TEMAT nr 3. O EUTOGRAFICZNEJ AUTOKREACJI - „Kłopoty z kulturą” (Conrad i Malinowski) - J. Clifford 1997 - NIEPEŁNE ^{(brak części )}

- Malinowski i Conrad znali się osobiście

- odwołując się do studiów Zdzisława Najdera (o Conradzie), można sądzić, iż udziałem Conrada i Malinowskiego był osobliwy kulturowy dystans, gdyż wywodzą się z narodu, który od XVIII/XIX w. istniał jako fikcja zbiorowej tożsamości, ale fikcja w którą bardzo wierzono

- zarówno „Jądro ciemności” (J. Conrada - „Żyjemy tak jak śnimy - samotnie”) jak i „Dziennik” (B. Malinowskiego) portretują kryzys tożsamości - czyli walkę na granicach cywilizacji zachodniej przeciwko próbie moralnego rozkładu

- jednym z ważniejszych tematów poruszanych przez J. Conrada (w „Jądrze ciemności”) jest problem prawdomówności - wzajemna gra prawdy i kłamstwa w opowieści Ch. Marlowa (kłamstwo jest obroną przed strachem)

• przykładem jest kłamstwo wobec narzeczonej Kurtza (Marlow odmawia powtórzenia narzeczonej Kurtza jego ostatnich słów - „Zgroza, zgroza”)

• poprzez odmowę Marlow wyznacza różne domeny prawdy - męską i kobiecą, oraz prawdę - metropolii i pogranicza

• prawdy te odbijają podstawowe struktury w tworzeniu uporządkowanych znaczeń - wiedzy podzielonej przez płeć oraz przez kulturowe centrum i peryferie

• czytelnik utożsamia się jednak z niezidentyfikowaną osobą, która śledzi kłamstwa Marlowa

• prawda narratora nie zostaje ograniczona ani podważona - reprezentuje ona etnograficzny punkt widzenia, subiektywną pozycję i historyczne miejsce osoby narratora

• początkowo Marlow brzydzi się kłamstwem, jednak uczy się kłamać - są to częściowe fikcje życia kulturalnego, konieczne by porozumiewać się wewnątrz społeczności

• ten sam narrator scala, porównuje, wierzy w te odegrane prawdy - jest to osiągnięcie perspektywy poważnego interpretatora kultur: lokalnej, cząstkowej i wiedzy

• Joseph Conrad oferuje więc paradygmat etnograficznej subiektywności

- nietrudno jest zauważyć analogie łączące kulturowo - programowe Conrada w Kongu z sytuacją Malinowskiego w Trobriandach - zgodność ta mimo wszystko nie jest idealnie dokładna

- Conrad przyjął bowiem postawę ironiczną z szacunkiem do postawionej hipotezy - prawdy (Malinowski pośrednio to rozumiał)

- Conrad przedstawia działania jako kontekstualne, ograniczoną praktyką opowiadania historii

- Malinowski i Conrad używali 3 języków - można wskazać wzajemne relacje tych trzech języków:

• język polski i angielski - wschodni język (związany z erotyzmem i przemocą)

• język francuski (Conrad) - ma związek z kobietą i trudną miłością do niej, wiąże się też z młodością i pobytem w Kongo

- można zatem wyróżnić u Malinowskiego i Conrada język ojczysty, język powściągliwości

- w „Jądrze ciemności” i „Dzienniku” widać KRYZYS „JA” - obie pozycje wyrażają doświadczenie samotności autorów

- kultura - fikcyjne wyobrażenie zbiorowe, które jest podstawą indywidualnej tożsamości i wolności

- „prawdziwe JA” Marlowa jest produktem pracy

- od kiedy zaś zaczęto postrzegać kulturę jako przedmiot i podstawę badań, etnograficzne „JA” nie może już dłużej rozpuszczać się „kominem” w bezpośredniej tożsamości

- „JA” wiązało tak jak u Conrada z procesem pisania

- w tym kontekście w takim procesie można zauważyć kolejne podobieństwo (Malinowskiego i Conrada), czyli rolę nie przystępujących do siebie tekstów

- siła ciążenia pragnień języków wyrażona jest w szeregu pełnych sprzeczności i zapisów

- nie powiązanie z całością tekstu w „Jądrze ciemności” i „Dzienniku” są swoistymi częściami osobnych światów

- należy dopiero zbudować z nich prawdopodobny opis, konieczne jest zatem wybronić połączeni , przerobienie owych tekstów

- dla Malinowskiego kulturami takimi są Argonauci oraz prace o Trobriandach

- z kolei dla Conrada rezultatem takich zabiegów jest „Szaleństwo Almayera” oraz „Jądro ciemności”

- w pewien ogólny sposób te 2 doświadczenia ustanawiają proces fikcyjnej autokreacji odnośnie systemów kultury i języka - nazywanych etnograficznymi

UWAGI O WSPÓŁCZESNYM STATUSIE AUTORA PRAC ETNOGRAFICZNYCH

- kiedy po raz pierwszy opublikowano „Dziennik” Malinowskiego, zdawał się być skandaliczny

- Malinowski nie zawsze do końca rozumiał oraz życzliwie podchodził do swoich informatorów

- nie można powiedzieć, że był młody i obiektywny (Malinowski) stąd opowieść o badaniach, włączona w skończoną monografię - była stylizowana i wybiórcza

- fakty te - wstrząsnęły fikcją kulturowego relatywizmu jako stabilnej subiektywności

- „Dziennik” został wyłączony z „Argonautów”, a raczej „powtórnie napisany” w procesie nadawania całości kulturowej (trobiandalskiej) własnemu „ja” (uczonych etnografowi)

- w ten właśnie sposób, antropologia oparta na badaniach terenowych konstruuje swój autorytet, konstrukcje i rekonstrukcje kulturowo innych i interpretuje „JA”

- zatem jeśli te etnograficzna autokreacja zakłada z góry kłamstwa pominięcia i kłamstwa retoryki i czyni ona także możliwym mówienie mocnych prawd

- w ten sposób „odrywanie” jest zarówno atutem cenzury jak i aktem znaczącego tworzenia

- wg Malinowskiego najlepsze etnograficzne fikcje są zawile prawdziwe, ale fakty w nich zawarte są poklasyfikowane, skontekstualizowane, wiązane w narracje i wyostrzone

- w ostatnich latach pojawiły się nowe formy etnograficznego realizmu - „JA” i ten „INNY” - kultura i jej interpretatory występują jako byty mniej godne zaufania

- można wymienić 3 autorów, którzy redefiniowali autorytet i retorykę etnografii: Paul Rabinow, Kelvin Wyder, Vincent Crapanzano

• ów pisarze zajmują ironiczną postawę w ramach ogólnego projektu etnograficznej subiektywności i kulturowego opisu

1

Można zatem przywołać los dopisku Kurtza w „Jądrze ciemności”, czyli tekstu „wytępić wszystkie te bestie”. Marlow odkrywa ten fragment, oddając do belgijskiej prasy ową rozprawę Kurtza, a tenże wymowny gest podsuwa pytanie dotyczące Malinowskiego i antropologii: „Co jest zawsze ohydne, niejako po to, aby budować publiczny, wiarygodny dyskurs”?

---