Systemy oświaty w wybranych krajach Unii Europejskiej:Belgia i Francja
1. Administracja szkolna Belgii i francji
Królestwo Belgii jest monarchią dziedziczną, opartą na demokracji parlamentarnej.
Podział administracyjny obejmuje trzy regiony (dziewięć prowincji): Flandrię, Walonię i Brukselę oraz trzy strefy języków. Są to: germańska Flandria z językiem flamandzkim (57,5% ogółu mieszkańców), romańska Walonia z jęz. francuskim (42%) i niewielka niemiecka enklawa językowa (0,5%) we wschodniej części kraju.
Stolica Belgii Bruksela jest miastem dwujęzycznym, w którym podobnie jak na całym terytorium kraju obowiązują dwa języki urzędowe: francuski i flamandzki.
Szkolnictwem w Belgii kieruje dwóch ministrów edukacji. Jeden odpowiada za szkoły francuskojęzyczne i niemieckojęzyczne, a drugi - za flamandzkojęzyczne.
Nakłady finansowe na oświatę stanowią 6,1% produktu krajowego brutto.
Francja - Republika francuska położona jest w Europie zachodniej. Powierzchnia kraju wynosi 547 tys. km2, liczba ludności 53 mln. Stolicą jest Paryż (25 mln ludności region paryski 10 mln ludności). Językiem urzędowym jest francuski, jednostką monetarną - frank. Ustrój demokratyczny. Administracyjnie dzieli się na: 95 departamentów (szczebel wyższy); 365 tys. gmin (szczebel podstawowy) 22 regiony.
Posiada 4 departamenty zamorskie (Gujana Francuska Gwadelupa Martynika Reunion) i 6 terytoriów zamorskich (Francuskie Terytorium Afarów i Issów, Komory, Nowa Kaledonia, Polinezja Francuska, Seint Pierre i Miquelon, Wallas i Fatuna).
Około 90 % ludności to Francuzi, pozostali to Alzatczycy, Włosi, Bretończycy, Flamandowie, Katalończycy, Algierczycy i Polacy. Kraj wysoko rozwinięty przemysłowo. Republika o systemie parlamentarno-prezydenckim.
Naczelnym organem administracyjnym szkolnictwa we Francji jest Minister Edukacji Narodowej. Organami niższego szczebla są akademie, na czele których stoją rektorzy. Akademie obejmują sprawy szkolnictwa, na 3-4 departamenty. Minister określa politykę nauczania jej programy, cele, poziomy dyplomów, by utrzymać jednolity poziom szkolnictwa na terenie całego kraju.
2. Organizacja systemu szkolnictwa:
2.1. Przedszkola
Przedszkole w Belgii stanowi pierwszy szczebel systemu szkolnego. Jest ono nieobowiązkowe, przeznaczone jest dla dzieci od 3 do 6 roku życia. Większość przedszkoli znajduje się na terenie szkół podstawowych, zaś we Francji podobnie jak w Belgii jest także nieobowiązkowym poziomem nauczania obejmującym dzieci od 2-6 lat. Przedszkole obejmuje trzy grupy dzieci:
- maluchy (2-3 lata)
- średniaki (4-5 lat)
- starszaki (5-6 lat).
Głównym celem nauczania przedszkolnego jest kształcenie umiejętności posługiwania się językiem francuskim. Ma to duże znaczenie w kraju o dużej ilości dzieci obcojęzycznych. W pierwszych dwóch grupach prowadzone jest nauczanie umiejętności odbierania informacji ze świata zewnętrznego, współżycia w grupach, komunikowania się. Dzieci w najstarszej grupie uczą się czytać, pisać i rachować. 100 % dzieci francuskich uczęszcza do przedszkoli. Placówki państwowe stanowią 85 % - bezpłatne a pozostałe 15 % placówki prywatne.
2.2. Obowiązek szkolny
Rozpoczyna się w Belgii od 6 roku życia i trwa przez 9 lat, obejmuje w całości obowiązkową, bezpłatną i jednolitą sześcioletnią szkołę podstawową. We Francji obowiązkowe nauczanie obejmuje dzieci od 6-16 roku życia (szkoła podstawowa) i trwa 10 lat. Obowiązkowe nauczanie jest bezpłatne.
2.3. Kształcenie podstawowe
Belgijska szkoła podstawowa podzielona jest na trzy dwuletnie bloki edukacyjne, dostosowanie do potrzeb i możliwości dzieci. Uczniowie kończący cykl kształcenia początkowego otrzymują dyplom, uprawniający do podjęcia nauki w szkole średniej. Francuska rozpoczyna się 5-cio letnią szkołą podstawową - tzw. elementarną. Szkoła ta skupia dzieci od 6-11 lat. Utrzymywane są przez gminy. Państwo zapewnia personel pedagogiczny i decyduje o treściach programu nauczania i wychowania. Pięcioletnia szkoła dzieli się na trzy kursy:
1. 6-7 lat kurs przygotowawczy - 1 rok
2. 7-9 lat kurs elementarny - 2 lata
3. 9-11 lat kurs pośredni.
Zadaniem szkoły elementarnej jest dostarczenie możliwości osiągnięcia takiego rozwoju psychofizycznego i społeczno-moralnego dziecka, który by gwarantował dalszy rozwój i powodzenie na szczeblu gimnazjum.
2.4. Kształcenie średnie, zawodowe.
W Belgii szkolnictwo średnie jest obowiązkowe dla uczniów:
- do 15 roku życia, uczęszczających do placówek o pełnym wymiarze godzinnym,
- do 18 roku życia dla młodzieży pracującej:
Uczniowie mają do wyboru dwa rodzaje kształcenia: tradycyjne i odnowione.
a) Kształcenie tradycyjne składa się z dwóch następujących po sobie 3 - letnich cyklów programowych, natomiast cykle te obejmują szkoły dwóch typów: typ klasyczny (głównie placówki prywatne, podległe instytucjom kościelnym) oraz typ humanistyczny. Kształcenie tradycyjne przygotowuje przede wszystkim kandydatów do szkolnictwa wyższego.
b) Kształcenie odnowione dzieli się na dwie specjalizacje, które umożliwiają:
uzyskanie wykształcenia ogólnego, technicznego lub artystycznego - przygotowanie do studiów wyższych (istnieje również możliwość podjęcia pracy zawodowej).
otrzymanie wykształcenia artystycznego, technicznego lub zawodowego umożliwiającego natychmiastowe podjęcie pracy lub kontynuację nauki w szkole wyższej.
Kształcenie odnowione opiera się na trzech dwuletnich cyklach nauczania:
cykl obserwacji (uczniowie realizują jednolity program ogólnokształcący)
cykl orientacji (szeroka możliwość wyboru specjalizacji dalszego kierunku kształcenia)
cykl determinacji (program ograniczony jest do wybranego przez ucznia kierunku specjalizacji).
Celem szkolnictwa zawodowego na różnych poziomach nauczania jest przygotowanie młodzieży do wykonywania określonego zawodu, a równocześnie umożliwienie jej zdobycia określonego zakresu wykształcenia ogólnego.
Szkoły zawodowe na poziomie średnim pod względem programów obejmują dwa cykle nauczania: cykl niższy i wyższy. Na każdym z tych poziomów nauczania szkoły zawodowe dzielą się na dwa kierunki: zawodowy oraz techniczny. Ponadto funkcjonuje kształcenie zawodowe w systemie kursów wieczorowych.
Belgia ma najwyższy w państwach Unii procent odpadu i odsiewu szkolnego na szczeblu szkoły początkowej. Niepowodzenia szkolne, obok rosnącego bezrobocia wśród nauczycieli oraz trudności organizacyjnych związanych z różnorodnością ustroju szkolnego, stanowią największe problemy szkolnictwa belgijskiego.
Matura daje wstęp na studia na zasadzie opinii o uczniu i ocen z egzaminu maturalnego. Do studiów wyższych przygotowuje szkolnictwo tradycyjne w zakresie szkoły średniej, natomiast w kształceniu odnowionym ostatni cykl (determinacji) przygotowuje do studiów wyższych lub do tzw. doskonalenia zawodowego. W ramach systemu szkolnego następuje więc orientacja zawodowa uczniów.
W Belgii stosuje się system świadectw wydawanych po ukończeniu niższego i wyższego stopnia szkoły średniej. Dodatkowo każdy uczeń kończący ostatnią klasę szkoły średniej otrzymuje świadectwo stwierdzające jego przydatność do podjęcia studiów wyższych.
We Francji szkolnictwo średnie (II stopnia) obejmuje gimnazja, liceum ogólnokształcące, liceum zawodowe.
Nauka w gimnazjum trwa 4 lata.
I cykl to obserwacja - obejmuje VI i V klasy.
II cykl to tzw. i III.
Uczniowie o niższych predyspozycjach umysłowych mają możliwość szybkiego wyboru drogi przygotowania szybkiego wyboru drogi przygotowania zawodowego. Uczniowie w wieku 14-16 lat po ukończeniu klasy V mogą być przyjęci do klas przedzawodowych lub do klas przygotowujących do zawodu. W strukturze organizacji gimnazjum wyróżnia się radę profesorów, radę klasową, radę zakładu.
Gimnazjum - kończy się uzyskaniem dyplomu po klasie III. Absolwenci tej klasy mogą uczyć się dalej w liceum szkolenia zawodowego lub liceum ogólnokształcącym.
Liceum zawodowe dwuletnie ma przygotowywać do uzyskania dyplomu studiów zawodowych lub świadectwa przygotowania zawodowego. Ukończenie takiego typu liceum upoważnia do ubiegania się o dyplom techniczny lub o maturę techniczną (ale w ciągu 2 lat).
Liceum ogólnokształcące stanowi 2 typ szkoły średniej na podbudowie gimnazjum. Jest ono 3 letnie, podzielone na klasę o profilu określonym i klasą o profilu specyficznym. W klasie określonej są przedmioty klasyczne i ogólne oraz do wyboru jedną z grup przedmiotów specjalistycznych i technologicznych. W klasie specjalistycznej uzyskuje się maturę techniczną lub dyplom technika wybranej specjalności.
Świadectwo maturalne pozwala na kontynuowanie studiów uniwersyteckich lub w szkołach wyższych o bardzo wysokim poziomie. Matura techniczna sankcjonuje wykształcenie ogólne i przygotowanie zawodowe.
2.5. Szkolnictwo wyższe
W Belgii spełnia dwa cele: prowadzenie badań naukowych oraz przygotowanie kadry najwyżej kwalifikowanych specjalistów do różnych dziedzin życia gospodarczego i społecznego.
Wśród szkół wyższych wyróżnia się instytucje o charakterze akademickim (uniwersytety) oraz wyższe szkoły zawodowe.
Organizacja studiów uniwersyteckich jest dwustopniowa - stopień pierwszy ma na zadaniu pogłębienie wykształcenia ogólnego, którego program stanowi podstawę dla przyszłej specjalizacji, czyli drugiego cyklu studiów.
Wyższe szkoły zawodowe obejmują natomiast przeważnie trzyletni cykl studiów. Na plan pierwszy wysuwa się w nich przygotowanie młodzieży do wykonywania określonych zawodów, a badania naukowe pozostają w nich na dalszym planie.
Do szkolnictwa wyższego we Francji zaliczamy uniwersytety, wyższe szkoły zawodowe, uczelnie będące specjalnymi ośrodkami naukowymi. Uniwersytety zajmujące decydującą pozycję. Każdy uniwersytet ma dwa wydziały: humanistyczny i nauk ścisłych. Poza tym wydział prawa, medycyny. Uniwersytet jest centralną uczelnią na terenie akademii (kilka departamentów). Rektor najwyższa władza całego szkolnictwa akademii wypełnia zadania przy pomocy inspektorów. Rektor mianuje prezydent a dziekani są wybierani. Wyższe szkoły to przede wszystkim Szkoły Pedagogiczne. W 1966 wprowadzono uniwersyteckie instytuty technologiczne, które są uczelniami o charakterze półwyższym
3. Kształcenie nauczycieli i oświata dorosłych.
Zarówno w Belgii jak i we Francji kształcenie nauczycieli odbywa się na poziomie szkolnictwa wyższego w czterech różnych specjalnościach, odpowiadających kolejnym szczeblom oświaty: wychowanie przedszkolne, szkoła początkowa, szkolnictwo techniczne i zawodowe oraz szkoła średnia.
a) Kształceniem nauczycieli wychowania przedszkolnego, szkoły początkowej, szkoły technicznej i zawodowej zajmują się 3 - letnie wyższe instytuty kształcenia pedagogicznego.
b) Kształcenie nauczycieli dla szkół średnich prowadzą placówki uniwersyteckie (4 - lub 5 - letnie studia wyższe w wybranej dziedzinie oraz 2 - letnie studia pedagogiczne).
c) W sektorze flamandzkim kształcenie nauczycieli dla szkół średnich podzielone jest dodatkowo na:
- kształcenie ogólne, w czasie, którego słuchacz wybiera przedmioty: podstawowy, uzupełniający oraz fakultatywny.
- kształcenie techniczne, podczas którego kandydat otrzymuje wykształcenie ogólne oraz techniczne.
W sektorze francuskojęzycznym program kształcenia nauczycieli wszystkich typów szkół obejmuje elementy ogólnokształcące i zawodowe.
W zależności od szczebla i typu szkoły, w której przyszli nauczyciele będą pracować, różne są treści ich kształcenia.
Kandydaci na nauczycieli przedszkoli i szkół podstawowych studiują przedmioty objęte programem szkolnym, przedmioty objęte kształceniem pedagogicznym (m.in. psychologię, stosowanie pomocy audiowizualnych i komputera), wreszcie przedmioty, które przyczyniają się do wzrostu świadomości ważnych problemów społecznych, rodzinnych, kulturalnych czy dotyczących środowiska.
Kształcenie nauczycieli ważnych klas szkoły średniej jest podzielone na trzy działy: ogólny, specjalistyczny i techniczny. Wybór działu należy od przedmiotu, którego przyszły nauczyciel będzie uczył. Wszyscy studenci kształcący się na nauczycieli muszą w swoim programie nauki studiować pedagogikę oraz odbyć praktykę nauczycielską.
Kształcenie wstępne nauczycieli wyższych klas szkoły średniej polega na studiach w obrębie jakiegoś przedmiotu nauczania - obowiązuje ukończenie studiów pierwszego stopnia. Ponadto studenci muszą ukończyć kurs przygotowania pedagogicznego.
Oświata dorosłych: Różne formy kształcenia nastawione są na umożliwienie nabycia kwalifikacji zawodowych lub ich udoskonalenia, albo przekwalifikowania się z zawodu wykonywanego na inny zawód.
Działalność władz oświatowych tak Belgii jak i Francji przejawia się w organizacji zawodowych szkół wieczorowych na poziomie średnim oraz w pracach państwowych komisji egzaminacyjnych. Zawodowe szkoły i kursy wieczorowe organizowane są przez państwo, prowincje oraz przez katolickie władze oświatowe.
5. System oceniania
Podobnie jak z kształceniem system oceniania zarówno w Belgii jak i we Francji jak w większości krajów świata jest tradycyjno-legalistyczny. Ocenę wyrażoną notą wystawia się na podstawie odpytywania ustnego, sprawdzianów pisemnych, kolokwiów i zaliczeń. Podobnie jak w innych państwach członkowskich Unii Europejskiej, w klasach wczesnoszkolnych występuje ocena opisowa.
W następnych klasach jest to ocena cyfrowa.
6. Podsumowanie
Najbardziej charakterystyczną cechą ustroju szkolnego Belgii jest jego różnorodność. Ze względu na występujące odrębności kulturowe i językowe nie jest to jednolity system. Różnorodność systemu szkolnego wiąże się z trudnościami organizacyjnymi i programowymi.
Krótka charakterystyka systemu edukacyjnego we Francji ukazuje, iż istnieje bardzo wczesny podział, na szkolnictwo ogólne i zawodowe. Już od 13 roku życia uczniowie mogą przechodzić do szkół zawodowych. Zachowana jest drożność obu typów szkół, łącznie z możliwością uzyskania matury. Ważną cechą jest duża odmienność programów nauczanie oraz szeroki blok przedmiotów do wyboru. To powoduje, że szkolnictwo jest elastyczne, szybko dostosowujące się do potrzeb gospodarki i administracji. Dzięki odmiennym programom nauczania szkoły stwarzają olbrzymie możliwości wyboru kierunków kształcenia zawodowego ale także ogólnokształcącego. Szkoły są dzięki temu atrakcyjne dla uczniów. We Francji istnieje większy procent osób kształcących się na uniwersytetach, szkołach wyższych.
Zarówno we Francji jak i w Belgii szkolnictwo prywatne przeżywało wzloty i upadki, spowodowane często zmieniającą się sytuacją polityczną. Dzięki istnieniu coraz większego wyboru szkół niepublicznych młodzież dysponuje szerokim wachlarzem możliwości kształcenia odpowiadającym jej różnorodnym światopoglądom, zainteresowaniom, zdolnościom. Istnienie sektora szkolnictwa prywatnego jest też stymulatorem szkolnictwa publicznego, które niechętnie rezygnuje ze swej monopolistycznej pozycji. Istnienie szkół prywatnych rozszerza ofertę edukacyjną kierowaną do rodziców i młodzieży, pozwala im na wybór szkoły zgodnej z ich przekonaniami religijnymi i filozoficznymi. W obu krajach placówki oświaty niepaństwowej istnieje na wszystkich szczeblach kształcenia - od przedszkoli po uczelnie wyższe.
Zarówno we Francji jak i w Belgii eksponowanie wolności nauczania i gotowości państwa do subwencjonowania szkół niepaństwowych odpowiada ogólnym wymogom Parlamentu Europejskiego. W obu państwach znaczenie szkół niepaństwowych polega nie tyle na zastępowaniu szkolnictwa państwowego, ile nie tworzeniu alternatywnego modelu oświaty.
Bibliografia
M. Adamczyk, A. Ładażyński, Wybrane zagadnienia szkolnictwa i wychowania w świecie, Stalowa Wola 1998.
D. Dziewulak, Systemy szkolne Unii Europejskiej, Wyd. „Żak”, Warszawa 1997.
A. Mońka-Stanikowa, Szkolnictwo w Belgii współczesnej, Warszawa 1963.
R. Pachociński, Pedagogika porównawcza: podręcznik dla studentów pedagogiki,
Białystok 1995.
G. Tadeusiewicz, Edukacja w Europie, wyd. Naukowe PWN, Warszawa 1997.
A.Bogaj, Koncepcje matur w systemie edukacyjnym krajów Europy Zachodniej, „Nowa Szkoła” nr 1/1994.
D. Dziewulak, Szkoła Elementarna we Francji, Kwartalnik Pedagogiczny nr 2 ,1989 r.
A. Żołnierz, Struktura szkolnego systemu we Francji, Nowa Szkoła 97, str. 3
T. Dowiat, M. Pęcherski, T.Wróbel, Oświata i szkolnictwo we Francji, Niemieckiej Republice Federalnej i Szwecji, Warszawa 1971
Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl