Wiktor Hugo, Hernani, czyli honor kastylijski
1. Opatrzona datą: 9 marca 1830 przedmowa- dzieło jest pisane po przedwczesnej śmierci poety, przyjaciela autora, Karola Dovalle'a. Zginął on w pojedynku z dyrektorem teatru, który poczuł się dotknięty krytycznym artykułem Dovalle'a.
*romantyzm(...)nie jest niczym innym(..)jak liberalizmem w literaturze- wszystko powinno zmierzać do wolności, Hugo postuluje ,,nową poezję''. Zarówno publiczność literacka, jak i ta w teatrach chce, aby poezja miała tę samą tezę, co polityka- tolerancja i wolność. Autor w przedmowie dziękuje publiczności, która dzielnie odpierała wszelkie ,,naloty'' na utwór. Kluczem do zrozumienia utworu jest zbiór hiszpańskich średniowiecznych pieśni narodowych o bohaterach. Są tu nawiązania do Moliera i Corneille'a.
OSOBY: Hernani, Don Karlos( Karol I), Don Ruy Gomez de Silwa, Dona Sol de Silwa, Król czeski, Książę Bawarski, Książę Gotha, Baron Hohenburg, Książę Lutzelburg, Don Sancho, Don Matias, Don Ricardo de Roxas, Don Garci Suarez, Don Francisco, Don Juan de Haro, Don Pedro Guzman de Lara, Don Gil Tellez Giron, Dona Józefa Duarte, Paż, Góral, Dama, I, II, i III Spiskowiec, Spiskowcy Świętej Ligi, górale, panowie, żołnierze, paziowie.
AKT I ,,Król' 'Saragossa. Don Karlos pyta Józefy, czy to prawda, że Dona sol de Silwa, pani Józefy, ma młodego kochanka. Karlos chce ją przyłapać, jak się z nim spotyka, więc przekupia służkę i ta chowa go w szafie. Przybywa Hernani, jej ukochany. Dowiadujemy się, Dona sol de Silwa ma zostać wnet żoną swojego starego stryja, Gomeza de Silwy , księcia Mendosy( blee). Taka jest wola króla. Hernani nienawidzi Don Karlosa, bo wydał niegdyś wyrok śmierci na jego ojca. Hernani przysiągł sobie, że zemści się na synu króla.
Mówi o sobie, że jest biedny i pyta Dony sol de Silwy, czy wyjdzie za Gomeza, czy ucieknie z Hernanim. Ta wybiera ucieczkę, mimo wszystkich związanych z tym konsekwencji. Umawiają się na jutro. Nagle z szafy wyskakuje Karlos. Mówi, że też kocha Donę Sol i proponuje podzielić jej miłość na ich dwóch. Młodzi szykują się do bitwy, wtem wchodzi Książę. Zarzuca młodym, że przyszli go znieważyć. Don Karlos mówi mu, że zmarł jego dziadek, cesarz Niemiec Maksymilian I Habsburg, tron ma objąć książę saski. Gomez mówi, że przecież korona prawowicie należy się Karlosowi, którego nazywa już królem. Wyraża też wiele ciepłych słów o zmarłym. Don Karlos żali się, że papież chce mu odebrać Sycylię, którą uważa za łakomy kąsek.
Dona Sol i Hernani po cichu przypominają, że są umówieni na jutro, Karol radzi Hernaniemu się ulotnić. Ten poprzysięga zemstę na Karolu.
AKT II ,,Bandyta'' Karol rozmawia z Sanchem, Ricardem i Matiasem. Ci stwierdzają, że Hernani to ,,wódz zbójeckiej zgrai''. Pytają, czemu by go nie zabić. Stoją wszyscy pod oknem Dony Sol de Silwy, wypatrując choć jej cienia, który w końcu jest im dane zobaczyć. To podstęp, Karol klaszcze 3 razy w dłonie( na taki znak umówiła się przecież z Hernanim), dziewczyna otwiera okno. Daje się nabrać, schodzi i wpada w ręce króla Karola. On obiecuje jej złote góry i zapewnia o swojej miłości. Ona jednak woli życie skromne, ale z ukochanym. Szamoce się w jego uścisku, w końcu wyrywa mu jego sztylet i mu nim grozi.
Za plecami króla zjawia się Hernani, trzech towarzyszy króla nie dało rady jemu i jego ludziom. Hernani wyzywa króla na pojedynek, ale tamten uświadamia mu, że nie walczy się z królem i Hernani łamie miecz o bruk. Król mu grozi, że zostanie wygnany i ścigany. Tego to nie rusza, daje królowi swój płaszcz, by nie dorwali go jego ludzie i każe królowi odejść.
Hernani uświadamia sobie, że niebawem zostanie stracony i nie chce zabierać ze sobą Dony sol de Silwy. Choć ta jest niesłychanie zdeterminowana.
Rozlega się dźwięk dzwonu, zapalają się światła, słychać krzyki:, ,,śmierć bandycie”, Hernani całuje Donę Sol, dobywa miecz i biegnie do swoich ludzi. Ona kładzie się na ławkę.
AKT III ,,Starzec” Godzina do ślubu Gomeza i Dony Sol. On się cieszy i pyta jej, czy mu przebaczyła, że ją posądził o zdradę. Gomez ubolewa nad tym, że jest już tak stary. Ona stwierdza, że mimo że jest młoda, może umrzeć przed nim. Wchodzi paź, informuje, że przybywa gość i prosi o ugoszczenie. Gomez każe go przyjąć. Paź informuje, że zabito Hernaniego. Słyszy to Dona Sol. Gomez wzywa pielgrzyma- okazuje się nim przebrany Hernani. Zwierza się Gomezowi, że zmierza do Saragossy ujrzeć obraz św. Marii de Pilar.
Wchodzi Dona Sol w ślubnym stroju, wtedy Hernani zrzuca przebranie. Jednak Gomez go zapewnia, że u niego nie stanie mu się nic złego, bo jest jego gościem. Hernani czyni wyrzuty Donie Sol, że dała się przekupić Gomezowi szkatułką klejnotów i że już go nie kocha. Ta zaprzecza, zapewnia go o swej miłości, jest jej przykro, że tak o niej pomyślał. On przeprasza. I radzi, żeby za Gomeza wyszła, bo on nie da jej takiego szczęścia ani bogactwa. Ona uznaje tym samym, że Hernani już jej nie kocha. On znowu przeprasza i uznaje, że najlepiej byłoby razem umrzeć. Padają w objęcia i w tym momencie wchodzi Don Ruy Gomez. Jest wstrząśnięty, że Hernani tak się odpłaca za gościnę. I Dona Sol i Hernani- każde z osobna- klną się, że to ich wina. Nadchodzi król. Gomez chowa Hernaniego we wnęce, którą zakrywa jego portret. Karol zarzuca Gomezowi, że go ukrywa, chce ściąć głowę jednemu lub drugiemu. Żąda, by Gomez wydał Hernaniego, lecz temu się nie godzi zdradzić gościa, byłoby to hańbą. Król stawia warunek- albo więzień, albo Dona Sol. Zabiera ją, a ona po kryjomu bierze ze szkatułki sztylet i chowa go na piersi i wychodzi z Karolem. Na osobności Hernani mówi Gomezowi, że chce ostatni raz ujrzeć Donę Sol, a potem jego życie należy do Gomeza. Jeśli ten będzie chciał jego śmierci, ma zadąć w róg.
AKT IV ,,Grobowiec'' Akcja dzieje się w podziemiach grobowca Karola Wielkiego. Rozmawia Don Karlos z Don Richardem de Roxas. Ten wymienia królowi spiskowców- Gotha, Hohenburg, Don Giron, Waskez, Guzman de Lara, Jan Haro- są przeciw obraniu Karlosa cesarzem. Ci obaj czekają na wybór, ma nastąpić za godzinę. Karol zostaje sam i zwraca się do grobowca Karola Wielkiego, aby go wspomógł. Wchodzi wgłąb grobowca, chowa się tam, a do podziemi wchodzą spiskowcy. Umawiają się, że zabiją Karola jeszcze przed wyborem, ciągną losy, kto ma to zrobić, pada na Hernaniego. Don Ruy Gomez namawia go, aby mu oddał tę przyjemność, ten się nie zgadza.
Słychać strzały z armat, znak wyboru cesarza- w drzwiach grobowca staje blady król(właściwie już cesarz). Na jego znak, do podziemi wchodzą żołnierze, którym nakazuje rozbroić spiskowców.
Do cesarza przybywają z gratulacjami król czeski i książę Bawarii. Mówią, że wybrano Fryderyka, księcia saskiego, ale zrzekł się korony na rzecz Karola.
Hernani przyznaje się, że zwie się JAN Z ARAGONU, dołącza do grona uwięzionych magnatów.
Karlos obwieszcza Hernaniemu:,, Książę, oto Twa żona”, Jan Aragończyk zostaje też rycerzem Karola. Cesarz ( K A R O L PIĄTY )odsyła resztę spiskowców, postanawia puścić w niepamięć ich występki. ( Karol Wieli radził mu zacząć od łaski).
AKT V ,,Wesele” Rzecz dzieje się w pałacu Aragonów. Rozmawiają Sancho, Matias, Richardo i Garci, że widzieli jakiegoś czarnego upiora na weselu ( czarne domino). Mówi im on, że idzie do piekła.
Wchodzi para młoda- Hernani i Dona Sol, zostają sami. Rozmawiają o tym, jak im dobrze, Nagle słyszą róg Hernaniego. Hernani wysyła Donę Sol rzekomo po szkatułkę, sam staje oko w oko z tym upiorem. Okazuje się, że to Gomez chcący śmierci Hernaniego- daje mu wybór, sztylet albo truciznę. Hernani wybiera truciznę, ale zaraz stwierdza, że się nie zgadza. Na to Gomez, że ten jest krzywoprzysięzcą, bo obiecał na głowę ojca. Wchodzi Dona Sol i próbuje jakoś wpłynąć na mężczyzn. Widząc, że to nie skutkuje, bierze buteleczkę z trucizną i wypija ją do połowy, dając drugą połowę Hernaniemu. Siadają razem, całując się, po chwili oddają ducha. Przerażony Don Ruy Gomez zabija się. K O N I E C.
Manifest romantyzmu francuskiego
Premiera Hernaniego odbyła się 25.02.1830r., była udana, ale recenzje były nieprzychylne, kolejne wystawienia przyniosły skandaliczne spory. Były burzliwe ekscesy i walka między klasykami a romantykami, przewodził im T. Gautier. To przedstawienie uznano za zwycięstwo romantyzmu w teatrze i dramaturgii francuskiej .Hugo został znienawidzony. Akcja rozgrywa się w 1519 r. w Hiszpanii. Tło społeczne- świat rządzący się absolutyzmem(don Karlos) i świat wielkich magnatów feudalnych( Hernani, Ruy Gomez). Victor Hugo, dzięki temu dramatowi, stał się przywódcą i reformatorem francuskiego teatru, też inicjatorem romantyzmu we francuskiej dramaturgii. Jego zdaniem dramat najpełniej odpowiada charakterowi romantyzmu. Postuluje zerwanie z regułami klasycznymi, oprócz zachowania jedności akcji. Postulował też stosowania zasady kolorytu lokalnego( zgodność opisywanych miejsc i czasu z prawdą historyczną), akceptował mieszanie gatunków.
Opracowała Natalia Kapała.