TEOLOGIA DOGMATYCZNA

1. TEOLOGIA DOGMATYCZNA JAKO NAUKA

Dogmatyka, najogólniej mówiąc to nauka o dogmatach.

1.1. POJECIE DOGMATU

1.1.1. OZNACZENIE SŁOWNE

Oznaczenie słowne wyrazu dogmat zaczerpnięte jest z języka greckiego i oznacza:

- mniemać, sądzić, wierzyć (w znaczeniu czynnym);

- postanowić, wyrazić pogląd.

1.1.2. DOGMAT

Jest to zdanie istotnie zawarte w Objawieniu lub z Objawieniem w koniecznym związku pozostające, a przez Kościół jako nieomylne określone.

1.1.3. DOGMATYKA

Dogmatyka to:

- metodyczna i systematyczna refleksja nad treścią wiary;

- nauka wiary i wiedza o zbawieniu;

- wnikanie przez wierzącego w treść swej wiary podanej w Objawieniu Bożym;

- metodyczne poznanie treści wiary chrześcijańskiej zgodnie z wiarą Kościoła;

Do grupy personalistycznych zalicza się m.in. określenia:

- nauka o Bogu i stworzeniach w świetle Objawienia Bożego;

- nauka o przepowiadanej w Kościele, objawionej tajemnicy Boga w Chrystusie;

- nauki o Bogu, człowieku i jego środowisku w świetle słowa Bożego danego nam najpełniej w Jezusie Chrystusie.

1.2. PRZEDMIOT DOGMATYKI

Przedmiot teologii można ujmować bardzo różnie, ale zawsze w jego ramach znaleźć się winno Słowo Boże, czyli Objawienie, wiara, człowiek i Chrystus. W zależności od tego, który z tych współczynników teolog obierze za punkty ośrodkowy swego wykładu, mówimy o ich podejściu teocentrycznym lub chrystocentrycznym. Przedmiot teologii dogmatycznej stanowią:

- Objawienie - jako przedmiot pierwszorzędny;

- wiara - jako przedmiot łączący;

- kerygmat - jako przedmiot komunikacyjny.

Bezpośrednim przedmiotem są zdania objawione (wiary i kerygmatu).

1.3. METODY NAUK DOGMATYCZNYCH

- RODZAJE DOWODÓW DOGMATYCZNYCH

1.3.1. DOWODY TEOLOGICZNE - to znaczy dowody oparte na Objawieniu.

- dowody teologiczne w znaczeniu szerszym - zwane najczęściej krótko dowodami z Pisma Świętego lub z Tradycji, tzn. z tych źródeł wprost zaczerpniętych;

- dowody teologiczne właściwe - czyli wnioskowanie dedukcyjne wyprowadzone z przesłanek objawionych;

1.3.2. DOWODY ROZUMOWE - tzn. opierające się na założeniach i przesłankach czysto rozumowych. Służą one głębszemu wniknięciu i szerszemu objaśnieniu treści Objawionej, a po wtóre odpowiadają na pytania rozumu stawiane problematyce dogmatycznej.

1.3.3. DOWODY ODPOWIEDNIOSCI - nie posiadają pewnej siły dowodowej. Są raczej próbą wskazania słuszności i zdatności poszczególnych dzieł Bożych dla dzieła Zbawienia i maja moc budzenia zainteresowań tematyką religijną oraz przekonywania do niej.

1.4. CHARAKTER NAUK DOGMATYCZNYCH

Dogmatyka jest przede wszystkim nauką pozytywną. Naukami pozytywnymi nazywamy te, które ustalają fakty, natomiast teoretycznymi te, które dane ustalone fakty tłumaczą lub na nich budują wnioski rozumowe.

Dogmatyka jest również nauką dedukcyjną. Dedukcja to rozumowanie, które stosując prawa logiczne, wyprowadza wniosek z przyjętych przesłanek. Od twierdzeń ogólniejszych zmierza do twierdzeń coraz to bardziej szczegółowych.

Dogmatyka jest również nauką redukcyjną w zacieśnionym zakresie. Redukcja wychodzi ze zdania warunkowego i z jego następnika i dla niego szuka zasady, czyli racji. Tłumaczenie redukcyjne prowadzi jednak tylko do hipotez naukowych, a do pewnika może prowadzić jedynie wówczas, o ile jest uzupełnione dowodem przez wykluczenie innych możliwych przyczyn, a to jest niesłychanie trudne. Inaczej należy oceniać redukcje w matematyce, metafizyce i teodycei, gdyż tam może prowadzić do pewności całkowitej.

2. BIBLIJNA TEOLOGIA WIARY

2.1. STARY TESTAMENT

Nie występuje słowo odpowiadające naszemu pojęciu wierzyć. Stosuje się inne, są one pojęciami względnymi, podkreślają one zaufanie i stałość. Wiara jest podstawą zawierzenia JAHWE. Wykształca się w dziejach Izraela. Bóg objawiał się jako Osoba przynosząca wolność i wybawienie. Bóg kierował słowa objawienia do ludzi, którzy ufali Bogu, byli zawsze posłuszni i gotowi, w nich okazał Bóg swą wierność. Wiara nosi cechę historyczności, jest uznaniem zbawczego działania Boga w przeszłości, wierności przymierzu tu i teraz w czci i posłuszeństwie, nadzieja na

przyszłość.

2.2. NOWY TESTAMENT

Wiara w Nowym Testamencie jest opowiedzeniem się za Chrystusem. Wiara jest warunkiem, że Jezus może czynić cuda, uzdrawiać, odpuszczać grzechy. Wiara może skłaniać Boga do działania, o co w modlitwie prosicie, stanie się, tylko wierzcie (Mk 11, 24). Moc Boga staje się niejako własną siłą człowieka. Celem postawy wiary jest osiągniecie zbawienia, opisanego u św. Jana terminami: światło, kto spełnia wymagania prawdy, zbliża się do światła (J 3, 21) życie a przecież nie chcecie przyjść do mnie, aby mieć życie ( J 5, 40). W Listach św. Pawła wiara jest postawą otwartą, słuchającą. Jest wiarą Kościoła; człowiek wierzący jest, wierzącym we wspólnocie Kościoła. W Liście do Hebrajczyków (Hbr 11, 1-13) jest streszczenie teologii wiary: wiara jest poręką tych dóbr, których się spodziewamy (Hbr 11, 1), bez wiary nie można podobać się Bogu. Przystępujący, bowiem do Boga, musi uwierzyć, że Bóg jest, i że wynagradza tych, którzy Go szukają.

3. WIARA JAKO AKT CZŁOWIEKA

- ANALIZA STRUKTURALNA AKTU WIARY

3.1. WIARA

Wiara to sprawność umysłu, rozpoczynająca w nas życie wieczne i sprawiająca, że umysł wyraża zgodne na to, co jest nieoczywiste. Człowiek powinien pytać nie, w co wierzy, ale komu wierzy. Wierze Bogu!

- przedmiotem formalnym aktu wiary jest Bóg objawiający prawdę o sobie

- przedmiotem materialnym wiary są prawdy, w które wierzymy (to, co Bóg objawia)

- treścią wiary jest to, co Bóg o sobie objawił. Bóg jest miłością

3.2. CZYNNIKI BIORACE UDZIAŁ W WIERZE: ŁASKA, ROZUM, WOLA.

3.2.1. aktu wiary dokonuje człowiek, ale pod wpływem łaski (łaski z zewnątrz), ale jest też łaska wewnętrzna pozwalająca Objawienie przyjąć;

- wewnętrzna łaska to wszczepiona cnota wiary (otrzymujemy ja na chrzcie świętym) a także wtedy kiedy Bóg zwraca się do człowieka;

- Bóg daje aktualna laskę, pomoc - jest to łaska uczynkowa - jeśli człowiek się jej sprzeciwi nie będzie działać; warunkiem jej otrzymania jest pokora;

- w akcie musi wziąć udział rozum, człowiek powinien poznać to, w co wierzy;

3.2.2. akt woli - uwierzenie zależy od decyzji woli, która jest wolna.

3.3. CECHY AKTU WIARY, CZYLI JAKA JEST WIARA?

- pewna - o pewności decyduje Bóg, to jest przedmiot formalny

- niejasna - dotyczy spraw nieoficjalnych, to jest przedmiot materialny

- nadprzyrodzona - źródłem jest nadprzyrodzona łaska

- rozumna - dotyczy rozumu

- wolna - dotyczy woli

3.4. PRZYMIOTY AKTU WIARY:

- stała, mocna - oparta na Bogu

- powszechna - należy wierzyć we wszystko, a nie wybiórczo

- żywa, konsekwentna

Istota wiary - polega na przyjęciu wyrażonych w objawieniu rzeczywistości

4. PRAWDA WIARY I TAJEMNICA WIARY;

DEPOZYT APOSTOLSKI, REGUŁA WIARY, ARTYKUŁY WIARY

4.1. PRAWDA WIARY

Jest to wiadomość o Bożym świecie, które nie jest bezpośrednio dostępne. Te prawdy są podane przez Boga poprzez Objawienie. Na ile Bóg się objawi, na tyle mogę Go poznać.

4.2. TAJEMNICA WIARY (misterium - cos zakrytego)

Rzeczywistość, której człowiek nie potrafi w pełni ukazać, doświadcza prawdy, ale nie potrafi jej wyrazić. Słowa człowieka nie są w stanie ukazać tej rzeczywistości. Ponieważ ta prawda przekracza mnie samego (wymiar transcendentalny). Każda prawda wiary jest tajemnica, ale nie każda tajemnica jest prawdą wiary. Tajemnica jest czymś zakrytym, ale i odkrytym, bo odkryte jest przez Objawienie. Tajemnica odkryta jest nieprzekazywalna. Nośnikiem tajemnicy wiary jest przekaz - Tradycja. Boży przekaz przez ludzi wybranych przez Boga - dla ludzi.

4.3. DEPOZYT WIARY (apostolski)

Depozyt wiary równocześnie oznacza prawdy wiary i sposób życia, jaki Apostołowie i ich współpracownicy przekazywali zakładanym Kościołom (Tradycja). Wiara chrześcijańska jest tradycyjna, bo jest przekazywana. Jest to świadectwo życia prawdami wiary. Apostołowie pozostawili zbiór prawd wiary, sposób nauczania każdego z apostołów - indywiduum; sposób interpretacji pisma; formy kultu - religijność. Już Apostołowie i ich uczniowie stanowili Kościół - wspólnotę. Oni dzielili się już tym dobrem - wzajemne braterstwo, komunia. Świadomie zachowywali przekazane wiadomości. To cos otrzymał, utrzymuj jako nietknięte (l Tm 6, 20) tzn., aby nie sfałszować. Świadomość bycia administratorem, czyli tych, którzy strzegli depozytu wiary.

4.4. REGUŁA WIARY

Jest to druga forma tradycji apostolskiej. Z ta formą spotykamy się u pisarzy chrześcijańskich z końca II wieku. To, co oni nazywają reguła fidei ma mniejszy zakres niż depozyt wiary. Określają tym pojęciem prawdy doktrynalna (reguła) - sama nauka - wiara jako zespół prawd.

- Św. Ireneusz z Lyonu wspomina, że ich Kościoły znają kanon prawdy, czyli podstawowy zarys nauczania wiary. Przekaz podstawowy nauczania, ale zarys pozostaje ten sam.

- U św. Augustyna reguła fidei była zasadnicza. Podkreślał dużą wartość reguły fidei w Kościele.

4.5. REGUŁA FIDEI

Jest to podstawowe nauczanie wspólnoty wierzących. Funkcjonowała to jako tradycja Kościoła; kryterium ortodoksji - poprawności doktrynalnych. To nie jest dokument pisany, ale zawiera najistotniejsze treści wiary chrześcijańskiej pochodzące z Objawienia, przekazane przez Apostołów. Reguła fidei odzwierciedla nauczanie Kościoła zawarte w Piśmie Świętem i Tradycji Kościoła. Św. Augustyn - mówił, że pewne fragmenty Biblii można interpretować dowolnie, ale trzeba się trzymać reguły - tej wiary Kościoła. Ta zasada jest niezmienna, bo pochodzi z Objawienia. Za ta normą stoi autorytet Kościoła. Podobnie jest z pojęciem dogmatu. Wierz, abyś rozumiał. Usiłuj rozumieć, abyś uwierzył. (św. Augustyn) - to oznacza trzymanie się wiary i jej rozwijanie. Ta reguła to wiara w Boga Trynitamego (wiara sformułowana). Jest to przekaz czegoś żywego. Reguła wiary to nie jest wyznanie wiary, wyznanie wiary bowiem opiera się i rozwija na podstawie reguły wiary.

5. PRZYCZYNY KRYZYSU WIARY

Wiara ma charakter darmowy, jest łaską, nie równa się z wiedza, sama wiedza też nie wystarcza. Bóg daje laskę wiary a od nas zależy przyjęcie. Miłość do Boga nie może być emocjonalna - trzeba zachować przykazania. Wiara wymaga rozwoju, ona się rozwija, mówi się o tak zwanym dojrzewaniu w wierze. Wiara jest czymś egzystencjalnym. Prawdziwa wiara weryfikuje się w miłości. W swoim rozwoju wiary nachodzi się na kryzysy i to jest normalne. Przyczyny kryzysu jest ich wiele:

- Podstawowym źródłem i przyczyna kryzysu jest brak zrozumienia własnej wiary. Sama znajomość prawd wiary nie wystarczy, trzeba znać jej wartość. Jeżeli jestem uczciwy, to musze szukać przyczyny, skąd we mnie ten kryzys wiary. Najgorsza jest utrata wiary.

- Obojętność religijna to skutek kryzysu wiary. Jak człowiek zobojętnieje na Boga, to zobojętnieje na wszystko. Nigdy me mogę powiedzieć dość, muszę się rozwijać, bo wiara to pielgrzymowanie.

- Negatywnym skutkiem utraty wiary jest dezintegracja wewnętrzna, bo kryzys wiary dotyka człowieka w trzech

wymiarach: biologicznym, psychicznym, osobowym

Rozwija się na podstawie reguły wiary. Artykuły wiary (res fidei) odnoszą się do samego Boga i Jego działania.

6. SYMBOLE WIARY, ICH FUNKCJE I CECHY,

6.1. SYMBOLE WIARY

Symbol wiary streszcza wiarę. Jest to tzw. ABC wiary. Symbole wiary należą do trzeciego warunku ortodoksji. Do pozostałych warunków ortodoksji należą Sukcesja Apostolska - jako pierwszy warunek ortodoksji oraz Kanon Pisma Świętego - jako drugi warunek ortodoksji. Kanon gromadzi całość autentycznych świadectw tej wiary (księgi treści nauki Chrystusa). Symbol i kanon są nierozdzielne. Symbol wiary zawiera treść wiary. Źródłem prawd wiary jest nauka Kościoła, która zaczyna się symbolem wiary. DS - opracowanie jezuitów - przedstawia kształtowanie się prawdy wiary na poszczególnych Soborach (w języku łacińskim). BF - Breviarmm Fidei - przedstawia kształtowanie się prawdy wiary na Soborach (w języku polskim). Brevianum Fidei zaczyna się najstarszym źródłem formułującym wiarę, to jest symbolem wiary (streszczenie wiary). Symbole wiary są krótkie (chrzcielne zadają pytanie: czy wierzysz w Boga?), oraz długie (credo mszalne nicejsko- konstantyno-politanskie).

6.2. SYMBOLE WIARY PEŁNIĄ NASTĘPUJĄCĄ FUNKCJE:

- wyznaniowa - uwaga zwrócona jest na akt wyznania wiary oraz na podmiot wiary, do którego należy wyznający oraz wspólnota wierzących

- doktrynalna - dotyczy ona formułowania i precyzowania wiary Symbol - to iść razem. Jest to cos, co nas scala. Świadomość wierzącego musi być zjednoczona ze świadomością innych. Skład Apostolski jest najstarszym symbolem, który sięga czasów Apostołów. Symbol to znak symbolizowania. Wiara z istoty jest wspólnotowa.

6.3. CECHY CHARAKTERYSTYCZNE SYMBOLU WIARY:

- symbol to streszczenie wiary; w człowieku jest potrzeba koncentracji (potrzeba precyzowania);

- symbol to efekt potrzeby precyzji;

- symbol ma strukturę trynitarną i linearną (historyczna); symbol ma strukturę trynitarną, bo wyraża ona strukturę Boga; symbol ma strukturę linearną, bo każdy symbol był formułowany na przełomie historii i w czasie;

- symbol ma elementy polemiczne; credo próbuje wytłumaczyć, kim jest Bóg dla człowieka; w każdej wypowiedzi człowieka na temat Boga zawarty jest niedosyt na temat poznawalności Boga, bo Bóg przerasta człowieka; formułowanie wiary nie jest oczywiste, bo wiara może być kwestionowana.

6.4. HISTORIA SYMBOLU WIARY

Od końca IV wieku chrześcijańska wiara opiera się na dwóch wyznaniach: Symbol Apostolski oraz Symbol nicejsko- konstantynopolitanski. Używanie terminu symbol było stosowane w Kościele wschodnim, który wyrósł z kultury greckiej. Ten termin przeszedł do Kościoła zachodniego.

6.5. FUNKCJA WYZNANIOWA SYMBOLU WIARY MA ASPEKTY:

- zaangażowania wierzacego na rzecz Boga, które ma charakter przymierza;

- jednomyślności wspólnoty wierzących;

- posługi wzajemnego uznania (uświadomienia sobie swojej tożsamości chrześcijańskiej); przez wyznawanie wiary, określam swoją wiarę chrześcijańską (trzeba umieć wyznanie wiary na pamięć).

6.6. NAJWAŻNIEJSZE ASPEKTY FUNKCJI WYZNANIOWEJ

- wyraz jedności z Bogiem (człowiek, wierzący, wyznając wiarę, wyraża swoje zaangażowanie na rzecz Boga)

- wyraża jedność ze wspólnotą

- uświadomienie sobie własnej tożsamości

Funkcja wyznaniowa niesie imperatyw moralny - Czy jestem uczciwy wobec swojej wiary? Głównym jej miejscem jest liturgia Kościoła.

6.7. CECHY SYMBOLU WIARY:

- symbol wiary jest streszczeniem wiary, tzn. ABC wiary chrześcijańskiej

- symbol wiary ma strukturę trynitarną

- wiara nie może być utożsamiana z samym poznaniem intelektualnym

- symbol wiary zawiera elementy polemiczne (pewność jest przyczyną polemik-dyskusji; może wzrastać lub zmniejszać się; Co to znaczy być wierzącym? - Być wierzącym to wierzyć w Boga.

7. TEOLOGIA WIARY - PORZADEK TRADYCJI

- TRADYCJA U OJCÓW APOSTOLSKICH,

- DOKTRYNA I TRADYCJA U SW. IRENEUSZA

Wiara chrześcijańska oparta jest na Tradycji, ten nieszczęsny pragmatyzm spłyca życie. Porządek Tradycji jest charakterystyczny dla wiary chrześcijańskiej. Teolog francuski Kongar stwierdził, że na początku była Tradycja, bo Tradycją jest to, co zostało przekazane, czyli Pismo Święte oraz sam akt przekazywania (jak zostało przekazane). Chodzi o jedną Tradycje wiary. Przepowiadanie Apostołów to Tradycja chrześcijańska i to jest dalej przekazywane pokoleniom. Problem autentyczności wiary chrześcijańskiej - jednym z kryteriów wiary jest Tradycja. Ta żywa Tradycja wiary powstała w Kościele. Wiara chrześcijańska jest wspólnotowa, tak jak człowiek - istota społeczna w relacji do drugich i z drugimi. Św. Paweł pod terminem Tradycja rozumie przesłanie wiary (l Kor 15,1-5); są też reguły dotyczące życia wewnętrznego chrześcijan. Ideał postawy chrześcijańskiej jest taki, że chrześcijanin ma stawać się drugim Chrystusem. Te trzy wymiary kształtują Tradycje, którą w taki sposób rozumie św. Paweł. Taka tradycja pochodzi od Chrystusa (l Kor 11,23), to jest właśnie ta idea Tradycji św. Pawła. To, co św. Paweł nazywa Tradycją, to Łukasz i Jan nazywa Świadectwem. To, co jest Tradycją stanowi przekaz. Źródłem tego przekazu jest sam Bóg. Paradidonei wyraża idee przekazywania i wydawania, stad idea Tradycji. U źródeł chrześcijańskiej Tradycji jest sam akt fundacyjny, czyli Bóg, który wydał Syna swego za nas. Tradycja to nie jest zwykły przekaz, ten przekaz wymaga rodzicielskiego zaangażowania. Podobnie to rozumieli Ojcowie Kościoła, (po czasach Apostolskich) np. Klemens Rzymski był świadomy skąd się bierze Tradycja; Bóg przekazał Syna a on samego siebie dał w swej nauce, a Jego następcy podali dalej. Ojcowie używali takich pojęć jak Reguła czy Norma, one są kojarzone z Tradycja, to jest ten porządek przekazywania.

Św. Ireneusz z Lyonu - Ojciec Kościoła, który stworzył pierwsza teologie Tradycji (jest to zawarte w Przeciwko herezjom). Tam możemy w sposób pewny poznać prawdę o Ewangelii. Dopracował kryteria prawdziwej nauki Chrystusa. To źródło głoszenia Ewangelii znajduje w mandacie, jaki Chrystus dał Apostołom, że mają nauczać tego, co otrzymali od Chrystusa. Św. Ireneusz zauważył, że najpierw było przepowiadanie ustne. Ono odróżnia się od faktu spisywania nauki - to akt wtórny. Ta forma spisana stała się fundamentem i filarem naszej wiary. Św. Ireneusz jako pierwszy przytacza liczbę i autorów czterech Ewangelii. Te Pisma są aktem przekazania. Tradycja Apostołów to żywy element, który scala te pisma.

8. ZACHOWANIE REGUŁY WIARY - SUKCESJA APOSTOLSKA

8.1. SUKCESJA APOSTOLSKA

Apostołowie troszcząc się o depozyt, wyznaczali następców (sukcesja - successere - następować po kimś; tradere - przekazywać). Ta sukcesja gwarantuje tożsamość chrześcijańską. Troska Apostołów, by nie naruszyć tożsamości dotyczy - wierności temu depozytowi - troska o zachowanie zdrowej nauki. W celu głoszenia tej nauki Apostołowie wyznaczali prezbiterów poprzez włożenie rak (najstarszy gest) i oni zachowywali porządek przekazywania. Urzędem w Kościele było prezbiterium. Już św. Klemens Rzymski używa słowa sukcesja. Jest ona aktem wyznaczenia, powołania i przekazania. Regułą sukcesji była aprobata całego Kościoła (wszystkich wierzących). Przy odwołaniu takiego kandydata już cały Kościół nie uczestniczył - tylko przełożeni Kościoła. Hegezyp (druga połowa II wieku) z pochodzenia _żyd; gdy przyjął chrzest przejawiał troskę o prawdziwość nauki Chrystusowej - trzeba było to sprawdzić, żeby się przekonać przyjął kryterium - sprawdzał listy biskupów (chodziło o sukcesje), która była gwarancją ortodoksji. Doktrynę sukcesji rozwiną św. Ireneusz z Lyonu - wtedy sukcesja stała się prawem Kościoła. Gdzie można znaleźć prawdy Ewangelii? - To miejsce można znaleźć w Kościele Apostolskim, w którym zachowana jest sukcesja.

8.2. SKŁADNIKI SUKCESJI APOSTOLSKIEJ (za św. Ireneuszem z Lyonu)

- regularna sukcesja wychodząca od Apostołów (sukcesja biskupów);

- pewny charyzmat prawdy (nieskazitelność słowa, pism);

- nienaganne prowadzenie się biskupów (prawość życia).

Kościoły chrześcijańskie musza żyć we wspólnocie - nie może mieć miejsca jakaś izolacja - wspólnota też gwarantuje tożsamość wiary.

9. NORMY REGUŁY WIARY - KANON PISMA SWIETEGO

Wyznacza regułę zasadę Pism. Forma zamknięcia jakiegoś katalogu. Ustalenie, które pisma są święte, a które trzeba pozbyć się tego autorytetu świętości. Właśnie taki Kanon Pism ustalili żydzi (judaizm). Chrześcijaństwo jakby przyjęło ta zasadę. żydzi ustalili to, co dla chrześcijan stało się Starym Testamentem. Uznanie takich Pism to gwarancja tożsamości. Judaizm rozwijał się według dwóch tradycji: palestyńskiej i żyjących w diasporze. Synod w Yabne przyjął kryteria swoich Pism (tradycja palestyńska) te są święte, co powstały w ich ojczystym języku (w języku hebrajskim), tak powstał Kanon Pism judaizmu palestyńskiego (w ilości 39 ksiąg). Ojcowie kościoła powoływali się też na te pisma w języku greckim - 5 ksiąg (według tradycji żyjących w diasporze - żydzi hellenistyczni). Chrześcijanie przyjęli ten styl. Chrześcijaństwo, jeśli chodzi o weryfikacje tych Pism oparło się na Septuagincie. W czasach św. Augustyna Kościół chrześcijański uznaje 44 księgi, dodał listę Kanonu Greckiego. (Proces ustanawiania Kanonu Nowego Testamentu l Tm 5,18). Św. Justyn naukę Apostołów nazywa Pamiętnikami lub Ewangeliami. Św. Ireneusz te cztery Ewangelie nazywa Pismami Pana. Przy końcu II wieku korpus Nowego Testamentu był ustalony i Kościoły je przyjęły. Ciągle toczył się spór o List do Hebrajczyków, Pisma Mniejsze i Apokalipsę. W 1442 roku Sobór we Florencji (dekret dla Jakobinów) podaje listę wszystkich ksiąg kanonicznych Pisma Świętego i te listę podaje tez Sobór Trydencki w dekrecie Sacrosancta (1546). Jest to dziedzictwo judaizmu, jeśli chodzi o Stare Pisma i tak powstało Pismo Święte.

10. URZAD NAUCZYCIELSKI KOSCIOŁA

10.1. URZAD NAUCZYCIELSKI KOSCIOŁA - POJECIE,

BIBLIA JAKO FUNDAMENT, UKSZTAŁTOWANIE SIE W TOKU DZIEJÓW.

10.1.1. MAGISTERIUM

(od łac. magis - więcej) oznaczał pierwotnie kompetencje magistra, przełożonego lub przewodniczącego. Później termin ten był stosowany do nauczyciela i jego kompetencji. W Kościele magisterium ma oznaczenie Urzędu Nauczycielskiego Kościoła. Przyjęło się w XIX wieku. Dokumenty papieża, encyklika, constitutui, litteræ apostolicæ, adhortatio apostolicæ, Motu propio, instructio, decretum, declaratio. Dokumenty papieskie kongregacji lub rad: normæ, monitum, responsum: comunicatio, directorium. Jako instrumentarium rozumie się umacniane przez sakramentalne poświecenie lub nadanie władzy nauczania w Kościele, w którym konkretnymi nauczycielami są biskupi, kolegialne zgromadzenia biskupów (synody, konferencje biskupów, sobór) oraz papież w Rzymie - każdy w dokładnie określony sposób. Z kompetencji Urzędu Nauczycielskiego Kościoła wynika, że przedmiotem nauczania jest dziedzina Objawienia Bożego i związane z tym upewniające wypowiedzi oraz dziedzina hierarchii wartości wynikające ze wskazań i nakazów Słowa Bożego. Można wyróżnić trzy formy wypowiedzi nauczających:

- Wyznanie

- Dogmat

- Nauczanie Kościoła w szerszym znaczeniu

Nie wszystkie wypowiedzi Urzędu Nauczycielskiego Kościoła wyrażają żądanie i dlatego nie wszystkie posiadają jednakowa moc obowiązywania. Należy rozróżnić wypowiedzi nie omylne i które tego zestawienia nie maja. Wypowiedzi maja formę sadów lub stwierdzeń, są prawdziwe lub fałszywe, gdy chodzi o treść. Określenie przez kompetentne instancje Urzędu Nauczycielskiego Kościoła danego sadu najwyższej instancji za nieomylny oznacza, że tak określane twierdzenie jest prawdziwe na zawsze (pod względem treści jako takie ogłaszane).

10.1.2. BIBLIJNE PODSTAWY

W świetle Nowego Testamentu Magisterium jawi się jako misterium tzn. jako posługa dla dobra i korzyści całego Kościoła włączona jest w tok objawiającego działania Boga. Jednym nauczycielem w ramach zbawczego działania jest Chrystus. Kościołowi został dany Duch Święty, który doprowadzi Go do całej prawdy. Kościół jest podmiotem intencjonalnym w większości dekretów z Pisma Świętego, które zakładają tożsamość miedzy Jezusem i ludźmi, które są przywołane do uzasadnienia Urzędu Nauczycielskiego Kościoła a wiec instytucji wewnątrz kościelnych. Apostołowie przedstawiają przyszłych biskupów a przede wszystkim prezentują nowy lud - Kościół. Chodzi o głoszenie Słowa Bożego, o zapowiadanie Królestwa Bożego. Nauczanie jest głoszeniem (Mk l,38; 6,6). U św. Pawła nauczanie to wypływające z wiary, mądrościowe oparte o prawdę zbawienia. Nauczanie jest kierowanym przez Ducha Świętego, opartym na samoobjawieniu się Boga świadectwem o Chrystusie. Nauczający w Kościele to świadek. Nauczanie ma funkcje kerygmatyczną. Jest ono procesem otwartym, jest istotnym elementem Kościoła, gdyż on jest pielgrzymującym ludem Bożym.

10.1.3. KSZTAŁTOWANIE SIE MAGISTERIUM

Kościół może wypełniać swoje zadanie, jeżeli dochowuje wierności źródłu a w niej swojej tożsamości. W Kościele starożytnym był spór z gnozą. Dzięki pracy teologów zwłaszcza Ireneusza z Lyonu powstał pogląd, iż prawdę wiary gwarantuj a trzy momenty:

- Kanon Pisma Świętego;

- reguła wiary - podstawa wszystkich wypowiedzi teologicznych;

- świadkowie wiary utrzymujących wspólnotę, będących następcami Apostołów.

Gwarantem głoszenia wiary jest biskup. Siedzibą biskupa jest katedra, w której nauce świadczy o słowie - Pismo Święte w sensie reguły wiary. Po schizmie autorytytet apostolski i rozumowe przekonanie usamodzielniły się i były przez dwie różne instancje przestrzegane odrębnie, przy czym tym instancjom przysługuje tytuł Magisterium. Napięcie pomiędzy Urzędem Nauczycielskim Kościoła a teologią również jak mają się do siebie Urząd Nauczycielski papieża i biskupów. Od XIII wieku teologia staje się wybitną siłą w Kościele i społeczeństwie. Jest ona trzecim autorytetem. Papież coraz bardziej przypisuje sobie prawo do autorytatywnego i wiążącego wskazania treści wiary. Teolog Geuido Terreno jako pierwszy uznał nieomylność papieża w sprawach wiary. W sporach z koncyliaryzmem XIV i XV wieku oraz z galikalizmem w XVIII i XIX wieku, przeważyła odpowiedz papieża a nie soboru jako najwyższej instancji Urzędu Nauczycielskiego Kościoła i papież może niezależnie decydować również o własnej kompetencji w tej dziedzinie. Na Soborze Watykańskim I został przyznany mu prymat jurysdykcji, nieomylności papieża. Rozumienie ma Kościół nauczający - papież i słuchający wierni i teologowie. Teologowie komentują to, co Urząd Nauczycielski Kościoła nakazuje. Urząd Nauczycielski papieża jest najbliższa reguła wiary, której zadaniem jest definiowanie wiary. Pierwszy protest zgłosili w XVI wieku zwolennicy reformacji, którzy zostawali przy nieomylności Kościoła i zobowiązaniu nauczania. Nie chcieli wiążąc tego z żadną instancją. Drugi protest przyniosło oświecenie XVII i XVIII wieku, absolutystycy Urzędu Nauczycielskiego - autorytatywne związanie z naukowymi ideologicznymi warunkami poznania danego czasu prowadziło do zmian wypowiedzi. Nastawiana apologetycznie teologia neoscholastyczna reagowała na wszystkie wyzwania akcentowaniem Urzędu Nauczycielskiego zwłaszcza papieża. Według kanomstyki niemieckiej w XIX wieku, prawda wiary przekazywana jest najlepiej we wskazaniach Rzymu, które pojmowane są jako dogmaty o podwójnym nauczaniu opinii i stanowienia prawa. Wytwarza się pozytywizm Urzędu Nauczycielskiego Kościoła, każdemu słowu papieża przyznaje się autorytet. Powstały dwie niekorzystne sytuacje ahistoryczne: doktrynalno-abstrakcyjne, racjonalistyczne rozumienie wiary oraz teologia zostaje wchłonięta przez Urząd Nauczycielski. Nabiera to rysów absolutystycznych, totalitarnych. Pojawia się niezrozumienie dla Kościoła.

10.2. URZAD NAUCZYCIELSKI KOSCIOŁA

W STRUKTURZE PRZEKAZYWANIA WIARY: ZADANIA, PREROGATYWY

Sobór Watykański I mówi: należy wierzyć w to wszystko, co jest zawarte w Słowie Bożym spisanym lub przekazywanym przez Tradycje, a przez Kościół jest podawane do wierzenia jako przez Boga objawione, czy w uroczystym orzeczeniu czy w zwyczajnym i powszechnym nauczaniu. Podkreślony został Urząd Nauczycielski papieża, który posiada najwyższa władzę nauczania. Papież, gdy mówi ex cathedra, gdy staje się nauczycielem wszystkich wiernych, swoją władzą udziela obowiązującej cały Kościół nauki w sprawach wiary i moralności. Z przywileju nieomylności papież korzysta jedynie, gdy:

- wypowiada się jako papież;

- orzeczenie jego ma być ostateczne, podane do powszechnej wiadomości;

- orzeczenie jego odnosi się do wiary lub obyczajów;

- orzeczenie mieści się w naukach nieomylności całego Kościoła.

Następcom św. Piotra Duch Święty został obiecany nie w tym celu, by na podstawie jego objawienia podawali nowa naukę, lecz aby przy Jego pomocy święcie zachowywali i wiernie wyjaśniali otrzymane przez Apostołów Objawienie. Papież według nauki Kościoła nie jest kimś w rodzaju absolutystycznego księcia nauki. Jego kompetencje są wielkie, ale głęboko związane z ogólnym przebiegiem życia Kościoła. Sobór Watykański II podjął próbę interpretacji Urzędu Nauczycielskiego Kościoła w jego zadania jako całości. Obowiązek niezafałszowanego przekazywania Objawienia spoczywa na całym ludzie bożym i we współbrzmieniu z nim. Urząd Nauczycielski jest zwrotnie sprzężony ze Słowem Bożym w Piśmie Świętym i jego interpretacją w Tradycji i zarazem zwrócony ku wymaganiom czasów. Biskupi działają w zastępstwie Chrystusa jako nauczyciela. Czynią to nie tylko każdy z osobna, ale także w działaniach kolegialnych, w których papież musi w jakiś sposób uczestniczyć. Działania takie mogą być podejmowane uroczyście (sobór), lub też poprzez rozproszonych po świecie biskupów. Musi to być akt wyraźnie kolegialny. Nieomylność przysługuje także kolegium biskupów, gdy z papieżem sprawuje on najwyższy Urząd Nauczycielski. Dokumenty Kościoła przyznają się, że wierni na wiele sposobów przyczyniają się do tego, iż w Kościele wzrasta wyznanie wiary. Papież Paweł VI i Jan Paweł II rozumieją Urząd Nauczycielski bardziej przedsoborowo. W 1989 roku Kongregacja Nauki i Wiary przedłużyła formułę wiary i przysięgę wierności, którą zobowiązani są składać piastujący urzędy, dalej na trwanie i posłuszeństwo wobec Urzędu Nauczycielskiego Kościoła oraz do posłuszeństwa wszystkim decyzjom pasterzy Kościoła. Pierwsza część formuły wiary to symbol nicejsko- konstantynopolitanski. Dokument z 1990 roku zobowiązuje wiernych do przestrzegania przepisów ustnych. Biskupi nie ogłaszają jako nieomylne lub nie mówią o nich w sposób definitywny. Podstawą wiary chrześcijańskiej i pośrednikiem w jej rozumieniu jest udzielone nam ostatecznie w Jezusie Objawienie Słowa Bożego. Jest ono autorytatywne i wzywa do uwierzenia. Świadectwo Apostołów zostało przekazane przyszłemu Kościołowi przez Nowy Testament. Duch Święty został dany Kościołowi jako całości, tak że nie może on popaść w błędy tak dalece, aby utracił prawdę Chrystusową. Przekazywanie wiary odbywa się w czasach Kościoła poprzez ciągły proces poznawczy wszystkich pokoleń. Niezależne i niezbywalne znaczenie Urzędu Nauczycielskiego ma swoje podstawy w tym, że przekazywanie wiary jest możliwe poprzez prawdziwe świadectwo. Wszyscy chrześcijanie maja obowiązek dawania świadectwa wiary, jednak rozstrzygające zadanie wymaga specjalnych kwalifikacji, jeżeli chodzi o Urząd Nauczycielski gwarantuje to sakra biskupia. Zadania i prerogatywy Urzędu Nauczycielskiego wynikają z funkcji Urzędu Nauczycielskiego w Kościele:

10.2.1. Urząd Nauczycielski jest odpowiedzialny za przechowywanie i świadczenie we wspólnocie Kościoła oraz za właściwą wykładnie zawartych w Piśmie Świętym i upamiętnionych w Tradycji treści wiary chrześcijańskiej.

10.2.2. Urząd Nauczycielski dany jest specjalny, odpowiedni autorytet, który pozwala definitywnie stwierdzić, co jest treścią wiary, a co nie.

10.2.3. Urząd Nauczycielski, którego ośrodkiem jest Chrystus musi stale koncentrować wiarę Kościoła na Nim.

10.2.4. Urząd Nauczycielski stale na nowo przedstawia wierzącym treści prawdy wiary, że mogą do nich dotrzeć i być przyjęte.

10.2.5. Miejsce Urząd Nauczycielski jest w społeczności, a nie ponad nią; należy do tego przestrzeganie hierarchii prawd, odniesienia wypowiedzi do danego czasu, przestrzeganie dialogu ekumenicznego, uwzględnienie osiągnięć nauki.

10.2.6. Sprawujący Urząd Nauczycielski Kościoła mogą przemawiać wiążąco. Odpowiednio do hierarchii prawd siła wiążąca wypowiedzi ma różne stopnie, odpowiednio ważny jest stopień obowiązywania posłuszeństwa. Do wypowiedzi Urząd Nauczycielski Kościoła odnosi się, co następuje:

- wypowiedzi ogłoszone jako nieomylne są bezwzględnie wiążące;

- wypowiedzi nie nieomylne są wiążące warunkowo.

10.2.7. Urząd Nauczycielski związany z Objawieniem posiada bezpośrednie kompetencje jedynie w materii będącej przedmiotem samoudzielenia się Boga, a wiec w kwestiach wiary i chrześcijańskich obyczajów. Do pośrednich kompetencji Urzędu Nauczycielskiego należą prawdy zabezpieczające dla ochrony tej materii, również wnioski wynikające z konieczności z jakiegoś szczegółu Objawienia.

10.2.8. Termin res morum sięga Soboru Trydenckiego. Oznaczało to formy wyrazu w liturgii i ceremoniach. Od Soboru Watykańskiego I teolodzy rozumieją przez mores naturalny ład obyczajów potrzebny do zachowania wiary oraz związane z obyczajami środki potrzebne do osiągnięcia zbawienia. Nie jest pewne czy Kościół w sprawach mores może wypowiadać się w sposób wiążący.

10.3. URZAD NAUCZYCIELSKI KOSCIOŁA A WSPÓLNOTA WIERNYCH,

WIĄŻACE NAUCZANIE w INNYCH KOSCIOŁACH CHRZEŚCIJAŃSKICH

Urząd Nauczycielski Kościoła ze swymi zadaniami i uprawnieniami jest częścią niezmiennego, opartego na założycielskiej woli Chrystusa ustroju Kościoła, jest autentyczną instancją świadczącą, stąd jego istnienie i prerogatywy należą do treści wiary chrześcijańskiej. Nie można relacji Urząd Nauczycielski Kościoła - wierni sprowadzić do relacji nakaz - posłuszeństwo w prawo instytucjonalnych ramach. Wszyscy wierzący są słuchającymi i wszyscy są również nauczycielami. Jeśli rozumiemy Kościół jako braterską wspólnotę wierzących w Chrystusa wówczas podstawa relacji miedzy jej członkami może być tylko zaufanie i pełne zrozumienie. Mogą istnieć rozbieżności zdań wewnętrznego sprzeciwu, co do wypowiedzi Urząd Nauczycielski Kościoła. Można wyobrazić sobie następujące przypadki, w których wolno zgłosić sprzeciw:

- związek wypowiedzi Urzędu Nauczycielskiego Kościoła z Pismem Świętym i Tradycja jest nierozpoznawalny;

- reguły myślenia dyskursywnego nie pozwalają na jej przyjęcie;

- argumenty Urzędu Nauczycielskiego Kościoła nie są przekonujące lub nie są mocne;

- wskazanie ograniczenia wolności, myśli i badań;

- sumienie jako najwyższa instancja moralna każdego człowieka nie pozwala na zgodę; wierni są wobec Kościoła zobowiązani do przyjmowania prawdy; wspólnota wiernych otrzymuje również dar proroctwa.

Wiążące nauczanie w innych Kościołach chrześcijańskich kościelnych i wspólnot:

- dla chrześcijan ważne jest zachowanie prawdziwej nauki;

10.3.1. PRAWOSŁAWNE KOSCIOŁY WSCHODNIE

Punktem wyjścia jest eklezjologia soborowa, której jedno to sprawowanie eucharystii. Wiara poszczególnego człowieka rozumiana jest jako aktywne uczestnictwo w wierze przeżywanej przez całą wspólnotę Kościoła, której podstawą istnienia jest życie w Boskiej prawdzie. Ostatecznym nosicielem i interpretatorem treści wiary jest świadomość wiary i zbawienia całego Kościoła. Sobór nie definiuje odgórnie dogmatów, w które należy wierzyć, lecz stwierdza zgodność wiary wierzących, jest to akt charyzmatyczny, w którym widoczna staje się tożsamość wspólnoty wiary. Wiara została powierzona całemu ludowi Bożemu. Czołowymi świadkami wiary są nie tylko biskupi, ale również osoby obdarzone duchem proroczym lub mnisi. Właściwa instancja świadcząca nie jest Urząd Nauczycielski, lecz liturgia, sprawowanie eucharystii.

10.3.2. KOSCIOŁY REFORMACJI

Jedyna absolutna, nadrzędna wobec wszystkich możliwych autorytetów miara objawienia jest Pismo Święte ściślej mówiąc jego ośrodek, nauka o usprawiedliwieniu grzesznika jedynie przez laskę. Jest ona istotna dla zbawienia, ale potrzebna jest wykładnia tej nauki i jej aktualizowanie. Ważną rolę w ustaleniu treści wiary pełnią teologowie jako nauczyciele Pisma Świętego. Urząd Nauczycielski zwłaszcza nieomylnego Kościoła, gdyż ostatecznym kryterium wiary jest sama wiara w obecność Chrystusa. Odpowiedzialni za nauczanie są wszyscy chrześcijanie. Nauczanie leży w kwestii podstaw nauczycieli szkół wyższych i przywódców Kościoła, tutaj ważna rolę odgrywają synody.

11. STOPNIE PEWNOSCI TWIERDZEN PRAWD WIARY

Pewność jest to całkowite przekonanie umysłu bez obawy błądzenia - tam bowiem, gdzie zachodzi obawa błądzenia, mówimy tylko o mniemaniu. Zależnie od tego, czy w danym twierdzeniu stosuje się przesłanki objawione, czy nie, mówimy o pewności teologicznej lub pewności tylko rozumowej, rzecz jasna jednak, że pewne twierdzenia teologii mogą mieć oprócz pewności teologicznej pewność czysto rozumowa (np. istnienie nieśmiertelności duszy ludzkiej - udowadnia również psychologia teoretyczna). Pewność teologiczna zwiemy w języku dogmatycznym nota teologiczna.

11.1. ROZRÓŻNIAMY NASTEPUJACE STOPNIE PEWNOSCI TEOLOGICZNEJ:

11.1.1. DOGMAT

Jest to twierdzenie istotnie przez Boga objawione, a przez Kościół jako objawione nie omylnie określone. Sobór Watykański I precyzuje jasno, co stanowi przedmiot wiary Bosko-katolickiej: wiara Boska i katolicka należy wierzyć w to wszystko, co jest zawarte w słowie Bożym pisanym lub przekazanym, a co przez Kościół jako objawione jest do wierzenia podane, czy to uroczystym orzeczeniem, czy zwyczajnym i powszechnym nauczaniem (DS 3011).

11.1.2. ZDANIE NIEOMYLNIE PEWNE - zazwyczaj chodzi tutaj:

- o tak zwana definicje nie wprost, czyli o zdanie przez Kościół potępione;

- o określenie faktów dogmatycznych np. prawomocność wyboru danego papieża.

Zarówno dogmat jak i zdanie nieomylnie pewne należy przyjmować aktem zawierzenia wierze Boskiej.

11.1.3. ZDANIE BLISKIE DOGMATU

Nie jest to właściwie nota teologiczna w ścisłym tego słowa znaczeniu, a jedynie określenie, które przyjęło się w literaturze dogmatycznej na oznaczenie zdań teologicznie pewnych w odniesieniu do:

- zdania, które teologicznie dojrzało do definicji dogmatycznej;

- zdania, którego sformułowanie niewiele odbiega od sformułowania dogmatycznego;

- zdania nieomal powszechnie, jednomyślnie uważanego za dogmat.

11.1.4. NAUKA KATOLICKA

Jest to określenie stosowane do:

- nauki powszechnie przyjmowanej w Kościele;

- wszystkiego, co jest przez Kościół ogłoszone jako oficjalna jego nauka.

Wykładnikiem tej nauki będą dokumenty i orzeczenia doktrynalne Kościoła nauczającego. Oficjalnie noty przyznano np. Konstytucji dogmatycznej o Kościele (SW II).

11.1.5. ZDANIE TEOLOGICZNIE PEWNE

Jest to ścisłe określenie noty teologicznej na oznaczenie twierdzenia, które w sposób oczywisty wynika z przesłanek objawionych. Ten stopień pewności nie wyklucza jednak nieomylności.

11.1.6. ZDANIE TEOLOGICZNIE PRAWDOPODOBNE (LUB WNIOSEK TEOLOGICZNY)

Jest to nota teologiczna, która często zbiega się z określeniem zdania ogólnie przyjmowanego. Chodzi tu głównie o twierdzenia, w których dotąd nie potwierdzono koniecznego i pełnego wynikania z przesłanek objawionych i rozumowych. W odniesieniu do stopnia błędności jakichś twierdzeń sprzecznych z nauką teologiczną posługujemy się nazwą cenzury teologicznej. Wyraz herezja stosowany był wpierw w literaturze starożytnej poza chrześcijańskiej. W piśmiennictwie chrześcijańskim zastosował go po raz pierwszy św. Ignacy Antiocheński (tok. 110), odnosząc to do treści selektywne i jednostronnie dobieranych z nauki Chrystusa Pana. Na podwójny, bo wewnętrzny i socjologiczny aspekt herezji wskazał M. D. Chenu:

11.2. HEREZJA

Herezja jest, wiec prawdą ale jedynie cząstkową prawdą, która staje się błędem, o ile uważa się za prawdę całkowitą, odcinając się od prawd pierwotnie najściślej ze sobą złączonych. Herezja i ortodoksja ukazują wiec jako negatyw i pozytyw strukturę i dynamizm wiary. Otóż wiara - przynajmniej w swojej zwykłej, normalnej postaci - obejmuje dwa elementy, ściśle ze sobą wewnętrznie związane, pomimo istniejącego miedzy nimi napięcia, które nieraz trudno jest wyrównać w praktyce i teorii. Jeden element - to wewnętrzne przylgniecie duszy do Boga, który dopuszcza człowieka do uczestniczenia w swojej tajemnicy; drugi - to przynależność do wspólnoty, w której istotę wewnętrznej więzi stanowi właśnie wewnętrzne przylgniecie każdego jej członka do Boga. A wiec wiara, chociaż jest czymś najbardziej osobistym, osiąga swoja pełnie dopiero we wspólnocie wierzących i poprzez tę wspólnotę. (...) Toteż herezja, która (przez dokonanie wyboru) jest zerwaniem na płaszczyźnie przyjęcia Bożej treści, zakłada również, od strony socjologicznej, jakieś zerwanie ze wspólnotą, będącej w takiej czy innej formie miejscem prawowierności. Z wyjątkiem herezji, zakres pozostałych cenzur nie jest ściśle określony, a dodać trzeba, że wiążąco można nakładać cenzury tylko przez Kościół. Teologowie czynią to tylko orientacyjnie, a nowsza teologia stara się tych określeń stosować jak najmniej.

- herezja - zdanie będące zaprzeczeniem dogmatu;

- zdanie bliskie herezji - które zaprzecza zdaniu bliskiemu dogmatowi;

- zdanie błędne - zaprzeczenie nauki katolickiej i zdania teologicznie pewnego;

- zdanie tracące - czyli dwuznaczne sformułowanie, które może być zrozumiane poprawnie i jednocześnie jako herezja;

- zdanie tracące błędem dwuznacznie brzmiące sformułowanie zdania teologicznie pewnego;

- zdanie bliskie błędu

- zdanie zuchwałe - które bez należytych podstaw sprzeciwia się zdaniu ogólnie przyjmowanemu lub uzasadnionemu.

Dalsze określenia to: zdanie bluźniercze, schizmatyckie, buntownicze, bezecne, uwłaczające Bożej dobroci, podstępne,

złe, uwłaczające pobożnym uczuciom, gorszące, niebezpieczne, zgubne, itp.

Duszpasterski aspekt stosowania not i cenzur teologicznych budził po Soborze Watykańskim II szereg zastrzeżeń. Wielu teologów unikało ich wzmiankowania, by nie utrudniać dialogu ekumenicznego, by pewna arbitralnością nie zniechęcać ludzi poszukujących, by wreszcie otworzyć szerzej drogę pluralizmowi poglądów. Względy te nie były pozbawione pewnych racji, gdyż rzeczywiście mechaniczne aplikowanie ocen stopnia pewności teologicznej lub jej kwestionowania nieraz mogło razić suchym, mało życiowym podchodzeniem do egzystencjalnych przecież zagadnień Objawienia i wiary. Podstawowym celem żywej teologii powinno być dążenie do wypracowania takich wniosków z poszczególnych problemów, by przybliżyły one ludziom wierzącym poczucie tego, co w nauce Chrystusa jest bezwzględną prawdą, a co jest dopiero drogą do jej wyłonienia, albo też zdecydowanego określenia tego, co jest z nią zupełnie sprzeczne, lub co najmniej mało zgodne. Rozwój dogmatów, bowiem, to rozwój jednego i tego samego ziarna Ewangelii, które zgodnie z wola Boskiego Nauczyciela ma się rozrastać nieustannie na miarę potrzeb nowych czasów i nowych uwarunkowali społeczno-kulturowych; ale ma to być rozwój jednorodny. Wielka, więc pomocą w jego rozeznaniu mogą i powinny dziś być noty teologiczne, bo określają one stopień pewności i zgodności z nauką Objawienia. Jednocześnie jednak, jest też zadaniem teologii żywej strzec przed tym, co grozi jej martwota i odbieraniem życiodajnych soków prawdy Objawienia. Obowiązek ostrzegania ciąży nadal na teologii, jeśli chce służyć rozwojowi życia prawdziwie Chrystusowego w Kościele. Ostrzeżenie to podają cenzury. W takiej też twórczej postawie teologa znajdzie bardzo dobre zastosowanie parafraza prastarej, a zawsze aktualnej zasady: w prawdzie - jedność, w problemach wątpliwych - wolność, we wszystkim - miłość.

11.2.2. W PRAWDZIE - JEDNOSC

Wszak wzywanie do jedności było najgorętszym apelem Chrystusa do apostołów w Wieczerniku. Jego prośba do Ojca, aby tak jak My, stanowili jedno, związana była nierozłącznie z modlitwa lewice ich wprawdzie (J 17,11. 17). Uświęcenie w prawdzie jest, wiec spoiwem tej jedności trwania w Chrystusie. Co więcej jest warunkiem skuteczności i owocności apostołowania we wspólnocie Kościoła. Ludzie są dziś spragnieni prawd sformułowanych jasno i zdecydowanie, bo tylko takie jednoczą w działaniu. Służba i wierność we wspólnym poszukiwaniu i wyrażaniu prawdy jest, wiec nieodzowną drogą dialogu ekumenicznego.

11.2.3. W PROBLEMACH WĄTPLIWYCH - WOLNOŚĆ

Oznaczenia wniosków teologicznych, zwłaszcza tych, które mówią o hipotezach teologicznych, stwarzają bardzo szerokie pole do stosowania również postulatu pluralizmu poszukiwań naukowych i do wypracowywania własnych, wolnych, osobistych wyborów. Stwarza to najszersze pole do dialogu ekumenicznego Dobrze, wiec rozumiany tutaj pluralizm domaga się tego dialogu, zwłaszcza w zakresie poszanowania godności drugiej osoby, tego dialogu. Deklaracja Soboru Watykańskiego II o wolności religijnej Digintatis humanæ tak o tym poucza: prawdy (...) trzeba szukać w sposób zgodny z godnością osoby ludzkiej i z jej natura społeczna, to znaczy przez swobodne badanie przy pomocy magisterium, czyli nauczania przez wymianę myśli i dialog, przez co jedni drugim wykładają prawdę, jaką znaleźli albo sadzą, że znaleźli, aby nawzajem pomóc sobie w szukaniu prawdy; skoro zaś została poznana, należy mocno przy niej trwać w osobistym przeświadczeniu.

11.2.4. WE WSZYSTKIM - MIŁOŚĆ

Świadomość czynnego włączania teologa wraz z innymi wierzącymi w wielkie dzieło jednorodnego rozwoju myśli i działania Chrystusowego Kościoła będzie najskuteczniejszym bodźcem do ustawicznego rozwoju kształtu miłości. Nie każdy, który Mi mówi: „Panie, Panie!", wejdzie do królestwa niebieskiego, lecz ten, kto spełnia wole mojego Ojca, który jest w niebie (Mt 7,21). Sprawdzianem szczerości i spójności intencji i deklarowanych zasad jest realizacja w konkretnym życiu. Soborowy dekret o ekumenizmie zauważa, że także u innych chrześcijan pokładanie wiary w Chrystusie wydaje owoc w postaci uwielbienia i dziękczynienia za dobrodziejstwa otrzymane od Boga; dochodzi do tego żywe poczucie sprawiedliwości i szczera miłość ku bliźnim. Wskazana tu dziedzina stanowi żyzny teren nie tylko dla dialogu, ale także dla czynnej współpracy: czynna wiara stworzyła pokaźną liczbę instytucji dla ulżenia nędzy duchowej i materialnej, lepszego wychowania młodzieży, dla stworzenia ludzkich warunków życia społecznego i utrwalenia powszechnego pokoju. Czyn wypływający z ducha Ewangelii to zasadniczy cel spotkania się Objawienia Bożego z wiarą człowieka poszukującego i znajdującego miłość.

12. ROZWÓJ DOGMATÓW I HIERARCHICZNOSC PRAWD WIARY

12.1. ROZWÓJ DOGMATÓW

Dogmaty się rozwijają, to nic skostniałego. Problem rozwoju dogmatów. Rozwój rozpoczął się w XIX wieku, dlatego, że stał się modny ewolucjonizm i relatywizm prawdy, (że nie ma prawdy obiektywnej a jest tylko subiektywna - Hegel). Zaczęto uważać, ze dogmaty też są poddane prawom rozwoju, ze zmieniają swoją treść, inaczej wierzyli pierwsi chrześcijanie a inaczej my wierzymy.

12.1.1. KATOLICKA NAUKA O ROZWOJU DOGMATÓW

Opiera się na pierwszej prawdzie o samym Bogu, że jest On pełnia prawdy, że jest sama prawda. Bóg zna w sposób najdoskonalszy i on jest najbardziej kompetentny na rozumienie naszego Boga, Bóg jest niezmienny. Prawdy, które On komunikuje są też niezmienne. Jak Bóg będąc niezmienny i Pełnia Prawdy, jak On dzieli się ta wiedzą z człowiekiem: otóż On zamieszkał w takim porządku, który jest właściwy i przystosowany do rozwoju człowieka, który z natury swojej jest historyczny i dlatego mówimy, ze prawdy wiary się rozwijały. Mówimy o tzw. ilościowym rozwoju dogmatów, że te prawdy były podawane ludziom do wierzenia, ilościowo tej prawdy przybywało w stosunku do rozwoju człowieka i to da się określić. To komunikowanie rozpoczęło się z momentem stworzenia człowieka, a zakończyło się wraz ze śmiercią ostatniego Apostoła lub z chwila napisania ostatniej księgi Pisma Świętego. Bóg dał siebie w swoim Synu, nauka Jezusa i Jego osoba jest Pełnia Objawienia. Po tym rozpoczyna się jakościowy rozwój dogmatów (nie dodaje nowych prawd i nie zmienia istotnych treści). Sad umysłowy zawsze jest potrzebny, ma być to zgodne z rzeczywistością. Rozwój jakościowy polega na coraz dokładniejszym wnikaniu w umysł ludzki treści dogmatów. Poznawalność tej prawdy jest nieograniczona. Prawdy wiary i dogmaty powinny być odczytywane coraz dokładniej. Prawdy zawarte w zdaniach objawionych nie wyraźnie (w użyciu) staja się wyraźne, ludzie sobie wyjaśniali te prawdy.

12.2. HIERARCHICZNOSC PRAWD WIARY

Można to zobaczyć w Credo - streszczenie chrześcijańskiej wiary. Wiara dotyczy Boga, bo z Nim wiąże swoje zbawienie. O tej hierarchii uczy Sobór Watykański II. W dekrecie o ekumenizmie (punkt 11; Ef 3, 8) - rozumowanie wiary poprzez formowanie jej treści, aby uniknąć fideizmu. Prawo rozumu jest respektowane przez Kościół i teologie (rozumowość wiary).

12.3. RODZAJE PRAWD WIARY:

12.3.1. PRAWDY CELU

Najpierw zbawienie po to objawił się Bóg. Wierze w zbawienie i wiąże je z Bogiem. Formuły wiary opisujące Boga, w którego wierzymy są prawdami celu i one są najwyższe.

12.3.2. WIARA W KOSCIÓŁ

Sam Kościół jest sakramentem zbawienia i wszystkie urzędy i to jest rodzaj prawd wiary: środki zbawienia (to, co jest pomocne w zbawieniu) tzn., że wiara wiąże się z tymi prawdami o randze środków zbawienia tylko w takim stopniu, w jakim one uobecniają zbawienie. Te prawdy są najczęściej narażone na szwank.

12.3.3. PARADYGMATY

(np. prawdy maryjne) nie maja bezpośredniego środka, wyjaśniają te prawdy celu i środka np. Maryja - Matka - zbliża do Boga.

12.3.4. PRAWDA TRYNITARNA

Wyjaśnia formuły wiary w Boga to po prostu wiedza o Bogu. Prawda o Bogu jedynym w trójedynosci. Poznajemy Boga w trójcy na podstawie tego, co czyni zbawienie (Boża ekonomia). Można dokonać refleksji nad działaniem np. Boga to refleksja teologiczna nad formułą wiary w Boga to też wiedza o Bogu. Dlatego mówimy o Trójcy immanentnej - refleksja nad tym dziełem samego Boga, (jakim on jest). Trójca ekonomiczna - Bóg Trójca, który zbawia.

13. WIARA (RELIGIA) I NAUKA

Wiara nigdy nie jest przeciwna nauce, gdy jest nie prawidłowo rozwijana może podsycać nie ufność do nauki. Niepokój, że odkrycia mogą narazić wiarę na niebezpieczeństwo jest błędne. Nasza epoka nazywana jest techniczna, gdzie technika prowadzi do skurczenia tradycyjnych rewirów Boga. Epidemie zostały opanowane dzięki rozwojowi medycyny, a nie dzięki modlitwie. Odkrycia naukowe zachwiały zapatrzenia w np. objawienie o człowieku. Badania naukowe mogą prowadzić do deifikacji człowieka albo zmniejszenia pozycji człowieka we wszechświecie. Ta potęga przeraża i uczy pokory człowieka. Nie można przeciwstawiać uczonych wierzącym (nauki do wiary). Problem, to wyznaczenie odpowiedniego miejsca wierze i nauce, gdyż one się uzupełniają. Nauka, jeśli jest prawdziwie rozumiana musi mieć walor prawdziwości. W wierze wszystko jest oparte na wierze. Nasza kultura uchodzi za techniczną, dlatego to może na jakiś czas osłabić zainteresowanie religijne. Postęp techniczny zapewnia łatwiejsze życie, dlatego powinien przybliżać do Boga. Chrześcijanin powinien wiedzieć, że wiara nie osłabia nie przekreśla rozumu, ale poszerza zdolności poznawcze. Wiara, która osłabiałaby rozum nie jest autentyczna. Fideizm na Soborze Watykańskim I został odrzucony. Wiara prawidłowo rozumiana wzmacnia rozum np. religijna wskazuje na cele ostateczne życia. Przez naukę człowiek te doczesność poznaje. Wiara religijna jest najczęściej ostoją w życiu. Chroni przed pesymizmem oraz zwątpieniem w sens życia, wiara to wiązanie się z Bogiem, przyjaźń. Wiara religijna nie czyni człowieka fanatykiem. Te fanatyzmy są nie tylko w religii np. fanatyzm rasistowski. To wynik chorobliwego egoizmu. Wiara i nauka nie walczą ze sobą. Celem wiary jest zbawienie. Nauka posiada cele teologiczno- poznawcze, a religia nadprzyrodzone. Wiara religijna daje pogląd na ten świat a nauka daje obraz, jaki on jest. Nauka to zdobywanie informacji o fragmencie rzeczywistości. Nauka - podejście bez wartości może zabić tzn. nauka i religia nawzajem się podtrzymują.

14. OBJAWIENIE BOŻE - POJECIE, RODZAJE OBJAWIENIA

- TEORIE NIEKATOLICKIE, PISMO SWIETE I TRADYCJA

14.1. POJECIE

Człowiek tylko wtedy może się dowiedzieć o Bogu, gdy Bóg mu to sam ukaże, i tylko tyle, ile Bóg udostępni jego poznaniu. Wyrazy: ukaże, udostępni poznaniu należy rozumieć w najszerszym tego słowa znaczeniu, które można określić czasownikami: odsłonić, ujawnić, objawić. Stad też pochodzi rzeczownik objawienie, czyli uczynienie jawnym tego, co przedtem było niedostępne poznaniu, zasłonięte. Objawienie nie jest zwykłym przekazem wyłącznie słów objaśniających pewna rzeczywistość. Wszak jedna osoba może ujawnić siebie drugiej nie tylko przez słowa, lecz również przez różne inne formy: przez swoje dzieła, przez czyny, przez piękno, dobroć, a również, i to najczęściej, przez słowa.

14.2. RODZAJE OBJAWIENIA:

14.2.1. OBJAWIENIE NATURALNE - PRZYRODZONE

Przez objawienie przyrodzone rozumiemy wszystko to, co o Bogu można się dowiedzieć i przekonać wyłącznie na podstawie naturalnych uzdolnień człowieka, szczególnie zaś droga rozumowego poznania Boga. Podstawę tego poznania stanowi przede wszystkim cały świat jako dzieło, z którego można rozpoznać Stwórcę. Będzie to, wiec poznanie pośrednie, oparte głównie o analogie: z poznanej części wnioskujemy na całość, co kieruje nasza myśl ku Osobie Boga. Warto również wspomnieć o objawieniu pierwotnym. Racją przemawiającą za praobjawiemem jest tradycja, według której Istota Najwyższa bezpośrednio lub pośrednio przez mediatora objawiła w jakiś sposób pierwszym rodzicom i przepisy kultowe. Walter Raleigh anglikanin w swojej Historii świata zauważa że prawdziwe dowody na istnienie Boga kryły się w naturze. Poprzez Jego własne Słowo i poprzez świat widzialny człowiek poznaje Boga.

14.2.2. OBJAWIENIE NADPRZYRODZONE - TEORIE NIEKATOLICKIE

- Protestantyzm pierwotny wyszedł z uznania nadprzyrodzonego charakteru Objawienia. Jego przekaz widzi w Piśmie Świętym, ale na innej płaszczyźnie widzi role Tradycji doktrynalnej i role Kościoła nad tym przekazem.

- Racjonalizm (w pierwszej połowie XIX wieku) widział w rozumie ludzkim jedyna drogę rozpoznania i odczytywania Objawienia, toteż przeczył uznaniu wszelkich form objawienia przekraczającego możliwość rozumu.

- F. Hegel widział w objawieniu konieczny proces samoobjawienia się Bytu Absolutnego drogą rozumowania.

- Immanentyzm wskazywał jako źródło wszelkiego Objawienia doświadczenie czynników uczuciowych, które dopiero we wtórnej fezie podlegają rozumowej refleksji.

- Pozytywizm A. Comte'a zacieśniał granice poznania tylko do świata zjawisk i dlatego przeczył możliwości poznania Boga nawet droga naturalnego Objawienia przez dzieła stworzone.

- J. Stuart Mill wychodził z podobnych przesłanek, dopuszczał jednak możliwość prawdopodobnego poznania Boga przez wnioskowanie z ładu istniejącego w świecie.

- Egzystencjalizm ateistyczny typu J. P. Sartre'a - uważa za jedyną drogę poznania konkretne istnienie podmiotu poznającego. Podmiot ten nie ma możliwości przekonać się o racjonalności świata poza nimi istniejącego, a tym samym nie może dostrzec Objawienia Istoty Wyższej.

- Modernizm (na początku XX wieku) odrzucił możliwość Objawienia nadprzyrodzonego i Objawienia naturalnego przez rozumowe poznanie ze stworze. Głosił natomiast Objawienie droga uczuciowego i subiektywnego doznania wartości Bożych, które wzrasta w miarę intensywności życia religijnego, osobistego i społecznego.

- Teologia dialektyczna Karola Barth'a (_1968) - jest częściowym agnostycyzmem, bo odrzuca możliwość poznania Boga ze stworzeń (czyli odrzuca wymowę Objawienia naturalnego), ale tym bardziej żywiołowo głosi potrzebę przyjęcia i przylgnięcia do Słowa Bożego Objawionego w Piśmie Świętym.

14.3. PISMO SWIETE

14.3.1. STARY TESTAMENT

Nie zacieśnia funkcji Objawienia do czysto werbalnej formy słowa (Bożego). Hebrajskie dabar - słowo oznacza nie tylko wyraz wymawiany ustami, lecz również inne formy uzewnętrznienia. W odniesieniu religijnym jest forma uzewnętrznienia Boga, jest przejawem woli Bożej, obecności Boga, świętości Bożej. Stanowi jedna z hypostaz przymiotów Boga. Dabar poznajemy, wiec nie tylko przez słowa, ale w jeszcze większej mierze przez czyny Boga, przez Jego wieloraką działalność nad światem, przez urzeczywistnienie Jego zbawczego planu. Co więcej dabar - ma znaczenie przyczynowe - sprawia to, co oznacza. To bogate zastosowanie tłumaczy, dlaczego z tym pojęciem spotykamy się w Piśmie Świętym aż 1440 razy. Za pomocą pojęć jak:

- odkryć, odsłonić,

- obwieścić, podać do wiadomości,

- zawiadomić, opowiedzieć (najczęściej)

Stary Testament mówi o różnych formach Bożego Objawienia.

14.3.2. TEOFANIE

Czyli bezpośrednie odczucie i oglądanie Boga. Klasycznym przykładem teofanii jako swoistego odczucia zmagań z Bogiem jest scena z Księgi Rodzaju nazwana walka Jakuba z aniołem. Bóg objawia się tez przez dzieje Narodu Wybranego, przez swoją wierność przymierzu. Wiara w objawienie się Boga poprzez historie Ludu Bożego stanowiła w zasadzie główny przedmiot katechezy tego narodu. Celem tego Objawienia jest wypełnienie Prawa, które stanowi w planie Bożym konstytutywna część historii zbawienia. Stary Testament jest, wiec zapisem historii Objawienia Bożego przekazanego wielorakimi sposobami:

- bezpośredniego odczucia Boga;

- historycznie stwierdzonej ingerencji w dzieje Narodu Wybranego;

- droga przekazu Bożych pouczeń i praw (Tora);

- droga odczytywania wspaniałości i wielmożności Boga z Jego stworzeń czynów.

Objawienie utrwalone zostało za pomocą słów spisanych.

14.3.3. NOWY TESTAMENT

Objawienie Starego Testamentu zapowiadało swa pełnie w osobie przyszłego Mesjasza i było jej przyrzeczeniem. Nowy Testament przyniósł jej wypełnienie i dlatego stał się Dobra Nowina. Chrystus jest najwyższym i najpełniejszym przejawem Objawienia Boga na ziemi. W Nim Objawienie znalazło swój pełen wyraz przyrodzony i nadprzyrodzony. Dla św. Pawła pojecie, objawienie oznacza wypełnienie Bożego planu zbawienia w osobie i przez osobę Chrystusa. Punktem wyjścia dla Objawienia jest ze strony Boga Jego sprawiedliwość, a ze strony człowieka - wiara, jako warunek uczestniczenia w dobrach zwiastowanych Objawieniem. Centrum Objawienia stanowi Chrystus. Objawienie jest łaską dopuszczenia do tajemnicy (misterium) Chrystusa dla dobra wszystkich ludzi. Objawienie jest dziełem Ducha Świętego, który najpełniej przejawił się przez Chrystusa. Pawłowa teologia Objawienia jest obwieszczaniem Objawienia jako rzeczywistości dynamicznej (a nie statycznej, jak do dziś widzi je wielu). Dla św. Jana ośrodkiem Objawienia jest Chrystus, którego już w Prologu nazywa Słowem, Słowem, które stanowi najwyższe źródło działania, które dlatego jest Światłem i życiem. Nowy Testament podjął, wiec cała teologie Objawienia podana przez Stary Testament, ale równocześnie wskazał, że jej ośrodkiem jest Jezus Chrystus, który Objawieniu nadał charakter powszechny. Odtąd skierowane jest ono do wszystkich ludzi. Objawienie to dokonuje się w Duchu Świętym, przynosi usprawiedliwienie i uświęcenie. Ze względu na swój dialogiczny charakter domaga się ze strony człowieka odpowiedzi wiary i życia z wiary, podobnie jak ze strony Boga nie jest ono tylko słowem, ale i czynem. Tylko taki dialog prowadzi do eschatologicznej pełni Objawienia, czyli oglądu Boga twarzą w twarz.

14.4. TRADYCJA

Cała twórczość Ojców Kościoła cechuje przekonanie o odrębności pochodzenia i autorytetu otrzymanej od Chrystusa i przekazanej przez Apostołów nauki, jako nauki objawionej w sposób nadprzyrodzony. Wyraża się ono miedzy innymi w przestrzeganiu wierności dalszego przekazywania jej.

Sobór Watykański II poświecił zagadnieniu Objawienia osobny dokument, Konstytucja dogmatyczna o Objawieniu Bożym Dei Verbum zaczyna się od stwierdzenia: Spodobało się Bogu w swojej dobroci i mądrości objawić siebie samego i ujawnić nam tajemnice woli swojej, dzięki, której przez Chrystusa, Słowo Wcielone, ludzie maja dostęp do Ojca w Duchu Świętym i stają się uczestnikami boskiej natury. Przez to zatem objawienie Bóg niewidzialny w nadmiarze swej miłości zwraca się do ludzi jak do przyjaciół i obcuje z nimi, aby ich zaprosić do wspólnoty z sobą i przyjść, i przyjąć ich do niej. Sobór podkreśla też charakter dialogiczny i personalistyczny wymiar ekonomii zbawienia: Bogu objawiającemu należy okazać posłuszeństwo wiary, przez które człowiek z wolnej woli cały powierza się Bogu, okazując pełną uległość rozumu i woli wobec Boga objawiającego i dobrowolnie uznając Objawienie przez Niego dane. Przez Objawienie Boże zechciał Bóg ujawnić i oznajmić samego siebie i odwieczne postanowienie swej woli. Cel Objawienia i drogi do niego prowadzące określa Sobór następująco: Przez Objawienie Boże zechciał Bóg ujawnić i oznajmić samego siebie i odwieczne postanowienie swej woli. Zakres Objawienia publicznego konstytucja określa zdaniem: Ekonomia wiec chrześcijańska, jako nowe ostateczne przymierze, nigdy nie ustanie i nie należy się już spodziewać żadnego nowego objawienia publicznego przed chwalebnym ukazaniem się Pana Naszego Jezusa Chrystusa.

14.5. KATECHIZM KOSCIOŁA KATOLICKIEGO

Katechizm Kościoła Katolickiego wychodzi ze spostrzeżenia, że pragnienie Boga jest wpisane w serce człowieka, stąd człowiek jest otwarty na Boga (27), a Bóg także otworzył się dla człowieka, bo udostępnił mu liczne drogi do poznania Siebie (31-38). Bóg wychodzi naprzeciw człowiekowi przez Objawienie Boże. Katechizm odróżnia objawienie Boga za pomocą rozumu naturalnego [kiedy] człowiek może poznać w sposób pewny Boga na podstawie Jego dzieł od innego porządku poznania, do którego człowiek nie może dojść o własnych siłach; jest to porządek Objawienia Bożego. Ten Boski zamysł Objawienia spełnia się równocześnie przez wydarzenia i słowa wewnętrznie ze sobą powiązane oraz wyjaśniające się wzajemnie Plan ten jest związany ze szczególna pedagogią Bożą. Bóg stopniowo udziela się człowiekowi, przygotowuje go etapami na przyjęcie nadprzyrodzonego Objawienia, którego przedmiotem jest On sam, a które zmierza do punktu kulminacyjnego w Osobie i posłaniu Słowa Wcielonego, Jezusa Chrystusa. Początkiem tych dróg był czas objawienia siebie samego pierwszym rodzicom, a etapami m.in. przymierze z Noem w kosmicznym, a zarazem społecznym i religijnym porządku wielości narodów), wybór i posłannictwo Abrahama, formowanie Izraela jako swojego ludu, by szczytowym etapem stał się Jezus Chrystus - Pośrednik i Pełnia całego Objawienia. I nie będzie już innego objawienia publicznego, ale zadaniem wiary chrześcijańskiej w ciągu wieków będzie wnikanie w jego znaczenie.

15. RODZAJE OBJAWIENIA I CHARAKTER OBJAWIENIA

15.1. RODZAJE OBJAWIENIA:

15.1.1. CO DO SPOSOBU:

- naturalne - poznawalne przez rozum (według Congara teologia naturalna to metafizyka);

- nadprzyrodzone - które poznajemy przez wiarę w słowa i czyny Boże;

- ostateczne - które poznamy w wieczności przez światło chwały.

15.1.2. CO DO WYMIARU HISTORYCZNEGO:

- pierwotne - czyli dane ludzkości bezpośrednio po stworzeniu człowieka, jako źródło i droga wytyczająca cel, a bezpośrednio po upadku człowieka - jako źródło, jako nadzieja naprawy i Odkupienia;

- starotestamentalne - czyli dane Narodowi Wybranemu jako przygotowanie czasów mesjańskich;

- nowotestamentalne - czyli szczytowe w Osobie Jezusa Chrystusa, a zakończone ze śmiercią ostatniego z Apostołów;

- eschatologiczne - czyli to, które w skali powszechnej stanie się udziałem zbawionych w wyniku przyjścia Syna Człowieczego na sąd ostateczny; w skali jednostkowej jest już ono udziałem wszystkich obdarzonych światłem chwały i oglądem Boga twarzą w twarz; problemem jest tu jednak, czy istnieje pewne zróżnicowanie Objawienia (jako Objawienia) eschatycznego jednostkowego i powszechnego.

15.2. CHARAKTER OBJAWIENIA

Charakter Objawienia Bożego jest z natury swej dialogiczny. Stad też można rozważać różne znamiona tego charakteru.

15.2.1. OD STRONY BOGA:

- trynitaryczny - Objawienie jest, bowiem dziełem całej Trójcy Świętej i w tym leży najgłębsze uzasadnienie jego dialogiczności: Logos jako Prawda w osobie a Duch Święty jako my w osobie;

- chrystocentryczny - całe Objawienie koncentruje się na Chrystusie jako Słowie, które Ojciec skierował w widzialnej (uzewnętrznionej) formie do ludzi;

- pneumohagijny - bo całe Objawienie dokonuje się jako działanie Ducha Świętego, który od Ojca i Syna jest posiany ku nam; On jest Miłością, która objawia się nam jako łaska.

Każdy dialog jest działaniem dwustronnym: mówiącego (działającego) i odpowiadającego. Objawienie Boże jest dialogiczne, bo wymaga odpowiedzi człowieka. Kształtem tej odpowiedzi jest wiara. Stad Objawienie rodzi w tych, do których jest skierowane, odpowiedzialność. Ta odpowiedzialność sprawia, iż winna to być wiara żywa. Nie może się ona ograniczać do samego przyjęcia treści objawionych słów, ale winna być podjęciem objawionych czynowi działań. Musi być współdziałaniem człowieka z Bogiem objawiającym. Będzie to, wiec wiara kształtowana przez miłość.

15.2.2. OD STRONY CZŁOWIEKA:

_ transcendentny - (przychodzący z góry Bożej transcendencji i wiarą do niej wracający - kierunek wertykalny) i jednocześnie immanentny (wynikający z łaski Ducha Świętego spotykającego się z wiarą człowieka - kierunek horyzontalny);

_ wspólnotowy - określający eklezjalną funkcję Objawienia, ponieważ Kościół jest wspólnotą Ludu Bożego pod przewodnictwem Urzędu Nauczycielskiego;

_ historiozbawczy - tzn. Objawienie spełnia ważną funkcję historyczną i w niej również się wyraża, ale to nie oznacza, by w niej się wyczerpywało (jak to widzi historycyzm); Bóg nie tylko objawia swój plan zbawczy, ale współdziała również w jego urzeczywistnianiu i to tworzy historie Ludu Bożego.

15.2.3. SW. JAN OD KRZYŻA

Problem pełni Objawienia zamykającego się w Chrystusie rozważa na płaszczyźnie życia wewnętrznego. Bóg jakby zamilknął i nie ma już nic więcej do powiedzenia. To, bowiem, o czym częściowo mówił dawniej przez proroków, wypowiedział już całkowicie, dając nam wszystko, to jest swego Syna. Dzisiaj wiec, jeśliby kto jeszcze pytał Boga, albo pragnął od Niego jakichś widzeń czy Objawień, postąpiłby nie tylko błędnie, lecz również obraziłby Boga, nie mając oczu utkwionych w Chrystusie całkowicie, bez pragnienia jakichś innych nowości. Powyższe myśli trzeba mięć na uwadze, gdy chodzi o właściwe ustosunkowanie się do tzw. objawień prywatnych.

15.2.4. OBJAWIENIA PRYWATNE

W tym określeniu chodzi o objawione słowa i czyny skierowane do pojedynczych osób lub grup (choć pośrednio mogą dotyczyć dobra całego Kościoła, jak np. wezwanie do modlitwy). Objawienie publiczne natomiast, które stanowiło przedmiot wszystkich naszych poprzednich rozważali jest skierowane i obowiązujące do przyjęcia przez cały Kościół i jako takie skończyło się ze śmiercią ostatniego Apostola.

15.2.5. W ODNIESIENIU DO NIEKTÓRYCH PRYWATNYCH OBJAWIEN KOSCIÓŁ WYDAJE OSWIADCZENIA:

- orzekające, ze w ich treści nie ma sprzeczności z nauką wiary i obyczajów (zwłaszcza w wypadkach kandydatów do beatyfikacji i kanonizacji);

- orzekające pozytywnie o wiarygodności osób i fakcie objawienia prywatnego przez nich doznanego (np. świętego Franciszek z Asyżu, świętej. Faustyny Kowalskiej, objawienia w Fatimie i inne).

16. OBJAWIENIE BOŻE W NAUCE SOBORU WATYKANSKIEGO II

Proces refleksji teologicznej doprowadził do nowej orientacji Urzędu Nauczycielskiego Kościoła, świadectwem tego jest Konstytucja o Objawieniu Bożym Dei Verbum (1965). Główny rys nauki o Objawieniu jest personalistyczny. Celem działania Boga udzielenie przez Trójce Świętą zbawienia ludziom. Objawienie dokonuje się też w dziełach Boga. Punkt szczytowy to wydarzenie Chrystusa Zostaje zwyciężony neoscholastyczny ekstrynsecyzm miejsce to zajmuje widzenie dialogiczne. Objawienie według Dei Verbum dokonuje się w historii zbawienia, gdzie Chrystus znajduje się w centrum ekonomii zbawienia. W przeciwieństwie do Soboru Watykańskiego I to, co tam przypisywano Kościołowi tu przypisuje się Chrystusowi. Chrystus posłany przez Boga, posłannictwo przekazuje dalej - Apostołom a następnie poprzez nich następującemu Kościołowi, który staje się pośrednikiem w przekazywaniu Objawienia. Objawienie jest dynamiczne, ponieważ Kościół ciągle dąży do doskonałości przesłania. Przyjmujący Objawienie winien jest posłuszeństwo Bogu (posłuszeństwo ma polegać na akcie zgody oraz na odpowiedzi Bogu cała wolna wola człowieka).

10

---