Autorskie programy kształcenia

Od 1. września 1999 roku każdy nauczyciel może ułożyć własny program autorski. Wszyscy nauczyciele powinni otrzymać odpowiednie wykształcenie do ułożenia programu. Szczególnie pomocne może być studiowanie dydaktyki ogólnej.

Pojęcie wzorca programu -jest to uporządkowanie elementów programu w całość. Wybór wzorca zależy od przekonań programisty.

Wzorzec programu składa się z czterech elementów:

• Zadania, cele;

• Materiał nauczania;

• Sytuacje dydaktyczne (przeżycia, doświadczenia);

• Sposoby oceniania.

Gdy konstruujemy wzorzec programowy to sięgamy do różnych źródeł, np. społeczeństwo, wiedza, duchowość. Nie można sięgać tylko do jednego źródła.

Wzorzec programu układa się w dwóch wymiarach:

• Pionowy (rozłożenie materiału w danym czasie)

• Poziomy (rozłożenie materiału na zajęcia).

Najczęściej pogramy układane w szkołach są mało przemyślane. Sprawia to, że program jest rozproszony a informacje powtarzają się lub są sprzeczne.

Cechy konstrukcyjne wzorca programu:

• Zakres -oznacza ilość i szczegółowość materiału w programie. Bardziej skupiamy się na dziedzinie poznawczej, niż na emocjonalnej i psychoruchowej.

• Integracja -oznacza powiązanie rodzajów wiedzy i doświadczeń, które planujemy włączyć do programu. Dzięki temu uczeń zyskuje wiedzę i zrozumienie materiału.

• Kolejność -oznacza ułożenie elementów programu. W układaniu programu kształcenia bierze się pod uwagę treść. Mogą być stosowane cztery metody uczenia się:

-uczenie się od prostego do złożonego;

-zachowanie warunków dostępnych uczenia się danego materiału;

-przechodzenie od ogółu do szczegółu;

-zachowanie chronologii czyli historii.

• Ciągłość -dotyczy powracania w programie do określonych zasadniczych pojęć i umiejętności, które zdaniem pedagoga są najważniejsze.

• Wyrazistość -program kształcenia powinien być dopasowany do poziomu klasy. Wiadomości podmiotowe powinny się ze sobą wiązać.

• Równowaga -do zapisywania planu kształcenia należy wziąć pod uwagę każdy element i cechę wzorca w odpowiedniej proporcji i czasie.

W opracowaniu autorskich programów szkolnych należy uwzględnić typowe wzorce programu.

Wzorce ześrodkowane na materiale:

• Są najczęściej spotykane, ponieważ wiedza jest najważniejsza;

• Zalicza się do nich wzorce: przedmiotowy, ześrodkowany na dziedzinie nauki, pól treściowych, pól korelacyjnych, procesualne.

Wzorce ześrodkowane na uczniu:

• Uczeń w centralnym miejscu;

• Najczęściej w klasach początkowych;

• Zalicza się wzorce: ześrodkowane na dziecku, ześrodkowane na doświadczeniu, romantyczne, humanistyczne.

Wzorce ześrodkowane na problemach:

• Ukierunkowane na treści i rozwój uczniów;

• Ujęcie jednostki w otoczeniu społecznym;

• Dobiera się pod względem problemów, możliwości, zainteresowań i potrzeb uczniów;

• Zalicza się wzorce: ześrodkowane na sytuacjach życiowych, problemów rdzeniowych, ześrodkowane na problemach społecznych i rekonstrukcjonistycznych.

Kreowanie programu -wymaga wykorzystania pewnych zasad, zwykle technicznej lub naukowej natury, jak też składa się z działań o charakterze humanistycznym i artystycznym, dzięki którym szkoły mogą realizować określone zadania.

Podejście techniczno-scjentyczne:

-związane z rozwojem empiryzmu i rozkwitem nauk przyrodniczych;

-polega na korzystaniu z dostępnych materiałów i zasobów;

-program łączy elementy, żeby służyły wspólnemu zadaniu: edukuje i daje plan działania;

-im bardziej zajmiemy się środkami, tym większe prawdopodobieństwo osiągnięcia celu

Podejście nietechniczne i niescjentyczne:

-dominuje subiektywizm, indywidualność, estetyka heurystyki, relacje człowiek-człowiek i człowiek-środowisko;

-nie ważne co znajduje się na końcu (efekty) lecz ważny jest uczeń i jego aktywność;

-skupia się na uczniu i dotyka wszystkich związanych (uczniów, nauczycieli i rodziców);

-nie można przewidzieć wszystkich celów i ideałów.

Reforma z 1999 roku

Każda szkoła powinna mieć całościowy program nauczania, a każdy nauczyciel programu uwzględniający możliwości i potrzeby uczniów. Nauczyciel ma jednak wybór: może opracować program autorski, lub może posłużyć się istniejącym i zatwierdzonym przez władzę oświatową, ale ze wskazaniem jak dostosuje go do danej grupy uczniów.

Podstawa programowa jest traktowana jako tron programowy, przy czym zakłada się, że program autorski wprowadzi nowe koncepcje, cele czy treści, które uzupełnią podstawę lub wskażą nowe sposoby realizacji zakładanych celów i treści.

Program autorski powinien zawierać i określać:

• Jakiego przedmiotu lub bloku przedmiotowego dotyczy;

• Dla jakiego etapu nauczania;

• Ile godzina na realizację;

• Dla jakiego typu kursu;

• Dla kogo jest (cechy, możliwości umysłowe, zainteresowania itp.);

• Przygotowanie nauczycieli i wyposażenie szkoły;

• Kto przygotował, jakie jest doświadczenie zawodowe tej osoby i do kogo należą prawa autorskie;

Podczas pisania powinno się zwrócić uwagę na ukryty program.

Bibliografia:

J. Świrko-Pilipczuk, Treści kształcenia ogólnego, w: F. Bereźnicki, Dydaktyka kształcenia ogólnego, Kraków 2001

J. Świrko-Pilipczuk, Treści kształcenia ogólnego, w: F. Bereźnicki, Dydaktyka kształcenia ogólnego, Kraków 2001, s. 171.

Tamże s.171.

Tamże s. 173.

Tamże s.176

---