CELE POLITYKI GOSPODARCZEJ
Polityka gospodarcza - to subdyscyplina polityki opisująca rozwiązania prawno-polityczne za pomocą których można wpływać na gospodarkę. W szczególności oznacza to kształtowanie ustroju gospodarczego (warunków gospodarowania) przez władzę ustawodawczą i rząd. Polityka gospodarcza jest jednocześnie nauką stosowaną ekonomii i formą praktyki gospodarczej państwa. Nie zawsze opiera się na wiedzy z zakresu ekonomii pozytywnej przyjmując często formę odpowiednią do przekonań politycznych na gospodarkę rządzącej większości parlamentarnej. Polityka gospodarcza stanowi często narzędzie realizacji programu społecznego partii politycznej.
Polityka gospodarcza znajduje swoje odzwierciedlenie w:
Polityka gospodarcza operuje szeroką gamą ekonomicznych instrumentów. Taką rolę pełnią m.in. cła, podatki, subwencje, czy zmiana podaży pieniądza.
Główne cele polityki gospodarczej państwa:
Wychodząc od klasyfikacji celów jako pewnego sposobu ich hierarchicznego porządkowania można jako kryterium identyfikacji i podziału celów przyjąć zasadę stabilizacji gospodarki . W związku z tym można wyróżnić wśród celów gospodarczych państwa :
1) cele służące stabilizacji gospodarki rynkowej:
pełne zatrudnienie
ciągły wzrost gospodarczy
stabilizację poziomu cen
Wspólną, charakterystyczną cechą tej grupy celów jest dążenie do stabilizowania funkcjonowania i dynamiki rozwoju gospodarki. Realizacja tych zamiarów ukierunkowana jest na :
utrzymywanie wewnętrznej równowagi-przeciwdziałanie osłabieniu trendu rozwojowego gospodarki.
osiągnięcie wzrostu zrównoważonego-podtrzymywanie tendencji wzrostowych i korygowanie ujawniających się negatywnych skutków działania mechanizmu rynkowego.
osiągnięcie równowagi zewnętrznej.
2) cele dodatkowe (uzupełniające)
ochrona środowiska naturalnego
sprawiedliwość i bezpieczeństwo socjalne
Należy zauważyć, że waga celów (w takim podziale) jest zawsze funkcją aktualnej sytuacji gospodarczej. Oznacza to że hierarchia ważności celów może być zmienna gdyż jest uzależniona od zmian w warunkach gospodarowania, w tym zwłaszcza od reakcji podmiotów gospodarczych. Trzeba też zauważyć że wymienione cele są w pewnym zakresie względem siebie konkurencyjne. Przejawia się to w fakcie że nie zawsze mogą one być równocześnie osiągane ponieważ wzajemnie się wykluczają.
Podstawowe rodzaje polityk gospodarczych państwa:
Polityka strukturalna ma służyć osiąganiu właściwych (optymalnych) proporcji gospodarczych poprzez korygowanie strukturalnych konsekwencji funkcjonowania mechanizmu rynkowego. Istotnym kierunkiem tej polityki jest osiągnięcie bezpieczeństwa żywnościowego i zaopatrzeniowego gospodarki, o którym decydują takie dziedziny jak rolnictwo i gałęzie surowcowo-energetyczne. Warto też wspomnieć o przestrzennym aspekcie tej polityki, przejawiającym się w podejmowaniu działań na rzecz regionów słabszych ekonomicznie. Kolejna grupa instrumentów ekonomicznej ingerencji państwa składa się na politykę konkurencji. Państwo, wymuszając na gospodarce powinno mieć niezbędny poziom konkurencji, wykazując jednocześnie dbałość o ochronę przedsiębiorstw krajowych przed konkurencją firm zagranicznych. Jest to polityka protekcjonizmu, której narzędziami są cła przewozowe, premie eksportowe, subsydia do produkcji niektórych towarów. Jak wiadomo, strukturalną cechą gospodarki rynkowej jest nierównowaga podażowa. Na tym szczególnie wyraźnie rysuje się znaczenie polityki dochodowej i podatkowej państwa. Zastosowanie przez państwo bezpośrednich narzędzi kreacji dochodów jest możliwe przede wszystkim w stosunku do przedsiębiorstw państwowych i ludności nieproduktywnej. Skuteczność polityki dochodowej państwa uzależniona jest w znacznej mierze od komplementarnej względem niej polityki podatkowej. Polityka społeczna państwa, w zależności od charakteru gospodarki rynkowej, może przyjmować różne formy. Jedna z nich opiera się na założeniu, że państwo musi sprawować funkcję socjalno-opiekuńczą, gdyż zachodzi potrzeba łagodzenia napięć i niekorzystnych zjawisk, będących negatywnym skutkiem funkcjonowania rynku. Na drugim końcu znajduje się rozwiązanie, opierające się na przekonaniu, że wszystkie zadania i środki ich realizacji, tworzące politykę gospodarczą, muszą być podporządkowane nie tylko kryterium mikroekonomicznym, ale także optyce makroekonomicznej, uwzględniając, w dużej mierze aspekty społeczne. Wspólną cechą wszystkich form polityki społecznej jest realizacja bezpieczeństwa socjalnego i sprawiedliwości (społecznej i ekonomicznej ). Kolejną polityką państwa jest polityka przedsięwzięć publicznych. Zasadniczą jej treścią jest wykonywanie zadań, które z reguły nie mogą być zrealizowane na zasadach rynkowych. W pierwszej kolejności dotyczy to zapewnienia obronności i bezpieczeństwa państwa, a także prowadzenia administracji państwowej. Inną formą organizacyjną tej polityki jest całkowite lub uzupełniające finansowania z budżetu realizacji przedsięwzięć inwestycyjnych, przyczyniających się do polepszenia materialnych i społecznych warunków gospodarowania. Ostatnią już wyodrębnioną grupą działań, niezbędnych do realizacji założonych celów jest polityka ekologiczna. Opiera się ona na szeregu rozwiązań prawno -administracyjnych i finansowych, nakłaniających wszystkie podmioty gospodarcze do zachowania równowagi między rozwojem środowisk ludzkich i gospodarczych a przyrodą.