VII. Skargi kierowane do sądów unijnych (przedmiot skargi, podmioty uprawnione do wniesienia skargi, podmioty pozwane, zarzuty, skutki wyroku, ewentualnie również procedura poprzedzająca wydanie wyroku)
Zasadniczo akt II filaru nie może być zaskarżony.
Legitymacja procesowa:
czynna - Art. 263 wskazuje podmioty, które mogą wnieść skargę:
tzw. podmioty uprzywilejowane do których zaliczamy państwa członkowskie, Radę i Parlament Europejski. Te podmioty mogą wnosić skargę na każdy akt (wiążący i zmierzający do wywołania skutków prawnych), nie ma to znaczenia czy to jest akt indywidualny czy generalny, czy jest to decyzja czy rozporządzenie. Uprzywilejowanie polega na tym, że mogą wnosić skargę na wszelkiego rodzaju akty,
trybunał obrachunkowy, europejski bank centralny oraz komitet regionów - one mogą wnieść skargę tylko w celu ochrony własnych kompetencji,
osoby fizyczne i prawne - każda osoba fizyczna i prawna nawet spoza UE. W tej kategorii mieszczą się inne państwa (spoza Unii), ale nie jako podmiot uprzywilejowany. Również części składowe państw jeśli posiadają osobowość prawną mogą wnosić skargi - ale nie jako podmiot uprzywilejowany. Osoby fizyczne i prawne mogą wnosić skargi, ale w węższym zakresie niż podmioty uprzywilejowane.
Bierna - Skargi wnosi się przeciwko temu organowi, który jest autorem aktu, jeśli jest ich więcej niż jeden, skarga jest kierowana przeciwko obu podmiotom. Mogą być kierowane przeciwko niektórym agencjom unijnym, które też mogą wydawać decyzje wiążące.
Jakie akty mogą być zaskarżone przez osobę fizyczną lub prawną?
- takie, których osoba fizyczna jest adresatem.
- takie, które dotyczą jednostki bezpośrednio i indywidualnie mogą zostać przez nią zaskarżone. Oba te wymogi muszą być spełnione łącznie.
- akty regulacyjne które dotyczą skarżącego bezpośrednio, akty regulacyjne, które nie wymagają wydawania środków wykonawczych. Trudno określić co to są za akty regulacyjne.
Akty które dotyczą skarżącego bezpośrednio - jeżeli wywołuje bezpośrednio wpływ na sytuację prawną jednostki, a więc np. aktem który w zasadnie nie dotyczyłby osoby fizycznej bezpośrednio - dyrektywa. Bezpośrednio danej osoby może dotyczyć akt który jest kierowany do innej osoby (to inną osobą zazwyczaj będą państwa członkowskie albo władza publiczna), jeżeli ten akt nie pozostania swojemu adresatowi żadnej uznaniowości, nakazuje państwu członkowskiemu wykonanie go, co ma mieć charakter automatyczny.
Akty które dotyczą skarżącego w sposób indywidualny - następuje to w 2 sytuacjach:
albo jeżeli ten akt ma wpływ na sytuację skarżącego w związku ze szczególnymi cechami, które skarżący posiada, albo skarżący znajduje się w szczególnej sytuacji (np. rozporządzenie o charakterze antydumpingowym, rozporządzenie o zamrożeniu środków finansowych). /rozporządzenie co do zasady ma charakter generalny/.
Termin na wniesienie skargi:
- wynosi 2 miesiące, dodaje się 10 dni ze względu na odległości. Jak one są liczone?
- jeżeli akt jest publikowany w dzienniku urzędowym UE, to 2 miesiące i 10 dni liczą się od dnia publikacji, plus 14 dni, /publikowane są rozporządzenia, dyrektywy a także decyzje, które nie mają indywidualnego adresata - jest ona obowiązkowa/
- akt podlega notyfikacji /doręczeniu/ adresatowi, np. indywidualne decyzje dotyczące państw członkowskich. Termin wynosi 2 miesiące i 10 dni od dnia doręczenia,
- 2 miesiące od powzięcia przez skarżącego wiadomości o treści aktu - gdy akt nie jest publikowany ani nie jest doręczany skarżącemu, bo nie jest adresatem; chodzi o takie sytuacje, gdy decyzja jest kierowana do jednej osoby, a ona dotyczy bezpośrednio i indywidualne drugiej.
Skarga wpływa do sądu. Samo wpłynięcie skargi nie wpływa na zawieszanie aktu. Akt obowiązuje i podlega wykonaniu co do zasady. Wyjątkowo może być tak, że na wiosek strony Trybunał Sprawiedliwości na czas trwania postępowania może zawiesić wykonanie tego aktu, w przypadku gdyby powstała nieodwracalna szkoda.
Podstawy unieważnienia - art. 263 wymienia kilka podstaw unieważnienia aktu:
1. brak kompetencji,
2. naruszenie istotnego wymogu proceduralnego
3. naruszenie Traktatu
4. naruszenie jakiejkolwiek normy prawnej związanej ze stosowaniem Traktatu
5. nadużycie władzy.
1 i 2 jako tzw. podstawy formalne mogą być uwzględnione przez Trybunał Sprawiedliwości z urzędu
Brak kompetencji można rozpatrywać w 2 płaszczyznach. 1 etap to badanie czy UE może wydawać akty dot. danej problematyki. Jeśli nie - to akt jest nieważny.
Czy Unia kompetencje do wydawania aktu?
Czy dana instytucja posiada kompetencję do wydawania aktu?
Naruszenie istotnego wymogu proceduralnego nie ma def. W niektórych sprawach można przyjąć, że w/w naruszenie to takie naruszenie które może mieć wpływ na treść aktu. Eliminacja 1 dowodu wpłynie na unieważnienie. Eliminacja 1 z 10 wymogów nie będzie miało znaczenie na treść aktu. Brak danej konsultacji z organem, choćby sama opinio była niewiążąca, brak uzasadnienia aktu, naruszenie prawa do obrony w postępowaniu administracyjnym, brak podstawy wskazania aktu.
Naruszenie jakiejkolwiek normy prawnej związanej z zastosowaniem Traktatu - to będzie przede wszystkim prawo wtórne /dyrektywy, rozporządzenia, decyzje/, umowy międzynarodowe zawierane przez UE, prawo międzynarodowe wiążące UE, zwyczaj, przede wszystkim zasady ogólne prawa wspólnotowego, które nie zostały zawarte w aktach prawnych. Reguły prawne związane ze stosowaniem Traktatu - trafiły do prawa unijnego poprzez orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości.
Nadużycie władzy - przyjmuje się że z nadużyciem władzy mamy wówczas, jeżeli dany akt został wydany wyłączne lub przede wszystkim w celu innym niż oficjalnie w tym akcie wskazano.
Skutki wyroków
- wyrok może mieć charakter oddalający - akt pozostaje w moc, akt nie może ponownie zostać zaskarżony z wykorzystaniem tych zarzutów, które zostały przez Trybunał Sprawiedliwości rozpatrzone /może zostać zaskarżony ale z nowymi zarzutami/;
- wyrok stwierdzający naruszenie - konsekwencją jest unieważnienie aktu, do momentu kiedy akt nie zostanie uchylony, to dany akt obowiązuje /domniemanie ważności aktu wspólnotowego/. Samo zaskarżenie aktu nie powoduje zawieszenia jego wykonania, chyba że TS na wniosek strony uzna, że należy zawiesić wykonanie aktu. Jeśli akt zostanie unieważniony, to nieważność rozciąga się aż do momentu wydania aktu, momentu wejścia w życie aktu. Wszystkie skutki prawne które powstały na mocy aktu, są nieważne. Wyrok wywiera skutek w odniesieniu do wszystkich /ergaomnes/, a nie tylko pomiędzy stronami. Będzie on wyeliminowany z obrotu prawnego. Trybunał może orzekać w granicach żądania strony.
Akt może być unieważniony albo w całości albo w części (dopuszczalne jest unieważnienie tylko tej części aktu prawnego o ile tą część da się oddzielić od aktu, nie zmieniającego jego istoty). Gdy ta część jest istotna dla całego aktu, to wówczas unieważnia się cały akt.
Trybunał może orzec że mimo unieważnia aktu, to pewne skutki powstałe na mocy aktu, pozostają w mocy.
Kontrola kompetencji uznaniowych - to jest ona ograniczona, nie wynika ono z przepisów Traktatu tylko z podejścia Trybunału Sprawiedliwości. Trybunał będzie ingerował, gdy wystąpi oczywisty błąd.
Jurysdykcja nieograniczona - rozporządzenia mogą przewidywać kompetencje dla dengo organu, kompetencje do nakładania grzywien za naruszenie prawa wspólnotowego. Jeżeli rozporządzenie przyznaje kompetencje do wydawania grzywien, to takie rozporządzenie może przewidywać nieograniczoną jurysdykcję w zakresie tych grzywien. Traktat używa to nieograniczone prawo stosowania. Jest ona nieograniczona nie tylko do kontroli legalności, a bada całość sprawy, zasadność nałożenia grzywien. Trybunał może uchylić, zmniejszyć lub powyższych grzywnę.
Skarga na brak wydania aktu - art. 265
Przedmiotem skargi jest zaniechanie instytucji organu /zaniechanie działania/, działanie podlegające na braku wydania czynności.
Skargę można wnieść przeciwko instytucji od której domagamy się wydania aktu, p-ko Parlamentowi, Radzie Europejskiej, Radzie UE, Komisji, Europejskiemu Bankowi Centralnemu a także innym jednostkom organizacyjnym UE.
Skargę mogą wnieść:
- podmioty uprzywilejowane - państwa członkowskie oraz instytucje
- podmioty nieuprzywilejowane - to osoby fizyczne i prawne
Brak uprzywilejowania osób fizycznych lub prawnych polega na tym, że te osoby mogą wnieść skargę w przypadku braku aktu, który miałby być do nich skierowany, jeżeli miał to być akt o charakterze wiążącym.
Procedura
Zanim skarga będzie wniesiona do TS, skarżący musi wezwać instytucję do wydania tego aktu. Jeżeli to zrobi, to organ ma 2 miesiące na to, aby zająć stanowisko w tej sprawie. Dopiero w ciągu 2 miesięcy organ nie zajmie stanowiska, można wnieść skargę na bezczynność. Jeżeli organ zajmie stanowisko to skarga na bezczynność nie przysługuje. Jeśli instytucja odmawia wydania decyzji, to możemy wnieść skargę na odmowę wydania decyzji.
Skutki wyroków
TS może stwierdzić, czy ta bezczynność stanowiła naruszenie Traktatu czy nie. Jeśli instytucja nie była uprawniona do wydania aktu, to TS stwierdzi, że nei doszło do naruszenia prawa.
Odpowiedzialność odszkodowawcza UE
Art. 268 mówi, ze sądami właściwymi dla rozstrzygania tego rodzaju sporu są sądy wspólnotowe. Spory związane z umowami - są rozstrzygane przez sądy krajowe. Ten art. odsyła nas do 340 akapit 2 - mówi, że Unia powinna naprawić szkody wyrządzone działaniem instytucji czy jej funkcjonariuszy. Naprawienie szkody powinno się odbyć na podstawie zasad ogólnych.
Przesłanki odpowiedzialności:
- bezprawne zachowanie ze strony Unii, instytucji czy funkcjonariusza
- szkoda
- związek przyczynowy między bezprawnym zachowaniem a szkodą poniesioną przez skarżącego.
Bezprawne zachowanie - jeśli instytucja nie posiada marginesu uznania - to wystarczy zwykłe naruszenie. Jeżeli przepis przyznaje instytucji szeroki margines uznania, to nie każde naruszenie prawa będzie powodowało odpowiedzialność odszkodowawczą, tylko wystarczy poważne naruszenie będzie stanowiło o odpowiedzialności odszkodowawczej. Skarga ma charakter autonomiczny.
Nie tylko wydanie aktu czy brak wydania aktu może stanowią postawę odszkodowania, ale każde inne postępowanie /delikty/, czyny niedozwolone.
Odszkodowanie obejmuje rzeczywistą szkoda i utracone korzyści. Odszkodowanie obejmuje zadośćuczynienie za doznane krzywdy.
Termin na wniesienie skargi wynosi 5 lat od zdarzenia. Wynika ze statutu TS.