Cele Polityki Bismarcka W 1861r. królem Prus zostaje Wilhelm 1 w następnym roku powołuje na kanclerza Otto von Bismarcka który do 1890r. kierował polityka Prus. Chciał zjednoczyć Niemcy bo sądził że silne ekonomicznie militarne państwo będzie mogło przeciwstawić się potędze Rosji. Chciał zjednoczyć Niemcy nie za pomocą parlamentarnych debat ale przez wytworzenie silnych więzi narodowych, sprawnej dyplomacji i działań zbrojnych. O zjednoczeniu miały zadecydować krew i żelazo. Cele tworzenia kolonii. W połowie XIX w. kolonie były najczęściej tworzone w celu uzyskanie korzyści ekonomicznej. Miały być rynkami zbytu dla metropolii, a także źródłem tanich surowców i siły roboczej. W nadziei na duże zyski lokowano w nich kapitał. Niekiedy osiedlała się w nich ludność metropolii, szukająca lepszych warunków bytu lub chcąca zrobić karierę w administracji lub wojsku kolonialnym. Wielu ekonomistów XIX w. podkreślało koniecznośc posiadania kolonii, dzięki którym w metropolii można było utrzymać zatrudnienie w fabrykach fabrykach podnosić poziom życia mieszkańców, co z kolei zmniejszało prawdopodobieństwo wybuchu konfliktów społecznych. Na terenie kolonii tworzono bazy wojskowe, dzięki którym koloniści kontrolowali szlaki handlowe. Posiadanie oznaczało większy prestiż na arenie międzynarodowej- świadczyło o jego mocarstwowości. Zakładano je także pod wpływem haseł religijnych, głoszących koniecznośc chrystianizowania ludów Azji i Afryki. Popularna była również teoria o misji cywilizacyjnej białego człowieka, który jako bardziej zaawansowany kulturowo powinien edukować inne ludy, nie bacząc na niebezpieczeństwa i przeciwności. Istotną przyczyną dynamicznego rozwoju kolonializmu był wyższy poziom cywilizacyjny Europejczyków. Byli oni twórcami chininy- leku na malarię, dziesiątkującą ludy Afryki. Choroba ta była szczególnie groźna dla białych przybyszy i dlatego mogli się osiedlać jedynie na wybrzeżach. Po wynalezieniu chininy biali mogli penetrować również wnętrza kontynentów. O cywilizacyjnej wyższości świadczyły też najnowsze osiągnięcia techniki- telegraf, kolej i statki parowe. W razie potrzeby można było szybko przekazać wiadomość lub przerzucić wojska. Olbrzymie znaczenie miało również leprze uzbrojenie kolonistów. Chadecja Kosciol glosil ideologie konserwatywna. Pius IX ogłosil encyklike Syllabus errorum- skrytykowal w niej socjalizm i liberalizm. 1870r -> I Sobór Watykański ogłosil nieomylność papieza w sprawach wiary i moralności. Papiez Leon XIII 1891 encyklika Rerum nova rum - okreslila potrzebe budowy sprawiedliwego ladu społecznego dla dobra każdej osoby przez wladze panstw. Bogaci nie mogli korzystac z „biedy i nędzy cudzej” a robotnicy musza sumiennie wykonywac obowiązki. Potepiono komunizm, ateizm liberalizm, myslenie kategoriami ekonomicznymi. Charakter powstania W czasie powstania Czerwoni tworzyli duze armie ktore byly z latwoscia pokonywane przez armie carska, dlatego tez zaczeli stopniowo przechodzic do dzialan partyzanckich, co zmuszalo armie rosyjska do ciaglej gotowosci. Nazywano to demonstracja zbrojna i pokazywalo determinacje Polakow. Powstanie styczniowe poza krolestwem objelo takze obszar Litwy, tam do powstania przylaczylo sie wielu chlopow, natomiast na Ukrainie do powstania zacignela sie glownie szlachta. W wielkopolsce i Galicji tworzono komitety dostarczajace powstancom bron i zywnosc.Najwiekszym osiagnieciem powstancow bylo utworzenie panstwa podziemnego.Funkcjonowala poczta powstancza, wydawano prase konspiracyjna, dzialaly podziemne sady i polcja. Chiny: Imperium chinskie olbrzymie terytorialnie i liczace wielu mieszkanów przez wiele stuleci całkowicie izolowało sie od wpływów zewnetrznych.W XVIII w. zezwolona na chandel z europą.Brytyjczycy zaczeli e eksportowac opium narkotyk Który bardzo szybko uzalerznia.W 1839r chińczycy zarekwirowali 20 tys skrzyn z opium.Brytania sie temu sprzeciwiła i wypowiedziała wojne chinam.Chiny tą wojne przegrały i musieli dac W.B port w Hongkongu i zaplacic odszkodowanie.W 1850-64r wybuchło powstanie tajpingów byłi to chłopi którzy chcieli przekazania im ziemi i równosci majtkowej. Powstanie zostało stłumione przez chin. i europem Dyktatura Traugutta. Na namiestnika Królestwa Polskiego mianowano gen. Fiodora Berga, a w Rosji podobną funkcję objął gen. Michaił Murawjow. Obydwaj byli zwolennikami represji. Wprowadzili zasadę odpowiedzialności zbiorowej i represjonowali ludność cywilną. Niszczyli całe miasta i wsie podejrzewane o udzielenie pomocy powstańcom. Carska policja coraz skuteczniej likwidowała tajne organizacje i w rezultacie sparaliżowała działalność Rządu Narodowego. Stanowisko dyktatora objął Romuald Traugutt. Wierzył on że Francja poprze zbrojne powstanie i że spór prusko-duński wyeliminuje Prusy z antypolskiej koalicji. Chcąc zmobilizować chłopstwo do działania, nakazał dowódcom pełną realizację dekretów uwłaszczeniowych. W lutym 1864 r. pod Opatowem Rosjanie rozbili oddział powstańczy gen. Hauke-Bosaka co wpłynęło na spadek morale wśród Polaków. W marcu 1864 r. car wydał dekret o uwłaszczeniu chłopów. Chłopi wydawali powstańców co prowadziło do aresztowań. W kwietniu aresztowany został Romuald Traugutt jednak on niedopał żadnych nazwisk. Został powieszony 5 sierpnia. Na początku 1865 r. rozbito ostatni oddział partyzancki. Władze rosyjskie w celu zlikwidowania reszty kierownictwa powstania utworzyły kolejny ,,rząd narodowy”. Prowokacja odniosła zamierzony skutek. Emancypacja kobiet Kobiety ubiegały się o równouprawnienie ich z mężczyznami oraz polepszenie sytuacji kobiet z nizin społecznych.Edukacja dzięwcząt sprowadzała sie do gotowania i szycia.Określał ich skrót trzech K-Kirche,Kinder,Kuche.Jednak z upływem czasu znajdowały one zatrudnienie np. we włókienictwie. Rosła ich aktywność zawodowa,wkońcu domagały się emancypacji,czyli zrównania prawami z Ludwik Waryński. Działający głównie w zaborze rosyjskim propagował ideę socjalizmu Marksa. Żyjący w bardzo ciężkich warunkach był podatny na hasła socjalistyczne. Waryński zakładał kółka robotnicze. Organizował kasy oporu, tworząc fundusze przeznaczone na zapomogi dla strajkujących. Waryński był współtwórcą tzw. programu brukselskiego ogłoszonego w 1882 r. Odrzucali oni ideę walki o niepodległość Polski, ponieważ uważali że to nie poprawi sytuacji ich głównym celem było wprowadzenie komunizmu na całym świecie. W 1882 r. powstała pierwsza partia socjalistyczna. Partia liczyła kilkuset członków. 1883 r. policja carska ujęła Waryńskiego. Zmarł w Szlisselburgu. Zastąpił go Stanisław Kunicki przystąpił on do działań terrorystycznych ale szybko go aresztowano i powieszono Miedzynarodowe prawo wojenne: W XIX w.istniało przekonanie ze spory miedzy narodowe mozna rozwiazac na drodze prawnej. Dążono również do ograniczenia okrucieństw wojen.W 1856r uchwalono genewska konwencje o rannych żołnierzach , która zobowiązywały strony do udzielenia pomocy rannym przeciwnikom.W 1899r na konferencji w hadze przyjeto konwencje o pokojowym roztrzyganiu sporów miedzynarodowych oraz prawa i zwyczaje wojenn. n II konferencji haskiej 1907r rozczono prawo miedzynarodowe o zasadachrozpoczynania działan wojennych. Nacjonalizm Jednym z najważniejszych problemów XIX w. były kwestie narodowe. Wiele narodów dążyło do utworzenia własnych państw, a przynajmniej do uzyskania autonomii. Pod koniec stulecia niektórzy zaczęli podkreślać różnorodność narodów i poczęli je hierarchizować, przypisując im określone cechy psychiczne, moralne i intelektualne. Jedne uważali za lepsze od drugich i uznali, że narody zajmujące niższe pozycje w utworzonej hierarchii powinny podporządkować się narodom „wyższym". Nawiązywano przy tym niekiedy do teorii Dar­wina - walki o byt i przetrwaniu gatunków najlepiej dostosowanych. Sadzono, że te same prawa rządzą narodami. Jednym z twórców tej nacjonalistycznej teorii był francuski hrabia Joseph Gobinean (czyt- żozef gobino), który swoje poglądy zawarł w Eseju o nierówności ras ludzkich Nastroje polityczne w Królestwie Wzrost nastrojów patriotycznych wśród polaków spowodowała porażka Rosji w wojnie krymskiej oraz sukcesy Włochów. Polacy mieli nadzieje na odzyskanie niepodległości. W 1860 odbyło się wiele manifestacji patriotycznych, śpiewano pieśni religijno patriotyczne. Władze carskie użyły siły do rozbicia demonstracji dla upamiętnienia Bitwy pod Grochowem. Polacy zostali pobici i zorganizowali kolejna manifestacje podczas której zginęło 5 polaków. Ich śmierć kojażyła się z 5 ranami Chrystusa a zatem ożywiła idee mesjanizmu narodu polskiego. Polacy rozpowszechnili modę żałobna czyli czarne stroje , oraz unikanie rozrywek. Aby załagodzić konflikt Rosjanie odtworzyli rade stanu oraz samorządy miejskie i powiatowe. Kiedy rozwiązano towarzystwo rolnicze w zamieszkach zginęło 100 osób. Po tych zajściach zabroniono urządzania demonstracji. Zamknięto kościoły i synagogi, zaostrzono represje aresztując polskich patriotów. NIEWOLNICTWO- w USA problem niewolnictwa istnial od poczatku tworzenia panstwa. Istnienie niewolnictwa lub jego zakaz nalezal do sprazw wewnetrznycha kazdego stanu. Niewolnictwo istnialo n apolodni eod rzeki Missouri a na polnocy bylo zakazane. Ocena powstania styczniowego. Przez powstańcze szeregi przewinęło się ok. 200 tys. osób, chociaż liczebność armii w żadnym okresie nie przekroczyła 25-30 tys. Polacy udowodnili że istnieje ponadzaborowa jedność narodowa. W czasie powstania stoczono ponad 1200 bitew i potyczek. W walkach poległo około 25 tys. powstańców. W głąb Rosji zesłano ponad 40 tys. powstańców na katorgi i ciężkie roboty. Represjom poddano ok. 250 tys. osób. Klęska powstania załamała naród, było to ostatnie powstanie w XIX w. Korzyści odnieśli jedynie chłopi którzy otrzymali ziemię na własność. Odwilż posewastopolska w Królestwie Polskim W 1855r zmarł Paskiewicz, po jego śmierci na namiestnika królestwa został powołany Michaił Gorczakow. Po nocy paskiewiczowskiej Polacy znowu zaczęli Wierzyc w odzyskanie autonomii i przywrócenia konstytucji. Nadzieje okazały się realne ponieważ w okresie odwilży posewastopolskiej nowy car przeprowadzili reformy nie tylko w Rosji ale także i w królestwie. Zniósł stan wojenny, zgładził cenzurę, ogłosił amnestię, otworzył polskie szkoły i akademie. Polacy mogli sprawować urzędy. Założono towarzystwo Rolnicze, na jego czele stal hrabia Andrzej Zamoyski. Podczas spotkań omawiano problemy ekonomiczne. Nieoficjalnie towarzystwo pełniło role nielegalnego parlamentu. Oświata W XIX w. w niektórych krajach wprowadzono obowiązek szkolnictwa. Państwo przejęło też kontrole nad programem nauczania. Zmniejszał się analfabetyzm a w niektórych państwach został całkiem wyeliminowany. W USA obowiązek szkolnictwa obowiązywał jedynie białych. W niektórych krajach np. we Francji ze szkół usunięto religię.szkoły wyższe dostępne byłyjedynie dla zamożnych. Najwięcej uczelni miała Wielka Brytania i Japonia. Słabiej rozwijała się oświata w Europie Wschodniej, Ameryce Południowej i w koloniach, gdzie większość ludności ni potrafiła czytać i pisać. POLACY W ZABORZE ROSYJSKIM Upadek powstania styczniowego wywołał ogromny kryzys moralny w społeczeństwie polskim. Zwolennicy kontynuowania walki byli nieliczni, ale niewielu było też lojalistów. Jednym z nich był syn Aleksandra Wielkopolskiego, Zygmunt. Władze rosyjskie odrzucały propozycje zawarcia ugody czy kompromisu. Lojalizm nie przyniósł żadnych korzyści, był jedynie wyrazem zgody na represje i wynarodowienie Polaków. Najszersze poparcie zyskała postawa propagowana przez warszawskich pozytywistów na łamach „Przeglądu Tygodniowego” Odrzucili oni romantyzm i głosili idee pracy organicznej i pracy u podstaw. Pamiętali też o hasłach emancypacji kobiet i asymilacji Żydów. Polityka niemiecka wobec ludności Władze pruskie nie prowadziły pod wodzą Bismarcka zdecydowanej polityki germanistycznej. Represje postyczniowe ustały w 1866r. Sytuacja ulęgła zmianie w 1871 r., gdy zaczęto intensywnie germanizować ziemie polskie. Bismarck doszedł do wniosku ze kościół jest instytucją jednoczącą Polaków, więc, Duchowieństwo odsunięto od spraw szkolnictwa, zmuszano ich, aby na urzędy wybierane były tylko osoby popierane przez udokumentować pruskiego obywatelstwa. Następnym krokiem Bismarck było utworzenie Komisji Kolonizacyjnej mającej na celu wykupywanie gospodarstw od polaków którzy za pieniądze mieliby osiedlić się w głębi Nieniec i szybciej ulec germanizacji . Nie doniosło to zamierzonego skutku, ponieważ Polacy odsprzedawali ziemie głównie polakom. Okazało to się dla Bismarcka kolejną klęsko, udało mu się natomiast wprowadzić niemiecki w administracji, sądownictwie oraz w szkołach. W 1900r. premierem został Bernard Von Büllow. Wprowadził on obowiązek modlenia się po niemiecku, co zderzyło się z falą prosestów (najgłośniejszy w Wrześni w 1901r.). Dzieci, które odmówily bito, a rodzicom wytaczano procesy. W 1908r. na mocy ustawy kagańcowej zabroniono używania polskiego na zgromadzeniach, w których Polacy stanowili mniej niż 60%.W 1904r wprowadzono nowele osadniczą, która praktycznie uniemożliwiała polakom wybudowanie domu. A w 1908r. Büllow przeforsował ustawę wywłaszczeniową na mocy której odbierano ziemie źle gospodarującym rolnikom, ale sprzeciw podnieśli sami Niemcy ponieważ ustawa godziła w zasadne wolności ekonomicznej(ustawa nie była realizowana). Polityka rosyjska wobec Polaków U schyłku XIX w. władze rosyjskie prowadziły wobec Polaków politykę represyjną. Od poswatania styczniowego utrzymały się rządy policyjne, obowiązywała cenzura oraz zakaz jakiejkolwiek działalności politycznej. Zlikwidowano jakąkolwiek odrębność polityczną, a ziemie Królestwa Polskiego nazwano Krajem Przywiślańskim. Po śmierci ostatniego namiestnika zniesiono takowy urząd. Kraj Przywiślańskim został podzielony na 10 gubernatów, władzę tam sprawowali gubernatorzy o szerokich uprawnieniach. Zlikwidowano Kościół unicki, rusyfikacje przeprowadzali urzędnicy carscy, byli oni jednak podatni na korupcje, przez co polakom łatwiej się żyło. Zrusyfikowano całkowicie administrację, sądownictwo i szkolnictwo. W szkłoch wyższych uczyli tylko Rosjanie, zezwalano na naukę polskiego jako języka nadobowiązkowego, ale uczono go po rosyjsku. Za używanie języka polskiego groziły surowe represje. Narzucono Polakom kulturę rosyjska i prawosławie. Czasy te symbolizowała postać kuratora oświaty Aleksandra Apuchtina, marzył on, aby każda matka śpiewała dzieciom kołysanki po rosyjsku-wtedy proces rusyfikacji byłby zakończony. Za rządów jego wprowadzono podręczniki, z których wyjątkowo nieprzychylny był ten od historii, według Którego to Polacy są winni zaborowi. Wpajano także kult cesarza. Władze rosyjskie dążyły do odizolowania Kościana katolickiego od papiestwa, zlikwidowano 75% klasztorów a pozostałym odebrano majątki ziemskie. Na ziemiach zabranych szykanowania oraz wywózki Polaków doprowadziły do tego, że pod koniec XIX w. pozostało tam ich tylko 1 mln Polacy w Galicji wobec zaborcy W Galicji do końca XIX w. zanikły dążenia niepodległościowe. Dominującą patową politycznych elit była całkowita lojalność wobec władz w Wiedniu, a nawet trójlojalizm. Jednym z trójlojalistów był Paweł Popiel głoszący ze powstanie zorganizowały :szumowiny społeczne”. W 1866 r. Sejm Krajowy wystosował list do cesarza ze słowami „ z głębi serc naszych oświadczamy, ze przy Tobie Najjaśniejszy Panie stoimy i stać chcemy”. W 1869 r. w czasopiśmie „Przegląd Polski” opublikowano cykl artykułów Teka Stańczyka, nawiązujących do poglądów politycznych Stańczyka, błazna ostatnich Jagiellonów. Autorami tekstów była grupa polityków i pisarzy galicyjskich z Józefem Szujskim, Stanisławem Koźmianem, Stanisławem Tarnowskim i Ludwikiem Wodzickim na czele. Stańczycy winą za rozbiory Polski obarczali naród. Uważali że należy być lojalnym wobec zaborców aby Polacy dojrzali do życia w nowoczesnym świecie. Odrzucali walkę zbrojną o niepodległość. Skłonność Polaków do konspiracji uważali za równie zgubna, jak w przeszłości liberum veto. Opinie tę wyraził Michał Bobrzyński w pracy „Dzieje Polski w zarysie”. Bobrzyński wraz z Walerianem Kalinka i Szujskim stworzyli krakowską szkolę historyczną Wybuch powstania styczniowego Komitet Centralny, aby nie dopuścić do branki, musiał przyspieszyć powstanie, o czym zadecydował przywódca czerwonych, Zygmunt Padlewski. W manifeście do narodu wy­danym 22.stycznia 1863 r. Komitet Centralny ogłosił się Tymczasowym Rządem Naro­dowvm. Czerwoni liczyli. że powstanie zostanie wznie­cone przez kilkadziesiąt tvsiecv spiskowców. do któ­rych przyłączy sie cały naród. Na ogół bez powodzenia atakowały rosyj­skie garnizony. Powstańcy próbowali też zdobyć Płock. gdzie planowano umieścić siedzibę rządu. Miasta jednak nie zdołano zająć - była to jedna z naj­większych porażek, która znacznie utrudniła kiero­wanie powstaniem. Powstanie zaskoczyło Rosjan. Ich strach umożliwił powstańcom przetrwanie. Rosyjskie gar­nizony opuściły większość wsi i miasteczek Powstanie poparło większość średniej i drobnej szlachty oraz mieszkańcy miasteczek. Chłopi pozostali natomiast obojętni niekiedy nawet wrodzy. Nie docierały do nich zapo­wiedzi reform agrarnych ujęte w manifeścieWojna z Austrią

mężczyznami.W krajach anglosaskich nazywano ich sufrażystkami.W 1903 E.Pankhurst utworzyła Społeczno-Polityczną Unię Kobiet.Była to organizacja bojowa.Z czasem kobiety uzyskały prawa wyborcze,pierwszy raz przyznał je stan Wyoming w USA.Powstawały wynalazki gosp. domowego i rozwijała się antykoncepcja. Emigracja W drugiej połowie XIX w. nastąpił gwałtowny wzrost emigracji zarobkowej - wielu ludzi opuściło Europę, aby osiedlić się na innych kontynentach. Przyczyną wyjazdów było duże zaludnienie Europy, a także rozwój komunikacji morskiej. Stary Kontynent od połowy XVIII w. do 1914 r. opuściło ok. 60 mln ludzi. Początkowo najwięcej emigrantów wywodziło się z Wielkiej Brytanii, Irlandii i Niemiec, natomiast pod koniec XIX w. pochodzili oni z biedniejszych krajów - byli to Włosi, Hiszpanie, a także ludność słowiańska. Wyjeżdżano najczęściej do USA, a także, mniej licznie, do Kanady, Australii, Nowej Zelandii, Argentyny i Brazylii. Gopodarka i społ. Polskie w prusach Zmainay w rolnictwie Wielkopolski i Pomomz Gdńskiego, ktore zaczeły sie w I połowie XIXw. sprawiły że te regiony stały sie rolniczym zapleczem Prus, a po 1871r. całych Niemiec. Gospodarstwa szybko przyniosły dochody, po przez ktore umozliwialy ich mechanizacje i wprowadzenie nowoczesnych metod uraw. Część ludz z wsi nie mogło znaleść pracy więc przenosili sie do miast, głównie do Górnego Śląska. Po inwestycjach, powstaly tam kopalnie i huty, dzięki tem Góryn Śląsk przekształcał sie w przemysłowe zgłębie. Dzięki napływowi luności polskiej która byla tanią siłą roboczą to spowodowało to repolonizację tych ziem. W prusach rosła stopniowo liczebność ludności polskiej.Gospodarka i społeczeństwo w zaborze austriackim Indianie Na poczatku XIX w. w Ameryce Pln. zylo ok. 1mln Indian utrzymujacaych sie z polowan, rybolostwa i zbieractwa. Podzieleni na wiele plemion nie byli w stanie przeciwstawic sie bialym osadnikom. Wielu Indiann zmarlo z powodu chorob Europejczykow a duza liczba z nich uzaleznila sie od alkoholu. Czesc Indian zginela z walkach z armia i w walkach miedzyplemiennych, reszta zostala przesiadlona do rezerwatow. Wszystkie dzialania buntownicze Indian konczyly sie niepowodzeniem. Inne Państwa Kolonialne Koloniami zainteresowane były wszystkie państwa królowi belgi tereny w Afryce centralnej podporządkował brytyjski podróżnik który zawierał układy z naczelnikami murzyńskimi i skłaniając ich do uznania władzy króla maleńkie państwo stało się właścicielem Konga które przynosi olbrzymie dochody Portugalia z swoich wcześniejszych koloni utrzymała tylko Mozambik i angole Hiszpania to samo miał tylko niewielkie tereny w Afryce Holandia utrzymała swoje bogate surowce Włochy zajęły obszary nad morzem Czerwonym chciały podbić Etiopie ale poniosły klęsce Dopiero później Niemcy dołączyły do zdobywania koloni do Bismarck chciał najpierw zjednoczyć Niemcy dlatego musieli się zadowolić posiadłościami na kontynencie afrykańskim Japonia W Japonii na czele państwa stał cesarz uważany za boga, ale władzę sprawował naczelny wódz - szogun. Kraj składał z ok. 300 księstw walczących ze sobą. Społeczeństwo dzieliło się na stany. Japonia była całkowicie odizolowana do wpływów z zewnątrz. Na początku XVII w. zostały zerwane kontakty handlowe z Hiszpanią Portugalią i Anglią. Wymordowano tam również chrześcijan. W 1853r. flota amerykańska Mathew Perr`ego dopłynęla do Wysp Japońskich. Japończycy otworzyli porty dla obcych. Rozpoczęło się japońskie oświecenie zwane epoką Meiji. Samurajowie przeciwstawiający się reformom zostali wymordowani. Zostały zniesione przywileje feudalne, wprowadzone równe prawa i swobodę wyboru zawodu. Przeniesiono stolicę z Kioto do Tokio. Ustanowiono konstytucje. Unowocześniono gospodarkę. Nałożono obowiązek szkolny i założono uniwersytety. Zreformowano także wojsko. Pod koniec XIX w. Japonia stała się już suwerenna. Japonia prowadziła politykę zagraniczną. W wojnie z Chinami rozbiła flotę i armię lądową przeciwnika. Sukcesy japończyków zaniepokoiły Rosje, Niemcy i Francje. Japonia zajęła Koreę w 1910r. Karol Marks i I Międzynarodówka Gwałtowny wzrost liczby robotników oraz ich trudne warunki pracy i życia spowo­dowały rozwój ideologii socjalistycznych. Większość organizacji robotniczych miała niewielu członków, a w ich kierownictw ich dominowali inteligenci. Głównym twórcą ideologii so­cjalistycznej w XIX w. był niemiecki pisarz i filozof Karol Marks, współtwórca Związku Sprawiedliwych (1836), który w 1847 r. został przekształcony w Związek Komunistów. Marks razem z Fryderykierr niemieckim myślicielem i działaczem politycz­nym, napisał Manifest komu r czny, zakończony wezwaniem: Proletariusze wszyst­kich krajów, łączcie się. Zo t on opublikowany w czasie wiosny ludów, w 1848 r. W1867 r. ukazał się Kapitał Marksa, w którym zostały opisane zasady funkcjonowania systemu kapitalistycznego. Marks wskazywał jego wady oraz proponował metody poprawy bytu społeczeństwa. Odrzucał poglądy wielu wcześniejszych socjalistów, zakładające wpro­wadzenie nowego systemu bez użycia przemocy, uznając je za utopijne. Opracował, jego zdaniem, naukowe zasady socjalizmu i dlatego system ten nazwano socjalizmem nauko­wym. Zakładał on podział społeczeństwa w kapitalizmie na dwie zwalczające się klasy - kapitalistów, czyli właścicieli środków produkcji (ziemi, fabryk, kapitału finansowego), i proletariuszy, a więc robotników nieposiadąjących tych środków. Uważał, że między nimi toczy się nieustanna walka klas, ponieważ kapitaliści zwiększają stopniowo wyzysk proletariuszy. Polityka wewnetrzna Bismarcka Bismarck dązyl do pelnej jednosci narodu niemieckiego i uznal ze temu nie sprzyja religijne zroznicowanie. Poddal wiec represjom kosciol katolick. w latach 1872-78 prowadzil akcje 'walki o kulture' Kulturkampf. Zakonczyl sie on ostatecznie niepowodzeniem a partia skupiajaca katolikow stala sie silna opozycją. aby utrzymac jednosc niemiec Bismarck zwalczal tez ruch socjalistyczny. m.in. zdelegalizowal Socjaldemokratyczna Partie Niemiec. budowal rowniez system opieki socjalnej chcac odciagnac robotnikow od dzialalnosci politycznej. ale jego polityka poniosla kleske poniewaz ruch socjalistyczny mimo represji nie wygasl Polityka Wielkopolskiego Na początku 1862r. doszło do politycznego zbliżenia Francji i Rosji z inicjatywy Napoleona III. Zygmunt Szczęsny , arcybiskup warszawski twierdził jak wielu polaków, że dojdzie do bezsensownego przelewu krwi. Naczelnikiem rządu cywilnego został Polak, Aleksander Wielopolski. Sądził że tylko całkowita lojalność wobec cara umożliwi Polakom odzyskanie autonomii. Z jego inicjatywy powstała Szkoła Główna Warszawska. Wielkopolski dążył do oczynszowania chłopów w dobrach państwowych, do zrównania praw Żydów z pozostałymi. Jego polityka nie zyskała szerokiego poparcia Polaków. Wielopolski zorganizował w Królestwie nadzwyczajny pobór do wojska rosyjskiego, zwany branką. Rekrutów wybierano według specjalnych list, wcześniej zaś do służby trwającej 25 lat powoływano dorosłych mężczyzn. Polityka zagraniczna Bismarcka Glownym celem bylo utrzymanie politycznej izolacji Francji, ktora pragnela odwetu za kleske. Bismarck staral sie utrzymywac dobre stosunki z innymi mocarstwami. w 1872 probowal doprowadzic do sojuszu trzech cesarzy. wladcow niemiec, Austro-wegier i rosji. jednak osiagniecie porozumienia nie bylo mozliwe.Rosja dostrzegla gwaltowny wzrost znaczenia Niemiec co pogorszylo stosunki miedzy nimi. W 1878 zostal zwolany kongres w Berlinie. Bismarck wystapil w nim jako mediator. Na mocy tego kongresu zmniejszono terytorium Bulgarii, przyznajac jej status tureckiego lenna. potwiedzono niepodlegloscSerbii, Czarnogory, i Rumunii. Rosja poczula sie oszukana przez Bismarcka. Aby nie zrywac z nia stosunkow w 1887 zawarl traktat reasekuracyjny obiecujac zyczliwosc w wypadku zaatakowania Rosjii przez Austrie. Polityka zagraniczna Stanów Zjednoczonych Na początku wieku xix Hiszpania i inne państwa świętego przymierza zamierzały zbrojnie interweniować o niepodległość Ameryki środkowej i południowej. Sprzeciwiło się temu USA które proklamowało zasadę niemieszania się USA do spraw europejskich oraz europejskich w USA. Doktryna Monroe nakreśliła program polityki zagranicznej USA zwany izolacjonizmem.Postawy wobec wladz pruskich W wielkopolsce czesc Polakow, zwłaszcza duchowieństwo i arystokracja poczatkowo była lojalna wobec wladz niemieckich, ale Kulturkampf i germanizacja zniechęciły ludność do popierania polityki wladz berlińskich. Zamiast walki zbrojnej preferowano prace organiczna , czyli poprawe sytuacji ekonomicznej, kulturowej i oświatowej. Polacy jako parlamentarzyści w parlamentach pruskich i ogólno niemieckich dazyli do powstrzymania germanizacji legalnymi metodami. O utrzymanie rozwoju gospodarczego Wielkopolski dbalo przede wszystkim Centralne Towarzystwo Gospodarcze utworzone w 1861r, kierowane przez Hipolita Cegielskiego. Rozwinal się także ruch spółdzielczy. Zakladano kólka rolnicze których patronem bym Maksymilian Jackowski , tworzono banki spółdzielcze których organizatorami byli ksieża Augustyn Szamarzewski i Piotr Wawrzyniak. Wśród wielopolan zrodzila się świadomość potrzeby dbania o rozwoj gospodarczy, co doprowadzilo do wytworzenia swoistego wielkopolskiego kultu pracy. Obowiazywal przymus szkolny i polskie dzieci umialy czytac i pisac po niemiecku. Aby zapobiec wynaradawianiu zorganizowano gesta siec czytelni ludowych , w których .auczano jezyka polskiego. Dzialaly także biblioteki publiczne. Aktywne były liczne stowarzyszenia spiewacze i kola sportowe, które dbaly o kształtowanie postawy patriotycznej. Przeciwko władzom niemieckim angażowałi się przedstawiciele roznych warstw społecznych dlatego sztaltowal się w Wielkopolsce solidaryzm narodowy Dyplomacja Bismarcka Bismarek przypuszczał, że powstanie silnych Niemiec wywoła zaniepokojenie mocarstw dlatego dążył do stworzenia antypruskiej koalicji. Zyskał poparcie Rosji, jednak wzrosła wrogość między Rosją a Francja. W 1864 wybuchła wojna duńska między dania a Austria i Prusami. Przyczyną była próba wcielenia przez danie Holsztynu, Szlezwiku i Lauenburga. Dania została zaatakowana i pokonana. Konflikt zarzadzania kświęstwami stał się dla Bismarcka pretekstem do wojny prusko austriackiej. Wybuch wojny secesyjnej W 1860r podczas wyborów prezydenckich niewolnictwo stało się główną przyczyną sporów między partiami.Prezydentem został Abraham Lincoln,przeciwnik niewolnictwa,odpowiedzią opozycji była secesja.Utworzono Skonfederowane Stany Ameryki Płn. z prezydentem Darisem na czele.Konfederaci powołali własną armię.Secesjoni?ci zaatakowali Fort Sumter w płd. Karolinie.Lincoln uznał secesję za nielegalną i siłą chciał przywrócić jedność kraju. PPS I SDKPiL W 1892r. grupa działaczy emigracyjnych z Bolesławem Limanowskim na czele zorganizowali zjazd w Paryżu została na nim powołana Polska Partia Socjalistyczna (PPS). zjazd przyjął też program nazwany paryskim, w którym za najważniejsze uznano odzyskanie przez Polskę niepodległości zapowiadano też przeprowadzenie reform społecznych w suwerennej demokratycznej republice. Pierwsze krajowe komórki organizacyjne powstały w 1893r., na czele jednej z nich, założonej w Wilnie stanął Józef Piłsudzki, noszący pseudonim Wiktor. Sadził, że o zwycięstwie zdecyduje masowe poparcie robotników i dlatego połączył hasła narodowe i socjalistyczne. Jednak nie wszyscy popierali diałalności PPS. Między innymi Julian Marchlewski i Róża Luksemburg, którzy utworzyli Socjaldemokracje Królestwa Polskiego. Uważali oni że niemożliwe jest odzyskanie przez Polskę niepodległości ze względu na zbyt ścisłe powiązania ekonomiczne z zaborcami. Władze carskie szybko wpadły na trop SDKP i aresztwoały wielu jej członków rozbijając organizacje. Partia została dobudowana dzięki działalności Adolfa Warszawskiego oraz Feliksa Dzierżyńskiego i po przyłączeniu działaczy z Wilna przybrała ona nazwę Socjaldemokracja Królestwa Polskiego i Litwy. Problem władz powstańczych Czerwoni na dyktatora powstania powołali Ludwika Mierosławskiego, który wrócił z Paryża w lutym 1863 r. Jednak już pierwsze klęski poniesione, na Kujawach zniechęciły go do walki i wpłynęły na decyzję o powtórnej emigracji. W marcu dyktatorem ogłosił się. popierany przez białych Marian Langiewicz. Jednak jego oddziały rozbito w Małopolsce a on sam został aresztowany przez Austriaków podczas przekraczania granicy z Galicją. W marcu 1863 r. został roz­strzelany Zygmunt Padlewski, a w kwietniu zginął inny przywódca czerwonych, Stefan Bobrowski. Czerwoni zostali bardzo osłabieni Polacy wierzyli w dyplomatyczne i zbrojne poparcie powstania przez Francję. Przedstawiciele czerwonych i białych w maju 1863 r. utworzyli Rząd Narodowy, nie za­kończyło to jednak sporów wewnątrz władz powstańczych. Przemiany społeczne Wprowadzenie masowej produkcji niektórych towarów powodowało obniżanie ich cen i umożliwiało zaspokajanie potrzeb ludności w większym stopniu. Poprawie ulegała też sytuacja materialna ludności, zarówno na wsi jak i w mieście. Intensywny rozwój przemysłu wiązało się z intensywnym rozwojem miast, czyli urbanizacją. Napływała do nich ludność ze wsi i upadających miasteczek. Obok Londynu, Paryża, Berlina czy Petersburga powstawały nowe miasta giganty, takie jak Manchester w Wielkiej Brytanii, Chicago w USA, Saint-Etienne we Francji czy Chorzów na Górnym Śląsku. Zwiększała się liczba mieszkańców miast, malała natomiast liczebność ludności na wsi. Pod koniec XIX w. w miastach Wielkiej Brytanii mieszkało 80% ludności w Belgii i Niemczech 70 %, we Francji, USA i Holandii ok. 50%, a na ziemiach polskich ok. 25%. PRZEMIANY W ROLNICTWIE Postęp rolnictwa powodował zwiększenie produkcji. Częsciej korzystano z młynówi młocarni parowych. Rozpowszechniono pługi, siewniki, żniwiarki ciągnięte przez konie.Pod koniec 19 wieku zaczęto używać traktory w USA oraz stosowac nawozy sztuczne i środki owado bujcze.Przetwórstwo zostało zmechanizowane m.in. browary,piekarnie, mleczarnie,rzeźnie.Rozwój ten spowodował wzrost produkcji rolnej i przyrost ludności.Ronąca sprzedaż pozwalała rolnikom inwestowanie w gospodarstwo i zwiększanie produkcj Dzięki wprowadzonym zmianom chłopstwa, nadały na własność ziemię praktycznie wszyst­kim włościanom. Powstało w związku z tym wiele małych gospodarstw chłopskich, zaspokajających jedynie potrzeby ich właścicieli. Ziemianom pozostawiono folwarki, ale przeważnie pozbawieni taniej siły roboczej, nie potrafili oni poradzić sobie w nowej sytuacji. Wypłatę odszkodowań za uwłaszczoną zie­mię władze rosyjskie rozłożyły na wiele lat, brakowało więc funduszy na zakup maszyn czy wynajęcie robotników rolnych. Na ziemiach Królestwa Polskiego, podobnie jak w innych rejonach Europy, następował szyb­ki przyrost ludności. W 1870 r. było 6 mln mieszkańców, a w 1910 r. już ok. 12 mln, przy czym Polacy stanowili ok. 80%. Największą mniejszością narodową byli Żydzi - ok. 14% ludności. Reformy w Prusach Od XIXw. Prusy umacniały się i dążyły do utworzenia silnej armii obowiązywała 3 letnia służba wojskowa która była wystarczająca ze względu na wysoki poziom cywilizacyjny i powszechny obowiązek szkolny. Żołnierzy przechodzących do rezerwy regularnie powoływano na ćwiczenia. W czasach pokoju armia liczyła 200tys. Ale w razie potrzeby mogła wzrosnąć do 600tys. Prusy doceniły znaczenie telegrafu i kolei w trakcie działań militarnych dlatego wytworzyły gęstą sieć linii kolejowych i telegraficznych co nie zawsze było opłacalne ale umożliwiało łączność i szybkie przerzucanie wojska. Prusy Miały także znakomity sztab wojskowy którego szefem został Helmuth von Moltke. ROZWOJ GOSPODARCZY USA-usa w XIXw przezyly gwaltowny rozwoj gospodarki. panstwo bylo prowadzone wedlog zasad demokratycznych, gospodarka kierowano wedlog zasad liberalnych. do USA przybywali gwaltownie emigranci z europy, ktorzy osiedlali siena terenach dzikiego zachodu odebranych indianom. wprowadzono nowe urzedzenia, maszyny do szycia, kombajny, zniwiarki. niemal od poczatku USA byly podzielone na dwie strefy gospodarcze; przemyslowa polnoc i rolnicze polodnie gdzie byly duze plantacje ryzu, tytoni, bawelny. do pracy na roli wykorzystywano czesto niewolnikow.

Kolonializm Polityka państw gospodarczo rozwiniętych, polegająca na opanowywaniu i utrzymywaniu w zależności politycznej i gospodarczej krajów słabo rozwiniętych (kolonii), nazywana jest kolonializmem. Kolonia to najczęściej zagraniczna posiadłość jakiegoś państwa zamieszkana przez lokalną ludność, gdzie władzę sprawuje przedstawiciel metropolii, czyli państwa władającego kolonią. Innym typem kolonii jest protektorat. Na czele stoi lokalny władca, dysponujący własną armią i administracją, ale rzeczywistą władzę polityczną sprawuje przedstawiciel metropolii, np. ambasador. Niektóre słabe kraje pozostały formalnie suwerenne, jednak kontrolę nad ich gospodarką przejmowały państwa kolonialne. Tę formę zależności określa się mianem półkolonialne. Uzależnienie gospodarcze miało w praktyce wpływ także na Kolonializm Amerykański USA powstało jako niepodległy kraj nie mieszało się do innych kolonialistów ogłoszono i spraw Europy w drugiej połowie 20 w USA zaktywizowały swoją politykę zagraniczną duży wpływ miał na to Alfred Mahan który przekonywał o konieczności zdobycia przez USA pozycji światowej potęgi morskiej co pozwoliło amerykanom wypełnić misję cywilizacyjną Mahan chciał silną folte która opanował by basen morza Karaibskiego utworzeni baz na Pacyfiku i wybudowanie kanału który połaczyby Pacyfik z Atlantykiem USA poparło postawie na Kubie i Filipinach w wyniku mowny hiszpańsko amerykańskiej USA przejęło kontowe nad Filipinach oraz Kuba i Puerto Rico a także zdobyli Hawaje i wyspę Guam Co ułatwiło im handel USA chciały uzależnić od siebie państwa w basenie morza karaibskiego amerykańska polityka przeniosła duże sukcesy kraje kierowane tą politykę uzależniły się od USA Kolonializm brytyjski Anglicy stworzyli największe imperium kolonialne na świecie. Było ono najsilniejsze ekonomicznie, najsprawniej zarządzane i przynoszące największe zyski. Wynikało to z faktu, iż tworzenie imperium zbiegło się w czasie z rozwojem kapitalizmu w Wielkiej Brytanii.Wielka Brytania opanowała znaczną część Afryki. Jej terytorium rozciągało się południkowo, wzdłuż tzw. linii K-K (Kair-Kapsztad). Pod panowanie brytyjskie dostały się także Indie, Australia i znaczna część Ameryki Północnej.Główną zasada brytyjskiej polityki wobec kolonii były tzw. rządy pośrednie. Polegało to na sprawowaniu władzy rękami tubylców. Brytyjczycy wysyłali jedynie gubernatorów do swoich kolonii, którzy mieli zorganizować administrację. Miało to zapewnić spokój, umożliwiający eksploatację miejscowych surowców dla brytyjskiego przemysłu, skuteczne ściąganie podatków i eksport brytyjskich produktów do kolonii.Brytyjczycy zachowali system miejscowych praw plemiennych i dostosowywali swoją politykę w zależności od plemienia. Prowadzili także w ograniczonym stopniu edukację - jedynie dorosłych sprawujących funkcje urzędnicze.Brytyjczycy nie prowadzili masowej akcji osiedleńczej. Ich osadnictwo ograniczało się do urzędników przybywających do kolonii na czas określony.Jedyne osadnictwo, jakie prowadzili Brytyjczycy miało miejsce w Ameryce i Australii. Australię ustanowiono kolonią karną i zsyłano tam więźniów, natomiast osadnictwo amerykańskie spowodowane było kryzysem w Wielkiej Brytanii, a dokładniej w Irlandii. W XIX wieku, na skutek spadku plonów ziemniaka, przez Irlandię przetoczyły się fale głodu. W konsekwencji ludzie uciekali do Ameryki. Kolonializm Rosji Rosja powiększała swoje terytorium przez podbój kontynentalnej części Azji. Zajmowała Syberię, Kaukaz i podporządkowała sobie obszary Azji środkowej i część Chin. Na terenach tych powstawały bazy wojskowe np. Grozny i Władywostok. Rosja sprzedała tereny nazywane rosyjską Ameryką - Alaskę Stanom Zjednoczonym sądząc, że Kanada poczuje się wówczas osaczona i dojdzie do konfliktu USA z Wielką Brytanią. Okazało się to jednak dużym błędem ponieważ tereny te były bogate w złoto i ropę naftową. Kolonie francuskie. Francuzi kolonialne podboje w XIX w. rozpoczęli od ataku na Algierię w 1830r. Podbita została ona po kilkudziesięciu latach walk prowadzonych głównie przez legię cudzoziemską. Na tereny algierskie , ze względu na stosunkowo łagodny klimat, napłynęło wielu francuskich osadników. Kolejne próby podbojów Francja podjęła w czasach Napoleona III. Podporządkowanie Meksyku zakończyło się fiaskiem, ale kampania w Indochinach zakończyła się sukcesem. Francuski cesarz wysłał tam swoje wojska pod pretekstem ochrony misji katolickich. Podporządkował sobie obszary dzisiejszego Wietnamu, Laosu i Kambodży. Indochiny przyniosły imperium francuskiemu największe dochody. Pod koniec XIX w. pojawiła się we Francji idea takiej kolonizacji Afryki, aby francuskie posiadłości obejmowały pas od Dakaru po Dżibuti. Sądzono, że znajdują się tam żyzne gleby i klimat sprzyjający rozwojowi osadnictwa. Taką wizje kreowała francuska prasa. Francja opanowała większość Afryki, lecz korzyści płynące z tego przedsięwzięcia były wątpliwe. Koszty utrzymania armii i administracji przekraczały dochody. KOMUNIZM i SOCJALDEMOKRACJA W 1889r. z inicjatywy Fryderyka Engelsa w Paryżu utworzono II Międzynarodówkę. Usiłowano zjednoczyć ruch robotniczy całego świata, okazało się to jednak nie możliwe. Wewnątrz międzynarodówki toczyły się zażarte spory dotyczące metod postępowania. Usunięto z nich najpierw anarchistów, którzy głosili konieczność zniszczenia struktur państwowych, popierali jednak dobrowolne tworzenie się grup wytwórców, w których każdy otrzymywał tyle dóbr ile potrzebuje. Dal Międzynarodówki było ważniejsze odrzucenie przez anarchistów marksistowskiej idei spontanicznej powszechnej rewolucji o czym świadczyło popieranie przez nich działań terrorystycznych prowadzone przez grupy uświadomionych bojowników. Wewnątrz II międzynarodówki toczyły się spory o możliwość współpracy z istniejącymi władzami. Skrajni marksiści współpracę taka uznawali za zdradę idei robotniczych. Inni socjaliści współpracowali z rządem. Należał do nich m.in. Niemiec Eduard Bernstein który w Zasadach socjalizmu i zadaniach socjaldemokracji uzasadnił możliwość reformowania kapitalizmu przez wprowadzenie zmian korzystnych dla robotników. W tym celu należało wykorzystać środki legalne a zwłaszcza działania parlamentarne i wolna prasę. Program Bernsteina był więc wyraźną rewizją poglądów Marksa, dlatego jego zwolenników nazywano rewizjonistami. Podobne koncepcje głosił Karl Kautsky. Różnice poglądów doprowadziły do rozłamu niemieckiej SPD. W tej partii pozostali Kautsky i Bernstein, natomiast Karl Liebknechti Róża Luksemburg Utworzyli USPD. W Rosji jak w Niemczech spory wewnętrzne doprowadziły do rozpadu Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Rosji. Część działaczy którymi przewodził Lew Martow, opowiedziała się za działalnością legalna i zanegowała potrzebę rewolucji, Lenin tez popierał zdanie Martowa, twierdząc że kapitalizmu nie można zreformować. Na zjeździe SDPRR w 1903r. zwolenników Martowa nazwano mienszewikami, natomiast zwolenników Lenina bolszewikami. W ruchu socjalistycznym wyodrębniły się dwa nurty komunistyczny i socjaldemokratyczny. W 1914r. kiedy wybuchła I wojna Światowa robotnicy okazali się bardziej podatni na wpływy socjalizmu niż na oddziaływanie ideologii walki klasowej Konflikty Kolonialne: Podboje kolonialne prowadziły do konfliktów miedzy mocarstwami i dlatego w 1884r w berlinie zwołana została konferencja poswiecona spr Afryki.W 1898r miedzy Francja w W.Bryt doszło do konfliktu o Faszody,osady nad nilem w Sudanie. Krzyzowały sie tam planowane Bryt. oraz Francuskie linie kolejowe.Ostateczne doszło do porozumienia Bryt. zajeli Faszodę a Francja Maroko co wywołało konflikt z Niemcami bo oni tez chcieli Maroko sprzeciwiła sie temu fran. i W.B.Zwołano wiec konerencje w hiszpani wynikło z niej to ze maroko było pod politycznym protektorem Francji.Doszło do drugiego kofliktu w 1911r w tedy Niemcy dogadali sie z francja.Niemcy zrezygnowali z roszczen o Maroko w zamian za przejecie niewielkich posiadłosci francuskich w Kongu.Niemcy czyły sie oszukane i to było jedna z przyczyn wybuchu drugiej wojny swiatowej Powstanie Austro-Węgier W wielonarodowym cesarstwie austriackim po stłumieniu wiosny ludów przywrócono rządy absolutystyczne, system policyjny i anulowano konstytucję. Cesarz Franciszek Józef i kanclerz Aleksander Bach sądzili że stabilność państwu zapewni centralizacja władzy i powierzenie urzędów austriackim Niemcom. Lecz jego erę zakończyły klęski Austrii w wojnie z Francją w 1859r. Na jego miejsce powołano Agenora Gołuchowskiego który zapoczątkował reformy: Przywrócił niektórym grupom narodowościowym autonomię (1860-61) np. w Tyrolu i Galicji. Głuchowskiego odwołano w 1861r. co zahamowało proces rozszerzania autonomii które przyspieszyły klęski Austrii w 1866r. 1867r. monarchia Habsburgów przekształciła się w Austro-Węgry łączyła je osoba monarchy, wspólna armia, polityka zagraniczna, system monetarny, budżet odrębne były konstytucje i parlamenty. Wprowadzono wolność słowa, druku i zrzeszeń. W Austrii kilkanaście grup narodowych otrzymało autonomie w Węgrzech tylko Chorwaci. Powstanie partii masowych Spolecznstwo kapitalistyczne wykształciło się u schylku XIXw. Byli to mlodzi Polacy dorastajacy w latach 70 i 80. Nie zadowalala ich praca pozytywistyczna ulegali wpływom ruchu narodnickiego Rosji. W Polsce zaczely powstawac stronnictwa socjalistyczne, ludowe i nacjonalistyczne ? zwolennicy tego budowali pierwsze masowe partie. Powstanie styczniowe na arenie miezynarodowej Powstanie polskie wywolalo sprzeciw politykow i spoleczenstwa rosyjskiego. Powstanie bylo dla Bismarcka pretekstem do okazania sympatii dla Rosji dlatego w lutym 1863 r. zawarto konwekcje Alvenslebena ktora byla wymierzona przeciw Polsce. Austria natomiast nie angazowala sie w przesladowania powstancow. Niekiedy nawet pomagala im dyplomatycznie. Francja i W.Brytania pomagaly powstancom dyplomatycznie nie mogac wystawic armi przeciw Rosji. Powstanie popieralo wielu rewolucjonistow w calej Europie a takze papiez. Rozwój medycyny i higieny. W XIX w. zdecydowanie poprawił się stan zdrowia ludności w europie zachodniej, głównie dzieki rozwojowi nauk medycznych. Widoczne rezultaty przyniosło stosowanie m. in. szczepionki na wściekliznę przez L. Pasteura i wprowadzenie antyseptyki w chirurgii przez J. Litera. Równie ważne było odkrycie promieni X przez W. Roentgena i ich zastosowanie do prześwietlania. Dzięki pracy naukowców coraz częściej poznawano przyczyny chorób uczono się je leczyć. Dużym osiągnięciem było wprowadzenie środków znieczulających, które zmniejszały cierpienia chorych umożliwiały prowadzenie długich i skomplikowanych operacji. Stosowano też nowe bardziej skuteczne leki, np. aspirynę. Szpitale, które były wcześniej raczej hospicjami, stawały się placówkami, w których rzeczywiście leczono. Na przełomie XIX i XX w. poprawił się stan sanitarny miast. Rozbudowano wodociągi oraz kanalizację oraz częściej sprzątano ulice. W życie weszły przepisy budowlane, normujące oświetlenie ulic oraz budownictwo mieszkalne. Standard mieszkań podniósł się dzięki wprowadzeniu do produkcji taniej wypalanej cegły. Zastępowano nią dominujące wcześniej drewno. Otynkowane drewniane domy, kryte słomianą strzechą, były siedliskami szczurów i pcheł. ROZWÓJ PRZEMYSŁU 19 wiek nazwano „wiekiem węgla i stali”.rewolucja przemysłowa ogarnęła całą europe ,ameryke i azje. Rozwijał się przemysł cięzki , włukienniczy i transport. W latach 1870-1900 produkcja stali wzrosła 56 razy.w 1899 zbudowano pierwszy piec elektryczny do otrymywania stali. Spowodowało to obniżenie ceny stali.Do cięcia metalu stosowano na miasta zachodnioeuropejskie i północnoamerykańskie stały się zdecydowanie bezpieczniejsze ze względu na stan higieny niż w pierwszej połowie XIX w. przełomie 19 i 20 wieku palniki tlenowe a do spawanie łuk elektryczny. W 19 wieku odkryto metode otrzymywania aluminium.w 1886 opracowano metode otrzymywania czystego aluminium. Prdukowano nawozy sztuczne, sode ,mydło oraz barwniki. Skonstuowano też turbine parową w której poruszału się łopatki wirnika a nie tłok. W 2 połowie 19 wieku wynaleziono silnik spalinowy, był on jednocylindrowy. Wywarło to duży wpływ na rozwój transportu. Później stworzony czterosuw na nafte.Produkcje aut usprawnił Ford i w 1913 wprowadził produkcje taśmową. W 1903 był pierwszy lot z silnikiem spalinowym. Był to krótki lot . 1911 odbyl się lot nad alpami.w 1982 opatentowano silnik wyskoprężny który pracuje z większą mocą niż inne.Rozwój transportu przyczynił się do rozwoju przemysłu naftowego. ROZWOJ TERYTORIALNY USA-granice pocztakowo byly ustalone w Paryzu w traktacie pokojowym. stopniaow obszar powiekszal sie najpierw od Francji odkupili Luizjane. Kilkanascie lat pozniej przejeli o Wlk.brytani tereny poln. Dakoty, kolejnie kupili od hiszpani Floryde. W 1845 Teksas stal sie niepodlegly i powstala wojna USA-Mexyk w jej wyniku do USA przylaczyla sie California. nastepnie ameryk aotrzymala Oregon a pozniej odkupili od rosji alaske. ogolni epowiechrznia usa zwiekszyla sie szesnastokrotnie. Powstanie związku północno niemieckiego W 1867 został utworzony związek północnoniemiecki. W skład weszło 19 krajów niemieckich. Powstało państwo federacyjne na czele którego stanął pruski król kanclerz Bismarck. Do Reichstagu wybierano przedstawicieli w wyborach powszechnych . do federacji nie należały katolickie kraje południa Niemiec. Zawarły one jednak unie gospodarczą i obronny układ wojennyPolityka władz austriackich wobec Galicji Cesarz Franciszek Józef dążył do uzyskania jak największego poparcia społecznego. Dlatego nadawał autonomie częściom imperium Habsburgów. W 1860 r. pod wpływem Gołuchowskiego przyznał autonomie Galicji w „Dyplomie październikowym”. Gołuchowski stopniowo wprowadzał na urzędy Polaków. Tępił dążenia niepodległościowe i powstańcze. W 1867 r. Galicja posiadała autonomie, urzędy spolonizowano, Polacy pełnili funkcje namiestnika oraz starostów poszczególnych powiatów. Władzą ustawodawczą w prowincji był Sejm Krajowy, a organem wykonawczym Wydział Krajowy. Polacy byli również w parlamencie austriackim w Wiedniu gdzie tworzyli bardzo wpływowe koło polskie.W Galicji nastąpiła także polonizacja. Język polski był językiem wykładowym, swobodnie rozwijała się kultura polska, ukazywała się polska prasa praktycznie bez cenzury. Tworzono polskie organizacje polityczne kulturalne i ekonomiczne.Nadanie autonomii nie rozwiązało wszystkich problemów, nie mogła się edukować ludność chłopska oraz wywołany został protest Ukraińców którzy domagali się wprowadzenia języka ukraińskiego jako wykładowego chociaż w niektórych szkołach co odrzucili Polacy, Malo tego próbowali oni polonizować ludność ukraińska. Ukraińcy tworzyli własne organizacje oświatowe i kulturalne i uważali Polaków za wrogów. W 1908r. ukraińscy zamachowcy zamordowali namiestnika Galicji Andrzeja Potockiego.

Koniec Epoki Fin de siecle (franc. koniec wieku) przyniosl ludziom zwatpienie i oczekiwanie na katastrofe. Narastal pesymizm, katastrofizm niewiara w mozliwosc poznania najistotniejszych rzeczy. Odchodzono od racjonalizmu i pozytywizmu. W tym czasie popularnosc zyskiwal Artur Schopenhauer i jego pesymistyczna filozofia nieustannej pogoni za zachciankami woli, oraz Friedrich Nietzsche ktory odrzucal wszelkie zasady moralne i prawne. Glosil on kult nadczlowieka i rasy panów - te elementy jego filozofii zostaly pozniej wykorzystane przez idelogow faszystowskich. Konspiracyjne ugrupowania niepodległościowe Nasilenie represji w Królestwie polskim przyczyniły się do powstanie dwóch nielegalnych organizacji niepodległościowych. Pierwsza nawiązywała do tradycji Adama Czartoryskiego. Zwolennicy tej organizacji, potocznie zwani białymi, namawiali do skupienia się na pracy organicznej i działalności legalnej. Ich organem kierowniczym była Dyrekcja Krajowa. Białych popierały bogatsze warstwy społeczne, zwłaszcza ziemianie. Drugie Czerwoni, głownie lewicowa młodzież, liczył na nich Ludwik Mierosławski. Nastąpiło powołanie Komitetu Miejskiego, który po wchłonięciu kolejnych grup spiskowych przekształcił się w połowie 1862r. w Komitet Centralny Narodowy. Dużą role odgrywał w nim Jarosław Dąbrowski, którego później aresztowano. Czerwoni nazywali białych millenerami. LA Bella Epogue Większość ludzi na przełomie stuleci wierzyła w nie przerwany rozwój cywilizacyjny Wierzono z czasem ze zostanie zlikwidowane zacofanie pozostałych regionów tezę te głosiła filozofia pozytywistyczna jej przedstawicielem był August Comte sprzeciwiał się wielkim rewolucją za jedyną uważał pozytywną pracę u swoich pracach głosił socjalizm społeczeństwa europy zachodniej cieszyły się długimi latami pokoju i dostatku tworzenie imperium kolonialnych wbrem obawom nie przyniosło wielkich wojen pojawiły koncepcje ekonomiczne zgodnie z którymi koszty utrzymania nowoczesnej armii w czasie wojny będą olbrzymie dlatego sądzono ze zakończyła się epoka wielkich wojen ludzie wielu krajach wierzyli ze lepiej służy światu pokój niż wojna Literatura i sztuka Rozwój cywilizacyjny, w tym w dużej mierze osiągnięcia naukowe, odcisnął swoje piętno na kul­turze. Po romantycznym kulcie indywidualizmu i uczuć nastąpiła epoka pozytywizmu z jej dowar­tościowaniem nauki. Nowe tendencje pozwolił wy­razić w literaturze realizm. Utwory realistyczne przedstawiały życie codzienne bez upiększeń i ro­mantycznych złudzeń. Ukazywały nędzę, krzywdę społeczną i bezwzględną walkę o zysk z niemal fotograficzną dokładnością. Za największych realistów europejskich uznaje się Francuza Wiktora Hugo Brytyjczyka Karola Dickensa, Rosjan Iwana Turgieniewa i Lwa Tołstoja. Skrajnym nur­tem realizmu był naturalizm, który przedstawiał rze­czywistość w sposób obiektywny, podobnie jak na­uka, bez żadnych tendencji moralistycznych. Jego zwolennicy wierzyli, że dzięki temu zbliżają się do prawdziwej natury rzeczy. Czołowym przedstawi­cielem naturalizmu był francuski pisarz Emil Zola. Zamiast historycznych i legendarnych bohaterów ukazywano chłopów, mieszczan i robotników.W Paryżu narodził się nowy nurt w sztukach plastycznych impresjonizm. Impresjoniści na swoich obrazach przedstawiali wrażenia, wywołane np. zmieniającym się światłem.. Wybitnymi impresjonistami byli Claude Monet, Auguste Renoir i Edward Manet W Polsce dzieła o charakterze impresjoni­stycznym tworzyli Aleksander Gierymski, a po nim Józef Pankiewicz i Władysław Podkowiński. Szeroka publiczność przyjęła nowy kierunek w sztuce nie­chętnie, ale wielu intelektualistów - z entuzjazmem. Ludowy ruch w Polsce ruch społeczny kształtujący się na przełomie XIX i XX w. pod hasłem walki chłopów o społeczne, polityczne i narodowe wyzwolenie. Zapoczątkowany w Galicji przez księdza S. Stojałowskiego i M. i B. Wysłouchów.W 1895 na zjeździe w Rzeszowie delegaci chłopscy utworzyli Stronnictwo Ludowe, będące pierwszą chłopską partią polityczną. W 1903 partia chłopska przyjęła nowy, radykalny program i zmieniła swą nazwę na Polskie Stronnictwo Ludowe (PSL). Po rozłamie w 1913 powstały: PSL Piast (J. Bojko, W. Witos) oraz PSL-Lewica (J. Stapiński).Pierwszą organizacją zrzeszającą działaczy chłopskich w Królestwie Polskim był Polski Związek Ludowy (1904-1907), który w swym programie zwracał szczególną uwagę na rozwój spółdzielczości. W 1912 powstał Narodowy Związek Chłopski, w latach 1912-1915 działał Związek Chłopski, obie te organizacje działały nielegalnie. Obok nich istniał legalny ruch chłopski o charakterze oświatowym i gospodarczym skupiony wokół czasopisma Zaranie. Organizacje chłopskie Królestwa Polskiego utworzyły w 1915 Polskie Stronnictwo Ludowe, które w 1918 przyjęło nazwę PSL Wyzwolenie.W zaborze pruskim organizacją polityczną chłopów o ograniczonym zasięgu działania była Mazurska Partia Ludowa działająca w latach 1896-1904. Ponadto ruch ludowy koncentrował się w kółkach rolniczych i organizacjach spółdzielczych. W latach 1914-1918 PSL Piast i PSL-Lewica poparły koncepcję polityczną J. Piłsudskiego i Legiony. PSL w zaborze rosyjskim organizowało komórki nielegalnej Polskiej Organizacji Wojskowej. Ruch narodowy Idee niepodległościowe po upadku powstania styczniowego gloszono tylko na emigracji, w graju można je było z powodzeniem propagowac dopiero wśród nowego pokolenia. W 1887 r w Szwajcarii z inicjatywy pulkownika Zygmunta milkowskiego utworzona zostala liga polska, ktorej celem było skupienie sil narodowych i odzyskanie przez polske.liga nawiązywała do tradycji TDP. Jednym z emisariuszy był Zygmunt Balicki ktry założył związek młodzieży polskiej „zet”. Z inicjatywy Balickiego i krajowych działaczy z Romanem Dmowskim na czele powstala w 1893r. konspiracyjna Liga narodowa. Pierwsze masowe demonstracje patriotyczne zorganizowane przez lige narodowa zdekonspirowaly ja i spowodowaly represje. Dmowski musial wyjechac do Galicji, gdzie działał legalnie i wydawal m.in. czasopismo „przegląd Wszechpolski” bedacy organem ligi. Oboz ideowo-patriotyczny którego rdzeniem była liga narodowa we wszystkich trzech zaborach potocznie okresla się jako narodowa demokracje (ND) lub endecje. Dmowski był zwolennikiem „egoizmu narodowego”, dla którego najistotniejsze sa interesy narodu polskiego. Oboz Dmowskiego, narodowa demokracja, działał pod roznymi nazwami we wszystkich zaborach Secesja to styl w sztuce modernistycznej i kulturze powstały w Wiedniu, panujący od około 1890 do około 1910 roku. We Francji nazywany Art nouveau, w Anglii Arts and Crafts, w Niemczech Jugendstil lub Sezessionsstil, we Włoszech Stile floreale lub Stile liberty. W Polsce określany jako secesja, Młoda Polska lub Styl 1900.Istotą secesji było dążenie do stylowej jedności sztuki dzięki łączeniu działań w różnych jej dziedzinach, a w szczególności rzemiosła artystycznego, architektury wnętrz, rzeźby i grafiki. Charakterystycznymi cechami stylu secesyjnego są: płynne, faliste linie, ornamentacja abstrakcyjna bądź roślinna, która inspirowana była sztuką japońską, swobodne układy kompozycyjne, asymetria, płaszczyznowość i linearyzm oraz subtelna pastelowa kolorystyka.Architektura secesyjna, była odejściem od XIX-wiecznego historyzmu. Zaczęto projektować indywidualnie i funkcjonalnie domy. Połączono architekturę z malarstwem, rzeźbą oraz rzemiosłem artystycznym Skutki wojny Wojna secesyjna przyniosła olbrzymie straty W Stanach Zjednoczonych - zginęło ok. 600 tys. żołnierzy i tyle samo ludności cywilnej, a więc o wiele więcej niż w wojnie o niepodległość w XVIII w. Zniszczone zostały liczne miasta i wsie, szczególnie na Południu. Przed zakończeniem wojny w styczniu 1865 r., Kongres uchwalił XIII po­prawkę do konstytucji, znoszącą niewolnictwo w całych Stanach Zjednoczonych. Miliony Mu­rzynów otrzymały wolność, nie posiadali oni jed­nak środków do życia i nie potrafili samodzielnie troszczyć się o swój byt. Wojska Północy musiały ich utrzymywać, a niekiedy nawet zmuszać do pracy. Przyznanie powszechnego prawa wybor­czego wszystkim dorosłym mężczyznom, w tym Murzynom, w znaczący sposób powiększyło krąg pełnoprawnych obywateli. W niektórych stanach trzymano jednak segregację rasową, a więc od­dzielne dla Murzynów szkoły, restauracje i jed­nostki wojskowe. Socjaliści w innych zaborach Ruch socjalistyczny w zaborze rosyjskim rozwijal się dzieki stosunkowo licznej warstwie robotniczej. W pozostaluch zaborach istanilaly jednak odmienne warunk. W Galicji dopuszczano legalne prowadzenie działalności politycznej i związkowej , ale z powodu malej liczby robotnikow powstanie masowego ruchu socjalistycznego było niemożliwe, W 1892r. utworzono Partie Socjaldemokratyczna Galicji i ślaska cieszyńskiego na czelne ktorej stanol Ignacy Daszynski. Poczatkowo wchodzila ona w struktury austryjackiej socjaldemokracji, ale od 1897r. działała samodzielnie jako polska partia socjalno-demokratyczna Galicji i slaska cieszyńskiego (PPSD). Jej celem było wprowadzenie oslon socjalnych dla robotnikow oraz ustanowienie powszechnego prawa wyborczego. W zaborze niemieckim największy nacisk kladziono na działalność na rzecz narodowej solidarności. Konflikty społeczne uznawano za znacznie mniej istotne i dlatego ruch socjalistyczny szczególnie w Wielkopolsce był slaby, w 1893 r powstalapolska partia socjalistyczna zaboru pruskiego (PPS zaboru pruskiego), formalnie wchodzaca w sklad niemieckiej parti socjaldemokracji. Od 1912r działała ona samodzielnie, legalnie, wysuwając glownie postulaty socjalne. SPORT W 19 wieku zaczęto doceniać sport. Na początku 20 wieku popularne było kolarstwo, tenis,piłka nożna , boks, kosz. Powstały kluby sportowe i organizowano zawody sportowe. W 1896 były pierwsze igrzyska olimpijskie doby nowożytnej.Igrzyska odbywaja się co 4 lata by propagować rywalizację. W 20 wieku w wielkiej brytania zapoczątkowano skauting-system łaczący ćwieczenia fizyczne, patriotyzm i nauke wojskową. Skauting zdobył wielką popularność w europie. Sytuacja gospodarczo- społeczna w zaborze rosyjskim Gospodarka Królestwa Polskiego, mimo klęski powstań, stopniowo się poprawiała. Dynamicznie rozwijał się przemysł, co wiązało się m.in. z rozkwitem włókiennictwa w oko­licach Łodzi. Nadal też funkcjonowały ośrodki przemysłowe w Zagłębiu Staropolskim i w Zagłębiu Dąbrowskim, liczne zakłady przemysłowe były również w Warszawie. Prze­kształcenie Królestwa Polskiego w najbardziej uprzemysłowioną część Imperium Rosyj­skiego było w dużym stopniu niezamierzonym skutkiem likwidacji jego odrębności. Już w 1850 r. zniesiono cła między Królestwem a Rosją, co ułatwiło wywóz polskich towarów w głąb Rosji. Wielu obcych przedsię­biorców chętnie inwestowało w Królestwie, ponieważ to umożliwiało im handel z Impe­rium Rosyjskim, utrudniony przez wysokie cła na jej zachodnich granicach. Najchętniej inwestowali Żydzi, Niemcy i Francuzi, wykorzystujący byłych chłopów szukających pracy w miastach jako tanią siłę roboczą i eksploatujący liczne źródła surowców oraz istniejącą sieć kolejową, lepszą niż w innych regionach Rosji. Rolnictwo w Królestwie rozwijało się gorzej niż przemysł, przede wszystkim ze względu na spóźnione uwłaszczenie, które przeprowadzono dopiero w 1864 r. Władze carskie, chcąc uzyskać jak największe poparcie Wojna Secesyjna(1861-1865) Na północy liczącej 23 stany znajdował się prawie cały przemysł. Żołnierzom konfederacji brakowało broni,amunicji i mundurów, ale mieli lepsze wyszkolenie,dowodził nimi gen.Robert Lee.Konfederaccy żołnierze odnosili zwycięwsta.Południowcy liczyli na wsparcie od Fracji i W.Brytanii ponieważ przemysł w tych krajach był częściowy uzależniony od dostaw z USA.Brakowało ochotników do walki,przyjęto ustawę o sądownictwie,która gwarantowała każdemu obywatelowi USA 60ha za bezcen,doprowadziło to do masowej emigracji europejczyków.Lincoln wydał też akt znoszący niewolnictwo we wszystkich zbuntowanych stanach.Decydujące bitwy:pod Gettysburgiem(1863),siły gen.Lee poniosły olbrzymie straty.Na zachodzie USA zdobytotwierdzę konfederatów -Vicksburg. Gen.Lee przeszedł do defensywy.Na zachodzie odziały Shermana nieszczyły wszystko na swojej drodze.Ten okres wojny nazwano wojną totalną.Rosnące straty i brak pomocy z zewnątrz zmusiły południe do zakończenia wojny.Kapitulację podpisano 9.04.1865 w Appomatox. Austria nie była przygotowana do wojny. Bismarck prowadziło jej izolacji. Przeciw Austrii była Rosja w związku z postawą cesarza Franciszka Józefa podczas wojny krymskiej. Włochy sprzymierzyły się Prusom. Francja obiecała pozostać krajem neutralnym jednak napoleon III wyraził zgode na zajęcie części belgi. Część krajów związku niemieckiego głównie protestanckich poparła Prusy a inne, Bawaria Saksonia opowiedziały się po stronie austri. Do wojny doskonale przygotowane były Prusy.Największa bitwa rozegrała się pod sadową w 1866r a miesiąc później zawarty został traktat pokojowy w Pradze. Prusy zajęły Włochy Wenecje, a Austria płaciła Prusom odszkodowanie. Najważniejszym skutkiem był rozpad związku niemieckiego. Kanclerz cielil do panstwa pruskiego czesc trytoriów małych państw sojuszników wojennych austri.

---