1. Cele polityki regionalnej dla krajów Wspólnoty na lata 2007-2013

Polityka regionalna państwa jest istotną płaszczyzną współpracy administracji rządowej i samorządów regionalnych. Nie może być ona zdominowana przez europejską politykę regionalną, ale powinna w swych priorytetach, zasadach i celach być z nią skoordynowana. Dla prawidłowego określenia krajowych uwarunkowań i interesów rozwojowych oraz skutecznego realizowania polityki intra- i interregionalnej właściwym wydaje się stworzenie spójnego systemu jej wdrażania, monitorowania i oceny wyników. Polityka regionalna państwa powinna być prowadzona według klarownie określonych zasad.

Nowy kształt polityki regionalnej w latach 2007-2013 był przedmiotem dyskusji w Unii Europejskiej od momentu publikacji w 2001 roku II Raportu Komisji Europejskiej nt. spójności społecznej i gospodarczej. Skonkretyzowane zasady wdrażania funduszy i główne kierunki działań znalazły odzwierciedlenie w projektach pięciu rozporządzeń dotyczących funkcjonowania funduszy strukturalnych i funduszu Spójności w latach 2007-2013, które opublikowano 14 lipca 2004 r. W propozycjach przedłożonych przez Komisję znalazły się modyfikacje dotyczące systemu podstawowych celów polityki regionalnej. Priorytety te zostaną osiągnięte w drodze realizacji różnorodnych programów finansowanych ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności, Europejskiego Banku Inwestycyjnego oraz innych instrumentów wsparcia (tab. 1)

Cel 1: Konwergencja	Cel 2: Konkurencyjność i Zatrudnienie w Regionach	Cel 3: Europejska Współpraca Terytorialna
Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego	Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego	Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego
Europejski Fundusz Społeczny	Europejski Fundusz Społeczny
Fundusz Spójności

Komisja Europejska zaproponowała, aby 78 % środków polityki spójności zostało zlokalizowane na obszarach celu 1, 18 % na działaniach dotyczących celu 2, a pozostałe 4 % na działaniach w zakresie celu 3 (Jahns 2005, s.57).

Cel pierwszy - Konwergencja - ukierunkowany jest na wspieranie wzrostu i tworzenie nowych miejsc pracy w państwach i regionach najbiedniejszych oraz regionach tzw. efektu statystycznego. Poprawa warunków dla wzrostu oraz zwiększanie zatrudnienia ma następować dzięki realizacji konkretnych wytycznych w obszarach o niskim poziomie rozwoju społeczno-gospodarczego (regiony UE, których PKB na jednego mieszkańca jest niższy od 75% średniego PKB per capita dla całej Unii Europejskiej) (tab. 2).

Cel 1: Konwergencja	Cel 2: Konkurencyjność i Zatrudnienie w Regionach	Cel 3: Europejska Współpraca Terytorialna
Poprawa warunków wzrostu i zwiększania zatrudnienia poprzez: zwiększanie ilości i poprawę jakości inwestycji w kapitał ludzki i rzeczowy, rozwijanie innowacyjności i społeczeństwa opartego na wiedzy, zwiększanie zdolności przystosowawczych do zmian gospodarczych i społecznych, ochronę i poprawę jakości środowiska, zwiększanie wydajności administracji.	Zwiększenie regionalnej konkurencyjności i zatrudnienia poprzez: zwiększenie atrakcyjności regionów, zmiany gospodarcze i społeczne, w tym związane z liberalizacją handlu, zwiększenie i poprawę jakości inwestycji w kapitał ludzki, innowacyjność i popieranie idei społeczeństwa opartego na wiedzy, przedsiębiorczość, ochronę i poprawę jakości środowiska, poprawę dostępności, zdolności przystosowawczych pracowników i podmiotów gospodarczych, rozwijanie rynków pracy sprzyjających integracji społecznej.	Wspieranie terytorialnej konkurencyjności oraz promowanie harmonijnego i zrównoważonego rozwoju terytorium Unii poprzez: umacnianie współpracy transgranicznej przez wspólne inicjatywy lokalne i regionalne, umacnianie współpracy ponadnarodowej przez działania sprzyjające zintegrowanemu rozwojowi terytorialnemu powiązanemu z priorytetami Wspólnoty, umacnianie współpracy międzyregionalnej i wymiany doświadczeń na właściwym szczeblu terytorialnym.

Cel 2 - Regionalna konkurencyjność i zatrudnienie - jest nowym celem polityki regionalnej i obejmuje działania zorientowane realizację strategii lizbońskiej. Zakłada się w nim przesunięcie aktywności z restrukturyzacji regionalnej (jak to ma miejsce obecnie w regionach objętych celem 2) na konkurencyjność regionalną oraz że jego beneficjentami mogą być wszystkie regiony UE, a nie tylko regiony problemowe. Cel 3 - Europejska współpraca terytorialna - jest także nowym celem i dotyczy współpracy transgranicznej, ponadnarodowej i międzyregionalnej. Poprawa konkurencyjności oraz promowanie harmonijnego i zrównoważonego rozwoju terytorium Unii to sfera działań o bardzo wysokiej wartości dodanej i dlatego zamiast stanowić, jak dotychczas, jedną z inicjatyw Wspólnoty, powinna znaleźć się w głównym nurcie finansowania.

2. Egzemplifikacja podstawowych zasad prowadzenia polityki intra- i interregionalnej w Polsce w nowym okresie programowania

Główne zasady polityki regionalnej zaproponowane przez Komisję Europejską na nowy okres wykorzystania funduszy strukturalnych pozostają niezmienione. Mowa tu o zasadach programowania, współfinansowania działań, partnerstwa oraz ewaluacji programów. Jednocześnie komisja zaproponowała kilka nowych rozwiązań, które wyraźnie zmierzają ku uproszczeniu systemu wdrażania polityki spójności. Głównie mowa tu o przyjęciu bardziej strategicznego podejścia do programowania oraz wprowadzeniu dalszej decentralizacji odpowiedzialności za wdrażanie funduszy strukturalnych. Ponadto postuluje się również wzmocnienie jakości i wyników osiąganych przez programy współfinansowanie ze środków strukturalnych poprzez klarowne i bardziej rygorystyczne mechanizmy monitorowania. Kolejna zmiana dotyczy uproszczenia mechanizmu zarządzania wskutek większej przejrzystości i proporcjalności stosowanych zasad, przy równoczesnym zagwarantowaniu dobrego zarządzania finansami (por.tab. 3)

Komplementarność, spójność i zgodność	Partnerstwo	Dodatkowość	Wyrównywanie szans
Główne wyznaczniki: Zgodnie z tą zasadą fundusze strukturalne oraz Fundusz Spójności stanowią wsparcie uzupełniające w stosunku do działań podejmowanych na poziomach krajowym, regionalnym lub lokalnym, przyczyniając się w ten sposób do integracji priorytetów wspólnotowych z priorytetami krajów członkowskich; Komisja Europejska oraz kraje członkowskie powinny zagwarantować, że priorytety wsparcia pochodzącego ze środków wspólnotowych oraz krajowych są spójne z działaniami, politykami i priorytetami Unii Europejskiej; Zgodność działań finansowanych z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności jest zachowana, gdy wsparcie udzielane jest przy zachowaniu przepisów Traktatu oraz innych aktów przyjętych na jego podstawie;	Główne wyznaczniki: Zgodnie z tą zasadą Komisja Europejska obejmuję współpracę z państwami członkowskimi przy podejmowaniu decyzji o wsparciu ze środków funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności, (dot. to także współpracy państw członkowskich z różnymi podmiotami i organami krajowymi); Na poziomie krajowym zasada partnerstwa powinna być urzeczywistniana w drodze współpracy kraju członkowskiego z: kompetentnymi władzami regionalnymi, lokalnymi i miejskimi, a także innymi władzami publicznymi, partnerami społecznymi i gospodarczymi, innymi właściwymi podmiotami reprezentującymi społeczeństwo, partnerów z różnych środowisk, organizacje pozarządowe, instytucje promujące równość pomiędzy kobietami i mężczyznami.;	Główne wyznaczniki: Zgodnie z tą zasadą fundusze strukturalne i Fundusz Spójności nie zastępują krajowych wydatków publicznych lub innych wydatków strukturalnych dokonywanych przez państwa członkowskie; w przypadku regionów, które będą objęte celem Konwergencja, Komisja Europejska i państwo członkowskie wspólnie ustalą poziom wydatków publicznych, który państwo członkowskie powinno utrzymać we wszystkich regionach objętych tym celem przez cały okres programowania; Realizacja zasady dodatkowości weryfikowana jest przez Komisję Europejską i dotyczy każdego kraju członkowskiego, objętego wsparciem w ramach celu Konwergencja. W obecnym okresie programowania zasada dodatkowości ma zastosowanie w oparciu o takie same reguły dla każdego kraju członkowskiego, bez względu na cel, którym objęty jest dany kraj członkowski czy też wartość udzielanej mu pomocy;	Główne wyznaczniki: Zgodnie z zasadą wyrównywania szans kobiet i mężczyzn członkowskie oraz Komisja Europejska będą zobowiązane zapewnić, iż na każdym etapie wdrażania funduszy strukturalnych promowane będzie wyrównywanie szans pomiędzy nimi; Zasada wyrównywania szans kobiet i mężczyzn oznacza zakaz stosowania jakichkolwiek kryteriów, które by dyskryminowały potencjalnych beneficjentów ze względu na płeć czy status społeczny 3. Polityka wyrównywania szans kobiet i mężczyzn opiera się na pięciu celach, których realizacja przyczynia się do eliminowania nierówności i promowania równości pomiędzy kobietami i mężczyznami: równy dostęp do rynku pracy na wszystkich szczeblach, edukacja i szkolenie, szczególnie w zakresie rozwijania umiejętności i kwalifikacji zawodowych, tworzenie przedsiębiorstw i ich rozwój, godzenie pracy zawodowej z życiem rodzinnym, wyrównany udział w procesie podejmowania decyzji;

Ważne jest również by na nowy okres programowania kraje członkowskie prowadziły politykę regionalną w oparciu o zbudowane przez nie krajowe systemy procedur. W odniesieniu do polityki intra i interegionalnej Polski postuluje się przestrzeganie następujących zasad (szerzej nt.:Grosse, s. 3-5):

• subsydiarności rozwoju regionalnego, co oznacza, iż polityka regionalna państwa ma charakter uzupełniający i pomocniczy wobec działań podejmowanych przez samorządy województw; a ponadto działania polityki regionalnej państwa powinny wspierać i uzupełniać politykę regionalną województw samorządowych, a nie zastępować lub dublować tej polityki;

• wspierania rozwoju endogenicznego województw, wskazującej na konieczność budowania pierwszym rzędzie siły konkurencyjnej opierającej się na wewnętrznych czynnikach wzrostu, przełamywaniu strukturalnych problemów gospodarczych i społecznych województw, pobudzania aktywności społecznej i sprawności działania administracji publicznej w województwach;

• rozwoju wszystkich polskich województw, co przekłada się na wzmacnianie systemu terytorialnego o silnych wewnętrznych powiązaniach kooperacyjnych, zmierzającego do większej spójności terytorialnej, gospodarczej i społecznej; oznacza to ponadto, że żaden z regionów nie może być wykluczony z procesów rozwoju;

• inicjowania długofalowego rozwoju regionalnego, co oznacza przyjęcia jako zasady długookresowego planowania strategii rozwoju regionalnego oparcia polityk publicznych na takich właśnie strategiach; a także to iż działania zmierzające do rozwoju regionalnego powinny opierać się na wieloletnich planach inwestycyjnych i programach operacyjnych;

• koordynacji instrumentów polityki regionalnej i innych publicznych polityk rozwojowych, wskazującej iż podstawowym warunkiem skuteczności polityki regionalnej państwa jest zapewnienie koordynacji działań zmierzających do rozwoju regionalnego miedzy różnymi podmiotami władz publicznych, a także skoordynowanie działań rządu i samorządów województw;

• koncentracji przestrzennej rozwoju regionalnego, a istotnym czynnikiem tej koncentracji jest zapewnienie właściwej koordynacji polityk publicznych różnego szczebla, zapewnienienie zgodności strategii rozwoju regionalnego i planów zagospodarowania przestrzennego, jak również wprowadzenia procedur lepszego planowania zagospodarowania przestrzennego między różnymi szczeblami władz publicznych.

• zapewnienia efektywności i najwyższej jakości polityki regionalnej, postulującej stałe dążenie do zwiększenia zdolności absorpcyjnych województw, poprawienia oraz upraszczania procedur i struktur administracji publicznej, zwiększenia profesjonalizmu i kompetencji urzędników.

3. Regionalne Programy Operacyjne jako główne instrumenty polityki regionalnej Polski w nowym okresie programowania

W nadchodzącej perspektywie finansowej 2007-2013 Polska będzie mieć do dyspozycji około 60 mld. euro. Wyzwaniem stojącym przed administracją i środowiskami zaangażowanymi w wykorzystanie środków strukturalnych UE jest, zatem jak najefektywniejsze zaprogramowanie działań prorozwojowych na lata 2007-2013, zgodnie ze strategicznymi kierunkami europejskiej polityki spójności. Polski rząd opracował już strategię wykorzystania unijnej pomocy - Narodową Strategię Spójności oraz przygotował projekty krajowych programów operacyjnych i regionalnych. Cele i priorytety polityki rozwoju zostały określone w Strategii Rozwoju Kraju 2007-2015. Rada Ministrów opracowała także podstawy prawne dot. nowej ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju. Najistotniejszym z dokumentów z punktu widzenia wdrażania systemu funduszy Unijnych: Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR), Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS) oraz Funduszu Spójności są natomiast Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia (NSRO).

Regionalne Programy Operacyjne, zarządzane będą przez samorządy poszczególnych województw. Ich priorytety zawierają się w następujących zakresach:

• badania i rozwój technologiczny, innowacje i przedsiębiorczość,

• społeczeństwo informacyjne,

• inicjatywy lokalne w zakresie zatrudnienia i rozwoju oraz wsparcie struktur świadczących usługi lokalne w tworzeniu nowych miejsc pracy,

• środowisko,

• zapobieganie i zwalczanie zagrożeń przyrodniczych i technologicznych,

• turystyka,

• inwestycje w kulturę,

• inwestycje w transport,

• inwestycje energetyczne,

• inwestycje w kształcenie (zwłaszcza zawodowe),

• inwestycje w infrastrukturę ochrony zdrowia oraz w infrastrukturę społeczną.

Na realizację 16 jednofunduszowych programów regionalnych przeznaczonych zostanie 26,8 % całości środków unijnych na lata 2007-13. Podstawowy cel regionalnych programów operacyjnych to podnoszenie konkurencyjności regionów oraz promowanie zrównoważonego rozwoju, poprzez tworzenie warunków dla wzrostu inwestycji na poziomie regionalnym i lokalnym. Działania określone w regionalnych programach operacyjnych są koordynowane z podejmowanymi w ramach pozostałych programów operacyjnych. Głównymi grupami beneficjentów 16 regionalnych programów będą jednostki samorządu terytorialnego oraz przedsiębiorcy.

Podsumowanie

Konkludując można stwierdzić, iż w latach 2007-2013 każde z 16 polskich województw będzie realizowało własny program operacyjny, finansowany w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Każdy z tych programów powinien odpowiadać specyfice województwa i być odpowiedzią na lokalne potrzeby. Za bardzo korzystne należy uznać, iż w ramach tych 16 programów funkcje instytucji zarządzającej będą pełnić samorządy województw. Należy przewidywać, że dzięki temu nastąpi przekazanie samorządom większych kompetencji w zakresie realizacji finansowej programów, monitoringu i oceny tych programów. W konsekwencji to zarząd województwa będzie wybierał lokalne projekty, podpisywał umowy i wypłacał środki finansowe. Przekazanie kompetencji i odpowiedzialności do samorządu regionalnego wskazuje iż nowy system będzie miał charakter systemu znacznie bardziej zdecentralizowanego.

6

---