BEHAWIORYZM

Introspekcja - (z łac. - introspectio - wglądanie do wnętrza) - w psychologii, analiza własnych stanów psychicznych, myśli i przemyśleń.

Podejście to jest stosowane w kognitywistyce symbolicznej w badaniach samo-świadomości, a także w modelowaniu rozumowania/funkcji myślowych nie obserwowalnych fizycznie. Behawioryści, jednakże odrzucają tę metodę, skupiając się tylko na obserwacji i opisie zachowań zewnętrznych. Introspekcji zarzucali naukową niesprawdzalność i praktyczną jałowość

- w 1913 r. ukazuje się w USA książka Behaviorum Johna Watsona, która krytykuje psychologię klasyczną - rodzi się behawioryz
- Watson przeciwstawiał się potrzebie badania świadomości, był bliski zaprzeczenia jej istnienia
- Watsonowi udało się wprowadzić do psychologii pomijane dotychczas badania nad zachowaniem zewnętrznym (początkowe badania nad zachowaniem zwierząt)
- behawioryzm - nauka o zachowaniu, zwierzęta głównym modelem człowieka
- głównym zadaniem psychologii jest badanie zależności między bodźcami i reakcjami {schemat S (bodziec) - R (reakcja)}
- brak zainteresowania tym, co się dzieje między bodźcem a reakcją (czynnikami wewnętrznymi)
- krytyka „teorii instynktów” jako sił wewnętrznych popychających człowieka do działania
- wg behawiorystów instynkty są jedynie łańcuchami odruchów
- dla behawiorystów osobowość jest sumą nawyków wytworzonych u jednostki w ciągu jego życia
- każde zachowanie człowieka jest reakcją ruchową, która polega na skurczach i rozkurczach mięśni lub gruczołów
- myślenie jest cichym mówieniem, reagowaniem na sytuację bodźcową przez b. słabe ruchy organów artykulacyjnych
- uczucia są pewnymi reakcjami narządów wewnętrznych oraz reakcjami mimicznymi i pantomimicznymi
- zachowanie człowieka jest reakcją całego człowieka na cały układ bodźców
- mechanizm bodźców i reakcji kształtuje się w procesie uczenia się jako wynik życiowego doświadczenia jednostki
- między bodźcami i reakcjami nieustannie wytwarzają się związki(„asocjacjonizm”,„koneksjonizm”)
- uczenie się jest podstawą wszelkich założeń form zachowania człowieka i jego rozwoju -> „teorie uczenia się”
- poglądy na proces uczenia się behawioryści przejęli od Pawłowa (pojęcia: „odruch warunkowy”, „odruch bezwarunkowy”, „wygaszanie”, „generalizacja”) -> człowiek przynosi ze sobą na świat b. niewielką liczbę odruchów bezwarunkowych (wg Pawłowa odruchy pokarmowe, seksualne, orientacyjne, obronne). Watson zauważył wrodzone odruchy emocjonalne (np. reakcja strachu na silny hałas, zadowolenia na głaskanie naskórka -> w ten sam sposób człowiek uczy się zachowania społecznego, uczuć etc.)
- życie społeczne sprowadza się do stosunków interpersonalnych każdego człowieka, każdy człowiek jest źródłem bodźców dla innych ludzi, a oni dla niego
- moralność jednostki sprowadza się do przystosowania jednostki do społeczeństwa, które kontroluje jej zachowanie i stosuje system nagród i kar
- jednostka niemoralna to jednostka społecznie nieprzystosowana
- wzajemne kontrolowanie się w społeczeństwie jest podstawową zasadą pedagogiki behawiorystycznej i „psychoterapii behawioralnej”
- wprowadzono do psychologii własne metody („labiryntów” i „skrzynek problemowych”, tj. obserwowanie zwierzęcia szukającego wyjścia z zamkniętego pomieszczenia lub dojścia do przynęty)
- wersja behawioryzmu Watsona ma dwa główne założenia: `przekonanie, że każde zachowanie człowieka jest reakcją na jakiś bodziec (schemat S-R ), ` przekonanie, że wszelkie zmiany zachowania człowieka i jego rozwój są wynikiem uczenia się nowych reakcji na określone bodźce

- behawioryzm Watsona jest przykładem redukcjonizmu radykalne, gdyż za nadające się do naukowego badania, uznawał tylko zjawiska fizyczne i chemiczne, sprowadzając do nich też fizjologiczne
- stopniowo zastępowano charakteryst. dla behawioryzmu pojęcia (np. bodziec zastąpiono wskaźnikiem)
- neobehawioryzm - dwa główne nurty pierwszy polega na zróżnicowaniu schematu S-R, drugi na uzupełnieniu schematu
- przedstawicielem 1. nurtu neobehawioryzmu (behawioryzmu radykalnego) był B.F. Skinner
- dalej odcinał się od wszelkich prób uwzględniania w psychologii procesów wewnętrznych -> wnętrze człowieka jest „czarną skrzynką”, do której nie ma wglądu
- Skinner zajmował się odruchami instrumentalnymi
- Skinner rozróżnił dwa rodzaje zachowania reaktywne (reakcja na bodziec, klasyczny behawioryzm) i operatywne (dzięki takiemu zachowaniu, zwierzę osiąga stan dla niego pozytywny)
- wg Skinnera do modyfikacji zachowania się są skuteczne tylko wzmocnienia pozytywne (nagrody), a wzmocnienia negatywne są nieskuteczne
- badania nad zwierzętami zaczął przenosić na człowieka
- rozwój mowy interpretował Skinner jako powiększenie się repertuaru wzorców językowych, a mówienie jako ich aktywizację
- opracował metodę nauczania „programowego” -> rozłożenie materiału do wyuczenia na szereg pytań i odpowiedzi, trafne odpowiedzi na poprzedzające pytania dostarczały informacji potrzebnych do odpowiedzi na kolejne pytania - nagrody za odpowiedzi poprawne, kary za odpowiedzi błędne
- 2. nurt neobehawioryzmu uznał konieczność przyjęcia czynników wewnętrznych - pojęcie „zmiennej pośredniczącej” (oznaczenie jakichś czynników wewnętrznych, które modyfikują zależność „zmiennej zależnej” od „zmiennej niezależnej”); schemat S-R rozbudowany do S-O-R (O - „zmienna pośrednicząca”)
- redukcjonizm - opiera się na przekonaniu, że wszystkie wewnętrzne zmienne pośredniczące dają się wprowadzić do struktur anatomiczno-fizjologicznych (litera O oznacza organizm); sprowadzenie procesów psychicznych do fizjologicznych
- konstruktywizm - opiera się na przekonaniu, że w grę wchodzą jakieś czynniki natury nieznanej, które opierają się na strukturach anatomiczno-fizjologicznych, chociaż nie są z nimi identyczne (litera O oznacza osobowość, pojmowaną jako strukturę wewnętrzną modyfikującą od wewnątrz zależności reakcji od bodźców)

- wśród fizjologów konkurują ze sobą dwa stanowiska dot. funkcjonowania mózgu: atomistyczne (traktowanie mózgu jako sieci ośrodków wyspecjalizowanych, powiązanych ze sobą drogami nerwowymi) i całościowe (mózg funkcjonuje jako jedna całość)
- próbą wyjaśnienia złożonych form czynności umysłu była teoria organizacji zachowania Donalda O. Hebba
- starał się wyjaśnić, dlaczego zachowanie człowieka ma niekiedy ustabilizowany kierunek niezależny od zmiennego dopływu bodźców - wg niego muszą działać jakieś wewnętrzne stabilizatory, prawdopodobnie nerwowe obwody zamknięte
- teoria Hebba jest formą przejściową między redukcjonizmem a konstruktywizmem
- L. Hull dokonał próby przekształcenia psychologii w system hipotetyczno - dedukcyjny, uważał, że stanowisko stwierdzone empirycznie może być uważane za wyjaśnione teoretycznie, jeśli da się wyprowadzić logicznie z takiego spoistego systemu wyjściowych twierdzeń; wszystko, co zachodzi na świecie, jest jakąś wielkością wymierną; schemat S-R jest wyrazem interakcji między organizmem a środowiskiem
- John Dollard i Nill Miller (uczniowie Hulla) uważali, że bodźce działające na organizm mają dwie funkcje: popędową (emocjonalną) -> głód, strach, gniew i sygnałową (poznawczą) -> bodźce sygnałowe określają rodzaj reakcji i moment pojawienia się
- Edward C. Tolman podkreślał celowy charakter wielu zachowań szczurów; zdolne są one do wytworzenia jakiejś „mapy wewnętrznej”, która pozwala im na orientację w otoczeniu (schemat Cel-Reakcja)
- Tolman należał do behawiorystów; w swoich badaniach szedł jednak na ustępstwa wobec psychologii świadomości; oswoił psychologów z myślą, że zachowanie może mieć charakter celowy

---