Jean Baptiste Racine Fedra

Osoby :

Tezeusz - syn Egeusza, król Aten;

Fedra - żona Tezeusza, córka Minosa i Pazyfae (sistra porzuconej przez Tezeusza Ariadny);

Hipolit - syn Tezeusza i Antiopy, królowej Amazonek;

Arycja - ateńska księżniczka krewskiej krwi (z rodu Pallantydów - wymordowanych przez Tezeusza);

Teramenes - ochmistrz Hipolita;

Enona - piastunka i powiernica Fedry;

Ismena - powiernica Arycji;

Panope - dworka ze świty Fedry;

Strażnicy

Rzecz dzieje się w Trojzenie, mieście na Peloponezie, stolicy Trojzenii.

AKT I

Scena 1

Osoby: Hipolit, Teramenes.

Hipolit żegna się z Teramenesem. Chce wyjechać z Trojzenii, aby szukać swojego ojca, który wyjechał pół roku wcześniej i słuch po nim zaginął (nie wie gdzie ma się udać). Teramenes odradza mu wyprawę (droga jest niebezpieczna). Sugeruje, że może Tezeusz nie chce, by miejsce jego pobytu zostało odkryte (kolejna przygoda miłosna). Hipolit nie zmienia zdania - tłumaczy, że jego ojciec przestał być kobieciarzem. Innym powodem wyjazdu są jego złe stosunki ze swoją macochą - Fedrą (odkąd przybyła Hipolit doświadcza jej gniewu). Teramenes mówi, że teraz myśli ona już tylko o śmierci. W końcu Hipolit wyjawia, że odchodzi z powodu Arycji. Mimo tego, że jest ona jego wrogiem (pochodzi z rody Pallantydów, którzy pretendowali do tronu na równi z Tezeuszem - ten zaś wymordował ich) Hipolit zakochał się w niej, jednakże nie chce wyjawić tego Teramenesowi (córka wroga). Hipolit jest synem Amazonki Antiope, która została uprowadzona przez Tezeusza. Teramanes zastępował mu ojca (opowiadał mu o wielkich czynach ojca, ale i o mniej szczytnych jego dziełach, np. uprowadzenie Heleny, porzucenie Ariadny, porwanie Fedry). Hipolit wpiera sobie, że celem jego podróży jest odnalezienie Tezeusza - jednak naprawdę chce uciec od Arycji, bo nie może jej poślubić (ojciec zakazał). Teramenes twierdzi, że miłości tej nie należy tłumić. Antiope także a początku nie chciała pozwolić sobie na poślubienie Tezeusza, lecz uczucie było silniejsze. Hipolit przed wyjazdem chce odwiedzić Fedrę. Wchodzi Enona.

Scena 2

Osoby: Hipolit, Teramenes, Enona.

Enona oznajmia, że Fedra umiera. Ona zaś czuwa nad nią 24h/dobę . Królowa jest półprzytomna - chce jeszcze ujrzeć słońce ale nie chce oglądać ludzi.

Scena 3

Osoby: Fedra, Enona.

Fedra (córka Pazyfae, której ojcem był Helios) jest prowadzona przez Enonę. Nie ma siły iść dalej, dlatego siada. Fedra nie może znieść widoku słońca (bo jest człowiekiem niegodnym życia w świetle dnia) - chciała go ujrzeć ale teraz chce przed nim się schować. Powoli traci kontakt z rzeczywistością (ma przewidzenia, nie wie co mówi, nie przyjmuje pokarmu). Enona mówi, że Fedra swym zachowaniem rani swe dzieci (Akamasa i Demofoonta) - jeśli jej zabraknie tron przypadnie Hipolitowi, a nie jej dzieciom. Fedra reaguje na imię Hipolita - Enona widząc to niemal nakazuje wziąć się jej w garść (takie zachowanie mogłoby być spowodowane czyimś zabójstwem, jednak ręce Fedry są czyste). Enona podejrzewa inny powód szaleństwa pani, jednak Fedra nie chce się zwierzać, twierdzi tylko, że od choroby uwolnić ją może tylko śmierć. Enona przypomina Fedrze, że od zawsze była jej powiernicą i dopiero wtedy żona Tezeusza wyjawia prawdę. Kocha ona swego pasierba (mimo że go gnębiła). Pokochała go (od pierwszego wejrzenia) gdy już była z Tezeuszem. Uważa to za sprawkę Wenus, która od zawsze dręczyła jej rodzinę (nakazała nawet wznieść jej świątynię). Nie pomogły modlitwy do bogów, unikanie Hipolita - ciągle o nim myślała. Nawet w Tezeuszu widziała jego syna. Aby stłumić uczucie prześladowała pasierba i próbowała normalnie żyć z poślubionym mężem. Na prośbę Tezeusza zamieszkała w Trojzenie (gdzie przebywa Hipolit). Swe wybawienie widzi tylko we śmierci. Zakazuje Enonie mówić o tym komukolwiek.

Scena 4

Osoby: Fedra, Enona, Panope.

Panope informuje Fedrę o śmierci Tezeusza (ona dowiaduje się jako ostatnia). Przed chwilą dowiedział się o tym Hipolit (wiadomość przywiozły statki). Ateńczycy muszą wybrać następcę króla: jedni chcą Hipolita, drudzy syna Fedry, inni Arycję. Hipolit jest gotowy wyruszyć do Aten, aby objąć rządy. Enona odprawia Panope.

Scena 5

Osoby: Fedra, Enona.

Enona jest gotowa umrzeć z Fedrą, jednak jeśli umrze jej syn (Fedry) zostanie niewolnikiem. Gdy Fedra będzie żyć jej potomek zostanie królem. Hipolit może rządzić w Trojzenie, jednak syn Fedry ma większe prawo do Aten. Aby pokonać rywala powinna połączyć siły z Arycją. Fedra zgadza się - ma teraz ochotę żyć.

AKT II

Scena 1

Osoby: Arycja, Ismena.

Arycja oczekuje na Hipolita, który chciał się z nią pożegnać. Ismenę to nie dziwi - królewna nie jest już niewolnicą. Ludzie będą ją odtąd inaczej traktować - może nawet zostać władczynią Grecji. Arycja nie może uwierzyć w śmierć Tezeusza: jedni mówią, że zginął na morzu z kochanką, drudzy, że z Pejritoosem zeszli do Piekła i już stamtąd nie wrócili. Ateny są w żałobie. Trojzena ogłosiła Hipolita królem, zaś Fedra chce zagarnąć dla syna Ateny. Arycja i Ismena wierzą, że Hipolit zaopiekuje się królewną (jednak obawia się go). Ismena zauważa, że Hipolit zakochał się w Arycji (zobaczyła to w jego oczach). Arycja - córka Pallasa, jej bracia zostali pokonani i zabici przez Tezeusza (walka o władzę). Grekom zakazano zbliżać się do niej - aby nie było powstania (pomszczenie Pallantydów). Przyznaje się do tego, że zakochała się w Hipolicie, jednak nie wierzy, że on również darzy ją miłością, a nawet gdyby tak było nie może się z nią związać.

Scena 2

Osoby: Hipolit, Arycja, Ismena.

Hipolit oznajmia Arycji, że odjeżdża. Cofa zakaz o niezbliżaniu się do niej Grekom i przywraca jej wolność na terenie Trojzeni. Żałuje, że przed śmiercią ojca, nie było mu dane go zobaczyć. Arycja stwierdza, że czuje się bardziej zniewolona bez zakazów, niż wcześniej. Hipolit oznajmia jej, że w walce o tron Aten, chce oddać jej to co od wieków należało do jej rodu (czyli tron). Chce pogodzić w ten sposób Ateńczyków, którzy wahają się w wyborze władcy. Syn Fedry dostanie Kretę. Arycja mówi, że wystarczy jej wolność i ich przyjaźń. Hipolit nie mógłby jej nienawidzić. Chce wyjawić jej, że od pół roku kocha ją i nie może o niej zapomnieć. Ma nadzieję, że jego wyznanie sprawi, że i ona go pokocha. Jest jej niewolnikiem i pierwszy raz wyznaje miłość.

Scena 3

Osoby: Hipolit, Arycja, Teramenes, Ismena.

Teramenes ostrzega Hipolita, że zmierza do niego Fedra, by z nim porozmawiać. Arycja mówi Hipolitowi, że musi z nią porozmawiać jeśli ona tego chce. Żegna go i życzy mu szczęścia. Hipolit nie ma pojęcia czego od niego chce Fedra i czego ma się po niej spodziewać.

Scena 4

Osoby: Hipolit, Teramenes.

Hipolit każe iść Teramenesowi do załogi, aby byli gotowi do drogi. Potem ma wrócić i wybawić go od rozmowy z Fedrą.

Scena 5

Osoby: Fedra, Hipolit, Enona.

Fedra chce rozmawiać z Hipolitem o jej synu - chce mu zabezpieczyć przyszłość. Hipolit ma być jego obrońcą. Teraz żałuje, że była dla niego taka niedobra (nawet służba nie mogła wymawiać jego imienia przy niej). Hipolit rozumie, że Fedra obawiała się swojego pasierba. Nie stracił nadziei, że może Tezeusz wcale nie umarł. Ona w to nie wierzy, ale mówi, że Tezeusz żyje w Hipolicie. On wierzy natomiast, że Fedra naprawdę kocha jego ojca. Fedra mówi, że kocha Tezeusza, jako człowieka wiernego, dumnego i surowego, a nie uwodziciela. Porównuje go do Hipolita. Wylicza jego chwalebne czyny i mówi pasierbowi, że gdyby żył wcześniej i udał się do Krety, zabił Minotaura - to zostałby jej mężem. Hipolit jest oburzony jej mową. Przeprasza ją za to. Chce odejść, ale ona go zatrzymuje. Fedra wyznaje, że go kocha i dlatego czuje wstręt do siebie. Obwinia o to bogów i przeznaczenie. Chciała o nim zapomnieć, dlatego go unikała i wygnała. Pragnie aby ją pokochał lub zabił (sama chce to zrobić i odbiera mu miecz). Enona zabiera Fedrę (i miecz). Odchodzi zasłaniając swoją twarz.

Scena 6

Osoby: Hipolit, Teramenes.

Teramenes pyta Hipolita co się stało. Ten pragnie jak najszybciej uciec. Ateny ogłosiły wybór - chcą na władcę syna Fedry (wie to od posłańca). Chodzą słuchy, że Tezeusz żyje i jest w Epirze, ale Teramenes tam go nie widział. Hipolit chce odkryć prawdę, aby Ateny oddać w dobre ręce.

AKT III

Scena 1

Osoby: Fedra, Enona.

Fedra jest zła, że wyjawiła Hipolitowi prawdę (wie, że unikał rozmowy z nią i nie chciał jej). Jest zła również na Enonę, że powstrzymała ją prze samobójstwem. Enona radzi jej aby zajęła się swym synem, a nie miłością do Hipolita, Mówi jej, że to ona powinna objąć władzę (lecz Fedra twierdzi, że nie nadaje się na władcę). Fedra nie może zapomnieć o Hipolicie i o tym, że on wie o jej miłości. Enona przekonuje ją, że Hipolit na pewno jej nie kocha i kpi sobie z niej (widziała to w jego oczach). Fedra wierzy, że on się zmieni i ją pokocha, ale Enona mówi, że w jego kraju kwitnie nienawiść do niej i całego jej ludu. Fedra prosi Enonę, aby pomogła jej zdobyć Hipolita. Aby go zdobyć chce wykorzystać jego chęć zagarnięcia Aten. Wysyła ją do Hipolita, aby ta przekazała mu wiadomość, iż Ateny są jego, a ona i jej syn będą mu poddani. Enona ma przed nim płakać i lamentować - ma go przekonać do Fedry.

Scena 2

Osoby: Fedra.

Fedra zwraca się do Wenus. Prosi aby ta dała jej spokój, a mściła się na Hipolicie, który nigdy jej nie czcił. Prosi, aby zakochał się w niej.

Scena 3

Osoby: Fedra, Enona.

Enona nie odnalazła Hipolita, ale za to oznajmia swej pani, że ludzie witają przybyłego Tezeusza. Fedra jest wściekła na Enonę - gdyby nie ona, umarłaby spokojnie już rano, a tak zdradziła swe uczucia Hipolitowi i teraz ściągnie na siebie gniew swego męża (jeśli się o tym dowie). Woli umrzeć, niż aby Tezeusz dowiedział się o jej zdradzie. Boi się o swoje dzieci i ich przyszłość. Enona uspokaja ją - nie dane jej jest umrzeć. Radzi jej aby pierwsza spotkała się z Tezeuszem i oskarżyła Hipolita o zbrodnię (ma na dowód jego miecz). Dzięki temu nic jej nie będzie grozić. Fedra nie chce go oskarżać, ale dla Enony ważniejsze jest życie swej pani, dlatego to ona postanawia iść ze skargą na Hipolita - przez to ojciec go wygna, a może nawet zabije (musi ratować dobre imię nawet ekstremalnymi środkami). Nadchodzą Tezeusz i Hipolit. Fedra zdaje się na Enonę.

Scena 4

Osoby: Tezeusz, Fedra, Hipolit, Teramenes, Enona.

Tezeusz czule wita się z Fedrą, ale ta chce mu zejść z oczu, bo jak mówi, podczas jego nieobecności została znieważona.

Scena 5

Osoby: Tezeusz, Hipolit, Teramenes.

Tezeusz chce się czegoś dowiedzieć od Hipolita. Ten prosi go aby nigdy więcej nie musiał oglądać Fedry i aby mógł udać się w wieczną wędrówkę. Wypełnił już powierzone mu zadanie (bronić Fedry i Arycji) i teraz chce wyjechać. Odwołuje się do przygód ojca - on też chce czego w życiu doświadczyć i dokonać (dzięki temu wyjdzie z cienia jego chwały) - chce się sprawdzić. Tezeusz nie rozumie swego syna. Myśli, że chce wyjechać, bo się go obawia. Opowiada jak on i Pejritoos zostali uwięzieni przez Hajdoneusa (chcieli porwać Prozepinę [Persefonę] jego żonę, bo Pejritoos zakochał się w niej). Przyjaciel Tezeusza zginął, ale jemu udało się zabić tyrana Epiru i wydostać się. Gdy powrócił do domu wszyscy od niego uciekają. Wolałby zostać w Epirze - zastanawia się kto go zdradził i dlaczego nie został pomszczony. Żąda aby Fedra wszystko mu opowiedziała.

Scena 6

Osoby: Hipolit, Teramenes.

Hipolit uważa, że Fedra sama siebie chce zgubić, ale ma złe przeczucie co do jej wyznania. Niczego się jednak nie obawia, bo jest niewinny. Jedynym czego się obawia to gniew ojca z powodu jego miłości do Arycji.

AKT IV

Scena 1

Osoby: Tezeusz, Enona.

Tezeusz jest wstrząśnięty, gdy dowiaduje się, że zdrajcą jest jego syn. Rozpoznaje miecz, który mu niegdyś ofiarował. Wychwala Fedrę, która chciała zataić winowajcę, bo bała nie chciała martwić męża. Enona opowiada, że Fedra chciała nawet popełnić samobójstwo, ale ona ją w porę powstrzymała (zrobiła to dla Tezeusza). Tezeusz chce wiedzieć odkąd Hipolit kocha swą macochę. Przypomina sobie swą rozmowę z synem i jego niepokój na twarzy. Enona prosi aby mogła odejść i czuwać nad biedną Fedrą.

Scena 2

Osoby: Tezeusz, Hipolit.

Hipolit prosi ojca (Tezeusz to domniemany syn Neptuna) aby zwierzył mu się ze swoich smutków. Ojciec mówi mu, że nienawidzi go, bo splamił jego łoże (zakochał się w Fedrze) i teraz ma jeszcze czelność patrzeć mu w oczy. Wstydzi się, że ma takiego syna. Jeśli nie chce stracić głowy, jak inni zdrajcy, powinien uchodzić co prędzej. Tezeusz zwraca się do Neptuna, który obiecał spełnić jego pierwsze życzenie i błaga go o pomstę (aby zabił jego zdrajcę). Hipolit jest zaskoczony słowami ojca, a ten jego zachowanie odbiera tak, że wolałby aby Fedra nigdy nie wyjawiła mężowi ich tajemnicy. Hipolit chciałby powiedzieć mu prawdę, ale na jego wzgląd nic mu nie mówi. Prosi ojca o łaskę ze względu na to, kim jest. Był zawsze cnotliwy, więc nie mógł tak nagle stać się zdrajcą; zresztą nauki pobierał u samego Pittheusa - mędrca, i wie co jest dobre, a co złe. Czuje więc pogardę dla zbrodni, o którą go oskarżano (cała Grecja już o tym wie). Tezeusz mu nie wierzy. Hipolit w końcu wyznaje, że kocha się w Arycji, choć ojciec mu tego zakazał. Ojciec uważa, że to tylko przykrywka dla jego prawdziwej zbrodni. Hipolit poddaje się, bo wie, że ojciec i tak w nic mu nie uwierzy. Broni się, ale nie oskarża Fedry. Pyta kiedy ma wyruszyć na wygnanie. Ojciec radzi mu, aby znalazł sobie towarzystwo godne zdrajcy. Tezeusz krzyczy, by Hipolit wynosił się stąd natychmiast.

Scena 3

Osoby: Tezeusz.

Tezeusz wie, że Neptun wysłucha jego próśb i Hipolit nie ukryje się przed jego zemstą. Boli go to, że kochał swego syna, ale zbrodnia musi zostać pomszczona.

Scena 4

Osoby: Tezeusz, Fedra.

Fedra prosi męża, aby oszczędził swą rodzinę. Nie chce być odpowiedzialna za śmierć jego syna. Tezeusz mówi, że sam go nie zabije, ale Neptun zemści się za jego krzywdę. Chce aby żona opowiedziała mu dokładnie o zbrodni Hipolita. Opowiada, że Hipolit był na tyle bezczelny, że oskarżał Fedrę o kłamstwo, a na dokładkę zakochał się we wrogu (Arycji). Tezeusz mu nie uwierzył. Idzie złożyć Neptunowi ofiary, aby ten dotrzymał swej obietnicy.

Scena 5

Osoby: Fedra.

Fedra żałuje, że uległa namowom Enony. Tak naprawdę nie chce śmierci Hipolita, ale gdy dowiaduje się, że on kocha inną, wcale go nie żałuje.

Scena 6

Osoby: Fedra, Enona.

Fedra oznajmia Enonie, że ma rywalkę. Bardzo ją to boli, bo Hipolit jest dla niej niedostępny. Zarzuca Enonie, że wiedziała o tym i nic jej nie powiedziała. Czuje ból myśląc o tym, jak się spotkali, cieszyli się sobą, itp. Oni byli szczęśliwi, a ona cierpiała i musiała ukarać swój ból. Enona pociesza ją, że już nigdy nie będą razem, ale twierdzi, że za to zawsze będą się kochali. Fedra chce zemsty na Arycji i pragnie o to poprosić Tezeusza, ale po chwili powraca do rzeczywistości (nie może o to prosić). Wie, że kiedyś stanie przed swym ojcem i będzie musiała wyznać swoje wszystkie grzechy i zbrodnie (będzie wtedy wściekły). Enona pociesza ją, bo ludzie śmiertelni przeżywają także ból zawodu miłosnego. Fedra jest wściekła na Enonę - nie pozwala jej obrażać Hipolita. Mówi: „Precz stąd, potworze!” Enona jest rozczarowana, bo dała swej pani wszystko, a zamiast nagrody jest pogardzana.

AKT V

Scena 1

Osoby: Hipolit, Arycja, Ismena.

Arycja namawia Hipolita, aby jeszcze raz porozmawiał z ojcem i przekonał go, że jest niewinny albo żeby chociaż ojciec odwołał swą prośbę do Neptuna. Jest jej smutno, że Hipolit musi wyjechać. Hipolit twierdzi, że prawdę mogą znać jedynie bogowie i ona. Ojcu tego nie powie i jej też nie wolno tego robić, bo obiecała. Oboje muszą wierzyć, że bogowie nic mu nie zrobią, bo jest niewinny, a ukarzą Fedrę. Namawia Arycję, aby popłynęła z nim; księżniczka chciałaby z nim popłynąć, ale obawia się o stłość jego miłości. Hipolit obiecuje, że nic jej nie grozi (proponuje nawet małżeństwo). Arycja radzi Hipolitowi, aby uchodził, bo zbliża się król. Przez chwilę tu pozostanie, a potem za przewodnikiem (którego zostawi jej Hipolit) przyjedzie do niego.

Scena 2

Osoby: Tezeusz, Arycja, Ismena.

Arycja przestrzega Ismenę, aby była gotowa do ucieczki.

Scena 3

Osoby: Tezeusz, Arycja.

Arycja mówi, że Hipolit przyszedł się z nią pożegnać i potwierdza, że on ją kocha. Tezeusz mówi jej, aby mu nie wierzyła, bo i innym kobietom przysięgał miłość i radzi jej, aby nie uszło mu to na sucho. Arycja natomiast dziwi się Tezeuszowi, że nie wierzy własnemu synowi. Namawia go, aby zrezygnował ze swej wróżby morderczej (Neptun). Tezeusz jej nie słucha i wierzy Fedrze. Arycja odchodzi, bo nie chce złamać słowa danego Hipolitowi. Ostrzega go przed jego zamiarem. Za to, że skazał syna na śmierć może spotkać go kara od bogów.

Scena 4

Osoby: Tezeusz.

Tezeusz zaczyna się zastanawiać, czy Hipolit jest rzeczywiście winny. Chce jeszcze raz wysłuchać Enony, dlatego każe strażnikom ją przywołać.

Scena 5

Osoby: Tezeusz, Panope.

Panope informuje Tezeusza o ciężkim stanie Fedry. Opowiada, że jej pani wygnała Enonę, a ta rzuciła się do morza. Fedra jest tym faktem załamana: raz przytula swe dzieci, a raz je odpycha. Ma „nieobecne oczy”. Tezeusz żąda, aby przyszedł Hipolit i zaczął się bronić. Błaga Neptuna, aby wstrzymał wykonanie kary, bo zbyt pochopnie prosił o nią.

Scena 6

Osoby: Tezeusz, Teramenes.

Teramenes informuje Tezeusza o śmierci Hipolita. Tezeusz chce wiedzieć jak to się stało. Teremanes opowiada: jechał na swym rydwanie wraz ze świtą; z wody wyszedł ogromny potwór podobny do Minotaura - miał długie rogi, ciało żółte złożone z kolczug; i zaatakował Hipolita (wszyscy uciekli i tylko on stanął z nim do walki), który go pokonał, jednak rydwan wypadł, a konie ruszyły galopem; Hipolit zaplątał się w cugle i został zawleczony na śmierć; konie zatrzymują się przy grobach królewskich i tam Hipolit powierzył Teramenesowi ostatnią wolę - ma zaopiekować się Arycją i przypilnować by Tezeusz był dla niej sprawiedliwy i zwrócił jej … nie dokończył bo zmarł. Ojciec jest zrozpaczony. Przybyła tam Arycja, która nie poznała swego kochanka. Gdy w końcu go rozpoznała, zemdlała. Czuwa nad nią Ismena. Teramenes uprzedza Tezeusza, że oto zbliża się wróg Hipolita.

Scena 7

Osoby: Tezeusz, Fedra, Teramenes, Panope, Strażnicy.

Tezeusz informuje żonę o śmierci Hipolita. Jest wściekły i zrozpaczony. Sam chce się skazać na wygnanie. Bogowie nie odpłacą mu straty syna. Fedra przyznaje, że był niewinny, ale Tezeuszowi skrucha Fedry nie wystarczy. Przyznaje, że to ona zakochała się w Hipolicie, a podstęp wymyśliła Enona (bała się, że Hipolit powie o tym ojcu). Przyznaje, że wypiła trucizną, którą przywiozła kiedyś Medea. Tezeusz idzie płakać nad swym zmarłym synem. Chce się pomodlić, prosi o chwałę dla niego. Obiecuje, że zajmie się Arycją, jakby to była jego córka.

8

---