = 0,66 sukna) niż w Anglii (1 wino = 1,25 sukna).

Jednostka sukna wyrażona w winie jest droższa w Portugalii (1 sukno = 1,5 wina) niż w Anglii (1 sukno = 0,8 wina).

Ta różnica we względnej cenie dwóch dóbr w Anglii i Portugalii stanowi istotę teorii kosztów komparatywnych: Anglii opłaca się wymienić jednostkę sukna za jednostkę wina, ponieważ w Anglii sukno jest tańsze od wina. Jednocześnie Portugalii opłaca się oddać jednostkę wina w zamian za jednostkę sukna, ponieważ w Portugalii wino jest tańsze od sukna. Fakt, że Portugalia ma znacząco niższy poziom kosztów dla obydwu dóbr nie wpływa na korzyści, jakie oba kraje odnoszą z wymiany handlowej.

Jeżeli oba kraje zdecydują się wyspecjalizować w produkcji dobra o niższym koszcie komparatywnym i produkować dodatkowe jednostki z przeznaczeniem na wymianę za dobra o wyższym koszcie komparatywnym wówczas będą mogły skorzystać na wymianie handlowej. Globalna produkcja się nie zmieni, zatem Portugalia wyprodukuje 10 jednostek wina, z czego sprzeda 5 jednostek Anglii w zamian za 5 jendostek sukna. Anglia wyprodukuje 10 jednostek sukna, z czego 5 jednostek wymieni za 5 jednostek wina. Nakłady obu krajów będą się kształtować następująco:

	Anglia			Portugalia
		Roboczo-godziny	Wielkość produkcji	Nakład pracy	Roboczo-godziny	Wielkość produkcji	Nakład pracy
Sukno	80	10	800	30	0	0
Wino	100	0	0	20	10	200
		10	800		10	200

Po wymianie 5 jednostek wina za 5 jednostek sukna oba kraje zaspokajają swoje zapotrzebowanie na oba produkty. Jednocześnie w porównaniu do sytuacji, gdy kraje produkowały wyłącznie na własny użytek wymiana pozwoliła na obniżenie nakładów na produkcję:

	Anglia	Portugalia
Koszt bez wymiany	900	250
Koszt z wymianą	800	200
Różnica bezwzględna	100	50
Różnica względna	11%	20%

Zarówno Anglia jak i Portugalia odniosły korzyści na wymianie handlowej, pomimo znaczącej różnicy w ogólnym poziomie kosztów w obu krajach.

---