Operacje w terenie zurbanizowanym cz.1

Część 1: Ogólna charakterystyka

MOUT (Military Operation on Urbanized Terrain)- zaplanowane i przeprowadzane działania militarne w terenie, w którym obiekty zbudowane przez człowieka poważnie ograniczają swobodę taktyczną dowódców obu stron konfliktu.

Operacje w terenie zurbanizowanym są przeprowadzane w powyższych celach:

• Zdobycie dużego ośrodka miejskiego bedącego bazą przemysłową, ważnym węzłem komunikacyjnym, ośrodkiem kulturalnym i władzy, jak też posiadającym ważne dla przeciwnika instytucje finansowe.

• Zdobycie lub zablokowanie dostępu do niektórych ośrodków miejskim może mieć duży wpływ psychologiczny na przeciwnej stronie, co w wielu przypadkach samo w sobie może zadecydować o wyniku konfliktu.

• Mniejsze miasta lub wioski mogą zostać "wciagnięte" w plany operacyjne ze względu na ich lokalizacje na głównych kierunkach działań lub wagę jako węzłów komunikacyjnych.

MOUT należą do kategorii najtrudniejszych operacji wojskowych, zarówno na szczeblu operacyjnym jak i strategicznym. Zarówno oficjalna doktryna operacyjna NATO, jak i doktryna wojenna byłego Paktu Warszawskiego zakładały, raczej omijanie kompleksów zurbanizowanych w planowanych działaniach niż uwikłąnie się w dlugotrwałe działania, pochłaniające znaczne siły i środki. Teren zurbanizowany jest też w większości przypadków raczej sprzymierzeńcem obrońcy niż atakującego o czym przekonali się dowódcy Armii WNP podczas Operacji czeczeńskiej. Dowódca planujący działania powinien zdawać sobie sprawę z ograniczeń taktycznych, narzuconych przez ten rodzaj terenu, co do wykorzystania i efektywności posiadanych przez jego siły środków (ogólny spadek mobilności sił oraz częściowe ograniczenia w wykorzystaniu uzbrojenia).

Podczas fazy planowania oraz wykonawczej działań na terenie zurbanizowanym, dowódca strony atakującej powinien wykorzystać każdą możliwość uzyskania przewagi w mobilności nad obrońcą, nie dopuścić do wytracenia momentu przez atakujące siły a przede wszystkim uwikłania się w kosztowną i długotrwała walkę w niesprzyjającym terenie.

Podobnie, dowodzący obroną ośrodka miejskiego, powinien starać się spowolnić, zablokować i "skanalizować" działania sił atakujących.

Atak na lub obrona ośrodka zurbanizowanego powinny być podejmowane tylko w przypadku, gdy jego zdobycie lub utrzymanie daje poważną przewagę taktyczną lub strategiczną nad przeciwnikiem.

I.Teren

Fizyczne właściwości terenu zabudowanego, takie jak: rozmieszczenie i właściwości fizyczne budynków oraz dróg, mają decydujące znaczenie dla dowódcy planującego działania.

Na szczeblu wyższym od batalionu dochodzą takie aspekty jak: wielkość terenu zabudowanego, infrastruktura drogowa potrzebna zarówno dla samego przeprowadzenia działań jak i wsparcia materiałowego walczących sił oraz ogólny wzór rozmieszczenia kompleksu zabudowanego.

Dla celów wojskowych wyszczególniono cztery rodzaje terenu zabudowanego (ze względu na wielkość):

1. Duże miasta- ośrodki powyżej 100000 ludzi. Nie licząc państw byłego Związku Radzieckiego, na terenie Europy znajduje się około 380 takich miast. Bardzo często ośrodki te są praktycznie ze sobą połączone i tworzą prawie jednorodne skupiska miejskie obejmujące wielkie połacie terenu. Przykładem może być Zagębie Ruhry w Niemczech.

2. Średnie i małe miasta- ośrodki od 3000-100000 ludzi. Bardzo często znajdują się na szlakach komunikacyjnych oraz w dolinach rzek. Jeżeli chodzi o wpływ na działania operacyjne, są bardzo podobne do miast dużych.

3. Miasteczka i wsie- ośrodki do 3000 ludzi.

4. Pasy zurbanizowane- z reguły stanowią ogniwo łączące ośrodki opisane w pkt.3 z miastami. Mają formę pasów ciągnących się wzdłuż dróg prowadzących do miast.

II.Szlaki komunikacyjne

Dzisiejsze drogi, szczególnie nowoczesne, wielopasmowe autostrady umożliwiają szybki przerzut sił, praktycznie w każdy rejon Europy. Bardzo często pozwalają ominąć większe skupiska ludności. Jednak najczęściej drogi te, dla pokonania niemożliwego do przejechania terenu, polegają na rozwiniętej infrastrukturze mostów i wiaduktów, która po zniszczeniu takowych uniemożliwia korzystanie ze szlaku komunikacyjnego i powstania dodatkowych przeszkód terenowych.

Bardzo często w działaniach w terenie zurbanizowanym dochodzi do tzw. Efektu Centrum (Hub Effect). Dla obrońcy kompleksu miejskiego, centrum może stanowić głęboką rubież obrony lub nawet jej centralny punkt. Jeżeli tylko przylegający teren pozwala, atakujący powinien starać się ominąć cenntrum. Podczas wykonania manewru trawersu (ominięcia) centrum, może nastąpić spowolnienie tempa natarcia lub rozerwanie spójności sił. Do tego dochodzi osłabiona możliwość reakcji na kontrataki z obu flank oraz zasadzki na nowych kierunkach manewru.

Jeżeli teren okalający ośrodek miejski nie pozwala na ominięcie go, dowódca obrony może wybrać jego centrum jako główny punkt obrony. Decyzja ataku na takowy pociąga za sobą długotrwałą operację miejską, pochłaniającą duże ilości sił i środków.

Oprócz wspomnianego wyżej Efektu Centrum, atakujący w terenie zabudowanym musi liczyć się z dwoma innymi. Pierwszy z nich, to: Efekt kominowy z końcowym rozwinięciem (funnel-fan effect), drugi to Efekt kominowy (funnel effect).

Efekt kominowy z końcowym rozwinięciem - pojawia się na szczeblu brygady i batalionu. Jeżeli teren okalający ośrodek zurbanizowany nie pozwala rozwinąc manewru ominięcia, manewr podejścia do rubieży obrony wymaga skomasowania sił w wąskich, patrząc z taktycznego punktu widzenia, przejściach. Sama koncentracja sił komplikuje dowodzenie i ogranicza pole manewru taktycznego dowodzącego straną atakującą. Manewr ten znacznie spowalnia tempo natarcia, ze względu na ograniczoną przepustowość zwężenia. Prowadzi to do wytracenia momentu atakujących sił. Po wyjściu ze zwężenia siły te muszą ponowić manewr rozinięcia w celu odzyskania pełnej zdolności taktycznej.

Efekt kominowy - efekt tunelowy można krótko scharakteryzować jako "skanalizowanie" atakujących sił. Pojawia się także na szczeblu batalionu i brygady. Najczęściej pojawia się w terenie zabudowanym o liniowym wzorze. Tak jak poprzedni zmusza do koncentracji sił atakującego w wąskim przejściu, jednak podstawową różnicą jest brak możliwości przeprowadzenia manewru rozwinięcia, gdyż atakujący osiąga rubież obronną w wąskim przejściu.

Oprócz wspomnianych trudności w dowodzeniu, efekt ten najczęściej doprowadza do zatrzymania natarcia. Wystawia atakującego na skoncentrowany ogień artylerii przeciwnika, jednocześnie poważnie ograniczając jakiekolwiek manewr zaradczy. Tak samo atakujący musi położyć większy nacisk na ogień pośredni. Niestety efekt ten ogranicza także samego obrońcę, poważnie zmniejszając zakres manewru jego i jednostek pomocniczych.

III.Charakterystyka działań w terenie zabudowanym.

Sama decyzja, jakiejkolwiek ze stron, prowadzenia działań wojennych w terenie zabudowanym musi prowadzić do częściowego lub całkowitego zniszczenia ośrodka zurbanizowanego, znacznych strat wśród ludności cywilnej oraz w siłach i środkach walczących stron. Z powyższych względów, głównie politycznych i etycznych, na dowodzących obiema stronami mogą zostać nałożone restrykcje co do wykorzystania środków ogniowych, możliwości manewru itd. Dodatkowo, obowiązek wsparcia żywnością ludności cywilnej, kwestie bezpieczeństwa jeżeli ta jest wrogo nastawiona oraz ochrona niektórych obiektów przed zniszczeniem może pochłonąć duże siły i zapasy.

W rozwiniętej fazie walk w terenie zurbanizowanym obie strony mają jednakowo ograniczone możliwości manewru taktycznego, jednak na samym początku operacji, obrońca ma ogromną przewagę znajomości terenu, do czego często może dochodzić jego przygotowanie do obrony. Dowodzący obiema stronami muszą liczyć się z różnorodnością problemów, związanych z walką, w praktycznie każdym terenie (otwarty, skomasowana zabudowa, tereny przemysłowe itp.) co w znacznej mierze komplikuje sztukę dowodzenia. Siły te potrzebują, zróżnicowane środki wsparcia, w różnej mierze zużywają zapasy oraz co najważniejsze możliwość dostarczania takowych może być bardzo ograniczona (teren o skomasowanej zabudowie).

Odwrotnie niż w terenie otwartym, walka w terenie zabudowanym wymaga ekstensywnego użycia piechoty, wspartej innymi rodzajami broni. Efektywność użycia uzbrojenia cieżkiego, jak czołgi czy lotnictwo wsparcia pola walki znacznie spada w ośrodkach zurbanizowanych. Podobnie dzieje się z bronią średniego i małego kalibru, broń indywidualna piechoty zaczyna odgrywać tu decydującą rolę, jednocześnie do efektywnego rażenia celów zużywa się znacznie większe ilości amunicji. Możliwości kierowania ogniem pośrednim są znacznie obniżone ze względu trudności rozpoznania środkami, zarówno optoelektronicznymi jak i wzrokowymi. Widocznośc z reguły nie przekracza 1200m.

Normalnie, na przedpolach terenu zurbanizowanego, dowódca ma możliwość wykorzystania pełnego manewru podejścia, jednak w miarę zagęszczania się zabudowań, drogi podejściowe mają tendencje do łączenia się, zaś ich komasowanie prowadzi do wspomnianych wyżej efektów. Jednostki zmechanizowane ograniczone są do dróg, podczas, gdy siły spieszone korzystają z naturalnych oraz stworzonych przez człowieka obiektów dla ukrycia i zabezpieczenia swojego ruchu.

Łącznośc jest znacznie ograniczona, przenośne zestawy UHF mają zredukowany zasięg ze względu na duże tłumienie terenu i intereferencje.

Także specyfika samych walk w terenie zurbanizowanym jest inna niż w otwartym. Walki z reguły są bardzo gwałtowne, najczęściej prowadzone na szczeblu plutonu/ kompanii, bardziej "kontaktowe" co negatywnie odbija się na morale żolnierzy. Zwiekszone są straty poniesione w wyniku "ognia własnego". Inaczej niż w terenie otwartym, podczas batalii miejskiej może nie wystąpić efekt przełamania, czy uzyskania przez przeciwnika decydującej przewagi w wyniku korzystnego manewru taktycznego. Walki w terenie zurbanizowanym kładą szczególny nacisk na indywidualne wyszkolenie żołnierza.

Jak dowiódły tego wszystkie dotychczasowe konflikty, walki w terenie zurbanizowanym potrafią być koszmarem nawet najlepiej wyposażonych i wyszkolonych armii.

---