literatura staropolska, LIRYKA POLSKA XVII w, LIRYKA POLSKA XVII w


LIRYKA POLSKA XVII w. KONCEPTYZM. PROBLEM TZW. „POEZJI METAFIZYCZNEJ”

Początki baroku w literaturze polskiej

Teksty mające charakter prekursorski (M. Sęp Szarzyński, S. Grabowiecki) wywodziły sie organicznie z kultury polskiego odrodzenia, czerpiąc z niej pomysłowosć stylistyczną, a przede wszystkim bodziec do współzawodniczenia z wzorcami klasycznymi, czyli do emulacji.

Pisarze urodzeni ok. połowy XVI w. - prebarok.

(Nie ma dość przesłanek, aby mówić o nich używając nowoczesnego pojęcia pokolenia literackiego, ALE! Istnieją uderzajace zbieżności):

Mikołaj Sęp Szarzyński (ok. 1550-1581)

Sebastian Grabowiecki (1543-1607)

Stanisław Grochowski (ok. 1542- 1612)

Kasper Miaskowski (ok. 1550-1622)

Szymon Szymonowic (1558- 1629)

Kontekst polityczny, religijny i filozoficzny

Jeden z powtarzających się najczęściej tematów twórczości religijno- filozoficznej był niepokój wewnetrzny spowodowany dramatycznym przeżywaniem kryzysu epistemologicznego i kryzysu aksjologicznego ( rewizja pojęcia wartości).

2 wzorce przedstawiania rzeczywistości i sytuacji człowieka w lit. europejskiej:

Problem „poezji metaficznej”

Wyraz metafizyka pochodzi od tytułu dzieła Arystotelesa Fizyka.

„Ta meta ta physika”- to, co następuje po fizyce.

W odniesieniu do poezji: John Dryden o poezji Johna Donne'a - pogardliwie, że pisząc satyry i wiersze miłosne udawał metafizyka.

W następnym stuleciu Samuel Johnson określił mianem poetów metafizycznych całą grupę poetów angielskich XVIIw., zarzucając im z pozycji klasycyzmu zawiłość, zaskakujący konceptyzm oraz łączenie tematyki filozoficzno-teologicznej z erotyką. Zarzut ten odrzucił T. S. Eliot, w swoim eseju przywracając wartość pojęciu „poezja metafizyczna”, odnosząc to określenie do twórczości poświęconej tematyce filozoficzno-religijnej, która posługuje się swoistym językiem medytacji, konceptu i modlitwy.

Manieryzm. Konceptyzm a marinizm

Manieryzm w odniesieniu do literatury jest rodzajem metafory. Zasadniczo nowy, wynalazczy sposób opisywania świata i wyrażania własnych emocji, charakterystyczny dla niektórych poetów („manieryści” to m. in. D. Naborowki czy Szarzyński) oraz teoretyków literatury (M. K. Sarbiewski De acuto et arguto !).

ALE! Obecnie zupełnie wystarczające jest pojecie konceptyzmu.

„koncept” - 2 znaczenia:

  1. pomysł wyszukany, zaskakujący (dowcip - argutum)

  2. wymyślna figura stylistyczna, która stanowiła środek wyrazu dla owego pomysłu

Marinizm - odmiana konceptyzmu uprawiana przez G. Marina, wzorowali sie na niej m. in. D. Naborowski i J. A. Morsztyn

Trzy generacje poetów barokowych

  1. Poeci ur. Ok. połowy w. XVI, wymienieni wcześniej

  2. Urodzeni w końcu XVI lub na pocz. XVII w. (D. Naborowski, K. Twardowski, H. Morsztyn, O. Karmanowski, Sz. Zimorowic)

  3. Tworzący ok. połowy stulecia i później (J. A. Morsztyn, Z. Morsztyn, W. Potocki, W. Kochowski, S. H. Lubomirski)

2 główne nurty poetyckie

Wypowiedź liryczna

Podobnie jak w renesansie - koncentrowała się wokół „ja” mówiącego , służąc ekspresji podmiotowych stanów emocjonalnych i postaw intelektualnych.

Intelektualny dystans wobec otaczającego świata, dramatyczna walka wewnętrzna i zmaganie się z zewnętrznymi potęgami.

Eksponowanie wielości przedmiotów, skłonność do ich kontrastowania.

Dysharmonia podniesiona do rangi kardynalnej zasady estetycznej konstytuującej nowe odczucie piękna i nowa poetykę.

Spiętrzenie środków stylistycznych - formy wprowadzajace odbiorcę w podziw i zdumienie, niezalażne od „wysokości” tematu.

Światopogląd

1



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
literatura staropolska, Liryka polska w XVIw., LIRYKA NOWOŁACIŃSKA
literatura staropolska, EPIKA POLSKA XVII W-1, EPIKA POLSKA XVII W
Antologia literatury sowizdrzalskiej XVI i XVII - Wyprawa plebańska, Staroplszczyzna, klasyka polska
literatura staropolska, Jola, Proza (łacińsko i polskojęzyczna) XVII w
literatura staropolska, psalmodyja, „Trybut należyty wdzięczności wszystkiego dobrego dawcy Pa
26.Wpływ realizmu socjalistycznego na twórczość i życie literackie w Polsce, Filologia polska, wiedz
Głowiński - gatunki literackie, POLONISTYKA, FILOLOGIA POLSKA, Poetyka
Teoria Literatury - lektury, filologia polska i okolice, Teoria Literatury, UW
Okresy literackie -ROMANTYZM, Filologia polska UWM, Romantyzm
TEORIA LITERATURY-sylabus, Filologia polska, Teoria literatury
Powstanie styczniowe w literaturze pozytywizmu, Filologia polska, Lit. Pozytywizmu
poeci staropolscy poezja polska xiii xv wiek PK2H
WYKAZ ZAGADNIEŃ Z TEORII LITERATURY I POETYKI, filologia polska i okolice, Teoria Literatury, UMK
Analiza tekstu staropolskiego, Filologia polska, Gramatyka historyczna, Gramatyka historyczna(2)
DZIEJE+LITERATUR+EUROPEJSKICH, filologia polska, Romantyzm
sciagi na teorie literatury, FILOLOGIA, Filologia polska, TEORIA LITERATURY
A. Naruszewicz-Chudy literat (interpretacja), Filologia polska, Oświecenie, Adam Naruszewicz

więcej podobnych podstron