„Odrzucenie skargi z powodu nieuzupełnienia w wyznaczonym terminie braków formalnych skargi w świetle orzecznictwa sądów administracyjnych”
Przesłanki odrzucenia skargi wnoszonej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego zawarte są w art. 58 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.) - p.p.s.a. Według tego przepisu sąd odrzuca skargę: jeżeli sprawa nie należy do właściwości sądu administracyjnego; wniesioną po upływie terminu do jej wniesienia; gdy nie uzupełniono w wyznaczonym terminie braków formalnych skargi; jeżeli sprawa objęta skargą pomiędzy tymi samymi stronami jest w toku lub została już prawomocnie osądzona; jeżeli jednak ze stron nie ma zdolności procesowej albo jeżeli skarżący nie ma zdolności procesowej, a nie działa za niego przedstawiciel ustawowy albo jeżeli w składzie organów jednostki organizacyjnej będącej stroną skarżącą zachodzą braki uniemożliwiające jej działanie oraz jeżeli z innych przyczyn wniesienie skargi jest niedopuszczalne. Treść tego artykułu dowodzi, że katalog przyczyn odrzucenia skargi nie jest zamknięty (pkt 6 wymienia inne przyczyny niedopuszczalności wniesienia skargi). W niniejszej pracy chciałabym przedstawić orzecznictwo dotyczące odrzucenia skargi z powodu nieuzupełnienia braków formalnych w wyznaczonym terminie.
Każde pismo procesowe musi odpowiadać warunkom określonym przepisami prawa. Od tego bowiem zależy, czy wywoła ono skutek pożądany przez stronę. Skarga do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego nie jest tylko zwykłym pismem strony, a pismem kwalifikowanym zawierającym dodatkowe elementy. Ustawodawca określił je w
art. 57 p.p.s.a. Wniesiona skarga, aby mogła skutecznie wszcząć postępowanie sądowe, powinna zawierać wszystkie przypisane jej elementy, na które składają się: 1) oznaczenie sądu, do którego jest skierowane, imię i nazwisko lub nazwę stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników; 2) oznaczenie rodzaju pisma; 3) osnowę wniosku lub oświadczenia; 4) podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika; 5) wymienienie załączników; 6) gdy pismo strony jest pierwszym pismem w sprawie, powinno ponadto zawierać oznaczenie miejsca zamieszkania, a w razie jego braku - adresu doręczeń, lub siedziby stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników oraz przedmiotu sprawy, pisma zaś dalsze - sygnaturę akt; 7) wskazanie zaskarżonej decyzji, postanowienia, innego aktu lub czynności; 8) oznaczenie organu, którego działania lub bezczynności dotyczy skarga; 9) określenie naruszenia prawa lub interesu prawnego. Do skargi powinno być również dołączone pełnomocnictwo, jeśli do sprawy wstępuje pełnomocnik (art. 46 § 3).
Niejednokrotnie zdarza się jednak, że skarga zawiera braki formalne, co uniemożliwia jej nadanie biegu. Art. 58 § 1 pkt 3 stanowi, że sąd odrzuca skargę, która nie została uzupełniona w wyznaczonym terminie. Regulacja ta wskazuje, że skarżący powinien zostać wezwany do sądu do uzupełnienia lub usunięcia takiego braku
(art. 49 § 1). Nieuzupełnienie braku w terminie 7 dni przy pouczeniu o skutkach takiego zachowania prowadzić powinno do odrzucenia skargi (co sąd czyni postanowieniem na posiedzeniu niejawnym). Skutek taki może nastąpić tylko przy wyraźnym określeniu rygoru niedostosowania się strony do wezwania. Taki sposób wykładni art. 58 § 1 pkt 3 p.p.s.a. prowadzi do wniosku, że podstawą odrzucenia skargi może być każde uchybienie formalne skargi, jeżeli nie zostało usunięte w 7-mio dniowym terminie wyznaczonym wezwaniem sądu. Na postanowienie sądu o odrzuceniu skargi, jako postanowieniu kończącym postępowanie w sprawie, przysługuje skarga kasacyjna do Naczelnego Sądu Administracyjnego (art. 173).
Jak wynika z postanowienia Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z 10 września 2007 r.: „niezbędne elementy skargi zawarto w dyspozycji
art. 57 § 1 w zw. z art. 46 oraz art. 215 § 1 p.p.s.a. Skarga pozbawiona choćby jednego z wymienionych elementów uniemożliwia rozpoznanie sprawy. Skutek procesowy w postaci odrzucenia wadliwie skonstruowanej skargi może jednak nastąpić dopiero po uprzednim, bezskutecznym wezwaniu wnoszącego skargę do uzupełnienia stwierdzonych braków skargi” (postanowienie WSA Wrocław z 10.09.2007 I SA/Wr 1209/07 Legalis). Sąd jest zatem uprawniony do odrzucenia skargi w przypadku nieuzupełnienia któregokolwiek z braków skargi - postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku z 16 stycznia 2007 r. (II SA/Bk 509/06 Legalis).
Bezskuteczny upływ terminu do uzupełnienia braków powoduje tym samym anulowanie wszystkich skutków skargi, jakie zostały spowodowane jej wniesieniem. Wyznaczony do uzupełnienia braków termin nie może być przez sąd przedłużony na wniosek strony (postanowienie WSA Olsztyn z 5.03.2007 I SA/Ol 18/07 Legalis). Siedmiodniowy termin do uzupełnienia braków formalnych jest terminem ustawowym, co oznacza, że nie może być ani skracany, ani przedłużany. W sytuacji, gdy strona nie uzupełni w tym terminie braków formalnych skargi, sąd zobowiązany jest do odrzucenia skargi (wyrok NSA (N) z 20.12.2006 I FSK 29/06 Przegląd Orzecznictwa Podatkowego 2007/5/69/453).
Odrzucenie skargi może powodować brak dokumentu pełnomocnictwa - co wynika z postanowienia Naczelnego Sądu Administracyjnego (N) z 23.01.2008 (II GSK 361/07 Legalis): „niezłożenie przez radcę prawnego działającego w imieniu osoby fizycznej, pełnomocnictwa, z którego treści wynika umocowanie do reprezentowania jej w postępowaniu sądowo administracyjnym stanowi brak formalny skargi, który podlega uzupełnieniu w trybie określonym w art. 49 p.p.s.a., a którego nieuzupełnienie w terminie może powodować odrzucenie skargi na podstawie art. 58 § 1 pkt 3 wskazanej ustawy”. Ponadto tymczasowe dopuszczenie pełnomocnika z możliwością zatwierdzenia czynności przez stronę nie może być stosowane zamiast lub obok wezwania pełnomocnika do uzupełnienia braku formalnego skargi, tj. złożenia pełnomocnictwa (postanowienie NSA (N) z 29.10.2007 I FSK 906/07 Legalis). Powoływanie się autora skargi kasacyjnej na pełnomocnictwo udzielone przez dwóch członków zarządu spółki z tej samej daty i o analogicznym zakresie upoważnienia, jak pełnomocnictwo uznane za wymagające uzupełnienia przez sąd I instancji nie może zostać uznane za odpowiednie w sytuacji, gdy nie zostało ono dołączone do akt sprawy ani wraz ze złożoną skargą, ani na wezwanie o uzupełnienie braków formalnych skargi (postanowienie NSA (N) z 17.10.2007 I FSK 903/07 Legalis).
Odrzucenie skargi tylko z tego powodu, że pełnomocnik nie złożył w wyznaczonym terminie pełnomocnictwa, w sposób ewidentny pozbawia stronę możności obrony swych praw przed sądem, co skutkuje nieważnością postępowania sądowego (art. 183 § 2 pkt 5 p.p.s.a.). W postępowaniu przed sądem administracyjnym I instancji na żadnym jego etapie nie obowiązuje przymus prawny ustawienia pełnomocnika. Jeżeli osoba, która powołując się na udzielone jej pełnomocnictwo, sporządziła i podpisała skargę sądowodministracyjną, pełnomocnictwa tego w wyznaczonym terminie nie przedstawia, zachodzi wówczas sytuacja braku podpisania skargi. Podpis osoby, która nie przedstawiła pełnomocnictwa, nie stanowi podpisania skargi. Brak podpisu jest wadą formalną skargi w rozumieniu art. 57 § 1 i uzasadnia wezwanie do jego usunięcia na podstawie art. 49 § 1 p.p.s.a. Odrzucenie skargi z powodu nieuzupełnienia braku formalnego w postaci podpisu strony następuje dopiero wówczas, gdy nie uzupełniono go w terminie, pomimo prawidłowego wezwania do jego usunięcia. Zatem w przypadku, gdy osoba powołująca się na niezałączone do skargi pełnomocnictwo nie odpowie na wezwanie sądu o przedłożenie pełnomocnictwa, sąd winien zwrócić się do strony z wezwaniem do podpisania skargi (postanowienie NSA (N) z 5.06.2007 II FSK 708/06 Legalis). Od obowiązku dołączenia pełnomocnictwa, jeżeli pismo wnosi pełnomocnik, który przedtem nie złożył pełnomocnictwa, nie zwalnia fakt, że pełnomocnictwo zostało złożone w innym postępowaniu administracyjnym. W takiej sytuacji obowiązkiem pełnomocnika jest dołączenie drugiego jego egzemplarza albo sporządzenie uwierzytelnionego odpisu pełnomocnictwa z dokumentu znajdującego się w aktach administracyjnych. W takim przypadku Wojewódzki Sąd Administracyjny po stwierdzeniu braku dołączonego do skargi pełnomocnictwa winien z urzędu uwzględnić fakt, że w aktach sprawy administracyjnej znajduje się pełnomocnictwo obejmujące możliwość występowania pełnomocnika w imieniu skarżących również przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym oraz Naczelnym Sądem Administracyjnym i wezwać pełnomocnika konkretnie o uwierzytelniony odpis tego pełnomocnictwa.
Przepis art. 37 § 1 p.p.s.a. rozróżnia bowiem pełnomocnictwo od uwierzytelnionego jego odpisu, przewidując alternatywnie możliwość dołączenia do akt sprawy pełnomocnictwa lub uwierzytelnionego odpisu pełnomocnictwa. Przed wykonaniem tej czynności i bezskutecznym upływem terminu do uzupełnienia braku formalnego, odrzucenie skargi należy uznać za przedwczesne i uczynione z naruszeniem art. 58 § 1 pkt 3.
Powodem odrzucenia skargi może być również nieprecyzyjne oznaczenie zaskarżonego aktu, które stanowi niewątpliwie brak formalny pisma procesowego (postanowienie NSA (N) z 9.11.2007 I OSK 1629/07 Legalis). Brak wpisu sądowego oraz brak uzupełnienia wpisu sądowego od skargi w terminie wyznaczonym przez sąd także uzasadnia odrzucenie skargi (postanowienie WSA Białystok z 13.12.2005 I SA/Bk 356/05 i 349/05 Legalis).
Również brak podpisu stanowi brak formalny i jako nieuzupełniony w terminie skutkuje odrzuceniem skargi - „jeżeli po otrzymaniu uwierzytelnionego tłumaczenia odpisu z rejestru sądowego i po zapoznaniu się z jego treścią sąd stwierdza jednoznacznie, iż skarga nie została podpisana przez osoby do tego uprawnione, co jako brak formalny powinno być uzupełnione w wyznaczonym terminie, sąd ten zobowiązany jest wystosować do strony wezwanie o podpisanie skargi przez osoby do tego uprawnione i dopiero po bezskutecznym upływie zakreślonego terminu skargę odrzucić”
- postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego (N) z 27 października 2005 r.
(I FSK 378/05 Legalis). Natomiast skargę podpisaną w imieniu skarżącego przez osobę, która nie może go reprezentować (np. kuzyna) można odrzucić dopiero wówczas, gdy nie zatwierdzi tej czynności swoim podpisem skarżący, po prawidłowym wezwaniu go do takiego działania (wyrok NSA (N) z 17.06.2005 I FSK 20/05 Legalis).
Jednakże warunkiem poprawnego zastosowania art. 58 § 1 pkt 3 p.p.s.a. jest prawidłowe sformułowanie wezwania do usunięcia stwierdzonego braku formalnego skargi. Poprzestanie na lakonicznym określeniu, skierowanym do strony, która nie była reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika oznacza, że wezwanie do usunięcia braku formalnego sformułowano wadliwie i jako takie nie może wywołać skutku w postaci odrzucenia skargi (postanowienie NSA (N) z 2.10.2007 I GSK 2348/06 Legalis). Termin do usunięcia braków formalnych powinien być wyraźnie wskazany w wezwaniu sądu (postanowienie NSA (N) z 18.05.2006 I FSK 389/05 Legalis). Potwierdza to wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 12 stycznia 2005 r. (GSK 942/04 Legalis): „wadliwe wezwanie sądu do uiszczenia wpisu sądowego - skierowane do osoby, która nie została jeszcze ustanowiona pełnomocnikiem strony do występowania przed Naczelnym Sądem Administracyjnym nie może odnieść skutków prawnych wynikających z art. 220 § 1 i 3 w zw. z art. 58 § 1 pkt 3 p.p.s.a.”.
4