SAKRAMENTOLOGIA
1. Czym jest sakramentologia?
Sakramentologia- jest to systematyczna refleksja o sakramentach; nauka o
sakramentach; wyróżniamy:
• Szczegółowa- Sacramento In specie- refleksja nad poszczególnymi
sakramentami
• Ogólna- Sacramento In tenere- dotyczy zagadnień wspólnych dla
wszystkich sakramentów
Sakramentologia jest dziedziną teologii dogmatycznej, korzysta:
- z egzegezy Pisma Świętego
- z impulsów i dziedzin teologii praktycznej (moralnej, pastoralnej)
- wyraża naturę człowieka, który jest wrażliwy na symbole
Relacje dyscyplin teologicznych do sakramentologii:
? Teologia fundamentalna- pośrednictwa zbawienia przez człowieka
? Egzegeza biblijna- nawiązuje do prawd wiary w biblii
? Sakramelntologia dogmatyczna- sposób szerzenia wiary przez sakramenty
? Teologia pastoralna- sakramenty, jako konkretnie związane ze sposobami
realizacji
? Teologia moralna- jako postawę powinien mieć człowiek w stosunku do
sakramentów
? Liturgika
Sakramenty:
? Chrzest
? Bierzmowanie
? Eucharystia
? Sakrament pokuty i pojednania
? Namaszczenie chorych
? Sakrament święceń
? Małżeństwo
2. Istotne pojęcia sakramentologii
Istotne pojęcia sakramentologii:
• Sakramenty
• Sakramentalia
• Znak sakramentalny
• Skuteczność sakramentalna (Ex opero operato)
• Charakter sakramentalny
• Szafarz
• Sakrament Chrystusa, sakrament Kościoła
• Sakrament wiary, sakrament zbawienia, sakrament życia
• Sakrament wtajemniczenia chrześcijańskiego, sakrament uzdrowienia,
sakrament w służbie komunii
Pismo Święte o sakramentach- Mt 18, 18-20-„ Idźcie więc i nauczajcie
wszystkie narody, udzielając im Chrztu w imię Ojca i Syna i Ducha
Świętego. Uczcie je zachowywać wszystko, co wam przekazałem. A oto Ja jestem z wami
przez wszystkie dni, aż do skończenia świata”
Sakramenty.
Sakramenty są to święte znaki.
Rola sakramentów w życiu chrześcijańskim:
- określają sens życia człowieka
- określają strukturę Kościoła
- są kontestowane przez ludzi, którzy od nich odchodzą (od reformacji,
która odrzuciła 5 sakramentów, zarzucając myślenie magiczne oraz
przywiązanie do sakramentów)
Podział sakramentów:
? Sakrament wtajemniczenia chrześcijańskiego- Chrzest, Bierzmowanie,
Eucharystia- sprawiają narodzenie i rozwój chrześcijańskiego życia wiary
? Sakrament uzdrowienia- Pokuta, Namaszczenie chorych- leczą duszę,
dają umocnienie życia wiary, życia duchowego, które uległo zniszczeniu przez
grzech; mają uzdrowić ducha i ciało; odzyskujemy przez nie życie dziecka
Bożego utracone czy osłabione przez grzech
? Sakrament służby wspólnocie- Sakrament święceń, Małżeństwo-
sakramenty duchowej płodności, dzielenie się życiem wiary; przekazywanie
wiary; udzielają szczególnego powołania w Kościele
Sakramenty obejmują całego człowieka, począwszy od jego sfery intymnej
(pokuta) poprzez życie we wspólnocie:
• Chrzest- tak jak narodziny; człowiek się rodzi- tak rodzi się w nim
wiara, wejście do wspólnoty chrześcijańskiej, staje się chrześcijaninem
• Bierzmowanie- wzrastanie, rozwój- uzdalnia człowieka do wzrastania w
życiu Bożym, w łasce
• Eucharystia- jedzenie- nowy pokarm, podtrzymuje w człowieku życie i
siłę (duchową)
• Pokuta i namaszczenie chorych- choroba- leczenie z choroby
• Małżeństwo- seks- przekazywanie życia
• Święcenia- działanie dla innych- służba
Między życiem doczesnym, a duchowym istnieją podobieństwa; są stworzone
przez Boga, dlatego istnieją takie analogie.
Sakramentalia.
Sakramentalia- podobnie jak sakramenty są to święte znaki. W
odróżnieniu od sakramentów zostały udzielone przez Kościół i działają mocą
modlitwy Kościoła (błogosławieństwa zawarte w tradycjach np. święcenie
pokarmów, egzorcyzmy; zależą od regionów, epoki, zmieniają się z czasem,
poświęcenia)
Znak sakramentalny.
Sakramenty jako znaki. Określenie św. Augustyna:
- signum sacrum- święty znak
- signum rei sacra- znak rzeczy świętej
- invisibillis gratiae visibilis forma- widzialny kształt niewidzialnej
łaski
Człowiek jest z natury istotą symboliczną, nie umiałby żyć bez
posługiwania się znakami i wypowiadania siebie w symbolach.
Znaki mogą być:
• Naturalne- szum drzew jest znakiem wiatru
• Sztuczne- czyli umowne np. alfabet
• Mieszane
Znaki sakramentalne pełnią następujące funkcje:
? Przypominają misteria Chrystusowe- signa commemorativa
? Zapewniają, że człowiek spotyka się aktualnie z darem łaski- signa
demonstrativa
? Uobecniają- signa praesentativa acta et passa Christ
? Sprawiają to, co oznaczają
? Zapowiadają zbawienie eschatyczne i do niego przygotowują
Sakramenty, jako skuteczne znaki łaski.
Piotr Lombard sformułował to określenie w XII . Takie ujęcie
zaaprobował Sobór Trydencki. Podkreśla obiektywny charakter działania sakramentów,
które działają ex opere operato. Sakramenty działają przez sam fakt
spełnienia czynności. Działają mocą dokonanego raz na zawsze zbawczego
dzieła Chrystusa, w sposób niezawodny. Z ludzkim działaniem Chrystus związał
swoje działanie zbawcze.
Owocność sakramentu- oznacza zbawcze działanie sakramentu w człowieku,
zależnie od jego dyspozycji. Od ważności sakramentu odróżniamy jego
owocność w stosunku do przyjmującego człowieka. Sprawowany w sposób ważny
oddaje cześć Bogu i świadczy o gotowości Boga do udzielenia łaski, ale
może się zdarzyć, że człowiek dokonuje świętokradztwa. Dyspozycją jest
żywa wiara, otwarcie się na Bożą łaskę, gotowość słuchania i
pełnienia Jego woli.
Charakter sakramentalny.
Charakter sakramentalny- niezatarte duchowe znamię przynależności do
Chrystusa, którego nie wymazuje żaden grzech, otrzymywane w sakramencie chrztu,
bierzmowania i święceń (2 Kor 1.21n)- spragis (pieczęć).
Szafarz.
Szafarz- ten kto udziela sakramenty (ekonom- zarządca majątku)- 1 Kor
4,1n; 1P 4,10. Szafarzami są kapłani (w zależności od sakramentu). W każdym
sakramencie działa Jezus Chrystus.
Szafarz zwyczajny- kapłani, diakoni, bp
Szafarz nadzwyczajny- każdy, kto ma odpowiednią intencję, nawet
nieochrzczony
Sakramen Chrystusa- Sakrament Kościoła- sakramenty są skutecznym znakiem
łaski ustanowionym przez Chrystusa i powierzonymi Kościołowi.
Sakrament- gr. Mysterio- tajemnica
Sakramenty Chrystusa:
- wszystkie sakramenty Nowego Testamentu zostały ustanowione przez Jezusa(
związek przyczynowy)
- sam Jezus działa w sakramentach, udziela swojej łaski ( związek
personalny)
0 sakrament jest uobecnieniem zbawczych misteriów Chrystusa- (związek
misteryjny)
6. Chrzest.
Chrzest- baptisma- przez obrzęd, przez który jest wypełniany
„zanurzyć, pogrążyć”- zanurzenie w wodzie jest symbolem pogrzebania katechumena w
śmierci Chrystusa, z której powstaje przez zmartwychwstanie z Nim, jako
„nowe stworzenie”.
Zapowiedzi w ST:
• Przejście przez Morze Czerwone- 1Kor 10,1
• Woda tryskająca na pustyni- 1 Kor 10,3n
• Arka Noego - 1P3, 19-21
• Obrzędy tzw. Chrzest prozelitów, obmycia, kąpiele sakralne
• Chrzest Janowy- jednorazowy, połączony z wyznaniem grzechów,
nawrócenie, udzielany przez drugą osobe
Chrzest Chrystusa:
*Mt 28,19-20 i Mt, 15-16- „ Idźcie więc i nauczajcie wszystkie narody,
udzielając im chrztu w imię Ojca i Syna i Ducha Świętego..”
- przyjmuje chrzest z rąk Jana Chrzciciela
- mówi o swojej Męce, jako o Chrzcie
- krew i woda wypływające z przebitego boku ukrzyżowanego Jezusa są
zapowiedzią chrztu i
Eucharystii
Pismo Święte o Chrzcie- Kościół celebrował chrzest i udzielał od dnia
pięćdziesiątnicy- Dz 2,38
Chrzest dzieci:
? Przyjmowanie chrztu wraz z całym swoim domem
? „pozwólcie dzieciom przychodzić do mnie…”
? Świadectwa Justyna, Polikarpa, Ireneusza z Lyonu
Konieczność Chrztu dla zbawienia- „ kto we mnie wierzy i przyjmie
chrzest będzie zbawiony…”
SAKRAMENTOLOGIA TEZY:
1. Czym jest sakramentologia
2. Istotne pojęcia sakramentologii
3. Sakramenty w Piśmie Świętym
4. Historia sakramentów
5. Problematyka współczesnej sakramentologii
6. Chrzest
7. Bierzmowanie
8. Eucharystia
9. Pokuta i pojednanie
10. Namaszczenie chorych
11. Sakramenty święceń
12. Małżeństwo
13. Tajemnica sakramentów w dziełach kultury