“Pasazer na gape “ - Sluzby wywiadowcze na pokladach statkow floty morskiej w I Wojnie Swiatowej
Dnia 11tego sierpnia 1914 w australijskim Melbourne brytynski Kapitan stanol na pokladzie niemieckiego statku parowego I zarzadal wydania wszystkich ksiag kodowych. Nikt nie mogl przewidziec ze ten fakt stanie sie decydujacy dla toku wydarzej w oddalonej o tysiace kilometrow I swiezo pograzonej w wojne Europie. Odwazny I przezorny Kapitan z Melbourne najprawdopodobniej nie wiedzial ze ta smiala metoda zdobyl jeden z wazniejszych kluczy do kommunikacjii marynarki wojennej Niemieckiej Rzeszy. Waga ksiag kodowych powaznie wzrosla poniewaz Wielka Brytania cztery godzinny po ogloszeniu wojny, 04. sierpnia 1914r., przeprowadzila podobnie smiala I przezorna akcje tajna na terenie Niemiec, niedaleko polnocno niemieckiej miejscowosci Emden. Tajne sluzby Kroleskiej Mosci przeciely niemieckie kable telegraficzne I odciely Rzesze od bezpiecznej komunikacji kablowej. Niemcom pozoslal wtedy tylko nararzony na podsluch kontakt na falach eteru. By zapobiec deszyfracji nadawali za pomoca kodow basujacych na danych z ksiag kodowych. Do jednych z nich nalezala wlasnie ksiega kodowa pozyskana w Melbourne.
W przeddzien I Wojny Swiatowej glowni kontrachenci wojenni byli dalecy od jednomyslmosci z ocenie kierunku I strategi wojenych. Jednym z bezspornych faktow bylo jednakze znaczenie marynarki wodnej w nadchodzacych starciach. “Wojna zostanie roztrzygnieta na falach Morza Polnocnego”, przywidywal wiodacy teoretyk I historyk Wojenny Alfred Thayer Mahan (1840-1914) zaledwie 10 lat przed zamachem na nastepce austricko-wegierskiego tronu Franza Ferdinanda 28. czerwca 1914r. w Sarajewie, bedacym iskra zapalna I Wojny Swiatowej.
Z perspektywy niemieckiej glowna uwage I punkt odwolania na kazdym kroku przygotowan wojennych skupiala na sobie Wielka Britania. Imperium Brytyjskie posiadało w przeciwieństwie do swoich konkurentów na oceanach najwieksza I scisle powiązana infrastrukture komunikacji i administracji morskiej. Przykładem tego były kable podmorskie, które zapewnialy komunikację z wszystkimi odległymi koloniami, w tym i bezpieczeństwo dostaw i koordynacje działań polityczno-administracyjnych. Porownywalnych atutow brakowało zarówno Cesarstwu Niemieckiemu jak I reszcie europeiskich mocarstw.
Niemiecka odpowiedzia na korzystniejrza pozycje Imperium Brytyjskiego na morzach I oceanach swiata bylo wprowadzenie gigantycznego planu rozbudowy floty tzn. Tirpitzplan krotko po objeciu tronu cesarskiego przez Wilhelma II w 1888r.. Celem 20 letniego planu rozbudowy I modernizacji sil morskich Rzeszy bylo skrocenie przewagi brytynskiej do relacji 2/3 liczebnosci wszelkich pojazdow wodnych. Przewidywany final Tirpitzplanu datowano na 1912r.. Wzmocniony naklad srodkow na budowe I modernizacje floty pozwolil takze na wdrazenie ekspanzji lodzi podwodnych I piewszych sekcji wywiadu marynarki wojennej (Deutscher Marinenachrichtendienst (DMN)).
Pierwsze funkcie wywiadowcze podjeto w Niemczech w latach 1907/08 za pomoca anten radio falowych na wysunietej daleko na morze polnocne niemieckiej wyspy Helgoland. Pozniej korzystano takze z sentencji zdobytych przez akteny podsluchone Armii Niemieckiej w Nauen niedaleko Poczdamu. Wylapywano sentencje kommunikacji radiofalowej glownie brytynskiej, francuskiej oraz rosyjskiej floty. Ekspertysa I analiza zdobytych wiadosci byla jednak przez dowodctwo marynarki wodnej zaniedbywana I wrecz lekcewazona.
Calkiem inna pozycje przyjeto w Londynie. Angielski wywiad marynarki wojennej, Naval Intelligence Department (NID), nie zapoprzestawal na zdobyciu duzych ilosci danych, tylko koncentrowal sie na odszyfrowaniu oraz interpretacji tresci. Specjalne anteny podsluchowe zainstalowano na terenie Angli wschodniej by osiagnac niemieckie nadajniki w Wilhelmshafen (glowny port morski na morze polnocne) I Kiel (glowny port na morze baltyckie).
Strategicznym celem wszystkich dzialan wywiadowczych jest, jak okreslil to ówczesny Minister Marynarki Wojennej Winston Churchill, wnikniecie w mysli przeciwnika. Brytyjskie dowodctwo nie wahalo sie z zalozeniem podpozadkowanej NID scisle tajnej komorki zajmujacej sie wylacznie rozszyfrowaniem I analyza materialu podsluchanego. Komorka przybrala pozniej legedarna nazwe “Room 40” odnoszaca sie do numeru pierszego malego biura pod numerem 40 w starym gmachu admiralicji brytyjskiej, gdzie zapoczatkowala swa slyna dzialalnosc. Specjalisci “Roomu 40” skladali sie z wybitnych naukowcow, np. pierwszy szef oddziału James Alfred Ewing byl w zyciu cywilnym znanym fizykiem. W ostatnich dniach wojny w pazdzierniku 1918r. liczba pracownikow “Roomu 40” osiąglela 1000 osob.
Niemiecki wywiad marynarki wojennej, DMN, zorganizowany byl na wzor korpusow wojskowych I skladal sie z trzech rownoleglych odcinkow: Podsluch (Horch-Dienst), rozszyfrowania (Entzifferung) I analizy (Auswertung). W pierwszym I drugim roku wojny na odcinkach rozszyfrowan I analiz doszlo do zalamania. Ilosc sentencji naplywajacych z podsluchow na baltyku, morzu polnocnym oraz morzu sroddziemnym przekraczaly mozliwosci kryptologow I analitykow niemieckich. Dopiero w lutym 1916r. skoordynowano oba oddzinki I skupiono je w nowej centrali w miasteczku Neumünster, lezacego 80 kilometrow na polnoc od Hamburga.
Mimo podjetych wlasciwych dzialan ze strony niemieckiego wywiadu nie dalo sie juz nadrobic dotychczasowych zaniedban I dorownac wiedza I specjalizacja kryptologa Kroleskiej Mosci. Anglicy tak gleboko wdradzyli sie w logike niemieckich szyfrow, ze byli w pozniejszej fazie wojny zdolni do zlamania kazdego niemieckiego kodu w trakcie zalrdwie kilku godzin.
Tym bardziej nie dziwi fakt ze poczatkiem bolesnego konca Pierwszej Wojny Swiatowej dla Niemieckiej Rzeszy stal sie wlasnie przelapany Telegram wyslany przez niemieckiego Ministra Spraw Zagranicznych Arthur Zimmermann w polowie stycznie 1917r. do niemieckiego ambassadora w Mexyku. Wiadomosc zostala szybko rozszyfrowana przez ekspertow “Roomu 40”. Anglicy blyskawicznie zrozumieli ze trzymaja w rekach zwyciestwo nad Cesarstwem Niemieckim I podali wiadomosc prosto do Bialego Domu.
Tresc lekkomyslnie przeslanej wiadomosci droga sygnalow radiowych swiadczyla o podstepnych planach Rzeszy do namowienia Mexyku I Japonii na atak na Stany Zjednoczone. W odwecie za sama probe tak powaznej intrygi Stany Zjednoczone wkroczyly aktywnie do dzialan w Pierwszej Wojnie Swiatonej i wypowiedzany w kwietniu 1917r. wojne Niemieckiej Rzeszy. Przewaga aliantow szczegolnie na Atlantyku I morzu polnocnym stala sie tak miadzaca ze kleska wojenna Cesarza Wilhelma II stala sie nie do unikniecia.
Pozostaje pytanie czy Mahan przewidywujac “roztrzygniecie wojny na falech Morza Polnocnego” mial na mysli plynne fale w formie H2O, lub moze jednak elekromagnetychne fale radiowe.
Zjednoczone Królestwo i Belgia wypowiedzialy wojne Niemieckiej Rzeszy 04. sierpnia 1914r.