DZIAŁANIA WOJENNE 1914-1918
W czasie I wojny światowej istniały 4 główne fronty:
- front zachodni ( na terenie Francji),
- front wschodni,
- w maju 1915 Włochy z trójprzymierza przeszły na stronę Ententy, tworząc front południowy, u podnóża Alp,
- front w postaci bitew morskich.
Front zachodni
1 sierpnia 1914 pierwsze działania rozpoczęły Niemcy. Zaatakowały one neutralną Belgię, a od północy uderzyły na Francję, z kierunkiem natarcia na Paryż. Początkowo Francuzi ponosili klęski jak w bitwach granicznych ( m.in. nad Mozą). Około września niemiecka kawaleria docierała już w okolice Paryża. 06 - 09 września 1914 rozegrała się I bitwa nad rzeką Marną. Oddziałami francuskimi dowodził gen. Joffre i Francuzi tę bitwę wygrali.
W czasie I wojny Niemcy zmienili swój system walki na walkę pozycyjną ( w oparciu o okopy, bunkry, zasieki).
Front wschodni
Na froncie wschodnim zaatakowała Rosja, która zmobilizowała 11 milionów żołnierzy. Byli oni jednak słabo uzbrojeni i nieraz niedożywieni. Rosjanami dowodził wielki książę Mikołaj Mikołajewicz, ponieważ car Mikołaj II nie miał talentu stratega, nie nadawał się na dowódcę, był więc oficjalnie naczelnym wodzem. Car ze względu na swój niski wzrost wyglądał zresztą komicznie w obecności swojego krewnego liczącego 2 metry wzrostu.
Rosja zaatakowała Prusy, występując przeciw państwu niemieckiemu oraz Galicję, występując przeciw Austrii. W Galicji podeszli nawet pod Kraków, ponieśli jednak klęskę pod Tannenberg (Stębark) . Na froncie wschodnim w maju 1915 miała miejsce bitwa pod Gorlicami, po której Niemcy przerwali front rosyjski, weszli na tyły armii rosyjskiej. Rosja zmuszona była do wycofania się z Królestwa Polskiego, Litwy. Linia frontu znalazła się w okolicach Kołomyi. Na froncie wschodnim toczyła się także wojna o charakterze pozycyjnym.
W wojnę zaczęły angażować się kolejne państwa.
Turcja stanęła po stronie Niemiec. W 1915 Brytyjczycy próbowali zdobyć cieśniny Bosfor i Dardanele, czym kierował Churchill. Od lutego do listopada stracili 150 tysięcy ludzi, a Turcja zdołała utrzymać cieśniny. Chciała także zająć kanał sueski.
Bułgaria stanęła po stronie Niemiec.
Po stronie Ententy znalazła się Japonia, która wkrótce zajęła kolonie niemieckie na Pacyfiku. W maju 1915 na stronę Ententy przeszły także Włochy, co spowodowało pojawienie się frontu włoskiego.
W 1916 Niemcy przenieśli ofensywę na zachód. Walki rozgrywały się w okolicach Verdun. Niezwykle krwawa i mało skuteczna okazała się ofensywa nad rzeką Sommą, podjęta latem 1916 przez wojska francuskie i angielskie. Od lutego do grudnia na froncie zachodnim zginęło około milion 600 tysięcy żołnierzy.
Wzrosła także liczba uzależnionych od morfiny. W wyniku szturmów dochodziło do wielu okaleczeń, a na łagodzenie bólu każdy żołnierz miał w plecaku ampułkę z morfiną . Po pewnym czasie widząc ogromny ból rannych żołnierzy, którzy nie byli już w stanie wstrzyknąć morfiny, inni zażywali ją już rano, na wypadek, gdyby zostali ranni. W tym czasie uzależniło się około miliona ludzi ( morfiniści)
Bitwy morskie
W 1917 Niemcy zmienili działania marynarki wojennej. Zastosowali metodę totalnej wojny podwodnej. Ich łodzie - uboty, oznaczone były literami u i posiadały wygórowane numery. Niemcy początkowo posiadali kilkadziesiąt takich łodzi, potem około 100 , a istniało na przykład U125.Powodowało to silne wrażenie propagandowe. Największa bitwą morską była bitwa jutlandzka a maju 1916 roku. Ponieśli w niej jednak olbrzymie straty zarówno Brytyjczycy jak i Niemcy. Niemcy byli wyjątkowo wyspecjalizowani w walce podwodnej.
W maju 1915 zatopiono pasażerski statek Lusitania, w którym znajdowało się ponad 1000 osób, z których większość zginęła. Stanowiło to jedną z przyczyn dla których do wojny w 1917 przyłączyły się Stany Zjednoczone, na czele których stał gen. Pershing.
Wojna miała charakter totalny, światowy. Była to wojna pozycyjna ( wojna na wyczerpanie). W jej trakcie udoskonalono proces zabijania- karabiny maszynowe, łodzie podwodne, bomby głębinowe, użyto do walki lotnictwa, rozbudowano artylerię. Niemcy posiadali armatę zwaną „Gruba Berta”, która mogła wystrzelić pocisk na odległość 100 km. Powstały czołgi ( które wynaleźli Rosjanie), a które pierwszy raz użyte były w bitwie nad Sommą (1916). Zaczęto używać gazów bojowych: tlenek węgla , iperyt = gaz musztardowy. Były to gazy trujące nad, którymi działaniem właściwie nikt nie panował. Niemcy wynaleźli maski gazowe, a Francuzi, będący pierwszymi ofiarami wojny biologicznej jako maski używali wilgotnej szmaty, na oczy zakładali gogle.
Końcowy etap wojny
Niemcy uderzyli na zachodzie. 3 marca 1918 w Brześciu nad Bugiem podpisane zostały traktaty brzeskie - traktaty pokojowe między Rosją i państwami centralnymi. Niemcy zabrały wówczas Litwę, Łotwę, Estonię, część Ukrainy (około 1 milion kilometrów kwadratowych). Wycofanie się Rosji z wojny umożliwiło Niemcom przerzucenie części sił na front zachodni i podjęcie ofensywy. Armia obrost pozostała na wschodzie, reszta walczyła na froncie zachodnim. Odbyły się kolejne szturmy przeciw Francji. Ostatecznie jednak 11 listopada 1918 w Compiegne ( w wagonie kolejowym w lasku) podpisano zawieszenie broni, co faktycznie oznaczało kapitulację Niemiec. Głównym układem pokojowym był traktat wersalski, zawarty podczas paryskiej konferencji pokojowej, *podpisany 28.06.1919, a ratyfikowany 10.01.1920.
Postanowienia rozejmu w Compiegne:
Niemcy opuszczają terytorium we Francji, Belgii i Luksemburgu
Zmuszeni są wydać ciężką broń
Godzono się, by armia wschodnia została nadal na wschodzie (obawiano się bowiem eksportu rewolucji na zachód)