TWÓRCZOŚĆ PLASTYCZNA DZIECI W WIEKU PRZEDSZKOLNYM
Pierwszą formą wypowiedzi plastycznej, pojawiającą się już u dzieci w drugim roku życia, jest faza bazgroty bezprzedmiotowych. Zależnie od tego, w którym roku życia dziecko podejmie czynność malowania, rysowania, faza ta utrzymuje się dłużej lub krócej (2-3 r. ż.). Dziecko działa pod wpływem emocji, cieszy go możliwość posługiwania się nowym środkiem wyrazu, dynamicznie poruszając ręką zapełnia powierzchnię kartonu. Jego układ stawowo- mięśniowy nie jest jeszcze w pełni ukształtowany, dlatego narzędzie trzyma całą rączką i ustawia je pionowo do papieru. Lubi działać farbą, rozciera ją ręką, stempluje palcami. Kiedy ma do czynienia z ołówkiem, kredką kreśli linie o różnej strukturze- proste, faliste, zygzakowate. Wytwór pracy jest dla niego sprawą wtórną, najciekawsza jest sama działalność. Treść rysunku zmienia się w toku pracy, zależnie od nastroju i chwilowego efektu na kartonie.
Stopniowo z pozornego chaosu zaczyna wynurzać się forma. Dziecko wkracza w fazę bazgroty przedmiotowej (3,0 – 3,5 r. ż.). Ruchy ręki nabierają precyzji, zmienia się sposób trzymania narzędzi. Pierwszym kształtem zamkniętym jest koło, prostokąt, motywem -,,słoneczko”, ,,balonik”, ,,bałwanek”. Kiedy dziecko nauczy się zamykać koło, spostrzega, że jest ono podstawą do kształtowania postaci ludzkiej. Wystarczy dostawić kilka kresek i punktów, aby konstrukcja ożyła i nabrała cech ludzkich.
Zależnie od indywidualnych cech rozwoju, zwłaszcza od poziomu rozwoju umysłowego dziecka, kształtowanie podstawowych schematów, czytelnych dla otoczenia, trwa dłużej lub krócej. Między 3,5 a 4 r. ż. dzieci tworzą głowonogi, postacie pozbawione tułowia. Schemat ich nie jest jeszcze uporządkowany. Zdarza się, że oko wędruje poza obręb głowy. Dziecko rysując ma wewnętrzny obraz całości, poszczególne części traktuje jako składowe, zamierza czytelnie narysować postaci. Forma głowonogów charakteryzuje się dużą głową i kończynami wystającymi bezpośrednio z tej głowy. Z biegiem czasu (wielokrotne próby rysowania) dziecko spostrzega, że głowa nie łączy się bezpośrednio z nogami i próbuje skonstruować tułów, tworzy głowotułów. Często podczas prób powstają sylwetki mające cechy okresu poprzedniego i obecnego. Głowotułów- to uproszczony schemat konturowy. Głowa postaci zawiera już wszystkie podstawowe elementy (włosy, oczy, nos, usta, uszy), natomiast tułów jest potraktowany symbolicznie. Jest to kształt zakreślony linią, zbliżony do prostokąta lub rombu. Postać nie zawsze ma wszystkie kończyny, często określone są tylko linią. Nogi „wyrastają” z boków ubrania. Dla dziecka ważne są szczegóły, dlatego wzbogaca swój schemat o guziki, kieszonki. W tym okresie każde dziecko stwarza swój odrębny schemat człowieka, po czym doskonali go. Charakterystyczne dla wszystkich jest frontalne ustawienie sylwetki człowieka, tylko niektóre dzieci stosują zabieg bocznego ustawienia stóp- imitacja ruchu. Rysując, dziecko kieruje się proporcjami. Tę partię rysunku, która jest dla niego najważniejsza, podkreśla wielkością, grubością , dynamiką linii lub kolorem.
Pod koniec czwartego roku życia kształtuje się uproszczony schemat rysunkowy charakterystyczny dla psychiki danego dziecka. Postać jest wzbogacona o szczegóły i atrybuty (kwiat, balonik), ręce uzyskują kształt zbliżony do prostokątów, wzbogacone są o palce (ich liczba jest różna, bo dziecko nie umie liczyć, ale wie, że palców jest dużo). Dziecko stara się zakomponować całą płaszczyznę papieru, intencjonalnie wskazuje otoczenie (drzewa, domek). Zwiększa się czytelny zakres tematyki wypowiedzi plastycznej- zwierzęta, pojazdy, drzewa.
W okresie pomiędzy 5 a 6 r. ż. dziecko udoskonala swoje schematy, podpatruje rozwiązania plastyczne kolegów, nauczyciela. W ten sposób wzbogaca swoje doświadczenie na drodze eksperymentu. Sylwetka człowieka rysowana przez 6-latków staje się zbliżona w konstrukcji i proporcjach do naturalnej. Dzieci śmiało operują konturem, plamą barwną, dążą do zamierzonego „myślowo” efektu. Dalej bardzo mocny jest element emocjonalnego zaangażowania w akt tworzenia. Kompozycja rysunku staje się celowa, zagęszczona lub nie, zależnie od zamiarów twórcy. Dziecko próbuje wyrazić przestrzeń, pojawiają się kompozycje pasowe (najczęściej jeden pas) i topograficzne.
Przedszkolaki mają ogromne wyczucie koloru, operują nim jako środkiem wyrażającym ich nastrój. Podobają się im czyste, nasycone barwy, rzadziej operują barwami złamanymi. Nauczyciel ma możliwość rozwijania zainteresowań dzieci poprzez ukazywanie im różnorodnych form wypowiedzi plastycznej.
Podstawowymi zadaniami działalności plastycznej dzieci w przedszkolu są:
Rozwijanie swobody w posługiwaniu się linią i plamą, kształtem i barwą na płaszczyźnie i w przestrzeni- w różnych technikach plastycznych.
Uwrażliwienie dziecka na zjawiska otaczającej rzeczywistości- na światło, barwę, linię, fakturę, ruch i przestrzeń. Zapoczątkowanie pierwszych kontaktów z pięknem przyrody i sztuki.
Te zadania, systematycznie rozwiązywane w warunkach przedszkolnych, spełniają wielorakie funkcje np.:
kształtowanie postawy i inwencji twórczej dziecka,
rozwijanie różnych form myślenia i postrzegania,
pobudzanie i pogłębianie uczuć i doznań- rozwijanie zdolności emocjonalnego przeżywania wartości estetycznych,
kształtowanie harmonijnie rozwiniętej osobowości,
przestrzeganie zasad i norm współżycia w grupie,
kształtowanie indywidualnych zainteresowań,
wdrażanie do codziennego stosowania estetyki w swym otoczeniu.