Prof. dr hab. Krzysztof Ożóg
Syllabus
Konwersatorium z historii średniowiecznej:
Narodziny średniowiecznej Europy i jej przemiany od V do XIII w.
Instytut Archeologii UJ: studia dzienne/wieczorowe - archeologia 45 godzin; semestr II (2007/2008);
11 spotkań czterogodzinnych godzinnych.
Forma zaliczenia: egzamin pisemny
1. Barbaricum i Cesarstwo Rzymskie w IV-V w.
a/ barbarzyńcy u granic Cesarstwa: konfrontacja militarna i pokojowa koegzystencja ze światem rzymskim,
b/ Germanie w strukturach armii i państwa rzymskiego,
c/ Hunowie i ich ekspansja w II połowie IV w.,
d/ zmagania Ostrogotów z Hunami,
e/ Wizygoci w granicach Cesarstwa,
f/ stosunek Konstantynopola i Rzymu wobec Germanów,
g/ wejście ludów germańskich do Galii (Wandalów, Swebów, Burgundów),
h/ zmagania Cesarstwa z Hunami,
i/ powstanie państw Wizygotów, Wandalów, Burgundów, Franków, Swebów,
j/ upadek Rzymu - władztwo Odoakra w Italii,
k/ organizacja państw germańskich na rzymskich terytoriach.
2. Próba terytorialnej restytucji Cesarstwa na Zachodzie w VI w. i jej załamanie się w VII w.
a/ Ostrogoci w Italii,
b/ polityka Konstantynopola wobec państw germańskich,
a/ sytuacja Cesarstwa Rzymskiego na Wschodzie w VI w. - konflikty z Persją,
b/ powstanie Nika w Konstantynopolu i jego konsekwencje,
c/ rozbicie państwa Wandalów przez Belizariusza,
d/ zmagania z Ostrogotami i likwidacja ich królestwa w Italii,
e/ zwycięstwa nad Wizygotami i podporządkowanie hiszpańskich prowincji
Konstantynopolowi,
f/ rozwój państwa Franków w Galii,
g/ zmiana polityki Justyna II wobec Longobardów i Gepidów,
h/ Awarzy w strefie Dunaju,
i/ ekspansja Longobardów i powstanie ich państwa w Italii,
j/ odrodzenie się państwa Wizygotów,
k/ ekspansja Arabów w strefie śródziemnomorskiej.
3. Słowianie i ich ekspansja na bałkańskie prowincje Cesarstwa Bizantyjskiego w VI i pierwszej połowie VII stulecia w świetle źródeł pisanych
a/ najstarsze świadectwa pisane o Słowianach,
b/ terytoria Sklawinów, Antów i Wenedów według Jordanesa i Prokopiusza z Cezarei,
c/ organizacja społeczna i wojskowa Sklawinów i Antów w świetle źródeł pisanych,
d/ wierzenia i kultura Słowian w relacjach pisarzy bizantyjskich,
e/ militarna penetracja przez Słowian terytoriów na południe od Dunaju,
f/ początki osadnictwa słowiańskiego w granicach Cesarstwa Bizantyjskiego,
g/ Awarzy i ich stosunek do Słowian,
h/ polityka Konstantynopola wobec zagrożenia słowiańskiego - próba militarnego wykorzystania Awarów przeciw Słowianom,
i/ awarsko-słowiańskie ataki na prowincje bizantyjskie i Konstantynopol.
4. Świat słowiański w VII-VIII w. w świetle źródeł pisanych
a/ kierunki ekspansji Słowian,
b/ rozwój i stabilizacja słowiańskiego osadnictwa na Bałkanach,
c/ Słowianie nad Łabą - kształtowanie się Słowiańszczyzny zachodniej,
d/ państwo Samona i jego stosunki z Frankami,
e/ Chazarzy wobec Słowian wschodnich,
e/ władztwo Bułgarów na Bałkanach.
5. Rozwój państwa Franków i ich próby zdominowania świata germańskiego w VI-VIII w.
a/ proces uzależniania sąsiednich ludów przez Franków,
b/ kryzys dynastii Merowingów i władza majordomów,
c/ polityka majordomów z rodu Pepinidów (Karolingów)
d/ państwa Wizygotów oraz Franków wobec ekspansji arabskiej,
e/ przejęcie władzy królewskiej przez Pepina Małego i jego rządy.
6. Monarchia Karolingów
a/ ekspansja terytorialna państwa Karola Wielkiego,
b/ struktura monarchii karolińskiej,
c/ odnowienie Cesarstwa na Zachodzie przez Karola Wielkiego,
d/ stosunek Karola do świata słowiańskiego w świetle źródeł pisanych,
e/ renesans karoliński,
f/ kryzys cesarstwa karolińskiego i przemiany polityczne w Europie zachodniej.
7. Kształtowanie się państw na obszarze Słowiańszczyzny w IX w. w świetle źródeł pisanych.
a/ Wielkie Morawy pod rządami Mojmirowiców,
b/ stosunki państwa wielkomorawskiego ze światem karolińskim,
c/ państwo Pribiny i Kocela w Pannonii w orbicie wpływów Cesarstwa Karolingów.
d/ narodziny państwa ruskiego,
e/ slawizacja Bułgarów.
8. Nowe państwa w Europie środkowowschodniej i północnej w X-XI w.
a/ narodziny państwa czeskiego,
b/ powstanie państwa gnieźnieńskiego,
c/ kształtowanie się monarchii skandynawskich: duńskiej, szwedzkiej i norweskiej,
d/ Madziarzy i monarchia Arpadów w Pannonii,
e/ społeczeństwo i struktury nowych monarchii w ujęciu porównawczym.
9. Procesy chrystianizacyjne w Europie IX-XIII w.
a/ Słowianie wobec chrześcijaństwa - misja Konstantyna i Metodego,
b/ chrystianizacja nowopowstałych państw w IX-XI w. na przykładzie Rusi Kijowskiej,
monarchii gnieźnieńskiej i Węgier,
c/ wielokrotne próby chrystianizacji Słowian na Połabiu i Bałtów,
d/ formowanie się organizacji kościelnej na obszarze Europy środkowowschodniej
i północnej,
e/ cywilizacyjne skutki chrystianizacji.
10. Władze uniwersalne i system państw w Europie XI-XIII w.
a/ reforma Kościoła i władza uniwersalne papiestwa,
b/ cesarstwo w walce o inwestyturę,
c/ rywalizacja o dominum mundi,
d/ monarchie europejskie wobec sporu między papiestwem i cesarstwem.
e/ reconquista na Półwyspie Iberyjskim - zepchnięcie militarne Arabów,
f/ ruch krucjatowy - inicjatywa, ideologia i cele,
g/ władztwa chrześcijańskie w Azji Mniejszej i Ziemi Świętej,
h/ zdobycie Konstantynopola przez łacinników i ich cesarstwo 1204-1261,
i/ polityczne i kulturowe skutki ekspansji.
11. Przemiany cywilizacyjne świata łacińskiego w XI-XIII w.
a/ ruch osadniczy w Europie,
b/ odrodzenie miast,
c/ handel i strefy gospodarcze,
d/ społeczeństwo feudalne w dobie przemian,
d/ uniwersytety i nauka europejska,
e/ główne linie rozwojowe Europy - podsumowanie.
Obowiązujące źródła i podręcznik do egzaminu:
G. Labuda, Słowiańszczyzna pierwotna. Wybór tekstów, Warszawa 1954: teksty źródłowe nr 7-9, 15, 21, 25, 26, 33-38, 40, 41, 42[a-i], 44[a-b], 45, 46[a-b], 51 [c], 63[a], 65[a-e], 67-69, 72, 73[a-b], 74-78[a], 95; lub G. Labuda, Słowiańszczyzna starożytna i wczesnośredniowieczna. Antologia tekstów źródłowych, Poznań 1999: teksty źródłowe nr 7-9, 15, 21, 25, 26, 33-38, 40, 41, 42[a-i], 44[a-b], 45, 46[a-b], 51 [c], 63[a], 65[a-e], 67-69, 72, 73[a-b], 74-78[a], 93.
Wielka historia świata, t. 4: Kształtowanie średniowiecza, red. M. Salamon, Kraków 2005, s. 9-96, 105-170, 245-348, 389-437, 481-518.
Warunki zaliczenia: obowiązkowa obecność i aktywny udział w zajęciach konwersatoryjnych; do egzaminu obowiązuje materiał zrealizowany na zajęciach konwersatoryjnych (wykaz tematów w syllabusie) oraz poniższe źródła i podręcznik