1. Obraz państwa według Platona- istnieją dwa światy: świat idei i swiat odbijajmy te idee. Pierwszy z nich doskonały jest identyczny z bóstwem lub też stanowi jego twór, drugi jest niedoskonałym odbiciem pierwszego. Świat idei jest absolutny, jego prawa są niezmienne, dobre i trwałe, są oparte na zasadach hierarchii. Jedynie mędrzec może zbliżyć państwo do idealnego wzorca, tworząc organizację doskonałą, odpowiadającą ideom dobra, sprawiedliwości, piękna i prawdy. Państwo stworzył człowiek. Naczelną zasadą realnych tworów państwowych nie jest rozum, kontemplujący ideę dobra. Istotą ich jest albo odwaga albo pazerność, albo anarchia, albo wreszcie strach i zbrodnia. Państwo staje ponad jednostką, jednostka to część składowa całości
2. Z wielkiego dystansu stoicy spoglądali na państwo i jego aparat. Zasadą była współpraca z władzą. Stoik aprobował współpracę z państwem tylko wtedy, kiedy uznawał je za twór rozumny. Kiedy odmawiał mu tego przymiotu, mógł odwrócić się od państwa i zamknąć się w sferze duchowej autonomii.
3. Państwo ziemskie- nie jest u Augustyna identyczne z jakimkolwiek konkretnie istniejącym tworem państwowym. Twierdził on, że w każdym realnym państwie współegzystują obywatele obu, bożego i szatana, tyle że po stronie tych ostatnich jest znaczna liczebna przewaga. Państwo stanowi zatem organizację niepewną, podatną na pokusy podsuwane przez diabła, niezdolną do poprawienia ludzkiej natury. Państwo może się przyczynić do tego, aby ludzie jeszcze bardziej nie pogrążali się w grzechu.
4. Cezaropapizm bizantyjska doktryna imperialna, postawiona na straży jedności i potęgi państwa. Cezaropapizm łączył tradycje rzymskie z elementami chrześcijańskimi, a wpływy hellenistyczne z wątkami orientalnymi. Stanowił wschodnioeuropejską odmianę procesów etatyzacyjnych chrześcijaństwa doceniając i skutecznie rozwijając polityczne treści religii chrześcijańskiej, ważne w epoce tworzenia się struktur feudalnych. Nie upowszechnił się na Zachodzie, gdyż zabrakło mu silnego zaplecza w realiach imperium, które z trudem odpierało ataki swych licznych przeciwników. Niektóre jego wątki jednak uzyskały uznanie niemieckich cesarzy oraz papieży; wpłynęły też na kształt myśli politycznej na Rusi Kijowskiej, w Bułgarii, Serbii oraz na Węgrzech.
5. Papilizm- doktryna głosząca uniwersalną, czyli ogólnoświatową, duchowną i świecką suwerenność papieża .Rozwinął się w XIII. Kiedy to zakończono dzieło centralizacji Kościoła. Papilizm wspierały liczne konstrukcje teoretyczne. Teoria jedności świata- który zbudowany jest na podobieństwo organizmu człowieka i nie może mieć dwóch głów tylko jedna papieską; Teoria Kościoła- duszy i władzy świeckiej ciała. Istniała hierarchia bytów, najbardziej uduchowionym był papież; Teoria wyższych zadań papiestwa i niższych celów państwa, papież wskazuje ostateczne cele; Teoria kościoła jako instytucji doskonałej i państwa jako tworu obarczonego grzechem; Teoria wikariatu, po śmierci cesarza władza powinna wracać do rąk papieża; Teoria dwóch mieczy wyższość władzy papieskiej nad władzą świecką;
7. Idee uniwersalizmu światowego władztwa papieży oraz świętego obejmującego cały cywilizowany świat cesarstwa spotykały się z oporem i coraz częściej o opór potykały. Opór pochodził od rozwijających się monarchii narodowych, które niechętnie podporządkowywały się potęgom uniwersalnym i w miarę upływu czasu coraz natarczywiej oznajmiały o swych aspiracjach narodowych i wyrażały tęsknotę do życia w strukturach suwerennych. W legendach, pieśniach, kronikach przetrwały wyobrażenia podkreślające jedność wspólnot państwowych i narodowych. Narodowe sentymenty znajdowały wyraz przede wszystkim w akcentowaniu idei monarchicznej jako symbolu trwałości jednolitego państwa. Symptomatyczne było eksponowanie religijnych treści ideologii monarchicznej.
9. Cechy władcy wg Machavellego - władca nie popełnia błędów, jest księciem nowego formatu, jest bezwzględny, ale tępi tylko tych którzy spiskują przeciwko władzy; unika totalnego terroru. Nie stara się wzbudzać nienawiści swych poddanych. Nie nastaje na ich własność. Jest protektorem ludu, czyli rzemieślników, bankierów, kupców, dzierżawców. Pamięta o tym, że lud chce tylko tego aby nie być uciskanym. Zdaje sobie sprawę z korzyści, jakie daje stan równowagi sił społecznych, dba też o to by złagodzeniu uległy skrajności majątkowych różnic. Jego dyktatura jest tamą dla warcholstwa i awanturnictwa; jego terror zmiata tych, którzy zagrażają władzy. Mądry despota prowadzi aktywną politykę wiązania z sobą jak najszerszych kręgów obywateli, czuwając nad tym aby poddani jego stale, we wszystkich czasach i okolicznościach państwa jego potrzebowali, wówczas będą mu stale wierni.
10. Państwo wg Locka- państwo powstało w drodze umowy, która inaczej anizeli u Hobbesa składała się z dwóch aktów: najpierw jednostki umawiały się z sobą, powołując społeczeństwo, potem umowa społeczna z władzą stworzyła rząd, czyli państwo. Znaczyło to że ewentualne zerwanie umowy z władzą nie niweczyło samego społeczeństwa, które jest starsze od państwa, podobnie jak starsza od społeczeństwa i państwa jest jednostka. Oznaczało też, że umowa zawarta z przesłanek utylitarystycznych jako że ludzie zrezygnowali ze stanu natury w celu wzajemnego zachowania swych praw do życia, wolności i mienia umocniła ich prawa. Ludzie bowiem oddali władzy państwowej tylko jedno uprawnienie, proregatywę karania gwałcicieli prawa. Największym dobrodziejstwem umowy było uzyskanie przez człowieka prawa do skuteczniejszej ochrony najważniejszego z naturalnych praw: prawa do własności.
11. Postulaty reformatorskie A. Frycza Modrzewskiego- Skonstruował ideę złagodzenia przedziałów stanowych i wysunął propozycję pewnej demokratyzacji ustroju państwa, a także reformy Kościoła polskiego. Nie tworzył utopii. Przeprowadził ostrą krytykę stosunków społecznych w kraju. Wziął w obronę chłopa: protestował przeciwko nadmiernej pańszczyźnie i kwestionował celowość utrzymywania poddaństwa. Domagał się ochrony prawnej dla chłopa: opiekę nad nimi chciał powierzyć państwu. Bronił chłopskiego stanu posiadania i żądał zrównania główszczyzny chłopskiej z karą za mężobójstwo wyznaczoną na szlachcica. Wystąpił też w obronie mieszczan, w szczególności mieszczańskich posesjonatów. Domagał się zapewnienia im udziału w apelacyjnym trybunale państwowym, równouprawnienia wyznaniowego oraz miejsc w sejmie. Proponował wzmocnienie władzy króla. Monarcha miał stać na czele państwa, miał być jego sternikiem, jego władza miała być największa. Miał też być arbitrem w sporach między stanami, twórcą obywatelskiej zgody i strażnikiem politycznej równowagi. Do niego miał należeć decydujący udział w tworzeniu prawa. Sejm należało usprawnić. Ograniczeniu miała ulec rola izby senatorskiej: król miał wysłuchiwać wotów członków senatu, jednak ich zdanie nie miało go wiązać.
12. Różnice w poglądach między sunnitami i szyitami- W VII w doszło do rozłamu islamu trwającym do dziś, doszło do podziału na szyitów i sunnitów. Istotą podziału był spór o władzę Kalifa (następców Mahometa). Oba odłamy uznawały pierwszych 4 następców proroka tzw. Kalifów sprawiedliwych. Szyici uważają , że władza należy się tylko i wyłącznie potomkom pierwszej linii Mahometa, czyli potomkom 1Kalifa Alego i córki Mahometa Fatimy. Natomiast sunnici uważają że władza Kalifa może mieć ten kto potrafi ja zdobyć. W późniejszym czasie szyici podzielili się ponownie chodziło o liczbę i kolejność następców. Powstały 3 odłamy : zajdyci uważali że następców było 4; ismalici uważali że następców było 7; ismamici uważali że następców było12.
13. Państwo to ja Ludwik XIV- król jest identyczny z państwem, on i tylko on rozstrzyga o tym , co jest racją stanu, a co nie. Nic go w tym nie może krępować: Racja stanu czyni godziwymi rzeczy, które w innych sytuacjach były godne potępienia. Celem państwa jest m.in. szczęście poddanych; rozkazy władcy powinny więc być słodkie i umiarkowane. Ale pomyślność poddanych całkowicie zależy od pomyślności władcy, państwo bowiem przypomina organizm chorego którego jedynym lekarstwem może być król. Monarcha nie jest związany prawem Stoi ponad nim; jest jego twórcą. Monarcha rządzi wedle własnego rozumu, słucha tylko własnego sumienia i tylko przed obliczem Boga zdaje sobie sprawę ze swego postępowania.
14. Cztery nakazy Grocjusza ( zasady prawa natury)- wśród fundamentalnych zasad prawa natury związanych nierozerwalnie z naturą człowieka, będących prawami podmiotowymi rodzących roszczenia których można dochodzić na drodze sądowej, Grocjusz wymieniał obowiązek nienaruszania cudzej własności, obowiązek wynagradzania szkód ( dokonanie zwrotu jeżeli mamy coś cudzego wraz z zyskiem który osiągnęliśmy), obowiązek dotrzymywania umów oraz obowiązek ponoszenia kary za popełnione przestępstwa. Uważał, że są one wartościami samoistnymi i uniwersalnymi. Oczywiście ich treść nie wyrażała zasad ponadformacyjnych , odpornych na działanie czasu i okoliczności. Odzwierciedlała ona aspiracje niderlanckich producentów i kupców, którzy najbardziej bezpośrednio byli zainteresowani w umocnieniu własności, bezpieczeństwa i pewności obrotu.
15. Państwo- Lewiatan jest absolutnym władcą jednostek, albowiem takie jest logiczne następstwo umowy społecznej. Umowa jest porozumieniem się jednostek: suweren nie był jej stroną, z nikim się o nic nie umawiał, otrzymał pełnię władzy jakby w darze od ludzi, a zatem nikt nie może być zwolniony od poddaństwa pod pretekstem, że suweren nie dochował umowy. Poddani nie mogą zmienić treści umowy, w której zrzekli się naturalnej wolności w całości i nieodwołalnie. Poddani nie mogą też skarżyć suwerena o niesprawiedliwość. Od poddanych suweren nie może być zależny, bo nie ma dwóch sił w państwie: suwerena i społeczności. Prawa władcy- suwerena są niepodzielne, nie może on ich tracić, ani komukolwiek przekazywać, tylko on decyduje o polityce, tylko on rozstrzyga o tym jakich doktryn należy uczyć poddanych, tylko on reguluje sprawy własności i sprawuje najwyższy wymiar sprawiedliwości.
16. Państwo wg Rousseau- Państwo było rezultatem paktu, zawartego z inicjatywy bogatych. Pierwszym etapem było zawarcie paktu poddania, w wyniku którego powstała społeczność polityczna. Etap drugi powołał do zycia władzę wykonawczą, której działanie skierowane było na umocnienie nierówności między ludźmi. Efektem tych paktów, zawartych w wyniku manipulacji bogatych, był upadek ludzkości, która ostatecznie osiągnęła najwyższy stopień nierówności pomiędzy ludźmi- niewolnictwo i despocję. Umowa społeczna, którą jednostki zawierają ze wszystkimi, jest zupełne oddanie się człowieka ze wszystkimi jego uprawnieniami całej społeczności. Istotą umowy jest zatem wolność wszystkich ludzi jako podstawa wszelkiej wolności. Umowa społeczna dała początek zasadzie suwerenności ludu. Rousseau zaproponował konstrukcję woli powszechnej. Wola powszechna symbolizowała interes powszechny, ogólny kierunek aktywności suwerennego ludu. Umowa społeczna była wielkim wyznaniem zaufania zdrowego rozsądku ludu. Wola powszechna niekoniecznie musi wyrażać jednomyślność: jej wyrazicielem może być równie dobrze mniejszość lub jednostka.
17. Teoria podziału władz Monteskiusza- republika, monarchia , despotyzm. Republika to ustrój w którym władza należy do ludu( przybiera postać demokracji) lub do jego części ( arystokracja). Demokracja to struktura mało realna. Zasadą demokracji są cnota i skromność. Demokracja zakłada równość praw. Zasadą republiki jest umiarkowanie. Wymaga znacznie wyższego poziomu moralnego od elity. Monarchia naturą monarchii są rządy zgodne z prawem, a jej zasadą jest honor. Natomiast naturą despocji są arbitralne rządy jednostki, zaś jej cechę stanowi, to że prawem jest wola suwerena, a zasadą działania państwa- strach. Zasada rządu despotycznego jest z natury skażona, bo ustrój ten lekceważy prawa i cnotę z lęku poddanych, ich ciemnoty i nietolerancji. Najlepszym ustrojem jest monarchia, która jest najpewniejszą gwarancją odporności na despotyzm. Jest ona synonimem umiarkowania, a w konsekwencji miarą wolności i praworządności. Monarchia w najpewniejszym zakresie umożliwia respektowanie praw stanowych szlachty i duchowieństwa. Tamą dla despotyzmu jest parlament. Najskuteczniejszą barierą dla despotyzmu jest podział władz.
18. Doktryna bonapartyzmu - bonapartyzm był doktryną, w której porewolucyjne formuły grały pierwszoplanowe role. Napoleon głosił się wykonawcą testamentu Wielkiej Rewolucji, opowiadał się za suwerennością ludu, chwalił wolność i równość. Swoją wolę wywodził z woli narodu i wolą narodu tłumaczył jej rozmiar. Z pogardą traktował arystokratyczne salony: uważał się za rzecznika interesów bogatego chłopstwa. Gardził ideologiami; jego doktryna to doktryna plebiscytarnej dyktatury szefa narodu. Najważniejszym składnikiem bonapartyzmu był pogląd, że jednostka, przez lud powołana do sprawowania pełnej władzy, uosabia ten lud i jego wolę. Innym składnikiem tej doktryny był lekceważący stosunek do zasad parlamentaryzmu. Ponad parlamentem usytuowany jest rząd, z jego szefem na czele. Rząd jest w centrum społeczeństwa. Cechą bonapartyzmu było jednak połączenie apologii jednowładztwa z doktryną rewolucyjną: zasada absolutyzmu zespalała się w nim z zasadą zwierzchnictwa narodu.
20. Państwo - stróż nocny?
W doktrynie liberalnej XIX wieku koncepcja funkcji państwa zreformowana została właściwie do braku wszelkiej ingerencji w egzystencję jednostki. Wiązało się to ściśle z prezentowanymi postulatami wolności, niezależności i indywidualizmu każdego członka społeczeństwa. Funkcje państwa miały się więc sprowadzać jedynie do zapobiegania sytuacjom, w których jednostki szkodziłyby innym niż sobie. Państwo zredukowane zostało do roli, którą Lasalle określił jako zajęcie stróża nocnego albo policjanta kierującego ruchem ulicznym2. Liberałowie odnosili się również do tej koncepcji przyjmując za podstawową zasadę ekonomii politycznej formułę leseferyzmu, ukształtowaną na przełomie XVII i XVIII wieku. Leseferyzm żądał ograniczenia interwencji państwa głównie w sfery produkcji i handlu, wysuwając hasła wolnej konkurencji. Celem tego programu była swoboda jednostek w zdobywaniu dóbr majątkowych.3 Założenia teoretyczne doktryny liberlanej nie znalazły jednak pełnego zastosowania w praktyce, nie istaniało bowiem państwo, które całkowicie realizowałoby model państwa „stróża nocnego”. Zdawał sobie wyraźnie z tego sprawę John Stuart Mill, który, choć na początku wydaje się być absolutnym zwolennikiem nieingerencji państwa, to przy bliższej analizie jego poglądów można dostrzec dość wyraźne odstępstwa od pierwotnej idei. Z jednej strony „prawo równej wszystkim wolności” powinno według niego ograniczać rolę państwa wyłącznie do zapobiegania naruszeniu wolności oraz utrzymaniu pokoju i porządku. Z drugiej jednak strony Mill powołując się na zasadę użyteczności, usprawiedliwiał ustawodawstwo i kontrolę państwa w znacznie szerszym zakresie z uwagi na dobro i szczęście ogółu.4 I tak wyjątkiem od tej reguły było jego podejście do edukacji, która miała być zagwarantowana przez powszechny obowiązek zdobycia elementarnego wykształcenia. Uzasadnienie tego poglądu znajdujemy w eseju O wolności, w którym Mill mówiąc o potrzebie wolności dla jednostki i braku przymusu ze strony państwa nawet dla jej dobra, zaznaczał jednak, iż dotyczy to wyłącznie jednostek dorosłych. Dzieci natomiast, chronić należy nie tylko przed krzywdzeniem innych, lecz również przed wyrządzaniem krzywdy samym sobie. A taką właśnie krzywdą był według Milla brak wykształcenia, które wobec tego powinno być zapewnione przez państwo. „Czyż nie jest oczywisty pewnik, że państwo powinno wprowadzić przymus nauczania, aż do pewnego poziomu, każdej ludzkiej istoty będącej jego obywatelem?”.5 Nie oznacza to, iż Mill postuluje przejęcie monopolu nauczania przez państwo, które określa jako „kształtowanie ludzi na tę samą modłę”, uznaje on koegzystencję szkół publicznych i prywatnych.
21.Uwspółcześnienie nauki Kościoła Katolickiego - Lemennais zmiana jego poglądów wynikała z przekonania, że Kościół winien być bardziej obecny w stosunkach społecznych, a może tego dokonać wyłącznie Kościół, który wyzbędzie się postawy jednoznacznie legitymistycznej. Akceptujący demokratyczną formę państwa, jaką Lemennais słusznie uważał za tę, która w przyszłości okaże się dominująca. Będąc zwolennikiem pozbawienia papieża świeckiej władzy w Pastwie Kościelnym. Zgadzał się na oddzielenie Kościoła od państwa jako że kwestie polityczne stanowią dla chrześcijan sferę wolnego działania, zależącego wyłącznie od wyznawanych poglądów. Optował także za całkowitą wolnością prasy, zgromadzeń i zrzeszania się, wolnością sumienia i uwolnieniem treści nauczania od wpływów religii. Nie akceptował jednak gospodarki wolnorynkowej i liberalnego indywidualizmu. Istota katolicyzmu leży w tym, że jest on z natury swej społeczny.