Sposoby stymulowania aktywności twórczej dzieci w wieku przedszkolnym
U dziecka w wieku przedszkolnym szczególnie uwidacznia się chęć poznawania świata. Poznaje one otoczenie polisensorycznie, zaczyna zauważać zależności pomiędzy działaniem a wynikiem. Jeżeli będziemy dostarczać dziecku gotowe schematy, podsuwać własne pomysły rozwiązywania problemów, na pewno ograniczymy twórcze inspiracje, osłabimy jego chęci do poszukiwania nowych rozwiązań i działań. Dlatego też, wszelkie kroki podejmowane przez nauczycielki w przedszkolu i rodziców powinny zmierzać ku jak najbardziej intensywnemu stymulowaniu procesów twórczych w każdej dziedzinie poprzez stosowanie różnorodnych sposobów i form pracy?). Oczywiście, taką stymulację należy prowadzić rozsądnie z uwzględnieniem potrzeb i możliwości dziecka.
Od wielu lat pracuję w przedszkolu i chciałabym podzielić się swoim doświadczeniem w tym zakresie oraz przedstawić swoją koncepcję stymulowania rozwoju dziecka, tak aby w przyszłości było ono twórcze w pełni tego słowa znaczenia i umiało poradzić sobie w różnych sytuacjach z różnymi zadaniami. W artykule przedstawię swoje sprawdzone, wypracowane sposoby wspomagania twórczego rozwoju dziecka. Ze zrozumiałych względów będzie to tylko zarys tego, co ja i moje koleżanki czynimy, aby dzieci były jak najbardziej twórcze. W swojej pracy staram się nie przeszkadzać w rozwoju ekspresji twórczej i zdolności dziecka, jednocześnie zdolności te aktywnie rozwijam i wspomagam. Nie dziwią mnie różne poczynania moich wychowanków, ich ,,głupie- niegłupie pytania”, dziwaczne prace plastyczne, wyrażenia, które wprawiają w osłupienie i rozśmieszają do łez. Każdy taki pomysł dziecka jest dla mnie znakiem, że moja praca przynosi efekty. Nie oceniam i nie krytykuję dziecka. W trudnych sytuacjach ukierunkowuj rozwiązanie. Pomagam, by działania podejmowane przez dziecko były zgodne z zasadami życia społecznego.
Dziecko w wieku przedszkolnym najlepiej zdobywa wiedzę przez zabawę, dlatego też w tym celu wykorzystuję wszelkiego rodzaju zabawy. Są to zarówno te organizowane przeze mnie, jak i dowolne z inicjatywy dzieci. W zabawach tematycznych dziecko odtwarza relacje, które obserwuje w otaczającym je święcie. Poprzez zabawę uczy się stosowania obowiązujących zasad, ma możliwość do wypróbowania różnych zachowań. Dostarczanie nowych pomysłów małemu człowiekowi lub pokierowanie zabawą daje szansę odkrywania nowych sposobów i form jego działania. Pobudzanie wyobraźni dziecięcej powoduje rozwój jego kreatywności. Te same, znane przedmioty mogą ciągle służyć do czegoś innego np. klocki raz są bułkami lub cukierkami, natomiast innym razem lekarstwami itp.
Aktywność twórcza dziecka rozwija się we wszelkiego rodzaju zabawach dydaktycznych i badawczych. Te twórcze zabawy doskonalą płynność myślenia, jego giętkość i oryginalność. Uczą dziecko samodzielności w rozwiązywaniu różnych zadań dydaktycznych, rozwijają zainteresowania, koncentrację, uwagę, pamięć, uczą umiejętności dokonywania skojarzeń, motywują do działań. Rozwijając od najmłodszych lat procesy poznawcze możemy zapewnić dziecku efektywny start i sukcesy w szkole. Dlatego w swojej codziennej pracy staram się prowadzić jak najwięcej zabaw, które stymulują rozwój mowy, wyobraźnię dziecka, jego myślenie, sprzyjają koncentracji uwagi, doskonalą umiejętności skojarzeniowe, rozwijają pamięć. Są to miedzy innymi takie zabawy jak "Taki sam - inny", "Podróż w nieznane", "Ukryty skarb", "Kogo brakuje" i wiele innych. Często są to takie same zabawy tylko mają "zmienioną na poczekaniu" nazwę. Ponieważ niektóre dzieci 4-, 5-letnie mówią nieprawidłowo, zabawy poprzedzam ćwiczeniami usprawniającymi narządy mowy, które ukierunkowują dziecko na staranność i dokładność artykulacji.
Każde rozpoczęcie roku szkolnego to swego rodzaju wyzwanie. Co robić, aby dziecko, które chodzi do tej samej grupy kolejny rok było zainteresowane, brało aktywny udział w zajęciach, nie nudziło się w przedszkolu. Ja, wprowadzam nowe, zmodyfikowane zabawy integracyjne. Są one często oparte na pomysłach dziecięcych. Zabawy te dają dziecku poczucie bezpieczeństwa, wyrabiają w nim wiarę we własne możliwości, sprzyjają tworzeniu swoistej atmosfery. W tym celu wykorzystuję pedagogikę zabawy- chustę animacyjną i tunel. Podczas zabaw z chustą animacyjną dziecko wykazuje się ogromną inwencją twórczą. Zamienia się ona w morze, parasol wielkoluda, kołyskę dla zmęczonej piłki. Służy do zabawy w wiatr, usypia maskotki w „Pluszakowym przedszkolu”. Z kolei tunel to tajemne przejście do zamku, wąska rura lub wagon metra. Korzystam także z pozycji Marty Bogdanowicz "Ruch i piosenka", w której oprócz propozycji nowych znaleźć można zabawy tradycyjne, w które bawili się nasi dziadkowie i rodzice .
Najbardziej twórcze cechy dziecka przejawiają się w działalności plastyczno - konstrukcyjnej i muzycznej. Poprzez wprowadzanie różnorodnych technik wykonania prac dziecko wzbogaca swoje doświadczenia plastyczne. Dostarczając dziecku różnorodnych materiałów spowodujemy, że prace będą za każdym razem inne. To samo drzewo będzie wyglądało inaczej narysowane kredkami na kartonie, inaczej namalowane farbami, a jeszcze inaczej namalowane farbami na mokrym kartonie. Dużą pomocą w rozbudzaniu aktywności twórczej dzieci jest materiał przyrodniczy i wszelkiego rodzaju nieużytki. Układając kompozycje z liści, kasztanów, żołędzi, guzików lub papierków dziecko uruchamia wszystkie zakamarki swego umysłu tworząc prawdziwe dzieło sztuki. Z kolorowych kół powstają niezwykłe rzeczy. Duży, szary papier, farby i ręce wprawiają w "artystyczny" trans najbardziej nieśmiałego przedszkolaka. W pracach swoich kolegów dziecko potrafi dostrzec wiele ciekawych, niezauważalnych dla dorosłego, rzeczy. Planując zajęcia staram się stwarzać jak najwięcej okazji do urealniania pomysłów plastycznych dziecka, nie ograniczam określonym tematem prac. Każde malowanie na temat dowolny kończy się opowieścią o "dziele" dziecka, a przy pracach zbiorowych nadaniem tytułu np. malowanie palcami "Bez ładu składu" lub ,,Chlapek”. Moje przedszkolaki malują dużo, mają stały dostęp do kartonów, kredek, farb, plasteliny, itp. Nie ma dnia aby czegoś nie namalowały lub nie narysowały.
Doskonałą formą rozwijania inwencji twórczej dziecka są wszelkiego rodzaju układanki. Nie tylko te z obrazkami, ale przede wszystkim z klocków geometrycznych. Pobudzają one zarówno inwencje, myślenie i wyobraźnię twórczą dziecka.
Ponieważ jestem wielbicielką orgiami staram się zarazić swoja pasją dzieciaki. Jednak pomysły tradycyjnego orgiami są zbyt trudne do wykorzystania w przedszkolu. Kiedy wpadła mi w ręce książka Doroty Dziamskiej "Magiczne kółeczka czyli orgiami płaskie z koła" wiedziałam , że na pewno wykorzystam zawarte w niej pomysły. I tak już 4- latki potrafiły samodzielnie wykonywać składanki według własnych pomysłów. 5- latki próbowały swoich sił z kwadratami. Obecnie w 6- latkach podejmujemy próby tworzenia "prawdziwego" orgiami.
Ważnym elementem rozwijającym twórczą aktywność dziecka jest obcowanie ze sztuką. Dziecko odbiera sztukę emocjonalnie i spontaniczne. Zależne jest to od jego nastroju i uczuć. Jednak bez względu na co dziecko zwróci uwagę- kolor, kształt czy rozmieszczenie przedmiotów, oglądane utwory artystyczne pozostawią ślad w jego pamięci. Oglądanie dzieł artystów, prac kolegów pobudza wyobraźnię, fantazję, uwrażliwia na kolor, rozbudza chęć działania plastycznego. Dlatego też wszystkie prace dzieci eksponuję przed salą bądź w szatni. Często oglądamy albumy malarstwa różnych artystów i "prawdziwą" wystawę w Miejskim Domu Kultury.
Z każdym rokiem swojej pracy coraz bardziej doceniam wpływ działalności plastycznej dziecka na rozwój jego uzdolnień, bowiem każde dziecko jest mniej lub bardziej uzdolnione plastyczne, a kiedy nie jest pobudzane do aktywnej twórczości artystycznej traci swoje naturalne uzdolnienia.
Uważam, że do rozwijania aktywności dziecka doskonale nadaje się muzyka, która pobudza sfery intelektualne, doskonali percepcję słuchową, ćwiczy pamięć słuchową, pobudza wyobraźnię, inwencję twórczą i usprawnia koncentrację. Według naukowców każde dziecko przychodzi na świat z doskonałym słuchem, chociaż rzadko później wykorzystywanym. Jeżeli umiejętność ta nie jest we właściwy sposób stymulowana to z czasem zaniknie. Jeżeli zależy nam na rozmiłowaniu dziecka w muzyce warto nią otoczyć od pierwszych chwil jego życia. Gra na instrumentach powoduje, że mózg wytwarza nowe połączenia nerwowe, które ułatwiają kojarzenie i szybsze zapamiętywanie. Podczas grania dziecko jest skoncentrowane, odwołuje się do pamięci słuchowej, wzrokowej i motorycznej. Wyostrza się również szybkość jego reakcji i orientacji, podnosi się poziom dokładności spostrzeżeń. W codziennych zajęciach z moimi wychowankami muzyka jest nieodzownym elementem. Towarzyszy nam od rana do wieczora- kiedy bawimy się, sprzątamy, rysujemy. Dzięki naciskowi położonemu na muzyczną aktywność dziecka w grupie najmłodszej nie mam problemu z nauczeniem moich "Słoneczek" piosenek, tańców czy zabaw.
W przedszkolu, w każdej grupie wiekowej dokonywana jest stymulacja aktywności twórczej dziecka. Specyfika wieku przedszkolnego wymusza niejako na nauczycielce taką organizację pracy aby na każdym kroku, w każdym działaniu dziecka aktywność ta była rozwijana i doskonalona. Szkoda tylko, że czasem działania przedszkola niweczone są przez niektórych rodziców bądź opiekunów. Łatwiej jest bowiem posadzić dziecko przed telewizorem i lub komputerem i mieć przysłowiowy święty spokój, niż wymyślać ciekawe i pobudzające jego aktywność zajęcia.
Ważnym aspektem rozwoju aktywności twórczej dziecka jest akceptowanie jego działań i pomysłów, oczywiście w granicach przyjętych zasad i norm. Krytykowanie poczynań dziecka na pewno nie sprzyja rozwojowi jego potencjałów, ogranicza zdolności twórcze i zniechęca do dalszych działań.
Aktywność twórcza dziecka, to umiejętność, którą my- dorośli musimy u dziecka rozwijać i doskonalić. Jest to niejako forma zaspokajania potrzeb dziecięcych ukierunkowana na jego wszechstronny rozwój. Od tego właśnie zależy przyszłość naszej pociechy- jakim będzie uczniem, studentem, czy osiągnie sukces zawodowy. Przede wszystkim czy poradzi sobie w życiu dorosłym z codziennymi kłopotami i czy będzie potrafiło dostosować się do realiów otaczającego świata.