ĆWICZENIE 1
POŁOŻENIE I GRANICE POLSKI
Skrajne punkty Polski
Jastrzębia Góra (54° 50' N, 18° 12' E)
szerokość geograficzna:
60' - 8,8 cm 55° 00' N - 10' = 54° 50' N
x - 1,4 cm
___________
x = 10'
długość geograficzna:
60' - 6,75cm 18° 00' E + 12' = 18° 12' E
x - 0,9 cm
___________
x = 12'
Szczyt Opołonek (49° 00' N, 22° 53' E)
szerokość geograficzna: 49° 00' N
długość geograficzna:
60' - 5,8 cm 23° 00' E - 07' = 22° 53' E
x - 0,7 cm
___________
x = 07'
kolano Odry na zachód od Cedyni (52° 51' N, 14° 08' E)
szerokość geograficzna:
60' - 8,8 cm 53° 00' N - 09' = 52° 51' N
x - 1,3 cm
___________
x = 09'
długość geograficzna
60' - 5,35 cm 14° 00' E + 08' = 14° 08' E
x - 0,7 cm
___________
x = 08'
kolano Bugu na wschód od Strzyżyna i Horodła (50° 52' N, 24° 09' E)
szerokość geograficzna:
60' - 8,8 cm 51° 00' N - 08' = 50° 52' N
x - 1,15 cm
___________
x = 08'
długość geograficzna
60' - 5,6 cm 24° 00' E + 09' = 24° 09' E
x - 0,8 cm
___________
x = 09'
2) rozciągłość południkowa: 648, 7 km 54° 50' N - 49° 00' N = 5° 50'
5° x 111,2 km = 556 km 556 km + 92,7 km = 648,7 km
60' - 111,2 km
50' - x
____________
x = 92,7 km
3) rozciągłość równoleżnikowa: 24° 09' E -14° 08' E = 10° 01'
Skala 1 : 2 500 000 27,6 cm x 25 km = 690 km
1 cm - 2 500 000 cm
1 cm - 25 km
4) Konsekwencje rozciągłości południkowej i równoleżnikowej
a) konsekwencje rozciągłości południkowej
Jedną z konsekwencji rozciągłości południkowej jest różnica wysokości słońca nad horyzontem i długości dnia w różnych miejscach, a w związku z tym także rożna ilość energii słonecznej docierającej do powierzchni ziemi. Latem na północy Polski dzień jest dłuższy o około godzinę, natomiast w zimie o około godzinę krótszy. Ilość energii cieplnej dopływającej do powierzchni ziemi zależy od kąta padania promieni, który na południu jest większy o 5° 50'. Jednakże ta rozciągłość jest na tyle mała, że ilość ciepła docierającego do powierzchni ziemi na północy i na południu Polski jest w zasadzie taka sama.
b) konsekwencje rozciągłości równoleżnikowej
Konsekwencją rozciągłości równoleżnikowej jest między innymi rosnący z zachodu na wschód kontynentalizm klimatu. Roczna amplituda temperatur rośnie ku wschodowi, a maleje ku zachodowi. W związku z tym Polska leży w strefie klimatu umiarkowanego chłodnego przejściowego. Z klimatem związane są także obszary i granice występowania niektórych gatunków roślin. Oprócz różnic klimatycznych jedną z konsekwencji rozciągłości równoleżnikowej są różnice czasu miejscowego, które dochodzą do 40 minut, gdyż na wschodnich krańcach Polski Słońce wschodzi i zachodzi około 40 minut wcześniej. Jednakże w Polsce czasem urzędowym jest czas środkowoeuropejski
i wschodnioeuropejski.
5) Przebieg granic Polski
a) granica zachodnia
Zachodnia granica Polski z Niemcami zaczyna się na północnym brzegu wyspy Uznam około 5 km na zachód od ujścia Świny do Bałtyku, skąd biegnie na zachód od Świnoujścia, przecinając Zalew Szczeciński i zatokę Warpno, wchodząc na ląd na jej południowym brzegu. Dalej biegnie ku południowemu wschodowi i na północ od Gryfina osiąga zachodnie ramię Odry. Następnie biegnie korytem Odry w górę rzeki, aż do ujścia do niej Nysy Łużyckiej i dalej jej korytem dociera do miasta Żytawa. Długość granicy
z Niemcami wynosi 460 km.
b) granica południowa
Granica z Czechami zaczyna się nad Nysą Łużycką na południe od miasta Żytawa. Następnie biegnie w kierunku wschodnim, a potem północnym pozostawiając w Polsce tzw. „worek żytawski” z miejscowościami Turoszów i Bogatynia. Dalej od miasta Zawidowa granica biegnie w kierunku południowo - wschodnim i najpierw przecina Góry Izerskie, a następnie wkracza na obszar górnego dorzecza Izery. Od przełęczy Szklarskiej wiedzie wododziałowym grzbietem Karkonoszy. Dalej biegnie przez Lasocki Grzbiet, Bramę Lubawską, Góry Kamienne i przecina w poprzek dolinę Ścinawki i Góry Stołowe. Następnie obejmuje miasta Kudowę i Lewin, po czym przecina północną część Gór Orlickich i wkracza w dolinę Orlicy pomiędzy Górami Orlickimi po stronie czeskiej
i Bystrzyckimi po stronie polskiej. Na południe od miejscowości Międzylesie granica ponownie wkracza na dział wodny i skręca ku północnemu wschodowi na Masyw Śnieżnika. Potem zmienia kierunek na północno - zachodni i grzbietami Gór Bialskich
i Złotych dochodzi w okolice miejscowości Złoty Stok. Następnie granica schodzi
w dorzecze Nysy Kłodzkiej i zakręca ku południowemu wschodowi w kierunku Głuchołaz i Racławic Śląskich. Dalej po stronie czeskiej otacza miejscowość Osoblaha
i kieruje się na południe w dolinę Opawy, którą biegnie pobliże miasta Opawa. Następnie skręca na północ do Raciborza i naprzeciw Bohumina dociera do Odry. Następnie od ujścia Olzy biegnie w górę jej doliną do miasta granicznego Cieszyna, a dalej Beskidami Zachodnimi przez Czantorię i Stożek, zostawiając w Polsce źródła Olzy i wieś Istebna. Granica ze Słowacją zaczyna się nieco na zachód od Zwardonia skąd wododziałowym grzbietem Beskidów Zachodnich biegnie przez Wielką Raczę oraz Pilsko, zostawiając ten szczyt po stronie Słowackiej. Potem ze szczytu Babiej Góry kieruje się na południe
i przecina dolinę Czarnej Orawy pozostawiając po stronie polskiej miejscowość Chyżne
i na zachód od Czarnego Dunajca ponownie dociera do działu wodnego bałtycko - czarnomorskiego, którym dochodzi przez szczyt Wołowca do głównego grzbietu Tatr, których północne stoki znajdują się w granicach Polski. Dalej w swym biegu granica od szczytu Rysy schodzi w Dolinę Białki, przecinając Zamagurze Spiskie i koło Nidzicy dociera do Dunajca. Biegnąc jego nurtem przecina Pieniny i poprzez Wysokie Skałki dociera do doliny Popradu trochę powyżej Piwnicznej. Z tego miejsca biegnie korytem rzeki przez Muszynę i dalej na wschód po raz kolejny działem wodnym przez przełęcze: Tylicką, Dukielską i Łupkowską, za którą następuje zmiana kierunku biegu granicy ze wschodniego na południowo-wschodni. Dalej granica opuszcza Beskidy Zachodnie, wkraczając na pasma Bieszczadów i kończąc swój bieg na szczycie Krzemieniec, gdzie zaczyna się granica z Ukrainą. Ogólna długość granicy południowej wynosi 1329 km
(w tym 790 z Czechami i 539 ze Słowacją).
granica wschodnia
Granica z Ukrainą prowadzi od szczytu Krzemieniec biegnie w kierunku południowo - wschodnim głównym grzbietem Bieszczadów aż do szczytu Pieniaszowskiej nad Przełęczą Użocką, a następnie wkracza w dolinę Sanu i dociera w okolice Lutowisk. Dalej granica biegnie w kierunku północno - wschodnim, żeby na południe od Przemyśla opuścić Karpaty i przeciąć wschodni kraniec Kotliny Sandomierskiej oraz pasmo Roztocza i dotrzeć do koryta Bugu na południowy wschód od Hrubieszowa. Stamtąd wzdłuż Bugu dociera do okolic Włodawy, gdzie zaczyna się granica
z Białorusią, która biegnie korytem rzeki aż po Janów Podlaski. Stamtąd zmienia kierunek na północno - wschodni, a w okolicach Białowieży, przecinając Puszczę Białowieską, zmienia się na północny z lekkim odchyleniem ku zachodowi. Granica
z Litwą zaczyna się po przekroczeniu rzeki Czarna Hańcza. Następnie granica zatacza łuk od Berżnik na Wiżajny, gdzie na północ od jeziora Hańcza dociera do granicy
z Rosją. Wschodnia granica ma długość 1048 km (w tym 529 km z Ukrainą, 416 km
z Białorusią, 103 km z Litwą)
granica północna
Granica z Rosją ciągnie się na północ od miejscowości Gołdap, Banie Mazurskie, Węgorzewo, Sępopol, Górowo Iławieckie i Braniewo, aż do Zalewu Wiślanego, osiągając go w okolicach Braniewa przy ujściu Pasłęki. Na Mierzei Wiślanej łączy się z granicą morską, która ciągnie się wzdłuż Półwyspu Helskiego i reszty wybrzeża aż do wyspy Uznam. Północna granica ma długość 998 km (w tym 210 km z Rosją, a 788 km to linia brzegowa Bałtyku).
LITERATURA:
Kondracki Jerzy, 1988, Geografia Fizyczna Polski, PWN, Warszawa