DZIAŁANIA BOJOWE WYBRANYCH ZWIĄZKÓW TAKTYCZNYCH I OPERACYJNYCH WP NA FRONCIE WSCHODNIM W LATACH 1943-45
PROWADZENIE DZIAŁAŃ OBRONNYCH PRZEZ 1 I 2 ARMIĘ WP
OBRONA 1 ARMII WP NA PRZYCZÓŁKU MAGNUSZEWSKIM
PRZYCZÓŁEK MAGNUSZEWSKI końcowa faza operacji brzesko- lubelskiej 01.0844 1AWP rozpoczyna forsowanie Wisły pod Dęblinem i Puławami w sile 35 tys. dowodzi gen. Berling - reszta pozostaje z tyłu z powodu braku paliwa , 1DP i 1BKaw- pełni służbę garnizonową w Lublinie, praktycznie Berling dowodził korpusem .1AWP zostaje wycofana w celu odtworzenia zdolności bojowej a w późniejszym okresie ma zluzować 8 AGw na przyczółku . W działaniach udział biorą 3DP 2DP 1DP 1BKaw. 2i3 BAH 4BAPpanc. 1Daplot 5BAC / 44105 żołnierzy / . Straty 4256 do 10 09 44r. Straty niemieckie 5370. 1 etap 9-16.08 44 / 2 etap 16-28 08 / 3 etap 28 08 12 0944
ORGANIZACJA OBRONY NA PRZYSZÓŁKU MAGNUSZEWSKIM 09. 08- 12 09 44.
1BPanc. Przechodzi w 8Agwardii Berling przystępuje do obsadzenia północnego skrzydła przyczółka- odcinek Pólko-Grabów Zaleśny zajmuje 3 DP / 09 08 / i2 DP drugi rzut 1DP 1BKaw od 12 08. po przekazaniu służby garnizonowej w Lublinie 4DP. Pierwsza przechodzi 3DP wraz z 2 i3 brygadą artylerii haubic i4, 19 pułkiem art.ppanc./10-11 08 / która miała bronić się na kierunku pomocniczym przeciwko ok. 12 bat. Piechoty niemieckiej plus ok. 30 czołgów. W odwodzie znajdowały się dwa pułki 19 DPanc. oraz jeden pułk dywizji „ Herman Goring „ 3 Dywizja posiadała dwa rzuty z silnym odwodem , gotowość obrony 4.00 gotowość ognia artylerii 6.00 11.08. Przeprawę 2DP / Siwicki / na zachodni brzeg poprzedziło 1108 przegrupowanie jej w rejon m. Wilga - Skrucza oczekując zakończenia budowy mostu zakończonej 15 08. 15.8 i 16.08 2DP przekracza Wisłę - zabezpiecza jej przejście 1komp. Opchem. Stosując zasłony dymne .Dywizja otrzymała zadanie z 16/17 08 zluzować oddziały 29 KPGwardii- dywizja została ugrupowana w dwa rzuty luzowanie zakończono 17/18 08. 2DP rozpoczęła prowadzić działania zaczepne 19 i 25 08 siłami oddziałów wydzielonych ponosząc straty ok. 334 żołnierzy. Pierwszego września zostaje przeprowadzone rozpoznanie walką przez wydzielone pododdziały 3 i2 DPw rejonie Ostrołęki- Grabów Leśny. 20 08 przybywa w rejon działań 1BKaw. / płk. Radziwanowicz/ . 22 08 1DP przejmuje odcinek obrony po 4 korpusie kawalerii wzdłuż wschodniego brzegu Wisły /ok. 30 km./
Dywizja ugrupowana w jeden rzut. Przeciwnik dysponował ok. 8 batalionami piechoty. Oddziały 1DP przebywały na wsch. brzegu Wisły do 3108 tj. momentu przegrupowania w pas działania 47A jej miejsce zajmuje 1BKaw. 1AWP pozostaje bez odwodu - staje się nim drugi rzut 2DP. Następuje intensywna rozbudowa inżynieryjna-trzy pozycje obrony. Celem prowadzonych działań była konieczność utrzymania przyczółka i przygotowania warunków do wyprowadzenia nowej ofensywy. 1AWP w rejonie przyczółka pozostawała do 1209 44. Następnie przeszła na prawy brzeg Wisły w rejon Garwolina- Karczewa - Otwocka z zadaniem zorganizowania obrony wzdłuż wschodniego brzegu Wisły w rejonie Pragi i na południe od Warszawy.
OCENA DZIAŁAŃ.- odparcie przeciwuderzenia pod Studziankami - likwidacja wyłomu w obronie 29 KPiech. w rejonie Grabowa nad Pilicą - zabezpieczało natarcie 8AGw. na niemieckie zgrupowanie / warecko-radomskie / - budowa mostów i przepraw promowo- pontonowych oraz ich osłona - działania 3 i2 DP wpłynęły na stabilizację frontu 8A. 1AWP w większości przypadków prowadziła działania w terenie lesisto- bagiennym utrudniającym wykorzystanie sprzętu ciężkiego. Niekorzystną sytuację dla naszych wojsk stwarzało również rozmieszczenie wojsk niemieckich w rejonie m. Stara Warka umożliwiający prowadzenie ognia w prawe skrzydło i tyły naszych wojsk. Doświadczenia z walk 3 i 2DP wykazały że natarcie na rejon silnie broniony wymaga wydzielenia takich sił i środków aby posiadać niezbędną przewagę oraz informacje o przeciwniku , występuje konieczność właściwego użycia artylerii. Przyczółek został utrzymany jednak nie osiągnięto drogi Warka - Radom. Mała ilość czasu na organizację działań i współdziałanie / 2DP 5 i6 pp weszły do walki niejednocześnie/. Poniesione straty efektem braku doświadczenia bojowego oraz użyciem artylerii niemieckiej z rejonu m. Warka Stara. Właściwie użyte środki OPL. Niemcy- dwie dywizje pancerne i dwie piechoty.Ugrupowanie jedno rzutowe odwody w odległości 1-3 km od rubieży styczności- możliwość k / ataków przez kp i bp, duża ilość artylerii. Studzianki-09-16 08. 1 BPanc. / gen. Mierzycan / wprowadzona do walki częściami niszczy 20 wozów pancernych i 9 transporterów , uniemożliwia odcięcie wojsk na przyczółku od Wisły sama tracąc 265 żołnierzy i 18 czołgów
Działania obronne 1A. WP w operacji berlińskiej.
W wyniku ofensywy zimowej 45 roku w początkach kwietnia linia frontu radziecko- niemieckiego na centralnym odcinku przebiegała od M. Bałtyckiego do Bramy Morawskiej. 1 A. wchodziła w skład 1 F. Białoruskiego i w tym czasie osłaniała wybrzeże Bałtyckie od Kołobrzegu do Zalewu Szczecińskiego. 12.04.45 r. g. 3.00 1 A. otrzymała zadanie- nacierać na północ od stolicy III Rzeszy i zabezpieczyć prawe skrzydło głównych sił 1 F. Białoruskiego uderzających bezpośrednio na Berlin. Szczegółowe zadanie brzmiało: - sforsować Odrę na odcinku Gozdawice- Siekierki,
- w końcu 1 dnia głównymi siłami wejść na Starą Odrę i uchwycić przyczółki na jej zachodnim brzegu,
- 2 dnia ostatecznie sforsować Starą Odrę i wyjść na rubież Eberswalde,
- 3 i 4 dnia osiągnąć kolejne rubieże,
- 11 dnia osiągnąć Łabę.
Pas natarcia szer. 12 km, długość 160 km Skład bojowy 1 A.
- 5 D. P. (1,2,3,4 i 6 D. P.),
- jedna brygada kawalerii (1 B. Kaw.),
- 5 brygad artylerii,
- płk moździeży,
- pułk czołgów ciężkich,
- inne jednostki zabezpieczenia bojowego.
Ogółem -78.556 żołnierzy, 1147 dział i moździeży, 90 czołgów, 414 samolotów.
Natarcie 1 A. rozpoczęło się o 3.45, pod koniec 1 dnia 1 A. łączy wszystkie swe siły na zachodnim brzegu Odry tworząc przyczółek. W pierwszych dniach operacji trwają działania obronne polegające na odpieraniu kontrataków wojsk niemieckich. Jednak główne działania obronne rozpoczęły się w trzecim etapie operacji Berlińskiej (25,26.04.45 r.). 24.04. 1 A. przerywa pościg za wycofującymi się niemieckimi oddziałami i w myśl decyzji gen. Popławskiego przechodzi do obrony na rubieży Bernowe- Nauen.
- szerokość 45 km,
- ugrupowana w jeden rzut z odwodem (1 B. Kaw.)
- obrona systemem węzłów i punktów oporu.
Przeciwnik:
- I rzut 3 D.P. morska, 4 D. policji SS (w styczności),
-II rzut grupa gen. Steinera 25 D. Panc., 7 D. Panc.
W godzinach popołudniowych 25.04 Niemcy rozpoczynają natarcie z wykorzystaniem przyczółka Germendorf. Uderzenie jest wyprowadzone w kierunku 2 D. P. na styk 5 i 6 pp. Niemcom udaje się wedrzeć na głębokość do 2 km. Dowódca 2 D. P. wprowadza drugie rzuty pułków do walki częściami na czoła atakujących wojsk. Posunięcie to nie przynosi oczekiwanych rezultatów tzn. zatrzymania natarcia niemieckiego. Trwają zacięte walki. Wieczorem 25.04 natarcie niemieckie zostaje zatrzymane. 26.04 wznowienie działań jednej i drugiej strony, duża aktywność lotnictwa, zdecydowany opór wojsk polskich, uderzenie w skrzydło klina niemieckiego przez oddziały 1 B. Kaw. i lotnictwa likwiduje włamanie wojsk przeciwnika. Ostatecznie działania obronne kończą się 28,29.04 wyparciem wojsk niemieckich za kanał Ruppiner.
WNIOSKI:- negatywne
- analizując przebieg działań obronnych korzystniejszym byłoby ugrupowanie 1 A. w dwa rzuty, zapewniłoby to odpowiednią głębokość obrony operacyjnej umożliwiającą odparcie ewentualnych przeciwuderzeń niemieckich,
- nie oczyszczenie własnego brzegu z sił przeciwnika, szczególnie na stykach pomiędzy pułkami,
- likwidowanie kontrataków poprzez wprowadzanie własnych sił częściami i uderzeniami od czoła.
WNIOSKI:- pozytywne
- właściwe skupienie wysiłku obrony p. lot. na głównych siłach 1 A.,
- właściwa decyzja odnośnie wysłania czterech oddziałów wydzielonych na kierunku zachodnim. Odrzuciły one przeciwnika o 6, 7 km. uzyskując pas przesłaniania ubezpieczający siły główne od zachodu,
- dobre działanie lotnictwa, które izolowało podchodzące odwody niemieckie.
1 ARMIA WP W OPERACJI BERLIŃSKIEJ
W drugiej połowie marca i na początku kwietnia 1945 r. 1 armia WP po zakończeniu operacji pomorskiej, działającej nadal w składzie 1 Frontu Białoruskiego, broniła wybrzeża morskiego oraz wschodniego brzegu Zatoki Kamieńskiej, Dziwny i Zalewu Szczecińskiego w pasie od Kołobrzegu do Stebnicy. 1 armia WP znajdowała się wówczas w pierwszym rzucie na prawym skrzydle ugrupowania operacyjnego 1 Frontu Białoruskiego, którego pas działania sięgał od Kołobrzegu do Dziwnowa i dalej na południe wzdłuż wschodniego brzegu Odry do m. Recławiec. W ramach przegrupowania wojsk 1 Frontu Białoruskiego do operacji berlińskiej 1 armia Wp miała przesunąć się do rejonu przyszłych działań.
W chwili rozpoczęcia przygotowań do działań zaczepnych na kierunku berlińskim 1 armia WP miała: pięć dywizji piechoty ( 1, 2, 3, 4, i 6 DP ), brygadę kawalerii ( 1 BKaw ), pięć brygad artylerii, pułk moździerzy, dywizję i dywizjon aplot, pułk czołgów ciężkich, pułk i dywizjion artylerii pancernej, brygadę saperów, zmotoryzowany batalion saperów, dywizję lotniczą. Na okres operacji dowództwo 1 FB wzmocniło 1 armię 41 pułkiem artylerii rakietowej, oraz 274 batalionem amfibii. W myśl decyzji dowódcy 1 FB 1 armia WP miała sforsować Odrę na odcinku Siekierki, Gozdowice, w końcu pierwszego dnia operacji głównymi siłami wyjść nad Starą Odrę i uchwycić przeprawy na jej zachodnim brzegu; w drugim dniu, po sforsowaniu Starej Odry, opanować wschodni skraj Eberswalde, Gersdolf rozwijając natarcie w ogólnym kierunku na Klosterfelde, Kremmen, Arneburg; trzeciego dnia wyjść na rubież: Marienwerder, Biesenthal; czwartego dnia: Liebenwalde, Zelendorf, a jedenastego dnia wyjść nad Łabę. 1 armia miała nacierać w pierwszym rzucie operacyjnym i rozszerzać strefę przełąmania obrony niemieckiej nad Odrą przez główne siły 1 FB. W miarę rozwoju operacji winna była osłaniać, wspólnie z prawym sąsiadem - 61 armią, główne zgrupowanie uderzeniowe frontu nacierającego bezpośrednio na Berlin.
Dowódca 1 FB postawił zadanie do natarcia gen. Popławskiemu na specjalnej odprawie dowódców 61 armii, 1 armii WP, i 47 armii w trzecim dniu przgrupowania. Aby ułatwić forsowanie Odry w całym pasie natarcia, gen. Popławski wykorzystał, za zgodą dowódcy 1 FB i 47 armii, część przyczółka lewego sąsiada pod Czelinem, w rejonie na zachód og Gozdowic. W wyniku analizy otrzymanego zadania i oceny położenia dowódca 1 armii WP podjął decyzję, której myśl przewodnia była następująca: główne uderzenie wykonać z przyczółka 47 armii siłami 3 DP i większością sił 2 DP z zadaniem przełamania obrony przeciwnika na odcinku Gozdowiec, Karlsbiese; 1 DP sforsować Odrę na prawym skrzydle pasa natarcia w rejonie Siekierek; drugi rzut armii utworzyć z 4 i 6 DP, odwód ogólny - 1 BKaw. Artyleria do ognia pośredniego miała wykonać 30-minutowe przygotowanie natarcia w celu obezwładnienia artylerii niemieckiej na rozpoznanych stanowiskach ogniowych.
Decyzja dowódcy 1 A: - uwzględniała specyfikę otrzymanego zadania oraz operacyjne i terenowe warunki:
- właściwy wybór kierunku głównego uderzenia eliminował konieczność forsowania Odry przez główne siły armii:
- zapewniał współdziałanie z lewym sąsiadem, wchodzącym w skład głównego zgrupowania uderzeniowego frontu:
- utworzony siłny drugi rzut operacyjny ( dwie dywizjie piechoty ) i odwód ogólny ( brygada kawalerii ) dawało dowódcy armii możliwość skutecznego reagowania na przebieg operacji, zarówno w wypadku konieczności wzmiocnienia siły uderzenia I rzutów, jak i przeciwdziałania próbom wykonania przez przeciwnika uderzenia na skrzydło wojsk 1 FB;
- rozmieszczenie dywizjii wchodzących w skład drugiego rzutu na skrzydłach ugrupowania armii pozwoliło na szybkie zasilanie czołowych związków bez potrzeby dokonywania skomplikowanych przegrupowań w toku bitwy;
- brygada kawalerii, znajdująca się w odwodzie ogólnym była przewidywana nie tylko do osłony lewego skrzydła armiii w wypadku przeciwdziałania przeciwnika, ale także do rozwinięcia natarcia na głównym kierunku uderzenia jako swoista grupa szybka armii;
- natarcie w wąskim pasie umożliwiało uzyskanie dużej gęstości sił i środków oraz zdecydowanej przewagi nad przeciwnikiem;
- wykonanie kombinowanego uderzenia częścią sił armii z przyczółka, z jednoczesnym forsowaniem częścią sił szerokiej przeszkody wodnej.
W przebiegu działań operacji brandenburskiej 1 armii WP można wydzielic cztery etapy :
- 16 - 19.4 - forsowanie Odry i przełamanie obrony niemieckiej kiędzy Odrą i Starą Odrą;
- 20 - 24.4 -dołamanie drugiego pasa obrony nad Starą Odrą. Pościg za wycofującym się przeciwnikiem;
- 25 - 26.4 - działania na zewnętrznym froncie okrążenia Berlina. Odparcie próby przeciwuderzenia przez armijną grupę Steinera nad kanałem Ruppiner;
- 27 - 6.5 wznowienie działań zaczepnych w kierunku Łaby.
FORSOWANIE ODRY I PRZEŁAMANIE OBRONY NIEMIECKIEJ MIĘDZY ODRĄ I STARA ODRA ( 16-19.4. 1945 ).
16 .4 o godz. 3.45 jeszcze podczas 30-minutowego artyleryjskiego przygotowania natarcia, wyszły z podstawy wyjściowej czołowe oddziały 1 DP oraz 6 pułk 2 DP. Przystąpiły one do forsowania Odry z takim wyliczeniem, by o godz. 4.15 osiagnać przeciwległy brzeg i bezpośrednio zaatakować broniacego się tam przeciwnika. O godz. 4.15 z chwila zakończenia artyleryjskiego przygotowania natarcia ruszyło do natarcia główne zgrupowanie uderzeniowe armii ( 3 DP i część sił 2 DP ) z przyczółka pod Gozdowicami
OPERACJA BERLIŃSKA
Działania 1,2 Fr. Biał. 1 Fr. Ukr. Oraz 1,2 AWP,2DArt.,1KPanc.,1Miesz.KL od 16.04-02.05.45r 1 AWP-(78500) działała w pn. Zgrup. osłonowym 1Fr. Biał.; otrzymała zadanie sforsowania Odry i przełamania obrony niem. Na odcinku Gozdowice, Karlsbiese, osiągnięcie linii Starej Odry, kontynuowania natarcia na kierunku Sachsenchausen, Arneburg nad Łabą. Celem działania było stworzenie warunków swobody działania dla sił głównych frontu nacierających na Berlin. Ugrupowanie: 1 rzut-1DP, 2DP, 3DP 2 rzut: 4,6 DP odwód: 1BK, 4BAPpanc.Główne uderzenie 1AWP miała wykonać z przyczółka we współdziałaniu z 47A radz.16.04.1AWPna prawym skrzydle sforsowała Odrę i zdobyła 1 pozycję obrony. Na lewym skrzydle wyszła z przyczółka i zdobyła 1 i 2 pozycję obrony. Na prawe skrzydło wprowadzono 6DP.18.04 opanowała wsch. brzeg Starej Odry.19.04 4 i 3DP wykonały manewr obejścia na tyły obrony niemieckiej, wykorzystując zdobyty przez Rosjan Wrizen. Jednocześnie 2DP sforsowała Starą Odrę. 1AWP przeszła do działań pościgowych. 21.04 między 4DP a 6DP wytworzyła się luka z powodu opóźniania natarcia przez prawego sąsiada 61A w lukę tą wprowadzono 1BK i 6DP.23.04 współdziałając z wojskami szybkimi 1AWP sforsowała kanał Hohenzollernów 24-30.04 przeszła do obrony na rubieży Bernowe, Ryppiner, Nauen organizując zewnętrzny pierścień okrążenia Berlina. 25.04 grupa Steinera uderzyła na 2DP włamując się na głębokość 3 km Do 27.04 włamanie zostało zlikwidowane.26.04 wydzielono 1DP, 2BAH, 1BMożdż, 6szbpont-most do walk w Berlinie. 3,4,6DP kontynuowały natarcie na zachód. 03.05 6DP jako pierwsza wyszła nad Łabę. Całość 1AWP osiągnęła styczność z 9Aamer. Straty: 2958 zabitych, ogółem 10385.
2AWP(89000) stanowiła trzon zgrupowania osłonowego 1Fr.Ukr. którego główne siły nacierały na Berlin. 11.04 zluzowała 13A radz. na odcinku Młoty, Wysokie(30 km) nad Nysą Łużycką. Zadanie: przełamać obronę kontynuować natarcie na kierunku Nisky, Drezno na głębokość 90 km 15.04 w nocy przeprowadzono rozpoznanie bojem i uchwycono przyczółek na kierunku 8 i 9 DP w rejonie Prędocic.16.04 pod osłono zasłon dymnych 2AWP sforsowała w bród Nys Łużycką. Na głównym kierunku uderzenia 8 i 9DP osiągnęły rzekę Weisser następnie przełamały opór na rzece Schwarc. 7 i 10DP prowadziły działania wiążące. Drugi rzut: 5DP i 1KPanc przeszły po mostach i wsparły pierwszy rzut. Lewoskrzydłowe związki poprzedzane czołgami 1KPanc przeszły do pościgu. 19.04 zgrupowanie niemieckie 4Apanc wykonało przeciwuderzenie z rejonu Zgorzelca. 8DP i 5DP przyjęły niemieckie uderzenie, lewy sąsiad-52A przeszły do obrony Budziszyna. W tym czasie czołowe związki 2AWP kontynuowały natarcie na Drezno. W powstałą lukę włamały się niemieckie jednostki pancerne. Ugrupowanie 2AWP zostało rozcięte, wiele oddziałów zostało okrążonych. Dopiero 25.04 2AWP zorganizowała nową rubież obrony i zlikwidowała włamanie. Straty: 20160 zabitych.
PROWADZENIE DZIAŁAŃ ZACZEPNYCH PRZEZ ZT I OPERACYJNE WP NA FRONCIE WSCHODNIM
BITWA 1DP POD LENINO
· motywem powstania PSZ w ZSRR pod dowództwem Berlinga i kierownictwem lewicy była ze strony Stalina chęć uczynienia z Polski państwa satelickiego, podporządkowanego ZSRR oraz usankcjonowanie zdobyczy sowieckich na wschodzie z 1939
· komuniści w ZSRR widzieli Polskę jako siedemnastą republikę radziecką
· w związku z tym, że rząd londyński RP reprezentował odmienny pogląd na przyszłość Polski oraz ujawniona została sprawa katyńska stosunki z nim Stalin zerwał i nakazał utworzenie PSZ pod patronatem lewicy polskiej posłusznej sowieckiemu dyktatowi
· siły te miały również stać się karta przetargową w grze Stalina z rządem w Londynie
· Stalin w marcu 1943 wezwał na Kreml na rozmowy w sprawie powtórnego formowania jednostek Wandę Wasilewską i Zygmunta Berlinga, a w kwietniu po ujawnieniu w nocy 12/13 sprawy mordu katyńskiego podjął na posiedzeniu Biura Politycznego decyzję o formowaniu oddziałów polskich pod auspicjami nie istniejącego wówczas jeszcze Związku Patriotów Polskich (powstał oficjalnie na zjeździe 9-10 czerwiec)
· komitetem powołanym do formowania kierowała Wanda Wasilewska, współpracując ściśle z gen.NKWD G.Żukowem
· na pierwszy spotkaniu komitetu ze Stalinem uzgodniono, że powstanie polska dywizja piechoty (mimo tego, że w lutym Stalin chciał powołać tylko polskie bataliony) której dowódcą zostanie ppłk Zygmunt Berling
· na kolejnym spotkaniu uzgodniono, że oprócz dywizji powstanie również pułk pancerny, eskadra myśliwska i inne jednostki, które miały być zalążkiem PSZ
· na rejon formowania 1 DP Rosjanie wyznaczyli obóz wojskowy Okręgu Moskiewskiego w Sielcach nad Oką, który Berling (już pułkownik) przejął 4 maja 1943, a 6.V Państwowy Komitet Obrony ZSRR podjął polityczną decyzję o formowaniu 1 DP im. T.Kościuszki ( o czym 8.V poinformowano w środkach przekazu), 14 maja zostaje podpisany pierwszy rozkaz dywizyjny
· 16 i 17.V przybywają do obozu mjr Włodzimierz Sokorski na stanowisko z-cy d/s oświatowych oraz oficerowie radzieccy: płk Bolesław Kieniewicz - zcy dcy d/s liniowych, płk Antoni Siwicki - szef sztabu dywizji, płk Wojciech Bewziuk - dca artylerii
· 1 DP formowano z niewielkimi poprawkami, w/g sowieckiego etatu dywizji piechoty gwardii i składać się miała z dowództwa, trzech pułków piechoty (1,2 i 3), 1 pułku artylerii lekkiej, batalionu szkolnego oraz dywizyjnych pododdziałów zabezpieczenia i obsługi; poza etatem dywizji formowano 1 pułk czołgów, trzy dywizjony artylerii, kompanię rusznic ppanc, kursy oficerskie, batalion kobiecy, zapasowy pułk piechoty, eskadrę lotnictwa myśliwskiego i nieetatową kompanię karną. Ogółem siły formowane etatowo miały liczyć 16571 żołnierzy uzbrojonych w 9147 karabinów, 2548 pistoletów maszyn., 792 km, 417 rusznic ppanc, 218 moździerzy, 102 działa oraz 39 czołgów i 8 dział panc. (mankamentem sił sił tych był brak organicznych pododdziałów pancernych i plot oraz niski stopień motoryzacji - 11 razy mniej niż dywizja II Korpusu)
· 10 sierpnia Stalin zgodził się na rozwinięcie dywizji do korpusu w składzie dwóch dywizji piechoty, dwóch brygad - artylerii i pancernej, dwóch pułków - lotniczego i zapasowego, czterech samodzielnych batalionów oraz pododdziałów zabezpieczenia i obsługi, dcą korpusu został Z.Berling mianowany do stopnia generała
· w marcu 1944 korpus częściowo zmotoryzowano, a 11 marca włączono w jego skład dywizjon średnich dział pancernych SU-85 (z radzieckimi obsługami)
· 13 marca Stalin zgodził się na rozwój korpusu 9liczył 40262 żołnierzy) w armię
· armia rozwinęła ośrodek formowania w Sumach na Ukrainie na bazie zapasowego pułku piechoty korpusu
· miała się składać z: dowództwa i sztabu czterech dywizji piechoty, dywizji lotniczej, korpusu pancernego, sześciu brygad - trzech artylerii, kawalerii pancernej i saperskiej, samodzielnych oddziałów i pododdziałów rodzajów wojsk, dowodzenia, zaopatrzenia i obsługi, ogółem miała liczyć do 150 tys. żołnierzy
· początkowo podporządkowano ją dcy 1 Frontu Białoruskiego gen.Rokossowskiemu, pod względem zaopatrzenia Charkowskiemu Okręgowi Wojskowemu
· w czerwcu 1944 roku podjeto decyzję wzmocnienia DP armii artylerią (dywizjonami ppanc 45 mm lekkich dział pancernych SU-76) oraz powiększono pododdziały fizylierów
· zasadniczo sformowano wszystkie jednostki armii z wyjątkiem dywizji lotniczej, w miejsce której utworzono pułk nocnych bombowców i eskadrę lotnictwa łącznikowego
· 1 DP na osobistą interwencję u Stalina - Berlinga i Wasilewskiej miała wyruszyć na front 1 września (w rocznicę agresji hitlerowskiej ) mimo tego, że szkolenie bojowemiało się zakończyć w połowie września
· dywizja została przewieziona koleją przez Kołomnę, Moskwę, Możajsk, Wiazmę, gdzie zajęła rejon ześrodkowania w odl.10 km od Wiaźmy przechodząc jednocześnie pod rozkazy dcy Frontu Zachodniego gen.Sokołowskiego
· w tym czasie Rosjanie wdrażali nowe zasady walki (wojska nacierające w kilku rzutach, na węższym odcinku, atak poprzedzony artyleryjskim wałem ogniowym) i dywizja otrzymała, cztery tygodnie na przeszkolenie pododdziałów w nowym sposobie walki
· 22 września gen.Berling otrzymał z Dowództwa Frontu rozkaz rozpoczęcia marszu do linii frontu
· do 1 października 1DP przeszła pieszo ponad 200 km dochodząc przez Smoleńsk do m.Krasna
· tam 1 DP otrzymała rozkaz przejścia w podporządkowanie dcy 10 armii gwardyjskiej gen.Popowi w składzie której miała wziąć udział w operacji orszańskiej. Ostatecznie jednak dywizję podporządkowano 33 armii gen.Gordowa, której powierzono pomocnicze zadanie i osłabiono pozbawiając części sił, miała ona tylko wiązać siły niemieckie na kierunku, gdzie nie planowano natarcia - nie poinformowano o tym jednak dcy 1DP
· na odprawie w dniu 7.X zdcy 33 armii dywizja otrzymała zadanie nacierania w pierwszym rzucie 33 armii, której zadaniem było nacierać na odcinku 5km i przełamać natarcie niemieckiego 39 korpusu, a następnie wyjść nad Dniepr, uchwycić przeprawy i opanować przeciwległy brzeg na południe od Orszy, i przełamać obronę niemiecką na 2km odcinku między Potzuchami, a wzgórzem 215,5 i nacierając dalej na zachód opanować rubież rz.Pniewki, po czym działać w kierunku Łosiewek i Czuritowa
· sąsiedzi na prawo 42 dywizja rosyjska gen Multana, na lewo 290 dywizja gen.Gaspariana z tyłu 5KZ gen.Wołkowa, który miał wejść do walki po przerwaniu pierwszych pozycji niemieckich
· w związku z takim zadaniem gen.Berling zdecydował: ugrupować dywizje w dwa rzuty - w pierwszym 1pp ppłka Derksa i 2 pp ppłka Czerwińskiego, w drugim 3 pp ppłka Piotrowskiego; główne uderzenie dywizja miała wykonać na prawym skrzydle (nie była to trafna decyzja - przed dywizja trzy dogodne do obrony miejscowości) 1pcz (bez kcz) zamierzał wprowadzić do walki w pasie dywizji po przejściu przez piechotę Mierei; artyleryjskie przygotowanie ataku wykonywać całością artylerii (414 dział i moździerzy - 207 luf na km frontu) w czasie 100 minut; w odwodzie pozostawić: komp. Rusznic ppanc, kcz T-34, komp. ckm; ponadto w/g decyzji dcy dywizji pułki pierwszego rzutu miały wykonać zadanie ugrupowane w trzech rzutach
· zadania dla pułków postawiono 10.X, a termin gotowości określono na 19.00 11.X, co pozostawiało na organizacje walki w ogniwie pułk - pluton, ok. doby i kilku godzin
· teren przyszłych walk był trudny, główną przeszkodą rz.Miereia - wąska ale głęboka o mulistym dnie i jej 600m. błotnista oraz podmokła dolina; wznosił się on w stronę przeciwnika co pozwalało rozbudować obronę (organizowaną od 8-10 dni) i zorganizować wielowarstwowy system ognia i rozpoznania
· obrona niemiecka rozbudowana była w oparciu o dwie pozycje o ogólnej głęb. 3,5-5km, przedni skraj przebiegał w odl.300m. od rzeki (w jego skład wchodziły drewniane schrony bojowe i kopuły pancerne); w głębi obrony przygotowano jeszcze dwie rubieże obronne
· przed frontem 1DP broniły się pododdziały z 337DP (do trzech bp) wsparte artylerią w sile ok.100 dział kalibru 105 i 150mm
· natarcie 1DP poprzedzone zostało rozpoznaniem walką o godz.6.00 12.X przez 1 batalion 1 pułku piechoty (na wyraźny rozkaz dcy 33 armii wbrew opinii gen.Berlinga)
· jego atak załamał się na pierwszej pozycji obrony, jedynie w rejonie wzg.215/5 osiągając wsch. Stok, jednak bez wsparcia artylerii (gęsta mgła) został zmuszony do wycofania i okopania się ok.150 m. od szczytu wzgórza
· o godz. 9.20 rozpoczęło się artyleryjskie przygotowanie ataku przerwane o 10.00 rozkazem do ataku wydanym przez gen.Gordowa (sztab armii otrzymał informację, że Niemcy opuszczają transzeje)
· o godz. 10.20 pierwsze rzuty 1pp 2pp zaatakowały przedni skraj obrony przeciwnika i opanowały pierwszą linię okopów
· natarcie dywizji kontynuowano, w czasie opanowywania drugiej linii okopów 1pp został ostrzelany salwa armijnej artylerii rakietowej (nie powiadomionej o wcześniejszym zakończeniu artyl. przyg. ataku) co zdezorganizowało natarcie i ostudziło jego tempo
· w tym czasie 2pp zdobył prawym skrzydłem Potzuchy; oddziały dywizji posunęły się do 1km w głąb obrony niemieckiej
· niemiecka obrona stała się jednak bardziej intensywna, artyleria niemiecka zaczęła przed polskim natarciem kłaść ogień zaporowy, a ze skrzydeł wzmógł się flankujący ogień ckm
· niekorzystnie przedstawiała się sytuacja na skrzydłach gdzie obie radzieckie dywizje (o znacznie okrojonych stanach) nie uzyskały powodzenia co odsłoniło skrzydła dywizji, Niemcy wykorzystując ta sytuację zaczęli kontratakować
· o godz. 12.00 1 batalion 1pp opanował Trygubowo (leżące w pasie natarcia lewego sąsiada) lecz o 13.00 Niemcy kontratakiem odzyskali miejscowość
· czołgi, które miały wesprzeć piechotę po przeprawieniu się przez Miereję na kierunku 2pp utknęły w bagnistej dolinie, natomiast do 1pp 1kcz, dopiero w godzinach popołudniowych
· ok. 14.00 natarcie dywizji wygasło; dca 1DP nakazał przejść do czasowej obrony
· w tym czasie Niemcy zintensyfikowali kontrataki oraz w drugiej połowie dnia bombardowanie z powietrza
· Niemcy zaczęli spychać wykrwawione i przemieszane oddziały dywizji z Trygubowa i Potzuch; najgroźniejsza sytuacja wytworzyła się na odcinku 1pp gdzie dcy batalionów zginęli, a dca pułku pozbawiony dowodzenia za uchybienia w kierowaniu pułkiem zbiegł w czasie eskortowania go do gen.Berlinga (rankiem 13.X 1pp ze stanu ok.3tys. liczył tylko ok.500 żołnierzy)
· w nocy 12/13.X resztki 1pp zastąpiono 3pp, który w nocnym natarciu poprawił pozycję obrony i utrzymał wzg.215,5 resztki 1pp zajęły obronę po wschodniej stronie Mierei
· dowództwo niemieckie przerzuciło w pas działania 1DP pułk piechoty z 330DP (co doprowadziło do równowagi sił)
· 13.X po 20 min artyleryjskiej nawale ogniowej pododdziały 1DP przeszły do ponownego natarcia, które do godzin popołudniowych nie przyniosło żadnych efektów (nasilenie działania lotnictwa i kontrataków niemieckich)
· wtedy to sztab 33 armii podjął decyzję o zluzowaniu dywizji w nocy 13/14.X
· po zluzowaniu dywizji rozmieszczono w rejonie: Ładiszcze, Zachwidowo, Budy, Pankowo
· ostatecznym efektem natarcia 1DP było włamanie się w głąb obrony niemieckiej ok.2,5 km oraz zadanie przeciwnikowi strat wynoszących ok.1500 zabitych i 330 wziętych do niewoli przy stratach własnych wynoszących 3054 żołnierzy (510 zabitych, 1776 rannych, 768 zaginionych - 400 w niewoli) co stanowiło 23,7% stanu.
DZIAŁANIA W TERENIE ZURBANIZOWANYM (WALKA O KOŁOBRZEG)
W 1945 roku Kołobrzeg ogłoszono twierdzą, którą Hitler rozkazał bronić do „ostatniego żołnierza”. Umocnienia w postaci trzech pierścieni (pozycji) budowano od listopada 1944 roku, wykorzystano do tego celu podmiejskie podmokłe tereny , Parsęte i Kanał Drzewny. Pierwsza pozycji (zewnętrzna długości około 20 km), biegła skrajem przedmieść i składała się z umocnień typu polowego, wzmocniona licznymi schronami typu bojowymi. druga pozycja przebiegała od frontu „Kamienny Szaniec” nad morzem, przez plac wyścigowy, parowozownię i dalej przez miasto do Więceminki i dalej wzdłuż jej brzegów. Trzecia pozycja osłaniała port. Do obrony przygotowano również trwałą zabudowę miasta, łącząc ją fortyfikacjami polowymi. Wiele ulic było zabarykadowanych. Całość obrony twierdzy została podzielona na trzy odcinki bojowe: I „Wschód”, II „Środek”, III „Zachód”. Załoga twierdzy liczyła 10 - 12 tys. żołnierzy, załoga dysponowała 84 działami, 8 wozami pancernymi i 12 transporterami opancerzonymi. Z morza załogę wspierała artyleria okrętowa.
7 marca wieczorem 6DP podeszła pod Kołobrzeg i zluzowała radziecką 4 brygadę pancerna, która próbowała zdobyć miasto z marszu. 8 marca nie zsynchronizowane natarcie 3, 6DP i radziecka 272DP, do 12 III przełamano zewnętrzny pierścień umocnień. 12 - 17 III trwały walki o przełamanie drugiego pierścienia obrony i o zdobycie silnie umocnionego śródmieścia. Aby przyspieszyć natarcie 13 marca wprowadzono z drugiego rzutu armii 4 DP i 4 pcz ciężkich, 2 batalion miotaczy ognia i dwa pułki artylerii plot. W ten sposób w pasie stanowiącym 5,5% rubieży obronnej armii znalazło się 60% jej wojsk. Łącznie od 12 marca w bitwie o Kołobrzeg uczestniczyło 29 tys. żołnierzy, uzbrojonych w 815 dział i moździerzy, 12 czołgów ciężkich, 23 lekkie działa pancerne i 102 samoloty (4 dywizji lotniczej płk Romeyko). W dywizjach zorganizowano grupy szturmowe do zdobywania poszczególnych umocnień, obiektów. W skład grupy wchodziły pododdziały piechoty, czołgów, pododdziały saperów, chemików, moździerzy i dział, w tym ciężkich. 6DP zdobyła park miejski, później silnie bronione kompleksy tzw. białe i czerwone koszary, Wyspę Solną oraz sforsowały Parsęte. 4DP uderzyła wzdłuż wybrzeża włamała się od wschodu w kierunku stacji kolejowej, niszcząc w pojedynku artyleryjskim pociąg pancerny. Wąskie ulice oraz pożary wzniecane przez Niemców przy opuszczaniu poszczególnych budynków uniemożliwiały manewrowanie czołgami i wsparcie bezpośrednim ogniem artylerii.
14 III przerwano działania i wezwano załogę do kapitulacji, po jej odrzuceniu wznowiono działania. 15 III odparto kontrataki desantu morskiego. Tego dnia Polaków od poru dzieliło zaledwie 1,5 km, następnego dnia w rękach niemieckich pozostał przyczółek szerokości od 300 do 1000 metrów. Sytuacja niemieckiej załogi była beznadziejna, komendant podjął decyzje o ewakuacji garnizonu drogą morska. Łącznie w ciągu dwóch nocy ewakuowano 7,5 tys. żołnierzy. Ogółem w toku bitwy ewakuowano ok. 70 tys. osób.
W nocy z 17 na 18 marca po przegrupowaniu oddziałów i przygotowaniu artyleryjskim z udziałem radzieckich katiusz, miasto i port zostały zdobyte. Bitwa o Kołobrzeg była wyjątkowo krwawa i zacięta, trwała 11 dni. Niemcy stracili ok. 9 tys. żołnierzy w tym ok. 5 tys. poległo lub odniosło rany i 4 tys. dostały się do niewoli. 1Armia WP straciła ok. 4,4 tys. żołnierzy (poległo 1266). Można było zdobyć miasto w krótszym czasie i z mniejszymi stratami:
· Polacy nie mięli doświadczenia w walkach w terenie zurbanizowanym;
· wejście do walki bez właściwego rozpoznania i właściwej do walki w mieście organizacji wojsk;
· Rosjanie, którzy wcześniej atakowali miasto nie przekazali żadnych informacji;
· wojska niemieckie broniące miasta były wspierane artylerią z morza i posiadały cały czas kontakt z Rzeszą. Drogą morską były zaopatrywane i ewakuowane;
· charakterystyczne ,że polscy żołnierze spotkali się z dużą ilością porzuconej broni, w tym głównie ppanc. Szybko nauczono się ją wykorzystywać.
· była to pierwsza samodzielna bitwa Polaków.
· dywizje rozpoczęły natarcie w pasach od 2200 do 3700m, a kończyły razem na odcinku około 2 km. Średniodobowe tempo natarcia wynosiło 300 - 400m.
Zdobycie Kołobrzegu umożliwiło 1 armii WP przejście do obrony w pasie całego zachodniego wybrzeża morskiego - od Kołobrzegu po Zalew Kamieński, Dźwinę i Zalew Szczeciński.
,b> BITWA O PRZEŁAMANIE WAŁU POMORSKIEGO.
Wał Pomorski rozbudowywano w latach 1934 - 44, wzdłuż granicy niemiecko-polskiej. Rozbudowa była realizowana w trzech etapach:
· 1934 - 35 - Szczecinek, Wałcz, Gorzów Wlkp.,
· 1938 - 39 - uzupełniono główne pozycje dodatkowymi obiektami fortyfikacyjnymi,
· 1944 - rozbudowano pas przesłaniania.
Podstawowymi elementami były pojedyncze żelbetowe fortyfikowane obiekty z wzmocnionymi kopułami pancernymi, wyposażone w działa dużych kalibrów i ciężkie km. Grubość stropów i ścian dochodziła do 1 m., a kopół pancernych do 10 cm. Hitler i dowództwo niemieckie kosztem wszystkich TDW zamierzali skupić siły na froncie wsch. Utworzono Grupę Armii „Wisła” (Himler) z zadaniem zamknięcia luki między GA „A” i „Środek” oraz przeszkodzić wojskom radzieckim w rozwijaniu powodzenia w kierunku: Gdańska i Poznania. Po zwycięskiej operacji warszawskiej 20 I 1944 roku 1 AWP przeszła do II rzutu 1 Frontu Białoruskiego z zadaniem osłony prawego (północnego).
Przesuwając się za 47 Armią miała częścią sił zajmować kolejne rubieże obronne wzdłuż lewego brzegu Wisły. 28. I 1940 skoncentrowały się w rejonie Bydgoszczy po pokonaniu 260 km w ciągu 8 dni. Tego samego dnia 1 AWP otrzymała zadanie - przejść do natarcia na prawym skrzydle Frontu w dn 29. I i do wieczora opanować rubież oddaloną o 50 km. Ponadto utrzymać łączność z nacierającym na prawo 2 KKgw, na lewo z 47 A. Dowódca 1 AWP postanowił wykonać marsz ubezpieczony przewidując bój spotkaniowy. Kolumna prawa (zasad. Jednostki): 1DP, 3 DP z 2 BAH, 1 BK, 1 BPanc, 4 pułk czogów. Kolumna lewa (zasad. Jednostki): 4 DP z 5 BAC i 6 DP.
31 I 1944 nawiązano walkę z Niemcami nad rzeką GWDĄ, broniącymi pasa przesłaniania Wału Pomorskiego na linii POGAJE - JASTROWIE - PTUSZA. Siły niemieckie - 15 DP SS i inne, ogółem ok. 10 batalionów piechoty „Lettland”. 1 -3. II 1944 1 DP (prawe skrzydło) stoczyła walkę o PDGAJE, w skutek poniesionych strat przeszła do II rzutu, na jej miejsce 6 DP. 31. I 1944 4 DP (lewe skrzydło) opanowała m. PTUSZA i podeszła pod m. SZWECJA. W czasie walk o pas przesłaniania zaopatrzenie wojsk natrafiło na trudności: zbyt duże odległości baz zaopatrzenia, zamiecie śnieżne - BRAK PALIWA I AMUNICJI. Cały ciężar spoczywał na piechocie. Do 4. II dywizje I rzutu (4 i 6 DP) nawiązały styczność z główną pozycją obronną Wału Pomorskiego, biegnącą w zalesionym terenie za jeziorami. NIEMCY: 11 x batalion piech. 140 dział i moździerzy, 2 x bataliony niszczycieli czołgów. W pasie działania 1 AWP było 35 schronów żelbetonowych. Przełamanie miała wykonać 6 i 4 DP, wsparte 1 i 5 BAC, 11 pah , 8 i 10 bsap. Reszta sił w II rzucie. 5. II 6 DP związała walką najsilniej ufortyfikowany rejon nadarzycki. 4 DP prowadziła rozpoznanie walką w rejonie fortyfikacji............... pomiędzy jeziorami 11 ppiech (4 DP) dzięki rozwinięciu natarcia w terenie zalesionym, ale słabiej ufortyfikowanym zaskoczył pka i przeniknął na tyły mimo, że Niemcy odcięli im chwilowo tyły umożliwił 4 DP wykonanie wyłomu. 6.II powstał wyłom szerokości 3 km i głębokości 4 km , w który wprowadzono 1,3 i 2 DP . 9.II 1944 utworzono zgrupowanie uderzeniowe (1 i 2 DP, wojska artylerii i ppanc), które do 10 lutego zdobyło MIROSŁAWIEC. Do 12. II 1944 oddziały 1 AWP zostały zatrzymane na rubieży pozycji ryglowej. UWAGA : Rosjanie wiedzieli o rejonie umocnionym, ale nie przekazali tej informacji Polakom STRATY: POLACY ok. 10 tys. poległych, rannych i zaginionych, NIEMCY 8 tys. ranni i zabici, 1,5 tys. wziętych do niewoli, 30 czołgów, 130 dział.
OPERACJA PRZECIWDESANTOWA NA WYBRZEŻU MORSKIM.
Po opanowaniu Kołobrzegu 1 AWP mogła wykorzystać do organizacji obrony na wybrzeżu całość swych sił z wyjątkiem 1BPanc. W dniach 18-21.03 1,2,4 i 6 DP obsadziły pas obrony Kołobrzeg, Mrzeżyno, Niechoże, do miejscowości Stepnica na północ od Szczecina. W pasie obrony 1 AWP p-k znajdował się jedynie przed frontem 2 i częściowo 1 DP na wyspach WOLIN i CHRZĄSZCZEWSKIEJ-ogółem około dwunastu batalionów wzmocnionych pułkiem artylerii i dywizjonem artyleri plot./okolo 6 tyś. Zolnierzy i ponad 200 dział i moździerzy. Wody M.Baltyckiego przylegające do lądu nie są głębokie, dno jest piaszczyste i nieregularne.Wzdłuz wybrzeża ciągnie się plaża szerokości około kilkunastu metrów oraz piaszczyste wydmy, za którymi wystęoują torfowiska i grunty podmokłe.
Planowanie i organizowanie obrony.
D-ca 1 AWPpostanowił zorganizować silna i trwałą obronę, mając w pierwszym rzucie cztery DP, w drugim DP, w odwodzie kawalerię, brygadę artylerii haubic i brygadę art. Ppanc.Obronę zorganizować w parciu o plutonowe i kompanijne punkty oporu w takich rejonach jak, Mrzeżyno, Niechoże, Dźwinówek. Kamień Pomorski- rozbudować jako batalionowy rejon obrony. Kołobrzeg- jako pułkowy rejon obrony. Zgodnie z decyzją ZT miały bronić: 4DP z 2BAH - rubieży Kolobrzeg-Mrzeżyno, skupiając główny wysiłek na prawym skrzydle 6DP- wył.Mrzeżyno, wył. Łukęcin, w rejonie Niechorze i Rewal bat. Rej. Obrony. 2DP- Łukęcin, Laska, gł. wyś.obrony na prawym skrzydle. 1DP- Laska, Stepnica. Artyleria - otrzymała zadanie zorganizować obserwację i zwalczać środki pływające p-ka. Jak wynika z zadania 1 AWP miała zorganizować obronę ponad 110km - z czego 55km wzdłóż brzegu morza, około 55km nad Zalewem Kamieńskim, Dźwiną i Zalewem Szczecińskim. Ogólnie można stwierdzić że mimo pewnych niedociagnięć /mała gęstość operacyjna i taktyczna/ 1 AWP zabezpieczala wykonanie postawionego zadania. Należy zwrócić uwagę na dobrą rozbydowę inżynieryjną, która jednak nie została ukonczona ze względu na małe tempo wykonywanych prac.
Działania w obronie wybrzeża.
ZT i oddziały 1 AWP, a w szczególności 1 i 2 DP nie ograniczały się do rozbudowy terenu. Jednym z podstawowych zadań było prowadzenie rozpoznania p-ka. ZT miały w wyniku nieustannej obserwacji określić intensywność ruchu okretów wojennych i statków p-ka, ich typ, tonaż, uzbrojenie i możliwość lądowania desantu na wybrzeżu. Przez cały czas pozostawania 1 AWP w obronie bardzo aktywnie dziąłała artyleria 1 i 2 DP. Ostrzeliwały one siłę żywa iśrodki ogniowe pk-a rozmieszczone we wschodniej części wyspy WOLIN oraz na wyspie CHRZĄSZCZEWSKIEJ.Innym koniecznym przedsięwzięciem była likwidacja grup p-ka, które pozostały na tyłach po ostatnich walkach na Pomorzu. Celem obrony 1AWP było ubezpieczenie od północy 1 Frontu Białoruskiego do operacji berlińskiej. W nocy z 7/8 kwietnia 1945r zgodnie z rozkazem otrzymanym od d-cy 1 F.Białoruskiego ZT i oddziały 1 AWP rozpoczęły przegrupowanie na południe nad ODRĘ, gdzie miały się ześrodkować do 13 04 1945r