3. Wykład z teorii literatury - 20.10.2014

1. Mitologia literacka

W czasach starożytnych uważano, że literatura pochodzi od bogów.

• Poeta (współcześnie pisarz) to tłumacz bogów w zachwyceniu. Poeta to wybraniec, który przekazuje odwieczne prawdy boskiego pochodzenia.

• Bóstwo, Bóg, heros otwiera poecie usta. Z tych ust wylewało się coś niezwykłego, tajemnica.

• Boskie pszczoły kładą miód na usta Platona. Poeta jako miodousty. Poezja to coś pożądanego.

• Muzy mogą nauczyć poezji - poezja jako coś, czego można się nauczyć, czyli już trochę nauka, a nie tylko dar.

Później podtrzymywanie tego mitu:

• Słowacki wyznawał, że pisze z podszeptu aniołów. W romantyzmie nadal echa takiej mitologicznej koncepcji literatury.

• William Blake pisał, że pisze z podszeptów wiekuistych potęg. Mówił, że jest sekretarzem wiekuistych potęg.

W wiekach średnich mówi się o darze.

• Bycie twórcą jest darem, doznaje się łaski tworzenia. Mówi się też o powołaniu.

• Poeta został powołany. Poeta był prorokiem, apostołem.

Romantyzm łączy kategorię natchnienia i improwizacji.

• W romantyzmie mówi się o szale tworzenia.

• Pojedynki poetów - improwizacje.

• Tworzenie trzynastozgłoskowców dzięki geniuszowi, mało wysiłku.

Pozytywizm, realizm:

• Pisarz siedzi i mozolnie pisze. Wcześniej jeszcze przeprowadza studia.

• Flaubert jest przykładem pisarza, który dużo pracował nad utworami, trudził się.

• Pisanie jako praca wymagająca dużo trudu, czasu, nauki, studiów.

• Realiści mówili, że natchnienie polega na tym, że zasiada się do pracy o tej samej porze.

• Baudelaire uważał, że natchnienie zależy od regularnych i smacznych posiłków.

2. Co to jest literatura, co to jest poezja, co to jest dzieło literackie?

* Wisława Szymborska: odpowiada 3-krotnie, że nie wie co to jest poezja (w podtekście zdradza tajemniczość)

* Broniewski: nie wiem co to poezja, nie wiem po co i na co

* Iwaszkiewicz: nikt nie wie w czym leży czar dzikiej poezji (tajemnicza natura tego zjawiska)

* Leśmian: cokolwiek powie się o poezji jest błędem

* Majakowski: poezja cała jest jazdą w nieznane (podkreślenie niewiadomej)

* Jeden z badaczy powiedział, że dzieło literackie jest takim dziwnym bąkiem

* Gałczyński: poezja to jest złoty szerszeń, co kąsa, więc się pisze wiersze

* Jan Parandowski (badacz mitów): literatura jest alchemią słowa (tytuł książki Parandowskiego: Alchemia słowa)

(alchemia- sztuka tajemna)

* Mariusz Sieniewicz: literatura to samowystarczalny kosmos, w którym to kosmosie rzeczywistość wisi jak planeta

* Joseph Konrad: literatura jest próbą oddania sprawiedliwości… (literatura odkrywa samą prawdę istnienia)

Definicja słownikowa:

Dzieło literackie to językowy twór sensowny (wypowiedź) spełniający warunki literackości przyjęte w danym czasie i środowisku, szczególnie zaś warunek odpowiedniości względem uznawanych standardów artyzmu. Granice między dziedziną d.l. a innymi typami przekazów słownych są płynne, rozmaicie określane w różnych czasach, niekiedy w ogóle nie wytaczane; toteż jest rzeczą niemożliwą podać definicję d.l. mającą wartość uniwersalną, obowiązującą w równym stopniu dla wszystkich epok.