LITERATURA SOWIZDRZALSKA
Termin "literatura sowizdrzalska" wywodzi się od imienia Sowizdrzała (Sowiźnała)- bohatera polskiej wersji głośnego niemieckiego zbioru opowiastek, traktujących o przygodach Tilla Eulenspiegla. Literatura sowizdrzalska tworzy nurt opozycyjny wobec literatury warstw panujących, ustabilizowanych i bogatych. Prowokacyjnie ośmiesza mity i ideały kultury "oficjalnej", zarówno szlacheckiej i kościelnej, jak też mieszczańskiej, parodiuje pojęcia etyczne i estetyczne, drwi z poetyki i ideologii, złośliwie deprecjonuje świat wartości społecznych, politycznych, moralnych i obyczajowych w tej kulturze uznawanych i cenionych. W przeciwieństwie do literatury dworskiej i szlacheckiej, była to literatura demokratyczna i ludowa. Twórcy wywodzili się ze środowiska małopolskich klechów i rybałtów. Czołową pozycję w literaturze sowizdrzalskiej zajmują zbiory Jana z Kijan: "Nowy Sowiźnał albo raczej Nowyźnał" (1596). Osobną grupę wśród tekstów sowizdrzalskich stanowią kalendarze z przepowiedniami- humorystyczne i parodystyczne: "Minucje Sowiźnałowe A" i "Minucje Sowiźnałowe B" (ok. 1605). Miejsce i znaczenie literatury sowizdrzalskiej w piśmiennictwie polskim. "Wyprawa plebańska" jest pierwszym wielkim utworem staropolskiej groteski. Literatura sowizdrzalska przyniosła nowy obraz świata. Stworzyła bohatera; typ bohatera, który nie powielał mechanicznie wzorów, choć do nich nawiązywał, wyrastał zaś najpełniej z polskiego gruntu i z polskich problemów. Pierwszym wybitnym dziełem Kochowskiego jest zbiór wierszy "Wespazjana, z Kochowa Kochowskiego niepróżnujące próżnowanie ojczystym rymem na liryka i epigramata polskie rozdzielone". Tytuł zbioru "Niepróżnujące próżnowanie" jest przekładem łłacińskiego, „otium negotiosum'', odsyłającego do starożytnych jeszcze tradycji. Liryki Kochowskiego odwołują się do baroku i klasycyzmu. Wyraźnie barokowa w "Niepróżnującym próżnowaniu" jest poezja religijna, reaktywująca wzory biblijne, średniowiecznej liryki brewiarzowej i popularnej pieśni. Ważna cechą liryków jest wielka rozmaitość strof, czasem bardzo skomplikowanych i nasyconych rymami. Jest to dziedzictwo liryki pieśniowej, melicznej, od początku XVII wieku uprawianej w kształcie barokowym.