Peregrinatio terrestris carmina selecta.
Ziemskie pielgrzymowanie

M.K Sarbiewski
M.K Sarbiewski nazywany „Horacym chrześcijańskim”.
Uwieńczony laurem poetyckim przez papież Urbana VIII w 1623 r. (wiersze Liricomrum libris tries).
Wykładał i spisywał swe wykłady pod okiem tegoż papieża. Wykłady obeszły cała Europę. Świadomie adresował swoje wiersze po łacinie, przez co stał się poetą formującym europejskie więzi kulturowe. To przyniosło mu też sławę, wobec rozszerzającej się wówczas francuszczyzny. Gruntowne wykształcenie: doktor filozofii, teologii, rozległa erudycja itd., ulubionych poetów znał na pamięć. Był jezuitą. O sławie Sarbiewskiego zadecydował też talent estetyczny: bronił współczesnej poezję i poezje starożytną miłosną przed kontrreformacją. 1622 wyjazd do Rzymu, tam poznawał miasto i wdrażał się w życie tamtejszej elity kontynuując studia teologiczne. Ważne wydarzenie - mianowanie Mateo Barberiniego na papieża (Urban VIII) - wybór ten uczcił wierszami.
Pisze też ody i epigramaty o tematyce antytureckiej, religijnej i refleksyjnej. Wkrótce wiersze poety zwróciły uwagę papieża i ten nagrodził go nie tylko laurem poetyckim, ale zaangażował go do reformy brewiarza oraz dał mu też zloty łańcuch z medalem Urbana VIII. 1625 poeta opuszcza Rzym i wraca do kraju. Tu dokończył doktoraty i wykładał na Akademii Wileńskiej. W Polsce opracowuje największe swoje traktaty o tematyce pogańsko - chrześcijańskiej oraz o poezji sarmackiej i chrześcijańskiej. Twórczość narodowa: wiersze do przyjaciół, ody do polskich obrazów Matki Boskiej, przekłady i parafrazy Bogurodzicy, napisał tez epopeje o Lechu. Traktaty: najbardziej znany - De acuto arguto…. Sive Seneca et Martialis. O estetyce i roli ACUTUM - pointa. Musi wypływać ze zadziwienia i niespodzianki, jako źródła przeżyć estetycznych, jakie zgodzi: zgodna - niezgodność, niezgodna - zgodność. ACUTUM - dosłownie - „spiczastość”, pointa jest sposobem naśladowania praw ogólnych, w odróżnieniu od zaskoczenia i niespodzianki słownej (argutum). 2. drugi traktat - De perfecta poesi … - tu mówi czym jest poezja (o poezji doskonałej). Nie wymienia gatunków, wręcz przeciwnie uważa epos za najdoskonalszy gatunek poetycki, a wśród twórców: Homera i Wergilego. Epos jest szczytem, a więc doskonałością poetycką, wszystkie inne gatunki się w nim mieszczą. Wg Sarbiewskiego jest miarą innych miar. Tworzenie poezji porównuje z boskim tworzeniem świata. Więc w poezji widzi elementy naśladowcze i kreatorskie. Poeta - kreator (artifex doctus). Ogólne zadanie poezji to poprawa ułomności świata. Wśród poetów cenił Kochanowskiego ponad Dantego, Petrarke, Marina czy Ronsarda. Jednak zarówno Sarbiewskiemu jak i Kochanowskiemu nie udało się stworzyć eposu. A z Eposu o Lechu, zachował się tylko fragment, Sarbiewski miał świadomość niedoskonałości tego działa, dlatego go nie kontynuował. Sarbiewski był twórcą nowego rozdziału żywej poezji łacińskiej. Mówi się, że Sarbiewski dorównuje Horacemu (na którym się wzorował, i którego parafrazował dodając chrześcijańskie motywy). Sarbiewski nie poddawał się skrajnością estetyki baroku. Był poetą łacińskim. Ale potem gdy łacina powoli wymierała w literaturze - to i Sarbiewski nie był doceniany, a z nim zakończył się okres łaciny w pol. Lit.

KSIĘGA I
I. 1 Do papieża Urbana VIII (gdy wojska tureckich najeźdźców ustąpiły z Węgier)
- Wiersz o wycofaniu się Turków z Węgier i powrocie dobrych czasów - szczęścia i bogactwa.
- Nadchodzi ponownie wiek Saturna.
- Znów powraca cnota z Olimpu, kraina miodem i mlekiem płynąca.
- Lepiej rolnikom, większy urodzaj, zboża.
- Sprzyjająca pogoda.
- Pochwała Papieża, prośba, aby mu Bóg wynagrodził jego wstawiennictwo w tej sprawie, niech zawsze Bóg i NMP towarzyszyły mu w przezwyciężaniu problemów.
I.3 Do Urbana VIII (pochwały papieża U VIII)
- papież najwyższym z królów i wieszczów, wielką ma moc.
- pisze o nim, że jest pewien, że trafi do nieba, i będzie zajmował miejsce obok samego Boga.
- inni będą mu oddawać hołd, nawet pogańskie i barbarzyńskie ludy.

- wymienia mitologiczne krainy i ludy, które będą go czcić.
- Muzy o nim śpiewają pieśni.
I. 4 Do Kryspa Lewiniusza (aby nie wierzył tak bardzo w młodzieńczy wiek)
- o przemijalności czasu, nie można czasu zatrzymać, ani wykupić za żadne skarby.
- życie pędzi, a los jest niepewny.
- Bóg dał wszystkim godzinom skrzydła, aby szybciej „pędziły”.
I. 7 Do Telefa Lika ( skarga na niestałość fortuny i spraw ludzkich)
- Fortuna drwi igra z człowiekiem, wszystko ma światło i swój zmierzch, jeden dzień śmiech, drugi łzy, nawet królowie mogą zostać szybko strąceni na dno. Ludzie też są nieżyczliwi i zazdrośni, czas coraz szybciej płynie, Fortuna drwi.
I. 12 Do władców Imperium rzymskiego (należy odzyskać prowincje Grecji)
- nawołuje ludy rzymskie do walki o odzyskanie greckiej prowincji, aby żeglarze już wypłynęli (motyw tyrtejski).
- Do Kwirytów, aby za naszą stal nabyć złoto i żeby mieć środki wojenne.
- aż wreszcie natrą na twierdze wroga i wygrają i dostaną też ich skarbce.
- opis krain greckich.
I. 13 Do Tarkwiniusza Lawiniusza (trzeba zachować równowagę ducha w przeciwnościach i szczęściu).
- zmienny los, nie trać nadziei, jeśli czujesz, że leżysz u czyichś stóp to jutro fortuna może sprawić, że będziesz wysoko, a ten ktoś będzie uniżony lizał twoje stopy. Ale i przestroga: trzeba pamiętać, że los wiedzie podwójną grę.
- są to założenia barokowego neostoicyzmu.

I. 16 Gani gnuśność naszych czasów

Woła Merkurego, wzywa prawnuków Priama. Znowu wojny z Kartaginą i punickie. A my, Polacy, wolimy turnieje, a nie ma kto walczyć na wojnie, tylko udajemy walki. „Strzały pradziadów nie znają wnuka”.
I. 17 Łagodność jest największą zaletą władców
- żadne bogactwa nie powiedzą ci tyle ile łagodna, miła i niegroźna twarz. Twarz króla odsłania wizerunek całego narodu. O gwiazdozbiorach i zodiakach i przyszłości, Baran dobrym początkiem, dobrze wróży.
I. 18 Do świeżej Elżbiety (gdy papież U VIII zaliczył ją w poczet świetych)

- wyniesiona na ołtarze świętych, kiedyś ona martwiła się o biednych i cierpiących, teraz jest w największym królestwie. Prośba o jej wstawiennictwo.
I. 19 Tęsknota do niebieskiej ojczyzny
- Czuje, że ojczyzna go wzywa, cierpi ze względu na swój tułaczy, wygnańczy los, mówi o tym, że zostawia swój proch i aby tutaj go pogrzebać. Księżyc go woła, pochodnie.
I. 20 Do władców Italii (o potrzebie odzyskania władzy nad Wschodem)
- nawoływania do młodzież, aby nie bali się walczyć, ale oni bezczynni i giną na polu walki, a potem po ziemi w której spoczywają chodzi zwierzyna, wątpi w to, czy znajdą się jeszcze tak waleczni jak w starożytności.

I. 23 Do Lewina Hieliusza

Pochwała pracy, oracze, wieś głównie.

KSIĘGA II:
II. 1 Do Dostojnego cesarza Ferdynanda II (gdy oddziały Turków ustąpiły z granic węgierskich)
- pochwała waleczności i bohaterstwa cesarza, podziwiają go nawet starożytni wojownicy. Lepszy od Herkulesa. Dostaje laur zwycięstwa i triumfalną palmę sławy. Jego boją się wszystkie ludy, składają przed nim broń. Podporządkowane są mu nawet wiatry i rzeki (Łaba i Ren) i greckie.
II. 3 Do swej lutni
- lutnia jest obdarzona natchnioną siłę, odgłos dżdżu - odchodzą wszelkie radości. Córka bukszpanu. Dopóki śmieje się powietrze zawiśnij wśród topolowych drzew.. ładne!
II. 4 Do Stanisława Sarbiewskiego Szlachcica polskiego, brata poety.
- wspomina ich rodowód, przodków. Sława umiera, noc nastaje po śmierci. Chwała im, ale nie wolno na rozpamiętywaniu opierać swojego życia, tylko iść dalej. Zmarłych przodków trzeba wielbić pieśnią, jak on to czyni. Jego brat to waleczny człowiek.

- Składa najlepsze życzenia na przyszłość bratu, nawołuje do ofiarnej walki za ojczyznę i do poświęcenia rycerskiego.
II. 8 Do Asteriusza
- o pochlebstwach i fałszu przyjaciół, o obłudzie i nieszczerości, prośba do Asteriusza, aby był gdy Fortuna zniknie.
II. 9 Do Decjusza
- refleksje na temat chwały, fortuny, ślepego trafu, nawoływanie, aby gonić sławę, i dotrzymywać jej kroku, walczyć bohatersko. A on jako poeta ze swą lutnią będzie nieśmiertelność zdobywał swą liryka. Gdy sława zapuka do drzwi Decjusza, niech za nią pędzi.
II. 10 w zaciszu swej twórczości wypowiada wojnę błędom epoki
- cieszy się z tego jaki jest, i woli być chwalony z ust narodu, niż się przechwalać. Mówi o swojej misji służenia Bogu i prawdzie, choć wie, że wielu królów nie z majestatu Boga dzierżą władzę. Minerwa jego nie wołała nigdy do walki.
II. 14 Do Najwiętszej Panny (gdy poświęcony jej statek wyruszyl do Indii)
- Matka Boska królową wiatrów i morza, jej oddana jest ta morska podróż. Podróż uświęcona.

KSIĘGA III
III. 2 Do świętej Magdaleny (opłakującej zgon Chrystusa)
- przeżywa śmierć Chrystusa, wygląd cierpiącego na krzyżu, tak samo ona cierpi, tracąc wszystkie siły i zmysły jak On. Ale dnia trzeciego jej wielki ból zamieni się w największe szczęście (Zmartwychwstanie).
III. 15 Do pszczół barberinich (Nastał wiek miodowy)
- nawiązanie do herbu rodowego (z pszczołami) Berberinich.
III. 32 Do przyjaciół
- o tym, że zamierza oddać się studiom teologicznym, prosi Muze, aby i w tym mu pomagała.

KSIĘGA IV
IV. 11 Do Zygmunta Letusa (zaleca lekceważenie próżnej chwały i milczenie)
- o pokornym i dobrym rządzeniu, czynie, a nie słowie i przechwałkach, wówczas się wynagrodzi.
IV. 18 Do Roży (co roku dnia czerwca będzie wieńczyć głowe Najświętszej Panny)
- dla Niej chwała i wieczna cześć, wznosi się ponad wszystkim co na jest na ziemi, jest chwałą czystości, jest niebem i gwiazdom.
IV. 19 Do Jezusa najwyższego i najlepszego ( ze świętej pieśni Salomona, o tym, że jego dusza miluje Pana, prośba o to, aby wskazał gdzie pasie swoje owce)
- Jezus pasterzem, człowiek chce się znaleźć pod skrzydłami Pana, chce być jego owieczką, ubolewa nad przebitym bokiem Jezusa, przeżywa jego męczeńską śmierć. Prosi o opiekę. On pozdrowił oblubienice.
IV. 23 Do cykady
- o tym, że dłużej trwa każdy ból niż rozkosz. Trzeba się z tym pogodzić.
IV. 28 Do Mądrości Bożej (gdy z Niemiec, Francji, Włoch nadeszły wieści o nowych działaniach wojennych)
- o tym, że wszystko co mamy - mamy z łaski Boskiej, drwi z chciwców, którzy idą po trupach i spierają się, aby coś zyskać.

---