Prawo własności intelektualnej (prawo na dobrach niematerialnych) obejmuje elementy różnych działów prawa, regulujące zasady korzystania z tzw. własności intelektualnej. W Polsce najczęściej do praw własności intelektualnej zalicza się regulacje dotyczące praw autorskich (w ramach prawa cywilnego) oraz patentów i znaków towarowych (w ramach prawa własności przemysłowej). Prawo autorskie - pojęcie prawnicze oznaczające (1) ogół praw przysługujących autorowi utworu albo (2) przepisy upoważniające autora do decydowania o użytkowaniu dzieła i czerpaniu z niego korzyści. Przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór). W szczególności przedmiotem prawa autorskiego są utwory: wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi plastyczne, fotograficzne, lutnicze, wzornictwa przemysłowego, architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne, muzyczne i słowno-muzyczne, sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne, audiowizualne Utwór (art. 1 PAiP) jest przedmiotem prawa autorskiego od chwili ustalenia, chociażby miał postać nieukończoną. Ochrona przysługuje twórcy niezależnie od spełnienia jakichkolwiek formalności. Własność intelektualna to zbiorcze określenie grupy monopoli prawnych, obejmujące niektóre dobra niematerialne (prawo autorskie) oraz niektóre własności przemysłowe (patenty oraz znaki towarowe). 1 Konwencja paryska z 1883 r o ochronie własności przemysłowej (PL-1919) 2 konwencja berneńska 1886 r o ochronie dzieł literackich i artystycznych (PL-1975) Własność przemysłowa - rodzaj praw wyłącznych wynikających z narodowego, międzynarodowego lub regionalnego ustawodawstwa. Własność przemysłową należy rozumieć nie tylko w stosunku do przemysłu i handlu, ale także do przemysłów rolnych (wino, ziarno, owoce, zwierzęta, itd.) i górniczych (minerały, wody mineralne. itd.). Zgodnie z polskim prawem do przedmiotów własności przemysłowej zaliczamy: 1. projekty wynalazcze, w tym: * wynalazki, * wzory użytkowe, * wzory przemysłowe, * topografia układu scalonego, * projekty racjonalizatorskie, 2. znaki towarowe, 3. oznaczenia geograficzne, 4. ochrona konkurencji, 5. zwalczanie nieuczciwej konkurencji.

Wynalazek (art.24 PWP) - nowe rozwiązanie techniczne, najczęściej poprzedzone przez pomysł. Według prawa patentowego wynalazek to, poddające się ścisłej definicji prawno-technicznej, unikalne rozwiązanie techniczne, dotychczas nieopatentowane. KRYTERIA PATENTOWE: Kryterium nowości - Wynalazek jest uważany za nowy, jeżeli przed datą jego pierwszego zgłoszenia w urzędzie patentowym (bądź wystawienia na uznanej wystawie) informacje o nim nie były nigdzie potencjalnie dostępne dla każdego. Kryterium przemysłowej stosowalności (charakteru technicznego) - Oznacza, że wytwór lub sposób będący wynalazkiem może być faktycznie uzyskany lub technicznie realizowany w sposób powtarzalny. Wynalazek nie musi być przy tym wcale efektywny czy użyteczny. Kryterium poziomu wynalazczego (nieoczywistości) - Oznacza, że wynalazek nie wynika w sposób oczywisty z aktualnego stanu wiedzy. Na przykład: * stanowi element zaskoczenia dla znawcy, * jest rozwiązaniem problemu dotąd bezskutecznie podejmowanego, * zaspokaja nową (nieuświadomioną) potrzebę społeczną, * umożliwia zwiększenie efektywności, * umożliwia osiągnięcie szczególnego, nieoczekiwanego efektu, etc. PODZIAŁ WYNALAZKÓW: Sposób - rozwiązanie określone jako ciąg etapów przebiegających w uporządkowanej kolejności wraz z warunkami, w których one przebiegają. Urządzenie - rozwiązanie określone wzajemnym usytuowaniem i połączeniem poszczególnych elementów tworzących łącznie przestrzenną całość. Produkt (wytwór) - rozwiązanie określone zestawem składników o odpowiednio określonych własnościach fizykochemicznych i zawartości ilościowej. Nowe zastosowanie znanej substancji Wzorem użytkowym (art. 94 PWP) jest nowe i użyteczne rozwiązanie o charakterze technicznym, dotyczące kształtu, budowy i zestawienia przedmiotu o trwałej postaci, przy czym użyteczność takiego rozwiązania wyraża się możliwością osiągnięcia celu mającego praktyczne znaczenie przy wytwarzaniu lub korzystaniu z wyrobu o cechach wzoru użytkowego. Wzornictwo przemysłowe (art.102 PWP) jest działalnością twórczą, której celem jest określenie zewnętrznych cech przedmiotów wytwarzanych przemysłowo, które to cechy określają strukturalne i funkcjonalne relacje, jakie dany wzór przemysłowy czynią całością spójną, i to zarówno z punktu widzenia producenta, jak i użytkownika. Znak towarowy (art. 120 PWP) - niepowtarzalna nazwa, fraza, symbol, logo, projekt, obraz lub motyw użyty przez przedsiębiorstwo podczas kampanii reklamowych w celu uzyskania jednoznacznej identyfikacji swoich towarów lub usług wśród konsumentów. Stan techniki według większości systemów patentowych oznacza ogół informacji potencjalnie dostępnej każdemu przed datą, według której oznacza się pierwszeństwo do uzyskania patentu (bądź prawa ochronnego na wzór użytkowy). Wynalazek należący do stanu techniki nie spełnia koniecznego warunku nowości i tym samym nie może zostać opatentowany. Ujawnienie informacji może polegać na jej udostępnieniu do wiadomości powszechnej w formie pisemnego lub ustnego opisu, przez stosowanie, wystawienie, publikacje na stronie internetowej, etc. Patent (art. 63 PWP) - potocznie: dokument wydawany przez urzędy patentowe; właściwie: prawo wydane osobie fizycznej lub prawnej do zabronienia innym osobom fizycznym lub prawnym zarobkowego bądź zawodowego użytkowania danego wynalazku bądź wynalazków (będących przedmiotem patentu).

DUALIZM PRAW AUTORSKICH Autorskie prawa osobiste (art. 16 PAiP) chronią nieograniczoną w czasie i niepodlegającą zrzeczeniu się, lub zbyciu, więź twórcy z utworem. W szczególności twórca ma prawo do: 1) autorstwa utworu; 2) oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępniania go anonimowo; 3) nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania; 4) decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności; 5) nadzoru nad sposobem korzystania z utworu. Autorskich praw osobistych nie można sprzedać czy podarować. Można jednak upoważnić inną osobę, aby jako pełnomocnik wykonywała te prawa w imieniu autora, np. decydowała o udostępnieniu utworu anonimowo albo pod pseudonimem. (art. 78 PAiP) Twórca, którego autorskie prawa osobiste zostały zagrożone, może ustnie lub (lepiej) pisemnie wezwać osobę, która dokonała naruszenia, aby zaniechała tego działania. Może także żądać, aby osoba naruszająca jego prawa złożyła publicz­ne oświadczenie o odpowiedniej treści i formie (spotykamy takie przeprosiny w prasie). Jeżeli naruszenie było zawinione, to znaczy osobie, która naruszała prawa twórcy można przypisać winę (wiedziała, że narusza prawo lub co najmniej powinna to podejrzewać), sąd może przyznać pokrzywdzonemu twórcy odpowied­nią sumę pieniężną jako zadośćuczynienie za doznaną krzywdę lub - na żądanie twórcy - zobowiązać sprawcę, aby wpłacił odpowiednią sumę na wskazany przez twórcę cel społeczny. Jeżeli twórca nie wyraził innej woli, o ochronę jego praw może też wystąpić stowarzy­szenie twórców właściwe ze względu na rodzaj twórczości lub organizacja zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi (np. ZAIKS), która zarzą­dzała prawami autorskimi zmarłego twórcy. Autorskie prawa majątkowe Twórca ma wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim oraz do wynagrodze­nia za korzystanie z utworu. Oznacza to, że tylko twórca ma prawo do swojego utworu, może zbyć prawa do niego oraz ma prawo do zapłaty za to, że ktoś korzysta z tego utworu. Autorskie prawa majątkowe mogą przejść na inne osoby w drodze dziedziczenia lub na podstawie umowy. Nabywca autorskich praw majątkowych może też przenieść je na inne osoby. Przejście autorskich praw majątkowych, to jest przekazanie innej osobie prawa do używania (korzystania z) utworu oraz „zarabianie na utworze” może odbyć się na podstawie: 1. umowy o przeniesienie autorskich praw majątkowych, albo 2. umowy o korzystanie z utworu (licencja) Prawa majątkowe nie trwają bezterminowo i wygasają po określonym czasie. Umożliwia to nam czerpanie ze spuścizny historycznej bez opłat. I tak, z zastrzeżeniem wyjątków przewi­dzianych w ustawie, autorskie prawa majątkowe gasną z upływem lat siedemdziesięciu: 1) od śmierci twórcy, a do utworów współautorskich - od śmierci współtwórcy, który przeżył pozostałych; 2) w odniesieniu do utworu, którego twórca nie jest znany - od daty pierwszego rozpo­wszechnienia, chyba że pseudonim nie pozostawia wątpliwości co do tożsamości autora lub jeżeli autor ujawnił swoją tożsamość; 3) w odniesieniu do utworu, do którego autorskie prawa majątkowe przysługują z mocy ustawy innej osobie niż twórca (pracodawca!) - od daty rozpowszechnienia utworu, a gdy utwór nie został rozpowszechniony - od daty jego ustalenia; 4) w odniesieniu do utworu audiowizualnego - od śmierci najpóźniej zmarłej z wymie­nionych osób: głównego reżysera, autora scenariusza, autora dialogów, kompozytora muzyki. PLAGIAT - skopiowanie cudzej pracy/pomysłu (lub jej części) i przedstawienie pod własnym nazwiskiem, np. obrazu, grafiki, fotografii, odkrycia, piosenki, wiersza, wynalazku, pracy magisterskiej, pracy doktorskiej, publikacji naukowej. Trudność w podaniu jednoznacznej i nie budzącej kontrowersji definicji plagiatu wynika ze złożoności tego problemu. Plagiat oznacza - w języku potocznym - kradzież utworu lub pomysłu. Plagiatem jest przywłaszczenie sobie autorstwa cudzego utworu lub jego fragmentu (cudzych elementów twórczych), to znaczy ukrycia źródła ich pochodzenia. Oznacza więc kradzież intelektualną. Plagiat z założenia jest umyślny, plagiator (osoba, która dopuściła się plagiatu) przypisuje sobie cudzą twórczość. Plagiator świadomie zataja źródło pochodzenia istotnych zapożyczeń. Plagiat nie odnosi się do grafik/tekstów w domenie publicznej, czyli, możliwych do użytku dla każdego.

LICENCJA - dokument prawny lub umowa, określająca warunki korzystania z utworu jako dobra, którego dana licencja dotyczy. Właściciel praw autorskich, znaku handlowego lub patentu może wymagać od innych posiadania licencji jako warunku użytkowania lub reprodukowania licencjonowanego utworu. Wyróżnia się licencje: pełną, wyłączną, niewyłączną, otwartą, przymusową oraz sublicencje. Licencja pełna - zezwolenie uprawnionego do korzystania z prawa przez licencjobiorcę w tym samym zakresie co uprawniony i jego posiadacz. Przeciwieństwo licencji ograniczonej która ogranicza zakres korzystania do węższego niż w przypadku licencji pełnej. Licencja wyłączna - zezwolenie uprawnionego do wyłącznego korzystania z prawa na określonym terytorium lub polu eksploatacji prawa. Licencja niewyłączna - licencja która nie ogranicza grona licencjobiorców, dopuszczając wzajemną konkurencję. Licencja mocna - szczególny przypadek licencji będącej zarazem pełną i wyłączną, na mocy której licencjodawca zobowiązuje się dodatkowo do niekorzystania z utworu jak i nieudzielania dalszych licencji. Nie jest to jednak cesja. Licencja słaba - jak w przypadku licencji mocnej, tylko że licencjodawca zatrzymuje prawo korzystania z przedmiotu licencji. Licencja otwarta - szczególny przypadek licencji niewyłącznej, będący oświadczeniem uprawnionego o zezwoleniu dowolnej osobie na korzystanie z jego prawa do korzystania z utworu oraz do jego modyfikowania. Licencja wzajemna - zezwolenie uprawnionego z patentu wcześniejszego na korzystanie z wynalazku późniejszego wchodzącego w zakres ochrony patentu wcześniejszego (patentu zależnego), któremu towarzyszy podobne zezwolenie uprawnionego z patentu późniejszego (właściciela patentu zależnego) na rzecz uprawnionego z patentu wcześniejszego. Podlicencja jest to dalsza licencja udzielona przez licencjobiorcę. Prawo własności przemysłowej wyklucza udzielania dalszych licencji od sublicencji. Licencja dorozumiana - określenie na domniemanie, że wynik prac badawczych, lub podobnych wykonanych na zamówienie podmiotu zawiera wynalazek. Domniemywa się, że wykonawca prac udziela licencji przekazując wyniki. Licencja przymusowa - udzielenie przez Urząd Patentowy zezwolenia na stosowanie wynalazku przez podmiot gosp., jeżeli jest to konieczne do usunięcia stanu zagrożenia państwa, a właściciel patentu nie godzi się na udzielenie licencji dobrowolnej.. Sytuacje te to: Stan zagrożenia bezpieczeństwa Państwa Nadużywanie patentu przez osobę uprawnioną Uniemożliwianie przez uprawnionego zaspokojenia potrzeb rynku krajowego ze względu na istnienie patentów zależnych (wtedy udzielana jest licencja wzajemna) Dozwolony użytek utworu, zwany inaczej „LICENCJĄ USTAWOWĄ”, oznacza, że można nie­odpłatnie korzystać z utworów, w przypadku których normalnie twórcy należałoby się wynagrodzenie i konieczna byłaby zgoda autora. Prawo autorskie w kilku przypadkach stanowi inaczej, zezwalając np. instytucjom naukowym i oświatowym, a także bibliotekom, szkołom, nieodpłatnie korzystać z utworów w konkretnych sytuacjach. Dozwolony użytek nie może naruszać normalnego korzystania z utworu lub godzić w słuszne interesy twórcy. UMOWA LICENCYJNA jest to umowa, na podstawie której twórca uprawnia licencjobiorcę do korzystania z utworu w określony sposób. W odróżnieniu od umów o przeniesienie praw autorskich poprzez umowy licencyjne autor nie wyzbywa się autorskich praw majątkowych, a jedynie upoważnia do korzystania z utworu na określonym polu eksploatacji. Umowy licencyjne zgodnie z art. 67 ust.2 ustawy o prawach autorskich i prawach pokrewnych dzieli się na: umowy licencyjne wyłączne - licencjobiorca ma wyłączne prawo do korzystania z utworu na określonym w umowie polu eksploatacji, oznacza to, że licencjodawca nie może innym osobom udzielić licencji do korzystania z utworu w ten sposób umowy licencyjne niewyłączne- twórca może udzielać licencji do korzystania z utworu na danym polu eksploatacji więcej niż jednej osobie

---