TYPOLOGIA POSTAW RODZICIELSKICH WG
M. ZIEMSKIEJ
Maria Ziemska wyróżnia 4 typy postaw pozytywnych oraz 4 typy postaw rodzicielskich negatywnych, które mają wpływ na kształtowanie dziecka. Proces ten trwa przez wiele lat, a rodzice są dla dziecka stałym środowiskiem wychowawczym. Niekiedy to środowisko zostaje zachwiane np. przez rozwód lub śmierć któregoś z rodziców. Wpływ środowiska rodzicielskiego przebiega dwoma torami tj. oddziaływanie na dziecko poprzez czynniki i zdarzenia, które zachodzą w rodzinie oraz sposób, w jaki rodzice ustosunkowują się do tych czynników i zdarzeń.
W postawach rodzicielskich pozytywnych wyróżniamy 4 typy:
1. postawa akceptacji, czyli zadowolenie rodziców z kontaktów z dzieckiem, okazywanie uczucia dziecku poprzez miłość i sympatię. Rodzice akceptują dziecko, jego cechy fizyczne, umysł, ewentualne ograniczenia. Dziecko czuje się bezpieczne - rodzice mu to gwarantują. Dzięki takim zachowaniom rodziców dziecko jest wesołe, miłe, przyjacielskie. Posiada zdolność do wyrażania i okazywania uczuć. Wyrabia w sobie zdolność nawiązywania trwałej więzi emocjonalnej z rodzicami i bliskimi, np. z dziadkami.
2. postawa współdziałania to interesowanie się rodziców tym, jak dziecko się bawi i pracuje, próba zainteresowania i wciągania dziecka w swoje zajęcia domowe, które członek rodziny wykonuje i które są adekwatne do wieku dziecka. Dzięki takim postawom opiekunów w dziecku buduje się ufność do rodziców, zdolność do współdziałania oraz troska o własność swoją i innych.
3. postawa rozumnej swobody inaczej dawanie dziecku większej wolności w miarę jego dorastania. Pozwalanie na zabawę z dala od siebie, obdarzanie dziecka coraz większym zaufaniem. Pomimo że rodzice dają dziecku swobodę, to potrafią ją kontrolować oraz kierować dzieckiem, przez co dążą do utrzymania własnego autorytetu. Nie dążą oni do wyolbrzymiania niebezpieczeństw, które zagrażają dziecku, choć dbają oni o zdrowie i bezpieczeństwo swojego dziecka. Przez taką postawę rodzice w dziecku wyrabiają zdolność współdziałania z rówieśnikami, pomysłowość, bystrość, odwagę, pewność siebie (przez pokonywanie różnych przeszkód adekwatnych do rozwoju dziecka) oraz łatwość przystosowania do różnych sytuacji
4.postawa uznania praw to docenianie roli, jaką dziecko odgrywa w rodzinie, ale nie przecenianie jej. Pozwalanie na ponoszenie odpowiedzialności dziecka za własne błędy (które są adekwatne do rozwoju), ocenę swego postępowania, wyjaśnianie- bez narzucania lub wymuszania określonych zachowań. Dzięki takim postawom w dziecku budujemy lojalność, odpowiedzialność oraz solidarność do innych członków rodziny. Przez podejmowanie decyzji przez dziecko rozwijamy w nim własną inicjatywę i nie uzależniamy dziecka tylko od siebie dając mu swobodę własnych wypowiedzi i oceny.
Oprócz postaw pozytywnych wyróżniamy również 4 postawy rodzicielskie negatywne, do których zaliczamy:
1.postawę odtrącającą - odczuwanie ciężaru przez rodziców, iż dziecko im ciąży i przeszkadza, przez co ogranicza im swobodę. Prowadzi to do tego, że rodzice nie lubią dziecka, są nim rozczarowani bo zawiodło ich oczekiwania. Przez brak okazywania dziecku cech pozytywnych, a wyolbrzymianie cech negatywnych prowadzi do zamknięcia się dziecka w sobie. Ciągłe krytykowanie dziecka oraz podejście dyktatorskie odbiją się negatywnie na psychice dziecka, przez co dziecko jest narażone na ciągłą krytykę, wydawania rozkazów, zastraszanie, surowe kary. Powoduje to zahamowanie w dziecku uczuć wyższych. Prowadzi to w konsekwencji do kłamstwa, zachowań agresywnych. Takie zachowania rodziców prowadzą również do niedorozwoju oraz reakcji nerwicowych dziecka.
2.postawa unikająca to unikanie kontaktu z dzieckiem, obojętność oraz ubogi stosunek do dziecka (przebywanie rodziców z dzieckiem nie sprawia im przyjemności). Rodzic ignoruje dziecko oraz ogranicza z nim kontakt do minimum, co w konsekwencji prowadzi do braku nawiązywania trwałych więzi uczuciowych. Zaspokajanie pozornie potrzeb dziecka przez rodziców prowadzi do braku zainteresowania sprawami dziecka. Brak zaangażowania dziecka w sprawy domowe prowadzi w konsekwencji do braku podejmowania w przyszłości zobowiązań, współdziałania, troski o własność swoją i innych. Taka postawa rodziców może spowodować, iż dziecko w przyszłości będzie miało konflikt ze szkołą oraz ze swoimi rodzicami.
3.postawa nadmiernie chroniąca to niedocenianie zaangażowania dziecka w jego możliwości oraz niedopuszczanie, aby dziecko było samodzielne i samo rozwiązywało swoje problemy. Takie postępowanie prowadzi do uzależnienia się dziecka od matki lub ojca. Przesadna dbałość oraz nadmierna ochrona ze strony rodziców w konsekwencji prowadzi do ograniczenia swobód (wścibstwo, kontrola rzeczy osobistych dziecka, zakaz kontaktu z rówieśnikami). W przyszłości takie zachowania rodziców mogą spowodować u dzieci niepewność, opóźnienie dojrzałości emocjonalnej, izolację względem innych, samotność.
4.postawa nadmiernie wymagająca - rodzice za dużo wymagają od swoich dzieci bez liczenia się z indywidualnymi cechami i możliwościami dziecka. To narzucanie swojego autorytetu przez brak wyrobienia w dziecku własnego autorytetu oraz uznania jego praw. Wysokie wymagania stawiane dziecku oraz ciągłe kierowanie nim prowadzi do uległości, która w późniejszym okresie dorastania może spowodować bunt. Decydowanie za dziecko przez niedawanie dziecku prawa do samodzielności może spowodować brak wiary w siebie oraz we własne możliwości. Stawianie sztywnych reguł przez rodziców oraz niestosowanie ustępstw prowadzi do ograniczenia swobody, przejawem tego może być w przyszłości niepewność oraz lękliwość.
LITERATURA:
- M Ziemska ,,Postawy rodzicielskie”
- Internet