FIZJOLOGIA - wykład 10:

UKŁAD WYDALNICZY:

1. NERKI:

ROLA NEREK:

1. Utrzymanie stałej objętości wody w organizmie (IZOHYDREMII)

2. Utrzymanie stałego składu elektrolitów (IZOJONII)

3. Zachowanie stałego ciśnienia osmotycznego płynów ustrojowych (IZOTONII)

4. Utrzymanie stałego stężenia jonów wodorowych w płynach ustrojowych (IZOHYDRIA)

5. Usuwanie z organizmu PPM i nie przyswajalnych lub toksycznych substancji pochodzenia egzogennego

W NERKACH SYNTETYZOWANE SĄ

1. RENINA - składowa układu renina - angiotensyna - aldosteron. Umożliwia regulację ciśnienia krwi przez kontrolę objętości płynów

2. Nerkowy czynnik erytropoetyczny

Poza tym:

1. Następuje aktywacja witaminy D3 do formy aktywowanej 1,25 dihydroksycholekalcyferolu

2. GLUKONEOGENEZA - w szczególnych okolicznościach np. głód lub kwasica oddechowa. Powstaje glukoza z substancji niewęglowodanowych np. z glutaminy

BADANIE PÓŁOŻENIA NEREK

Koń: prawa 15-18 krąg piersiowy (nieosiągalna), lewa 15 krąg piersiowy do 2 lędźwiowego

Bydło: prawa: 12 krąg piersiowy (nieruchoma), 3-5 krąg lędźwiowych (wędrująca)

Pies: prawa 13 krąg piersiowy - 2/3 lędźwiowy, lewa 1-4 lędźwiowy (wędrująca)

Kot: obie wędrujące

CZYNNOŚCI NEREK

1. Tworzenie moczu - czynność zewnątrzwydzielnicza

2. Wydzielenie do krwi substancji biologicznej czynnych - czynność wewnątrzwydzielnicza

BUDOWA

NEFRON jest podstawową jednostką czynnościową nerek. Składa się z:

- kłębuszka wraz z jego tętniczkami

- kanalika nerkowego

Cewki bliższe: części kręte, części proste

Części kręte łączą części bliższe tworząc PĘTLE HENLEGO

2. MOCZ:

TWORZENIE MOCZU (nefrony, cewki zbiorcze)

1. Filtracja kłębkowa

2. Resorpcja cewkowa

3. Sekrecja cewkowa

POWSTAWANIE MOCZU

Bardzo złożona mikrostruktura błony sączącej umożliwia powstawanie moczu pierwotnego, zbierającego się w wyżej wymienionej torebce, który następnie wypływa do cewek nerkowych.

Nerkowy przepływ krwi wynosi ok. 1200 ml/min (420 ml/100 g tkanki (min)).

W warunkach spoczynkowych całkowity przepływ nerkowy wynosi około 20% spoczynkowej objętości minutowej serca ! WAŻNE

ADH aldosteron

- ADH zwiększa reabsorpcję wody

- nadmiar ADH prowadzi do zatrucia wodnego

- spadek ADH lub brak wywołuje moczówkę prostą

WŁAŚCIWOŚCI MOCZU

Właściwości FIZYCZNE	Właściwości CHEMICZNE
- dobowa ilość - masa właściwa - ciśnienie osmotyczne - barwa - odczyn pH	Składniki organiczne i nieorganiczne: - składniki azotowe (mocznik, kwas moczowy, amoniak) - kreatynina - kwas hipurowy - indykan - chlorki sodu, potasu - fosforan wapnia

OBJĘTOŚĆ DOBOWA MOCZU w warunkach naturalnych prawidłowo wynosi około (w litrach):

człowiek: 1,0-3,0

koń: 5-11

krowa: 6-25

owca, koza: 0,5-2

świnia: 2-6

psy: 0,1-2

koty: 0,04-0,25

KLIRENS

KLIRENS stanowi miarę objętości osocza całkowicie oczyszczonego przez nerki z danej substancji w ciągu 1 minuty.

Jest więc miarą sprawności, z jaką osocze zostaje oczyszczone z danej substancji.

KLIRENS (współczynnik oczyszczania osocza) - zaliczany jest do pośrednich metod badania czynności nerek.

3. FILTRACJA KŁĘBUSZKOWA: (GFR, Glomerular Filtration Rate)

GFR = objętość przesączu kłębuszkowego powstająca w ciągu 1 minuty w nefronach obu nerek.

Filtracja kłębuszkowa stanowi wstępny etap tworzenia moczu:

• substancje wydalane z moczem są usuwane z krwi podczas filtracji kłębuszkowej oraz wydzielanie kanalikowego

• substancje potrzebne organizmowi zostają zatrzymane dzięki kanalikowej i zaabsorbowane do krwi

WIELKOŚĆ F.K. zależy od

1. Całkowitej powierzchni filtracyjnej we wszystkich kłębkach

2. Przepuszczalności błony filtracyjnej

3. Ciśnienie filtracyjne

Całkowita powierzchnia filtracyjna obu nerek u zdrowego człowieka wynosi ok. 1,5 m2, Au niektórych gatunków zwierząt domowych może dochodzić do 6 m2. Jej wielkość zależy od liczby czynnych kłębuszków.

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA WIELKOŚĆ F.K.

- zmiany w przepływie krwi przez nerki

- zmiany ciśnienia hydrostatycznego w naczyniach wł. kłębuszkowych

- zmiany w ciśnieniu tętniczym krwi w krążeniu w dużym

- skurczu tętniczki doprowadzającej lub odprowadzającej

- zmiany ciśnienia hydrostatycznego w torebce kłębuszka

- niedrożność moczowodów

- obrzęk nerki

- zmiany w stężeniu białek osocza

- odwodnienie, hipoproteinemia

4. KANALIKI NERKOWE:

CZYNNOŚĆ UKŁADU KANALIKOWEGO NEREK

Kanaliki nerek spełniają 2 zasadnicze czynności:

- wydzielanie

- resorpcja

KANALIK KRĘTY BLIŻSZY

Wchłanianie:

- sodu ok. 85%

- wody ok. 75%

- chloru

- jony K ok. 75%

- jony Ca ok. 66%

- siarczanów i fosforanów

- kwas moczowy ok. 90%

- całkowite białka i glukozy

PĘTLNA NEFRONU (HENLEGO)

Do ramienia zstępującego przechodzi mocz jeszcze nie zagęszczony o ciśnieniu osmotycznym mniej więcej równym ciśnieniu osocza?. Ramię zstępujące jest nieprzepuszczalne dla elektrolitów.

RAMIĘ WSTĘPUJĄCE (kanalik prosty)

W ramieniu wstępującym przez ścianę kanalika przechodzą Na i Cl, powodując (przy zatrzymaniu wody w tym odcinku, gdyż nie przechodzi przez jego ściankę) znaczne rozrzedzenie moczu.

KANALIK KRĘTY DALSZY

- wchłanianie wody i pozostałej części sodu, do 10 cm przechodzi potas

- resorpcja jonów węglanowych, wydzielanie wodorowych, co powoduje zakwaszenie moczu

KANALIK ZBIORCZY

Resorpcja:

- sód

- potas

- chlor

- mocznik

- woda

5. WYDZIELANIE SUBSTANCJI AZOTOWYCH Z MOCZEM:

MOCZNIK

Końcowy produkt przemiany białek, jest filtrowany w kłębkach nerek do przesączu. Błony komórek kanalików proksymalnych są bardziej przepuszczalne dla mocznika niż błony pozostałych odcinków nefronu.

KWAS MOCZOWY

Wydalany z moczem w postaci moczanów i niewielkiej ilości jako kwas moczowy. Podlega resorpcji w proksymalnych kanalików, ok. 90% ilości przesączonej wchłaniania się ponownie do przestrzeni miedzy (…)

MOCZNICA

Jest zespołem chorobowym określającym ciężkie zatrucie organizmu zatrzymanym w dużym stopniu we krwi mocznikiem w następstwie daleko posuniętej niewydolności nerek.

PATOGENEZA:

Zmniejszenie powierzchni aparatu wydzielniczego d bardzo małej ilości czynnych nefronów, które mimo wzmożonej pracy nie są w stanie wytworzyć dostatecznej (…)

OBJAWY:

- stan letargu - u bydła: atonia przedżołądków

- jadłowstręt - u psów: wymioty

- nudności i wymioty

- drganie włókowe mięśnie

- drgawki

- śpiączka

- owrzodzenie jamy ustnej - głównie w obrębie dziąseł (mogą być na całej skórze)

- fetor ureamicus

- biegunki = silne odwodnienie organizmu

6. PĘCHERZ MOCZOWY:

Pęcherz moczowy jest dobrze umięśnionym, rozciągliwym i sprężystym zbiornikiem o objętości ok. 400-700 ml. Po wypełnieniu pęcherza moczem - dochodzi do zwiększenia ciśnienia w jego wnętrzu (…) czuciowych i pojawienia się zjawiska zwanego parciem, następuje skurcz mięśnia wypierającego oraz rozkurcz zwieraczy (…)

7. MIKCJA:

- jest odruchem rdzeniowym, który regulowany przez wyższe ośrodki mózgowia i jest świadomie pobudzany lub hamowany

- odruch bezwarunkowy

U człowieka i niektórych gatunków zwierząt (pies, kot) oddawanie moczu jest odruchem zależnym od woli. Natomiast u zwierząt roślinożernych i małych dzieci wydalanie moczu jest (…)

U człowieka nadrzędny ośrodek korowy wykształca się anatomicznie i czynnościowo dopiero w wieku 2-3 lat, a u psów i kotów - w wieku kilku miesięcy.

NIEPRAWIDŁOWOŚCI MIKCJI

Wyróżnia się 3 główne powody niewydolności pęcherza mocz. związane z uszkodzeniem dróg moczowych:

1. Odśrodkowych dróg nerwowych zaopatrujących pęcherz moczowy

2. Przerwaniem zarówno dośrodkowych jak i odśrodkowych dróg nerwowych

3. Zstępujących z mózgowia pobudzających i hamujących dróg nerwowych

8. LEKI MOCZOPĘDNE:

1. woda - hamuje wydzielanie wazopresyny

2. alkohol etylowy - hamuje wydzielanie wazopresyny

3. mannitol, glukoza - wywołuje diurezę osmotyczną

4. ksantyny (np. kofeina) - spadek resorpcji jonów Na, wzrost GFR

5. furosemid - hamuje kotransport jonów Na-K-2Cl w grubej części ramienia wstępującego pętli nefronu

Fizjologia - wykład 10: UKŁAD WYDALNICZY

4

---