JAMES GEORGE FRAZER
„ZŁOTA GAŁĄŹ”
“Król lasu”
Nad jeziorem Nemi (góry Albańskie) był święty zagajnik i sanktuarium bogini Diany Leśnej. W zagajniku tym rosło drzewo wokół którego krążyła pewna postać. Był to kapłan i morderca. Wypatrywał tego który miał go zabić i objąć jego rząd. Kandydat na kapłana musiał zabić poprzednika by objąć jego stanowisko. Cel tej książki to przedstawienie przez autora możliwie prawdopodobnego wyjaśnienia kapłaństwa w Nemi ( a mianowicie należy udowodnić ze taki zwyczaj istniał również gdzieś indziej, wyśledzić motywy i dowieść że występowały one w starożytności klasycznej).
Tutaj podaje autor pewne legendy które mają pomóc wyjaśnić kapłaństwo w nemi.
Mity te nie posiadają znaczenia historycznego, jednak mają pewną wartość ( gdyż mogą pomóc w zrozumieniu kultu nemi, porównując z mitami innych sanktuariów)
„Królowie kapłani”
„ Magia sympatyczna”
Dwie zasady myślenia na których opiera się magia: 1 zakłada że podobne powoduje podobne, względnie że skutek podobny jest do przyczyny ( zasadę tą można nazwać prawem podobieństw). Z tej zasady czarownik wyciąga wniosek, ze może wywołać każdy skutek, jakiego tylko zapragnie, przez naśladowanie go. 2 zasada zakłada, że rzeczy, które kiedyś pozostawały w styczności ze sobą, nadal działają na siebie nawet wtedy, gdy kontakt fizyczny przestał istnieć (prawo kontaktu względnie przenośności). Czarownik cokolwiek uczyni z przedmiotem materialnym, wpłynie to w taki sam sposób na osobę, z którą przedmiot ten kiedyś powstawał w jakimś stosunku, bez względu an to, czy stanowił część jej ciała czy nie.
Czary oparte na prawie podobieństw nazywamy MAGIĄ HOMEOPATYCZNĄ lub naśladowczą. Opiera się ona na związku idei przez podobieństwo. Błędem tej magii jest założenie, że przedmioty do siebie podobne są identyczne. Magia homeopatyczna może by stosowana samodzielnie.
Czary oparte na prawie kontaktu lub przenośności można nazwa MAGIĄ PRZENOŚNĄ. Opiera się ona na związku idei przez bliskość. Błędem magii przenośnej jest założenie, że rzeczy, które raz były z sobą w styczności, pozostają w styczności na zawsze. Magia przenośna zazwyczaj posługuje się też zasadą homeopatii, czyli podobieństwa.
„Krótko mówiąc, magia jest fałszywym systemem praw przyrody i równocześnie zespołem fałszywych wskazówek postępowania.(…)”
MAGIA SYMPATYCZNA- pod tym terminem mieści się magia homeopatyczna i przenośna. Ponieważ obie zakładają, iż rzeczy wpływają na siebie na odległość i na skutek pewnego tajnego powinowactwa (prawo powinowactwa).
Magia homeopatyczna:
Okaleczenia lub zniszczenie wroga przez zniszczenie jego wizerunku to zastosowanie zasady że podobne czyni podobne. Przykłady: Indianie północnoamerykańscy wierzą ze jak narysują postać na piasku czy glinie a potem nakłują obrazek patykiem to wyrządzają krzywdę danej osobie. Indianin z plemienia Odzibuej chcąc wyrządzić komuś krzywdę struga wizerunek osoby z drzewa i przebija igłą. Indianie peruwiańscy wizerunek osoby lepią z tłuszczu wymieszanego z zbożem i palą go na drodze po której osoba miała przejść (palenie duszy). Natomiast przepis malajski łączy zasadę magii homeopatycznej i przenośnej gdyż wizerunek osoby zawiera rzeczy do niej wcześniej należące ( paznokcie, włosy, ślina).
Pozytywne zast. Magii homeopatycznej to np. ułatwianie porodu i obdarzenie kobiet bezpłodnych potomstwem.
Odprawianie magii na kobiecie bezpłodnej ( z elementem modlitwy i ofiary) to przykład połączenia magii z religią w celu spotęgowania jej skuteczności.
By pomóc kobiecie podczas ciężkiego porodu czarownik udaje sam że jest ciężarną kobietą. W świetle prawa osoba ta staje się ojcem dziecka (jest to pewien sposób adoptowania dzieci).
Inny przykład zast. Magii homeopatycznej to np. leczenie lub zapobieganie chorobom.
W starożytnych Indiach, gdy ktoś uchodził kiedyś za zmarłego by powrócić z powrotem do życia w społ. Musiał na kilka dni zamoczyć się w wannie z tłuszczem i woda (jak płód w łonie).
Magia sympatyczna odgrywa wielką rolę w zabiegach pierwotnych myśliwych i rybaków (w celu obfitego zasobu żywności). W Australii Środkowej przepisy magii sympatycznej (zapewnienie sobie zasobów żywności) są przestrzegane bardzo skrupulatnie. Każdy klan musi powiększyć swój totem ( głównie to zwierzęta lub rośliny jadalne )- ich magia jest naśladowcza.
System magii sympatycznej składa się z nakazów pozytywnych ale również i negatywnych. Nakazy są czarami a zakazy to tabu.
TABU- tabu jest szczególnym zastosowaniem magii sympatycznej z jej dwoma prawami (podobieństwa i kontaktu). Człowiek dziki wierzy, że tabu reguluje bieg natury niezależnie od woli ludzkiej. „Innymi słowy, powstrzymuje się od czynienia tego, co zgodnie z fałszywymi wyobrażeniami o przyczynie i skutku mogłoby mu zaszkodzić.”
Cel magii pozytywnej (czarów) to spowodowanie jakiegoś wydarzenia, natomiast celem tabu (magii negatywnej) jest uniknięcie niepożądanego. Przykłady tabu:
- zakaz spożywania pewnych potraw. ( np. żołnierz na Madagaskarze nie może zjeść jeża, ponieważ g może stać się tak tchórzliwy jak on.)
Przykłady magicznej telepacji : Indianie z Moszo uważają, że mąż którego żona zdradzi, gdy go nie będzie, zostanie ukąszony przez węża albo napadnięty przez jaguara ( bez względu czy to była prawda czy nie, mąż karał żonę… często też zabijał)
Skłanianie roślin i drzew do owocowania we właściwej porze jest jednym z zast. magii homeopatycznej ( np. kobiety na Sumatrze sadzą ryż z rozpuszczonymi włosami, ma to zapewnić bujny wzrost i długie łodygi rośliny).
Wpływ magii hom. jest wzajemny. Roślina wpływa na człowieka tak jak człowiek na roślinę. ( akcja i reakcja są sobie równe i przeciwstawne). Np. jeśli człowiek zje owoc który upadł z drzewa to sam się przewróci , jeżeli zje cos zapomnianego ( np. ziemniak przypadkiem pozostawiony w naczyniu) to traci pamięć.
„ Czasami magia hom. Wykorzystywana jest do odwrócenia złego omenu przez mimikre. Chodzi o to by uniknąć przeznaczenia przez zastąpienie prawdziwego nieszczęścia udawanym.” ( na Madagaskarze oszukiwanie losu to bardzo ważny występujący tam system). Wierzą że godzina i data urodzenia wyznacza przyszłość człowieka. Dlatego wyprzedzają owe zdarzenia np. wcześniej w kontrolowany sposób paląc mieszkanie człowieka któremu jest to w przyszłości pisane.
Magia przenośna:
Ta magia wychodzi z założenia że rzeczy, które były połączone z osoba na zawsze już pozostaną z nią w zależności. To co się dzieje z jedna częścią musi wpłyną w podobny sposób na drugą.
Przykładem takiej magii jest na pewno magiczny związek człowieka z jakaś oderwana od niego częścią ciała ( jego włosami czy paznokciami ). Innymi częściami które są również w związku z człowiekiem była pępowina i popłód z łożyskiem. ( uważa się ze to co się stanie z tymi częściami to samo stanie się z człowiekiem w przyszłości) Np. Inkowie z Peru przechowywali pępowinę i dawali ssać dziecku jak chorowało.
Wierzy się również że istnieje związek człowieka zranionego a tym który ranę zadał, więc to co się dzieje z przedmiotem który zadał ranę, w odpowiedni sposób wpłynie na człowieka okaleczonego. Lub wystarczy wbić gwoźdź w ślad który pozostawiła stopa i człowiek okuleje.
W pierwotnym społ. Występuje powszechne zjawisko które można nazwać magia publiczna ( czary stos. Dla pożytku całego społ.)
Oficjalne uprawianie magii wpływało na ustrój społ. (zastępowało demokracje na monarchie- co było bardzo korzystne bo powstanie monarchii było warunkiem konieczny do wyjścia ludzkości ze stadium barbarzyństwa).
„Społeczna wiara w magię, będąc jedną z dróg wiodących najzdolniejszych ludzi ku władzy najwyższej, przyczyniła się do wyzwolenia ludzkości z kajdan tradycji i stworzenia życia bardziej wolnego, swobodniejszego, o szerszych horyzontach, A jeśli ponadto weźmiemy pod uwagę, że w innym kierunku magia torowała drogę nauce, zmuszeni będziemy przyznać, że jeśli nawet czarna magia wyrządziła wiele szkód, to była i źródłem dobra. I jeśli nawet była dzieckiem błędu, to przecież stała się matką wolności i prawdy.”
„MAGIA A RELIGIA”
Tubylcy wierzą w działanie duchów i czynią próby pozyskania ich przychylności przez modlitwy i ofiary. Podst. koncepcja magii jest identyczna jak w współczesnej nauce, u jej podstaw leży wiara implicite w ład i jednolitość przyrody. Analogia magicznej i naukowej koncepcji świata jest podobna. ( w obu zakładają absolutnie regularne następstwo wydarzeń.)
Autor uważa że, przykłady magii sympatycznej są błędnym zastosowaniem jednego z dwóch praw myślenia, czyli powiązania idei na mocy ich podobieństwa i powiązania idei ze względu na ich współwystępowanie obok siebie w czasie i przestrzeni. Niepoprawne powiązanie idei podobnych doprowadzi nas do magii hom. A błędne powiązanie idei współwystępujących obok siebie do magii przenośnej .
Autor przez religie rozumie zjednywanie sobie czy zyskiwanie przychylności sił wyższych od człowieka, które zgodnie z wierzeniem kierują biegiem przyrody i życia ludzkiego. Ważnym elementem jest tutaj wiara, jako ze trzeba w cos wierzyć zanim zaczniemy błagać dane bóstwo czy zadowalać je.
Wiara by mogła być religią musi prowadzić do praktyk w innym przypadku będzie tylko teologią.
Osoba religijna wdł. autora to człowiek który praktykuje religie, robi cos w imię miłości lub strachu przed Bogiem.
By bóstwo było zadowolone nie zawsze trzeba składać ofiary czy odprawiać modły, zależne to jest od tego jaki cel dane bóstwo sobie wybrało ( może to być miłosierdzie, dobre uczynki itd. )
Religia przyjmuje że świat jest kierowany jest przez siły świadome. W magii założenie to jest przyjęte implicite w nauce natomiast explicite. Magia ma często do czynienia z duchami (które są siłami jakie zakłada religia). Natomiast podchodzi do nich jak do rzeczy nieożywionych tzn. ogranicza je i przymusza natomiast religia pragnie pozyskać ich względy.
W Indiach mówi się „Cały wszechświat podlega bogom. Bogowie zaklęciom (matras). Zaklęcia braminom. Dlatego bramini są naszymi bogami.”
Po analizie koncepcji magii i Religi można wysnuć wnioski ze magia pojawiła się przed religią.
Reasumując: magia jest błędnym zast. Najprostszych procesów myślowych ( czyli kojarzenia idei na podstawie ich podobieństwa czy zbieżności), natomiast religia zakłada działanie sił świadomych bądź też osobowych, ponadludzkich, ukrytych za widzialną zasłoną natury.
„Magia da się wydedukować bezpośrednio z elementarnych procesów rozumowania i jest błędem niemal spontanicznie popełnianym przez umysł, zaś religia jest oparta na koncepcji, o której trudno przypuścić by świadomość zwierzęca mogła ja posiąść.” Dlatego bardzo prawdopodobne jest to że właśnie człowiek za pomocą czarów i zaklęć próbował nagiąć przyrodę zanim starał się ułagodzić bóstwo modlitwami i ofiarami.
Wdł. Frazera magia jest wcześniejszą fazą rozwoju umysłu ludzkiego, przez która przechodzą wszystkie rasy w drodze ku religii i nauce. W końcu człowiek zrozumiał ze nie jest wstanie zmieniać sił przyrody , i zanim odkryto nieskuteczność magii. Ale stopniowo i powoli dochodził do religii, uświadamiając sobie że nie ma wpływu na bieg natury.