Kształtowanie świadomości ekologicznej u dzieci w wieku przedszkolnym
Poznawanie środowiska naturalnego, jego bogactw i różnorodności, wzajemnych powiązań, to elementy edukacji ekologicznej bardzo często występujące w codziennej pracy z dziećmi. Dostarczanie wiedzy stanowi początkowy etap edukacji, dzięki której możemy kształtować świadomość ekologiczną. Powinniśmy zatem rozwiązywać wspólnie z dziećmi problemy wynikające z rozwoju współczesnej cywilizacji.
Ekologia to bardzo popularne często używane słowo. Jest to nie tylko nauka o związkach pomiędzy organizmami, grupami organizmów, a środowiskiem ale jest to również określona postawa społeczna i działalność człowieka związana z ochroną przyrody oraz zdrowia. Na konferencji ONZ, zorganizowanej w 1992r. w Rio de Janerio, przyjęto Światowy Program Działań na Rzecz Zrównoważonego Rozwoju - znany pod nazwą Agenda 21. Oznacza on:
rozwój człowieka w harmonii z przyrodą,
przestrzeganie praw przyrody, ekonomii i rozwoju społeczeństwa,
zachowanie wszelkich naturalnych procesów, warunków i zasad, które stwarzają gwarancje utrzymywania się życia w całym bogactwie i różnorodności.
Dostrzegając nadmierną ekspansję gospodarczą człowieka, wynikającą ze wzrostu demograficznego i postępu cywilizacji oraz postępujące zmiany w naturalnych procesach środowiska, państwa podjęły ustalenia, zmierzające do powstrzymania destrukcyjnych procesów i wejścia świata na drogę ekorozwoju.
Ten światowy program działań obejmuje wszystkie jednostki, zarówno te o zasięgu globalnym, jak i lokalnym. Od poziomu świadomości ekologicznej nauczyciela zależy włączenie dzieci do działań, mających na celu realizację zamierzeń zawartych w tym programie, oczywiście dostosowanych do indywidualnych możliwości i potrzeb. Musimy uświadomić sobie, że nie jest to edukacja, którą możemy "odłożyć na później", gdy dziecko będzie starsze. Należy rozpocząć edukację ekologiczną rozumianą nie tylko jako dostarczanie wiedzy, ale w oparciu o nią wspólnie starać się rozwiązywać problemy razem z dziećmi.
Edukacja ekologiczna w przedszkolu polega na łączeniu ze sobą szeregu elementów związanych z codziennym życiem. To zadania, problemy, z którymi dzieci spotykają się każdego dnia: zasoby naturalne - woda, energia, surowce, świat roślin i zwierząt, wzajemne powiązania w przyrodzie i "Ja" - człowiek jako jednostka myśląca i potrafiąca połączyć harmonijnie tę układankę.
Celem edukacji ekologicznej jest takie przybliżenie dziecku problematyki, aby pobudzić je do zastanowienia się nad mechanizmami funkcjonowania środowiska i poszukiwania różnych sposobów rozwiązań. Z tego powodu dziecko powinno:
poznać środowisko w szerokim rozumieniu tego słowa,
mieć pozytywny stosunek do otaczającej je przyrody,
wykształcić proekologiczne nawyki.
Jeżeli chcemy osiągnąć pozytywne rezultaty, musimy stwarzać dziecku okazje do:
obserwowania i oglądania,
poznawania i przeżywania,
doświadczenia i badania,
wypowiadania się,
działania i tworzenia.
Nauczyciel nie musi posiadać wiedzy na każdy temat, może wspólnie z dziećmi zastanawiać się nad danym problemem i poszukiwać rozwiązań. Powinien jednak starać się usystematyzować wiedzę dziecka. Zapraszajmy do współpracy innych i dzielmy się swoimi osiągnięciami, nawet najmniejszymi, wtedy dzieci będą mogły dostrzec słuszność i celowość swoich działań.
W swoich działaniach koncentrujemy się na najbliższym środowisku, takim jak przedszkole, osiedle, miasto. Działania dzieci na rzecz środowiska muszą być oczywiście dostosowane do ich możliwości. Powinny doświadczyć, że mogą wiele , a ich działania są tak samo ważne jak działania dorosłych. Dziecko powinno już mieć świadomość konsekwencji swoich zachowań. Jeżeli marnotrawi zasoby, to może zabraknąć ich dla kogoś innego. Powinno także wiedzieć i odczuwać, że każde jego działanie ma wpływ na środowisko.
Działanie pomaga w utrwaleniu i zrozumieniu tej wiedzy. Dzieci są uważnymi obserwatorami, bardzo szybko uczą się nowych zachowań. W oparciu o zdobytą wiedzę możemy dopiero kształtować nawyki oszczędzania, segregowania. Tylko poprzez systematyczną pracę z dziećmi możemy to osiągnąć. Ważną rolę odgrywa tutaj współpraca z całym przedszkolem, rodzicami, organizacjami. Bardzo ciekawe scenariusze zajęć z zagadnieniami ekologii można znaleźć w Edukacji w przedszkolu - Maj 2004. Prezentowane scenariusze zajęć można wykorzystać już w grupach młodszych. Również interesujące projekty zajęć można wyszukać w książce Lucyny Borzyszkowskiej-Czechowskiej pt. "Edukacja ekologiczna dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym". Jest tu także zamieszczony przegląd pojęć ekologicznych oraz wiele ciekawych informacji o ekologii.
Zachęcam do czytania i działania wraz z dziećmi.
Literatura :
1. Edukacja w przedszkolu - Maj 2004
2. Lucyna Borzyszkowska - Czchowska "Edukacja ekologiczna dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym".