Królowie Elek Zygmunt III Waza (1587-1632): Władysław IV(1632-1648); Jan Kazimierz (1648-1668); Michał Korybut Wiśniowiecki (1669-1673) Jan III Sobieski (1674-1696) Wojny I poł XVII SZWECJA (1600-1629) przyczyny: 1.sojusz Ros. i Szwe. 2. Rywalizacja o Bałtyk 3. ZIIIW inkorporacja Estonii 4. Wazowie chcą korony Szwe. przebieg: 1605 Kircholm [Jan Karol Chodkiewicz, Husaria, ZWYC] 1611 Oliwa [rozejm, Inflanty do Szwe.] 1622 Mittawa [rozejm, granica na Dźwinie] 1627 Oliwa [morska, ZWYC] 1629 Trzciana [ZWYC, Stanisław Koniecpolski] 1629 Stary Targ [rozejm, cła z naszych portów, Inflanty Szwe.] 1635 Sztumska Wieś [przedłużenie Sta Targ,bez ceł] TURCJA (1620-1621) przyczyny: 1.ZIIIW wspiera Hapsburg w tępieniu protest na Węgrzech tam rząd Betheln Gabor 2.najazdy Tatarów/Kozaków 3. Spór o Mołdawie i Wołoszczyzne przebieg: 1620 Warna [najazd Kozaków] 1620 [wyprawa Stan. Żółkiewskiego, Cecora, KLĘS] 1621 [najazd Turc., Chodkiewicz, Chocim, ZWYC] 1621 Chocim [pokój, Dniestr granica, zakaz najazdów, upominki Tat za pomoc] ROSJA (1609-1619)

przyczyny: 1.ingerencja [wielka smuta] 2. Dymitriady I w 1604 szlach II w 1609 król Przebieg: 1610 Moskwa [Żółkiewski, ZWYC, stacjonujemy w M.] 1612 Kreml [rosjanie zdob] 1613 [koniec wlk smuty, Mikołaj Romanow] 1617-18 [Wład IV, wyprawa, KLĘS] 1619 Dywiln [rozejm, Ziemia smoleńska, czernichowska, siewierska do Polski] 1634 Polanowo [pokój, WIV zrzeka się tronu ros, ziemie dalej w Polsce] POWSTANIE KOZAC kozacy (Zaporoże) zróżnicowana społeczność, przywileje rejestr kozacki (1582 Stef Batory) Magnaci pańszczyzna dla kozaków, zmuszanie do nowej religii (unici, bunt 1625) 1638 Ustawa o koz. [zniesienie przywilejów, rejestr 600, kozacy chłopami, polonizacja] 1648 Powstanie Chmiel. [sojusz z tatarami] 1648 Żółte Wody, Korsuń, Piławce [KLĘS, bezkrólewie, chaos, JK królem, Chmiel dyktuje] 1649 Oblężenie Zbaraża, Zborowo [ugoda, amnestia koz, rejestr 40 K, przywileje i urzędy koz, Chmiel hetmanem, prawosławie, sojusz JK z chanem tat] 1651 Beresteczko [pokonanie ostateczne koz, ugoda, rejestr 20 K, Chmieli porozumienie z Rosją] 1654 Perejesław [ugoda, Chmiel z Rosją, lewy brzeg Dniepru do Rosji

Wojny II połowa XVII ROSJA 1654-1667 [przerwa 55-60] 1655 Ochmotowo [ZWYC] 1660 Potomko Cudnów[Stan. Koniecpolski] [ZWYC] Wyprawa JK [nieudana] Andruszów [rozejm, utrata ziem Smol,Cz.., Ukrainy prawobrzeżnej, Zaporoże] 1686 Pokój Grzymułtowskiego Moskwa [wieczysty, warun z Andruszowa] SZWECJA (1655-1660) Najazd dwóch armii od Inflant i Pomorza, poddanie się bez walki, Szwedzi w całym kraju, Stefan Czarniecki wojna podjazdowa, JK schron na Śląsku 1656 [Szwe. Brandenburgia, Siedmiogród, Chmiel, Radziwiłowie, próba rozbioru] 1657 [Prusy Książęce w dzierżawę Branderburskiej linii Hochenzolwrnów] 1660 Oliwa [pokój, warunki ze Sztumskiej Wsi, JK zrzeka się pretensji do tronu Szwedzkiego] TURCJA 1672 [wojska tur wkraczają, ataki] Buczacz [pokój, Podole oddajemy, haracz dla tur] 1673 Chocim [bitwa, wyprawa, Jan Sobieski, ZWYC] 1675 [kolejny najazd] 1676 żurawno [rozejm, zwolnienie z haraczu, Podole dalej tureckie] Dołączenie do Ligi Katolickiej 12 IX 1683 Bitwa pod Wiedniem Jan Sobieski 1699 Karłowice [pokój, zwrot ziem] 1665-1666 Rokosz Lubomirskiego [szlachta buntuje się przeciwko próbom reform]

Skutki wojen Polityczne; straty terytorialne inflanty-szwe, smoleńska czernichowska siewierska Ukraina-ros, lenno Prus Książ-Branden; utrata praw do tronu szweckiego i rosyjskiego Gospodarcze: zniszczenia pól majątków miast; agraryzacja miasto w wieś; zastój w handlu; kryzys gospodarczy Społeczne: spadek liczby ludności; zwiększenie pańszczyzny; zubożenie ludności (mieszczanie chłopi); nowa grupa społeczna szlachta gołota; oligarchia magnacka Sarmata polak, szlachcic, niby od wsch. rodu Sarmatów, XVII i XVIII w., katolik obrońca wiary, wyniosły, ksenofob (boi się wszystkiego co nie polskie nie szlacheckie nie katolickie), na pierwszym miejscu wolność, anarchista (brak władzy centralnej), charakterystyczny ubiór, hulaka, pijak. Polska po wojnach osłabiona, spadek pozycji międzynarodowej, w chaosie, nieuporządkowana, bez władzy centralnej Pokoje Szwecja 1660 Oliwa Rosja 1686 Moskwa Turcja Karłowice Wodzowie Jan Karol Chodkiewicz (hetman wlk litewski) 1605 1621 Stanisław Żółkiewski (hetman wlk koronny) 1610 1620 Stanisław Koniecpolski (hetman wlk litewski) 1629 1660 Stefan Czarniecki (regimentarz koronny) J Sob

---