TEMAT nr 5. James Clifford O autorytecie Etnograficznym
Tekst autorstwa James'a Clifforda przedstawia jak powstaje i jak załamuje się autorytet etnografii w XX wiecznej antropologii społecznej.
. Definiowanie autorytet etnografii:
Nie mozna mówić o autorytecie etnografii w wąskim ujęciu gdyż na jego kształt wpływa wiele płaszczyżn m.in. społeczno- polityczno- aksjologiczna. Obecne ujęcie związane jest z rozpadem potęg kolonialnych po roku 1950, oraz ruchami murzyńskimi, które diametralnie zmieniły sposób wartościowania innych kultur niż ta, do której należymy.
Współcześnie częściej mamy do czynienia z tym, co Michaił Bachtin nazwał heteroglozją.
Heteroglozją- jest to sposób interpretacji innych, i samych siebie w różnoraki sposób w oparciu o takie zjawiska jak; wzrost komunikacji czy wzrost wpływów międzykulturalnych.
Heteroglozja sprawia że pojawia się konieczność coraz lepszego i głębszego opisu rzeczywistości różnych kultur nawzajem jak również łącznie. Od początku istnienia Etnografii takiego opisu dokonuje się głównie za pomocą pisma. Jak wskazują różne trendy pojawiające się w trakcie rozwoju Etnografii nie jest to doskonały sposób opisu rzeczywistości innych kultur.
James Clifferd w swoim tekście nie próbuje narzucać jakiekolwiek formy pisarstwa etnograficznego nie można. Sądzi, że należy traktować je tak jak wskazuje to tzw.
Teoria zaangażowana (Gilles Deleuz, Michel Foucault), czyli koncepcja podająca “ zestaw narzędzi”, którymi badacz może się posłużyć w budowaniu opisu. Oznacza to, że
- “ budowana teoria nie jest systemem, lecz instrumentem, logiką szczególnych stosunków władzy i walki wokół nich”,
- “ dociekania mogą być prowadzone tylko krok po kroku w oparciu o refleksję (czasami ograniczona historycznie) nad konkretnymi sytuacjami”
Koncepcja ta zwraca szczególny nacisk na obserwację uczestniczącą, która narzuca na badaczu by doświadczał zarówno intelektualnie, jak i cieleśnie niestałości tłumaczenia. Stawia to jednocześnie badaczowi taki wymógł jak znajomość języka, żeby mógł bezpośrednio włączyć się w rozmowy z tubylcami.
Obecnie wszystkie style opisu podlegają przemianom, jakie toczą, sią, zwłaszcza polityczno- epistemologicznym
Różnego rodzaju naciski, oraz przemiany, z jakimi boryka się, sie Etnografia powoduje rozproszenie autorytetu etnograficznemu, co jednak sprzyja umocnieniu uprzywilejowanej pozycji specjalistów.
Obecne rozproszenie autorytetu etnograficzne pozwala na wydzielenie między latami 1900 a 1960 nowego stylu pisarstwa. Początkowo dominujące wpływy autorytetu etnograficznego pochodziły z takich krajów jak Francja, Stany Zjednoczone czy Anglia. To jednak w połowie lat 30 XIX wieku pojawił się pierwszy międzynarodowy konsensus i wspólne wartościowanie antropologii oparte na intensywnych opisach wykonywanych przez wykwalifikowanych badaczy. Powodowało to, że etnografia nadal była mocno związana z pisarstwem, czyli przekładanie doświadczenia na formę tekstowe. Które podlegają wpływom subiektywnych oraz politycznym ograniczeniom.
Pod koniec XIX wieku nadal etnografa ogrywała drugoplanową rolę w stosunku do podróżników, administratorów, czy misjonarzy. Na zmianę takiej relacji w dużej mierze miały działalność badawcza min. w Ameryce Franka Hamiltona Cushinga, oraz Margaret Mead. Spowodowało to pojawienia się szczególnego rodzaju autorytetu z jednej str. opartego na nauce, to z drugiej str. opartego na doświadczeniu
Boas jako pierwszy wprowadził wymóg przeprowadzenia badań terenowych to jednak
Malinowski,. Radcliffe- Brown, oraz Mead ustanowili normę naukowca z uniwersyteckim przygotowaniem oznaczało to;
Odcięcie się badaczy terenowych od tzw. “ człowieka na miejscu”, czyli misjonarzy, administratorów, kupców, których wiedza była chaotyczna oparta wyłącznie na własnym doświadczeniu wynikające z dużą ilością czasu spędzonego z tubylcami.
Notes and Queries wskazówki, jakimi kierowali się autorzy sprawozdań z badań przed pojawieniem się profesjonalnej etnografii polegające na współpracy z doświadczonymi badaczami (byli to tacy autorzy jak J.F. McLennan, John Lubbock i E. B Tylor)
Po roku 1883 Tylor pracował w Oxfordzie nad tym, aby zbieraniem danych zajmowali się wykwalifikowani etnografowie. Wzór stanowiło Biuro Etnologii w Stanach Zjednoczonych.
“Pokolenie przejściowe”- ruch rozpoczęty przez A. C. Haddon'a oraz Baldwina Spencer'a dążący do profesjonalnej etnografii. Cechował się stylem zbierania danych zupełnie innym od tego, które charakteryzowało misjonarzy, i innych amatorów pracujących w terenie. “Pokolenie przejściowe” nie spędzało na badaniach terenowych dłużej niż rok, podczas którego zdobywali doświadczenie będące porównywane z inicjacją. Nie zagłębiali się zbytnio w szczegóły kultury, z jaką mieli do czynienia, lecz zachowywali dystans i raczej zachowywali się jak przyrodnik dokumentalista. Jednak również pojawiły się wyjątki był nim Frank Hamilton Cusching- jego długotrwałe badania wśród India Hinsleya obnażyło brak porozumienia między etnografią a antropologią.
Ruch ten miał duży wpływ na ukonstytuowanie się różnic pomiędzy etnografią, a antropologią
Antropologia; nauka zajmująca się tworzeniem teorii na temat ludzkości.
Etnologia; nauka zajmująca się opisem, tłumaczeniem zwyczajów ludzkości
Przykładem takiego nowego antropologa jest Bronisław Malinowski ktorego dzieło Argonauci stało się archetypem pisarstwa etnograficznego.
Lata dwudzieste XX przyniosły ustalenie i umocnienie nowego stylu pisarstwa etnograficznego opartego na obserwacji uczestniczącej, które pozwolił na metodologiczne ominięcie przeszkód, z jakimi borykali się dotychczas badacze. Za głównego przedstawiciela tego pokolenia uważa się Codringtona.
Główne cechy nowego stylu etnograficznego to;
I Wymaganie od osoby badacza terenowego odpowiednich naukowych kwalifikacji. Wyszkolenia w zakresie najnowszych technik analitycznych i naukowych sposobów wyjaśniających. Zalecanie stosowania tz. Relatywizmu kulturowego. Miało to na celu odróżnienie badacza od amatorów interpretujących innych ludzi na podstawie własnego doświadczenia.
II Opanowanie języka tubylczego na takim poziomie aby móc “....używać go, dla zadawania pytań, podtrzymywania kontaktu i ogólnemu radzenia sobie w danej kulturze, a jednocześnie osiągać dobre wyniki w badaniu tych jej obszarów, na których się skupił...” badacz ( Cliford s.133)
III Nacisk na obserwację. Kultura; w tym kontekście rozumiana była jako “..zbiór charakterystycznych zachowań, ceremonii i gestów dający się zapisać i wyjaśniać przez wyszkolonego obserwatora..” ( Clifford s.134).
IV Zwrot w kierunku teoretycznego uogólnienia, niż “starannego kolekcjonowania zwyczajów”- ma to na celu szybszego i lepszego “ dotarcia do sedna” kultury.
V Ograniczenia czasowe, jakie posiadał badacz zmuszały go do koncentrowaniu się tylko na pewnych wybranych instytucjach. Miało to na celu nie tworzenie inwentaryzacji czy opisu, lecz dotarcie do całości poprzez jedną lub kilka jej części. ( Rozumując prościej chodzi o to, że poprzez opis i zrozumienie zwyczajów, zachowań np. gospodarczych, ( próbuje się zrozumieć całą daną kulturę).
Części są mikrokosmosem lub analogia całości.
VI Całość tego nowego stylu pisarstwa etnograficznego pozwala na synchroniczność, czyli naszkicowanie zarysu “teraźniejszości etnograficznej” w cykle roczne, w szeregu rytualnym, wzoru zachowań.
Ten nowy styl pozwolił na uwiarygodnieniu się etnografii w oparciu o naukowa obserwację uczestniczącą.
Obserwacja uczestnicząca; szczególnego rodzaju technika uchwycenia zarówno zewnętrznego, jak i wewnętrznego znaczenia wydarzenia w danej kulturze. W celu głębszego lub ogólniejszego znaczenia, strukturalnych reguł;
- wewnętrznego; empiryczne odbieranie istoty konkretnych zajść i gestów,
- zewnętrzne; umiejscowienie tych zajść i gestów w szerszym znaczeniu.
W toku ewolucji autorytetu etnograficznego zdarza się, że jeden element obserwacji uczestniczącej dominuje nad drugim. Przewaga tej techniki badawczej nad innymi doprowadziła do wzrostu pozycji autorytetu etnograficznego na rzecz profesjonalnej nauki, jednocześnie spychając amatorów na drugi plan, a czasami nawet do pogardzenia nimi. Jednocześnie stawia pod szczególnego rodzaju rozważania jeden z elementów tego stylu mianowicie to, co jest określane jako inicjacja, w którą wpisane jest akceptacja, a nawet empatia, czyli coś bliskiego przyjaźni. Powstaje wtedy konflikt mogący podważyć autorytet etnografa.
U podstawy autorytetu etnograficznego opartego na doświadczeniu leży“( wyczucie) obcego kontekstu, pewien rodzaj nagromadzenie mądrości i wyczucie charakteru ludzi czy miejsca” (Clifford s. 138).
- doświadczenie badacza może jednocześnie służyć jako źródło autorytetu w terenie
- doświadczenie w ujęciu Diltheya oznacza; budowanie wspólnego, znaczącego świata, czerpanie z odczuwania bliskiego intuicji, postrzeganiu i przypuszczaniu ( Clifford s.139).
8. Autorytet etnograficzny w oparciu o metodę hermeneutyczną.
Interpretacja opierająca się o filologiczne “czytanie” tekstów- alternatywą wobec autorytet opartego w doświadczeniu.
Tekstualizacja; (twórca Ricoeura) to “proces, w którym nie zapisane zachowania, mowa, wierzenia, tradycja ustna i rytuał zostają oznaczone jako korpus, potencjalnie znaczący całokształt, wyodrębniony z bezpośredniej, dziejącej się i płynnej sytuacji” (Clifford s.142)
opis zagęszczony; końcowy rezultat procesu tekstualizacji, znane jako mniej bądź bardziej odniesienie do rzeczywistości. ( Po ludzku oznacza to, że mówimy, że pewna instytucja lub zachowanie są typowe dla danej kultury.
Świata nie można rozumować bezpośrednio, dlatego antropologia interpretatywna posługuje się tekstem jako pośrednikiem za pomocą, którego odczytuje fragmenty, a następnie kontekstualizuje je z rzeczywistością.
Etnografia jest interpretacją kultury
Opis procesu; drugi zaraz, za tekstualizacją krok w analizie Ricoeura opartego na dyskursie, który staje sie tekstem.
- dyskurs; jest sposobem komunikowania się, pomiędzy podmiotem mówiącym a sytuacją w której owy komunikat zachodzi (ujęcie zapożyczone od Emile'a Benveniste'a).
Naznaczony jest takimi zaimkami jak “ja”, “ty” czy “ten”, “ tamten”, “teraz” i nie odnosi się poza owy dyskurs.
Tekst daje dużą możliwość stosunku do dyskursu. Można go przewozić, można go ostatecznie opracowywać zupełnie gdzie indziej. Informacje umieszczone w dyskursie można przyswajać jedynie w formie stekstualizowanej. Zapisany tekst nie jest bezpośrednio związany z osobami tworzące konkretne wydarzenie opisywane w tekście. Zaś sam tekst jest świadectwem kontekstu “ kulturową” rzeczywistością
Badania są oddzielone od tekstu, które na ich podstawie powstają.
Antropologia interpretatywna spostrzegająca kulturę jako zbiór tekstów przyczyniła się do wyobcowania autorytetu etnograficznego i spotkała się z silną krytyką przeciwników, którzy odrzucali dyskurs obrazujący rzeczywistość kulturową innych ludów, bez jednoczesnego zagrożenia bezpieczeństwa własnej rzeczywistości.
Taka krytyka przyczyniła się do myślenia o etnografii nie jako doświadczenie lub interpretacji “innej” rzeczywistości, lecz jako negocjacji, co najmniej dwóch, czasem więcej świadomych politycznie podmiotów. Nadając jej dialogiczny oraz polifoniczny charakter.
Benvenste wskazuje, że każde określenie “ja” oznacza jednocześnie “ty”, oznacza to, że bez dialogu i kontekstu nie ma dyskursywnego znaczenia
Bachtin słowa zawsze leżą pomiędzy ludźmi. Język zawsze w połowie należy do drugiej osoby uczestniczącej w dialogu, i został w całości przesiąknięty intencjami i akcentami. Dlatego etnografia nie może być monologiem. Język etnografii w całości jest przesiąknięty kontekstami, niuansami.
Połączenie etnografii z dyskursem nie oznacza, że powinna podlegać tekstową formę literalnego dialogu gdyż literacki dialog w swojej naturze zawiera założenie kondensacji, uproszczenia przedstawianego procesu, co nie można odnosić do pisarstwa etnograficznego.
Stanowisko użyteczne reprezentowane przez Bachtina.
- Podstawowa cechą tego gatunku jest przedstawienie złożonych dyskursów. (Powieść zmierza się z heteroglozją a zarazem ją odtwarza)
“Nie istnieją zintegrowane kulturowe światy, ani języki, a wszystkie próby uchwycenia abstrakcyjnych jedności są konstruktami monologowej władzy”( Clifford s.151).
- Kultura; jest niekończącym się dialogiem subkultur, wtajemniczonych i laików, różnorakich frakcji.
- Język; miejsce oddziaływania i zmagania się regionalnych dialektów, profesjonalnych żargonów, powszechnych banałów, mowy różnych grup wiekowych, jednostek i tak dalej.
Powieść polifoniczna to karnawałowa arena różnorodności.
Bachtin odkrywa utopijną tekstualizacje przestrzeni, w której mieści się dyskursywna złożoność, dialogiczne oddziaływanie wzajemne głosów.
Coraz częstszym sposobem ukazywania współpracy przy tworzeniu wiedzy etnograficznej jest regularne i obszerne cytowanie informatorów.
- Intencje informatorów są nadmiernie zdeterminowane, a ich słowa politycznie i metafizycznie złożone.
- Istnieje groźba błędnego przypisania przez etnografa znaczenia, sensu wypowiedzi tubylców. Dlatego Etnografia jest zależna od heteroglosji.
Jest to metoda, w której nadal dominuje badacz, od niego wychodzi zainteresowanie konkretnym przedmiotem badań i to on w ostatecznej wersji redaguje właściwy tekst. Dlatego badacze, aby potrzymać wiarygodność autorytetu etnograficznego, jednocześnie pozbywając się cech monologu w swoich pracach, będą musieli uznawać współautorów tekstów a nawet umieszczać ich imiona i nazwiska na stronie tytułowej.
Pozbycie się cech monologu również polega na tym, aby dzieła pisane etnografii przestały być adresowane do jednego rodzaju czytelników.
Nowa teoria literacka wskazuje, że zdolność tekstu do bycia zrozumiałym zależy w mniejszym stopniu od zamierzonej intencji autora niż od twórczej postawy czytelnika
Wszystkie teksty etnograficzne są współcześnie dostępne wszystkim, nie zależnie czy czytelnikom zachodnim, czy niezachodnim, dlatego istotne jest, aby były zrozumiałe jednocześnie wymaga się od współczesnego badacza, aby nie poprzestał na stylach etnograficznych znanych obecnie, lecz odkrywał coraz to nowe możliwości.
1