WCZESNE WYKRYWANIE WAD WZROKU U DZIECI W WIEKU PRZEDSZKOLNYM I WCZESNOSZKOLNYM Z ZASTOSOWANIEM MULTIMEDIALNEGO PROGRAMU „WIDZĘ”
Istnieje bardzo wiele czynników wpływających na dobry start dziecka szkole i jego integrację z grupą rówieśniczą. Z pewnością jednym z nich jest wczesne wykrywanie i odpowiednia korekcja wad wzroku u dzieci rozpoczynających naukę w szkole. Wady wzroku mają duże znaczenie w codziennym życiu i podejmowaniu różnorodnych aktywności dzieci i młodzieży. Mogą być jednym z czynników pogarszających wyniki w nauce, wpływają na ogólny rozwój psychoruchowy dziecka.
Wraz z rozwojem cywilizacji obserwuje się wzrost u dzieci problemów ze wzrokiem. W przeważającej większości są to takie wady jak: nadwzroczność lub krótkowzroczność. Rozpoczęte w ostatnim czasie badania u dzieci w wieku szkolnym w Polsce potwierdzają wzrastającą tendencję do rozwoju krótkowzroczności, zwłaszcza w dużych miastach. Liczba młodzieży wymagającej korekcji okularowej sięga do 40%, z tego 8% nie miało wcześniej świadomości potrzeby noszenia szkieł korekcyjnych ( za: broszura Multimedialny program „Widzę” opracowana przez Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu oraz Samodzielny Publiczny Kliniczny Szpital Okulistyczny w Warszawie). Wykrywanie tego typu wad nie zawsze jest jednak proste gdyż objawy mogą być różnorodne i często niecharakterystyczne np. bóle głowy, łzawienie, zamazywanie się liter, pieczenie oczu, podwójne widzenie i inne. Dlatego nie u wszystkich dzieci w tak wczesnym wieku udaje się rodzicom czy nauczycielom rozpoznać problemy ze wzrokiem i udać się z dzieckiem na badanie okulistyczne. Jedynie wczesna i prawidłowa korekcja wady wzroku pozwala uzyskać całkowitą poprawę widzenia i zapobiec rozwojowi niedowidzenia. Natomiast zaniedbanie wady refrakcji prowadzi do pogłębiania się niedowidzenia z wyłączeniem oka niedowidzącego i brakiem możliwości uzyskania w późniejszym czasie pełnej ostrości wzroku i widzenia obuocznego. Dlatego też, aby zapobiegać tak poważnym problemom konieczna jest wczesna diagnostyka dotycząca wykrywania wad wzroku. Umożliwia ją opracowany przez Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu we współpracy z Katedrą Systemów Multimedialnych Politechniki Gdańskiej i Samodzielnym Publicznym Szpitalem Okulistycznym w Warszawie multimedialny program „Widzę”.
Jest to szybki i prosty sposób na przeprowadzenie przesiewowych, bezpłatnych badań wzroku u przedszkolaków i dzieci starszych. Program „Widzę” jest jednym z trzech opracowanych przez Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu wdrażanych w szkołach i przedszkolach multimedialnych programów obok „Słyszę” i „Mówię” w ramach umowy z Ministerstwem Edukacji Narodowej i Sportu.
Z racji wykonywanego przeze mnie zawodu tyflopedagoga zgłosiłam swoją chęć do przeprowadzenia takich badań u dzieci. W Instytucie Fizjologii i Patologii Słuchu odbyłam szkolenie, otrzymałam certyfikat niezbędny do prowadzenia badań oraz płytę z programem i kalibrator do regulacji jasności obrazu.
WYMAGANIA TECHNICZNE I OPIS BADANIA
Po zainteresowaniu i zgodzie dyrektorów placówek oraz pisemnej zgodzie rodziców przystąpiłam do przeprowadzania bezpłatnych badań wzroku programem „Widzę” u ich dzieci z kl. „0” oraz kl. I-III.
Warunkiem do przeprowadzenia badania jest posiadanie komputera PC (minimum procesor Pentium 166 MMX) wyposażonego w stereofoniczną kartę dźwiękową z zainstalowanym systemem operacyjnym firmy Microsoft Windows 9x/2000/ME/XP, przeglądarki internetowej Microsoft Internet Explorer w wersji 4.0 lub nowszej.
Samo badanie jest proste i nie zajmuje wiele czasu. Polega ono na:
1. Wypełnieniu ankiety zawierającej pytania o zaburzenia widzenia u badanego - dziecko odpowiada na kilka prostych pytań
2. Przeprowadzeniu testów optycznych:
- Badanie różnicowania kontrastu pozwalające wykryć wady wzroku związane z nieprawidłowym odbieraniem ostrości i kontrastowości obrazów.
Obrazy są prezentowane w postaci kółek zawierających różnie ułożone linie o zmiennej kontrastowości. Zadaniem badanego jest określenie kierunku, w jakim ułożone są linie.
-Badanie widzenia barwnego pozwalające wykryć zaburzenia w rozpoznawaniu kolorów. Polega na odczytywaniu cyfry ułożonej z różnobarwnych kółek i wpisaniem jej z klawiatury.
Dodatkową wartością programu są zawarte nim obszerne informacje na temat narządu wzroku, jego budowy i występujących wad.
Przed przystąpieniem do badań ważne jest wyeliminowanie czynników zewnętrznych, które mogą mieć wpływ na wynik badania. Jednym z nich jest odpowiednie przygotowanie pokoju - w przypadku dużego nasłonecznienia niezbędne są żaluzje. Aby obraz na monitorze miał optymalną ostrość dokonuje się kalibracji dostosowując obraz do wymogów programu (wszystkie informacje na temat kalibracji zawarte są w przygotowaniu do programu).
Po przeprowadzeniu badania dla każdego dziecka komputer analizuje wyniki i na podstawie ilości błędnych odpowiedzi podejmowana jest decyzja czy dana osoba ma kłopoty ze wzrokiem. Jeśli po pierwszej próbie badania program podaje informacje, iż dziecko może mieć problemy ze wzrokiem wskazane jest powtórzenie całego badania lub jego części. Oczywiście powtórne badanie nie powinno odbywać się natychmiast, lecz przynajmniej po kilku minutach lub następnego dnia. Kolejnym ważnym czynnikiem wpływającym na rzetelność uzyskiwanych odpowiedzi jest nastawienie emocjonalne dziecka. Badany musi wiedzieć, na czym będzie polegało badanie jak i powinien dobrze rozumieć to, co ma robić. Często dzieci nie wiedząc nic na temat badania obawiają się go, są spięte i nie koncentrują się na poleceniach. Problem ten można niwelować przynajmniej częściowo zapraszając jednocześnie do sali dwoje dzieci, z których jedno jest w trakcie badania, drugie siedzi obok i obserwuje, co robi kolega. Nie występuje możliwość wyuczenia się odpowiedzi przez obserwującego, gdyż układ linii, ich kierunek jest różny i przypadkowy.
Przed przystąpieniem do badania należy pamiętać także o odpowiedniej odległości badanego od monitora (odległość wyznacza się w zależności od wielkości monitora - dokładne informacje zawarte są w przygotowaniu) oraz nie uciskaniu przez dziecko oka zakrywanego.
Przy spełnieniu powyższych warunków uważam, iż rzetelność badania jest duża.
Rodzice dzieci, u których zachodziło podejrzenie o wadę wzroku otrzymywali informację, iż powinny oni jak najszybciej zgłosić się z dzieckiem na badanie okulistyczne w celu dokowania pełnej diagnozy. Wspólnie z nauczycielami- wychowawcami klas motywowaliśmy rodziców, aby kierowali się do okulisty mówiąc im o tym, że jedynie wczesna korekcja wady wzroku pozwala uzyskać poprawę widzenia i zapobiec rozwojowi niedowidzenia.
OCENA PODJĘTYCH DZIAŁAŃ
Z moich doświadczeń wynika, iż większość rodziców, których dzieci podejrzewano o wadę wzroku zgłaszała się na badania okulistyczne szczególnie, jeśli zaangażowanie nauczycieli w wyżej wymienione działania było duże.
Tak, więc uważam, iż korzyści z tych badań są ogromne, zachęcam innych pracowników poradni i nauczycieli do zainteresowania się wyżej wymienionymi przesiewowymi badaniami wzroku. Każde dziecko rozpoczynające naukę w szkole powinno zostać poddane takim badaniom. Biorąc pod uwagę fakt, iż podjęte przeze mnie działania nie wymagają większych nakładów (zakładam, że obecnie komputer jest niemalże w każdej szkole nawet wiejskiej), ani dużych kompetencji (medycznych czy informatycznych) są możliwe do realizacji w każdej szkole i takie było założenie autorów programu.
Mam nadzieję, iż efektem podjętego przeze mnie przedsięwzięcia będzie wzrost liczby dzieci, u których we wczesnym okresie wykryte zostały zaburzenia widzenia a co za tym idzie szybciej wdrożono postępowanie diagnostyczne i korekcyjne, które będzie wpływało na powodzenia szkolne tych dzieci.
Opracowała Renata Zygan