Autorski program nauczania (własny program nauczania)

Oryginalny program nauczania pod względem szczegółowych celów kształcenia, układu materiału nauczania, oczekiwanych osiągnięć, strategii i metod nauczania oraz środków, opracowany przez nauczyciela lub grupę nauczycieli najczęściej dla uczniów danej szkoły.

Każdy program autorski, mimo swojego indywidualnego charakteru, musi spełniać wymogi określone w Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 6 stycznia 2009 r. w sprawie dopuszczania do użytku szkolnego programów wychowania przedszkolnego, programów nauczania i podręczników oraz cofania dopuszczenia (DzU 2009 nr 4 poz. 17). Zgodnie z przywołanym rozporządzeniem, każdy program autorski - opracowany przez nauczyciela samodzielnie lub z wykorzystaniem programów dopuszczonych do użytku szkolnego i wpisanych do wykazów MENiS - aby był dopuszczony do użytku w danej szkole (przedszkolu) i włączony do szkolnego zestawu programów nauczania (czyli do realizacji w danej szkole) musi uzyskać:

• program wychowania przedszkolnego - pozytywną opinię nauczyciela mianowanego lub dyplomowanego, posiadającego wykształcenie wyższe i kwalifikacje do pracy w przedszkolu;

• program nauczania ogólnego - pozytywną opinię nauczyciela mianowanego lub dyplomowanego, posiadającego wykształcenie wyższe w zakresie zgodnym z zakresem treści nauczania, które program obejmuje;

• program nauczania dla zawodu lub programu dla profilu - pozytywną opinię kuratora oświaty, a w wypadku programów nauczania dla zawodów podstawowych dla żeglugi morskiej i śródlądowej - także pozytywną opinię odpowiednio ministra właściwego do spraw gospodarki morskiej i ministra właściwego do spraw transportu. 
  Program nauczania wybranej specjalizacji w zawodzie opracowany przez nauczyciela powinien uzyskać pozytywną opinię szkolnego zespołu przedmiotowego właściwego dla danego zawodu. 
  Programy nauczania dla zawodów oraz programy nauczania dla profili mogą być aktualizowane przez nauczycieli w celu uwzględnienia zmian wynikających z postępu techniczno-technologicznego, jeżeli aktualizacja nie zmieni celów kształcenia wskazanych w programach nauczania poszczególnych przedmiotów zawodowych, bloków tematycznych, modułów lub innych układów treści.

Dobry, nowoczesny program autorski powinien zawierać:

• wstęp z ogólną informacją o programie (autor, adresat, geneza programu, koncepcja),

• zadania szkoły,

• podstawę programową

• cele ogólne programu,

• wymagania programowe,

• treści zajęć,

• osiągnięcia ucznia,

• procedury osiągania celu,

• ocenianie osiągnięć uczniów,

• szczegółowy rozkład zajęć

• przykładowe scenariusze,

• obudowę dydaktyczną,

• warunki wdrożenia programu,

• informację o ewaluacji programu

• literaturę

Na wstępie chciałabym omówić pojęcia:

• program nauczania

• podstawa programu

• trećsi nauczania

• standardy osiągnięć i wymagań

Następnie przedstawię etapy konstruowania programu autorskiego czyli:

1. Etap diagnozy

2. Etap projektowania a w nim

   • kompetencje instruktora

   • określenie koncepcji programu

   • formułowanie celów

   • dobór i układ materiału nauczania

   • ustalenie wymagań programowych (standardy)

   • obudowę programu

   • warunki wdrażania programu

1. Etap ewaluacji a w nim

   • fazy ewaluacji

   • typy ewaluacji

   • metody ewaluacji

     Od roku 1989 społeczeństwo bardziej zaangażowało się w działalność edukacyjną. W szkołach pojawiły się nowe rozwiązania programowe, organizacyjne bądź metodyczne. Możliwość taką stworzyło rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 czerwca 1993 r. w sprawie warunków i zasad prowadzenia działalności innowacyjnej i eksperymentalnej przez szkoły i placówki publiczne.
      W reformowanym systemie oświaty znacznie wzrasta rola szkoły i nauczyciela w tworzeniu programów nauczania i wychowania. Programy autorskie, poszerzone podstawy programowe - wszystko to wymaga takiej wiedzy jakiej do tej pory nikt nie uczył na studiach pedagogicznych.
      Nauczyciele, którzy chcą skorzystać z szansy wprowadzenia autorskich programów nauczania, stanęli przed nowym i bardzo trudnym zadaniem tworzenia, a właściwie współtworzenia programów nauczania swoich przedmiotów na bazie minimum programowego określonego przez Ministerstwo Edukacji Narodowej.
      Rozważania dotyczące problemów konstruowania programów nauczania wymagają określenia podstawowych pojęć, które pozwolą na jednoznaczne sformułowania w programie, a także na zaprezentowanie głównych etapów konstruowania programów. Tradycyjnie przez program nauczania rozumiemy listę celów, haseł z zakresu materiału nauczania uzupełnioną zwykle dość ogólnikowymi uwagami o jego realizacji i określeniem orientacyjnego przydziału godzin . Współcześnie program nauczania jest rozumiany jako układ czynności opanowywanych przez ucznia pod kierunkiem nauczycieli i :

• zorientowanych na określone cele i odpowiadające im zadania,

• mający charakter ramowego planu,

• stale ulegający modernizacji.

      Natomiast podstawa programowa jest zakresem treści nauczania ustanowionym przez Ministerstwo Edukacji Narodowej jako obowiązujący w danym przedmiocie szkolnym na danym szczeblu kształcenia. Każdy program nauczania powinien obejmować obok treści oryginalnej dla danego programu, odpowiednią podstawę programową.
      Należy wyjaśnić, że według B. Niemierki treści nauczania to ogół nauczanych czynności teoretycznych i praktycznych objętych programem nauczania i określonych pod względem:

• celu, czyli typu czynności wykonywanych przez uczniów,

• materiału, na którym czynności mają być przeprowadzone,

• poziomu wymagań (wiadomości i umiejętności) koniecznych do opanowania danej czynności.

     Na program - obok broszury programowej - (program w wąskim znaczeniu) składają się: podręczniki dla uczniów, podręczniki dla nauczyciela, prototypy, środki dydaktyczne, zbiory zadań, testy osiągnięć szkolnych, a także inne materiały dydaktyczne.
      Oczekiwania Ministerstwa Edukacji Narodowej wobec autorów programów są duże. Programy autorskie powinny:

• zawierać wspólną podstawę

• zestawy treści nauczania i umiejętności,

• spełniać kryteria nowoczesności dydaktycznej,

• być zgodne z celami kształcenia ogólnego,

• poddawać się porównywaniu w celu umożliwienia władzom oświatowym dokonywania pomiaru osiągnięć szkolnych,(standardy osiągnięć szkolnych)

• być możliwe do realizacji w obecnej strukturze szkolnictwa .

      Każde działanie celowe musi zawierać w sobie etap pomiaru, kontroli, oceny. Jest to mechanizm sprzężenia zwrotnego. W przeciwnym wypadku działanie nie będzie racjonalne. Nie pozwoli na przekonanie się podmiotu działającego, czy cele zostały osiągnięte. To zaś nie pozwoli na doskonalenie działania w przyszłości.
      Dla takiego myślenia i działania upowszechnia się kategorią standardu.
      W edukacji standard to taki poziom lub stopień realizacji zadań i kompetencji ucznia, który uznamy za pełne lub co najmniej wystarczający do osiągnięcia celu. Standard jest więc miarą do mierzenia wyników, rezultatów, osiągnięć.
       Standard osiągnięć szkolnych to rodzaj krajowej normy w zakresie podstawowego aspektu działania szkół, jakim jest efekt procesu kształcenia. Efektem owym są kompetencje uczniów, a więc opis osiągnięć musi być punktem wyjścia przy określaniu standardu. Jednak opisy takie mogą być dokonywane z rozmaitą dokładnością w każdym z trzech aspektów (wiadomości, umiejętności, postawy) i w odniesieniu do dynamiki ich budowania ( po danym semestrze, po roku, po określonym etapie lub po całym cyklu nauki), mogą też w różnym stopniu dotyczyć kompetencji przedmiotowych i kompetencji kluczowych. Winny też być konstruowane tak, by łatwo było je wykorzystać przy budowaniu systemu wymagań, ocenianiu, promowaniu, egzaminowaniu.
      O ile standard osiągnięć szkolnych ma być ustalany centralnie, to standard wymagań jest kategorią wyznaczaną lokalnie (szkoły, komisje egzaminacyjne). Standardy wymagań będą więc pochodne wobec standardów osiągnięć szkolnych, węższe od nich i będą wskazywać, które rodzaje osiągnięć i na jakim poziomie będą poddane pomiarowi dydaktycznemu i ocenie szkolnej. Tak więc standardy wymagań z konieczności muszą opierać się na standardach osiągnięć, a ocenę szkolną będzie się opierać na standardach wymagań, a więc na tych osiągnięciach, których pomiar jest pożądany i możliwy w warunkach szkolnych. 
      Opracowanie dobrego nowoczesnego programu autorskiego wymaga uwzględnienia trzech głównych etapów: diagnozy, projektowania i ewaluacji.

I. Etap diagnozy 
      Konstruktor-nauczyciel musi dysponować pewnymi danymi wyjściowymi. Stąd w literaturze przedmiotu proponuje się, aby pierwszym etapem tworzenia autorskiego programu była diagnoza, w wyniku której otrzymamy odpowiedź na pytanie: jaka jest przydatność dotychczasowego programu, jakie są jego wady, a jakie zalety, czy wiedza proponowana przez program jest zbliżona do:

• aktualnych potrzeb w zakresie kształcenia ogólnego i wychowania,

• nowych osiągnięć naukowych pod kątem ich przydatności w programach szkolnych,

• możliwości, potrzeb i zainteresowań uczniów.

     Diagnoza powinna uwzględnić zarówno stopień osiągania celów kształcenia, zakres realizacji materiału nauczania, jego dobór, jak też oceniać stosowane dotychczas metody, środki dydaktyczne i formy organizacyjne. W sferze naszych zainteresowań powinny znaleźć się wszystkie elementy składające się na organizację procesu dydaktyczno-wychowawczego w odniesieniu do konkretnego przedmiotu nauczania, a więc cele, działalność dydaktyczno-wychowawcza skierowana na ich realizację, czynniki utrudniające i ułatwiające realizację celów, kontrola, pomiar i ocena wyników.

II. Etap projektowania

1.Kompetencje konstruktora-nauczyciela
      Opracowanie dobrego, nowoczesnego programu autorskiego jest sprawą niezwykle trudną, złożoną i odpowiedzialną. Stąd dobry konstruktor-nauczyciel, to taki, który:

• posiada wystarczającą wiedzę przedmiotową, a więc zna aktualny stan danej dyscypliny naukowej,

• zna dydaktykę ogólną i przedmiotową nie tylko z własnego doświadczenia, ale także z literatury najnowszej, co może pomóc w usprawnieniu, uatrakcyjnieniu i uelastycznieniu procesu kształcenia,

• poznał dorobek polskiej dydaktyki w zakresie konstruowania programów i doświadczenia w innych krajach,

• poświęcił wiele czasu na przemyślenia dotyczące zakresu materiału nauczania, jego doboru, selekcji i struktury,

• dysponuje wiedzą z psychologii rozwojowej, pozwalającą dostosować wymagania do możliwości poznawczych uczniów, ustalić jak i kiedy uczniowie uczą się najbardziej skutecznie, jakie są ich zainteresowania, oczekiwania i potrzeby.

2. Określenie koncepcji programu
      Przystępując do opracowania programu autorskiego powinniśmy w oparciu o odpowiednie dane wyjściowe określić koncepcję tego programu. Pierwszą kwestią, którą trzeba podjąć, jest nazwa i adresaci programu, a więc szczebel i typ szkoły, klasa lub klasy, poziom uzdolnień, wiadomości i umiejętności uczniów. Nie można pominąć przeznaczenia programu, tzn. czy będzie on masowy czy elitarny, zastosowany w klasie, w której nauczycielem danego przedmiotu jest autor programu, w jednej szkole, w której niekoniecznie autor programu jest nauczycielem, w wybranych szkołach, regionie lub w całym kraju.
      W związku z tym konstruktor musi mieć na uwadze poziom kompetencji merytorycznej, metodycznej, doświadczenia zawodowego, nakładu czasu i wysiłku, a może nawet i szczególne cechy osobowościowe nauczycieli wdrażających program. Należy wstępnie przewidzieć warunki ze względu na uczniów, nauczycieli, szkołę i rodziców.
      Z kolei określamy, jaki to będzie program: czy program nauczania dla jednego przedmiotu, czy modułowy w blokach tematycznych, ujmujących treści przedmiotów pokrewnych, korelujących ze sobą. Natomiast ze względu na zasadę zagospodarowania programu decydujemy się na program minimum lub maksimum treści albo program pośredni.
      Następnie rozstrzygamy czy będzie to program jednolity dla danego typu (profilu) klas lub szkół, czy też zróżnicowany, a jeśli zróżnicowany, to w jakiej postaci? W związku z tym w programie przewidujemy części:

• podstawową, ujmującą wspólny materiał dla wszystkich uczniów,

• rozszerzającą, przewidzianą dla pewnej części uczniów o określonych uzdolnieniach i zainteresowaniach,

• kontekstową, określoną przez czynniki związane ze środowiskiem otaczającym szkołę i zmienne odnoszące się do samej szkoły,

• zindywidualizowaną, określoną przede wszystkim przez indywidualne potrzeby, zainteresowania i uzdolnienia ucznia.

     Następnie próbujemy odpowiedzieć na takie pytania, jak: Co zamierzamy zmienić w treściach kształcenia danego przedmiotu, aby nadać im wartość i realne znaczenie w życiu uczniów? W jaki sposób rozwijać ich zainteresowania, kształtować umiejętności, postawy, co zmienić w zakresie metod, środków dydaktycznych i form organizacyjnych?
      Ustalamy zatem, czy autorski program będzie zawierał uzupełniające go składniki (obudowę). Właśnie te składniki programu, a nie tylko treści nauczania, mogą być oryginalne, nowatorskie. Jak uatrakcyjnić i uelastycznić proces kształcenia? W jaki sposób osiągnąć aktywność intelektualną i emocjonalną uczniów? To również ważne zadanie konstruktora programu. Określamy liczbę godzin na realizację programu i ich usytuowanie w planie nauczania.

3. Sformułowanie celów
      Kolejną czynnością konstruktora jest sprecyzowanie celów, którym program ma służyć, a więc odpowiedź na pytanie, jakie funkcje w procesie dydaktyczno-wychowawczym danego przedmiotu mają określone treści. Jako cele nauczania rozumiemy zamierzone właściwości uczniów w postaci nabytych dyspozycji do wykonywania określonych czynności. Warto w tym miejscu przypomnieć, że w toku nauczania wszystkich przedmiotów w szkole powinny być osiągane cele kształcenia ogólnego.
      Źródłami inspiracji do określenia celów w programie autorskim mogą być: cele kształcenia ogólnego, cele kształcenia danego przedmiotu, stan i tendencje rozwojowe dyscypliny naukowej stanowiącej podstawę danego przedmiotu szkolnego, związki dyscypliny naukowej z innymi naukami, techniką, kulturą, cywilizacją, ogólne taksonomie celów nauczania i taksonomie przedmiotowe. Dodatkowym źródłem jest dotychczasowe doświadczenie pedagogiczne konstruktora, cele wypracowane dla podstaw programowych poszczególnych przedmiotów, a także w aktualnych programach nauczania w szkole .
      Tradycyjne cele kształcenia poszczególnych przedmiotów mogą być sprowadzone do trzech układów:

• celów poznawczych, a więc celów dotyczących wiadomości, jakie uczniowie w wyniku realizacji programu powinni zapamiętać i zrozumieć,

• celów kształcących, które wyznaczają wymagania dotyczące umiejętności intelektualnych, teoretycznych i praktycznych,

• celów wychowawczych określających system wartości i wynikające z niego pożądane postawy społeczne.

     Należy w tym miejscu nadmienić, że dziedzina poznawcza obejmuje wiadomości i umiejętności. Może być uporządkowana za pomocą następującej taksonomii celów nauczania:

1. Zapamiętanie wiadomości, czyli gotowość do przypomnienia sobie wiadomości i rozumienie na poziomie elementarnym.

2. Zrozumienie wiadomości - zdolność przedstawienia wiadomości w innej formie niż zapamiętana.

3. Stosowanie wiadomości w sytuacjach problemowych - umiejętność praktycznego posługiwania się wiadomościami według wzorów (przykładów) znanych z lekcji i podręcznika.

4. Stosowanie wiadomości w sytuacjach problemowych - umiejętność samodzielnego zdobywania wiadomości i ich stosowania w nowych sytuacjach poznawczych nie spotykanych na lekcjach lub w podręczniku.

     Natomiast dziedzina emocjonalna (motywacyjna) celów nauczania obejmuje zainteresowania i postawy ucznia dotyczące wybranego przedmiotu szkolnego i może być uporządkowana za pomocą następującej taksonomii celów wychowania:

1. Uczestnictwo w działaniu, ale bez wykazywania inicjatywy.

2. Podejmowanie działania samorzutnie i z wewnętrznym zaangażowaniem w wykonywaniu danego rodzaju działalności.

3. Nastawanie na działanie polegające na wykonywaniu danego rodzaju działania na skutek trwałej potrzeby wewnętrznej i dodatniego wartościowania jego wyników. Uczeń jest zwolennikiem danego działania i zachęca do niego innych; poglądom jego brak jednak szerszego uogólnienia i pełnej spoistości.

4. System działań polega na regulowaniu określonego typu działalności za pomocą zbioru zasad postępowania, z którymi uczeń identyfikuje się do tego stopnia, że można je uważać za cechy jego osobowości. Uczeń nie zawodzi nawet w bardzo trudnych sytuacjach, a jego działania odznaczają się skutecznością oraz swoistością stylu.

      Dziedzina psychomotoryczna celów nauczania obejmuje złożone czynności ruchowe: pisanie, rysowanie, malowanie, grę na instrumentach, taniec, sport, obsługę urządzeń itp. Może być uporządkowana według taksonomii celów psychomotorycznych następująco:

1. Naśladowanie działania z wykorzystaniem wzoru, pod ewentualnym...

nie dokonczone

Autorskie programy kształcenia

 

Od 1. września 1999 roku każdy nauczyciel może ułożyć własny program autorski. Wszyscy nauczyciele powinni otrzymać odpowiednie wykształcenie do ułożenia programu. Szczególnie pomocne może być studiowanie dydaktyki ogólnej.

 

Pojęcie wzorca programu -jest to uporządkowanie elementów programu w całość. Wybór  wzorca zależy od przekonań programisty.[1]

Wzorzec programu składa się z czterech elementów:

q       Zadania, cele, ideały;

q       Materiał nauczania;

q       Sytuacje dydaktyczne (przeżycia, doświadczenia, z których składa się proces uczenia się);

q       Sposoby oceniania.

Gdy konstruujemy wzorzec programowy to sięgamy do różnych źródeł, np. społeczeństwo, wiedza, duchowość. Nie można sięgać tylko do jednego źródła.

Wzorzec programu układa się w dwóch wymiarach:

q       Pionowy (rozłożenie materiału w danym czasie)

q       Poziomy (rozłożenie materiału na zajęcia).

Najczęściej pogramy układane w szkołach są mało przemyślane. Sprawia to, że program jest rozproszony a informacje powtarzają się lub są sprzeczne.

 

Cechy konstrukcyjne wzorca programu[2]:

•         Zakres -oznacza ilość i szczegółowość materiału w programie. Bardziej skupiamy się na dziedzinie poznawczej, niż na emocjonalnej i psychoruchowej.

•         Integracja -oznacza powiązanie rodzajów wiedzy i doświadczeń, które planujemy włączyć do programu. Dzięki temu uczeń zyskuje wiedzę i zrozumienie materiału.

•         Kolejność -oznacza ułożenie elementów programu. W układaniu programu kształcenia bierze się pod uwagę treść. Mogą być stosowane cztery metody uczenia się:

-uczenie się od prostego do złożonego;

-zachowanie warunków dostępnych uczenia się danego materiału;

-przechodzenie od ogółu do szczegółu;

-zachowanie chronologii czyli historii.

•         Ciągłość -dotyczy powracania w programie do określonych zasadniczych pojęć i umiejętności, które zdaniem pedagoga są najważniejsze.

•         Wyrazistość -program kształcenia powinien być dopasowany do poziomu klasy. Wiadomości podmiotowe powinny się ze sobą wiązać.

•         Równowaga -do zapisywania planu kształcenia należy wziąć pod uwagę każdy element i cechę wzorca w odpowiedniej proporcji i czasie.

 

W opracowaniu autorskich programów szkolnych należy uwzględnić typowe wzorce programu.

Wzorce ześrodkowane na materiale:

o       Są najczęściej spotykane, ponieważ wiedza jest najważniejsza;

o       Zalicza się do nich wzorce: przedmiotowy, ześrodkowany na dziedzinie nauki, pól treściowych, pól korelacyjnych, procesualne.

Wzorce ześrodkowane na uczniu:

o       Uczeń w centralnym miejscu;

o       Najczęściej w klasach początkowych;

o       Zalicza się wzorce: ześrodkowane na dziecku, ześrodkowane na doświadczeniu, romantyczne, humanistyczne.

 

Wzorce ześrodkowane na problemach:

o       Ukierunkowane na treści i rozwój uczniów;

o       Ujęcie jednostki w otoczeniu społecznym;

o       Dobiera się pod względem problemów, możliwości, zainteresowań i potrzeb uczniów;

o       Zalicza się wzorce: ześrodkowane na sytuacjach życiowych, problemów rdzeniowych, ześrodkowane na problemach społecznych i rekonstrukcjonistycznych.

Kreowanie programu -wymaga wykorzystania pewnych zasad, zwykle technicznej lub naukowej natury, jak też składa się z działań o charakterze humanistycznym i artystycznym, dzięki którym szkoły mogą realizować określone zadania[3].

 

Podejście techniczno-scjentyczne:

-związane z rozwojem empiryzmu i rozkwitem nauk przyrodniczych;

-polega na korzystaniu z dostępnych materiałów i zasobów;

-program łączy elementy, żeby służyły wspólnemu zadaniu: edukuje i daje plan działania;

-im bardziej zajmiemy się środkami, tym większe prawdopodobieństwo osiągnięcia celu

 

Podejście nietechniczne i niescjentyczne:

-dominuje subiektywizm, indywidualność, estetyka heurystyki, relacje człowiek-człowiek i człowiek-środowisko;

-nie ważne co znajduje się na końcu (efekty) lecz ważny jest uczeń i jego aktywność;

-skupia się na uczniu i dotyka wszystkich związanych (uczniów, nauczycieli i rodziców);

-nie można przewidzieć wszystkich celów i ideałów.

 

Reforma z 1999 roku

 

Każda szkoła powinna mieć całościowy program nauczania, a każdy nauczyciel programu uwzględniający możliwości i potrzeby uczniów. Nauczyciel ma jednak wybór: może opracować program autorski, lub może posłużyć się istniejącym i zatwierdzonym przez władzę oświatową, ale ze wskazaniem jak dostosuje go do danej grupy uczniów.

Podstawa programowa jest traktowana jako tron programowy, przy czym zakłada się, że program autorski wprowadzi nowe koncepcje, cele czy treści, które uzupełnią podstawę lub wskażą nowe sposoby realizacji zakładanych celów i treści[4].

 

Program autorski powinien zawierać i określać:

• Jakiego przedmiotu lub bloku przedmiotowego dotyczy;

• Dla jakiego etapu nauczania;

• Ile godzina na realizację;

• Dla jakiego typu kursu;

• Dla kogo jest (cechy, możliwości umysłowe, zainteresowania itp.);

• Przygotowanie nauczycieli i wyposażenie szkoły;

• Kto przygotował, jakie jest doświadczenie zawodowe tej osoby i do kogo należą prawa autorskie;

Podczas pisania powinno się zwrócić uwagę na ukryty program.

 

 

 

Bibliografia:

J. Świrko-Pilipczuk, Treści kształcenia ogólnego, w: F. Bereźnicki, Dydaktyka kształcenia ogólnego, Kraków 2001

Autorskie programy kształcenia.

 

Do momentu wystosowania listu otwartego towarzystwa kursów naukowych do nauczycieli i wychowawców 14 czerwca 1980 roku w całym szkolnictwie panowało pomniejszanie znaczenia prawdziwych norm pedagogicznych na rzecz norm sztucznych, sprawozdawczych, stwarzano splot uzależnień i kontroli. W styczniu roku 1990 ogólnopolski Sejmik Nauczycielski zauważył potrzebę zmian w polskiej oświacie. Reformę edukacji rozpoczęto 1 września 1999 roku dopuszczano wtedy programy i klasy autorskie pod warunkiem, że będą one realizowały podstawowy program przedmiotów narzucony z góry.

 

Autorski program nauczania- to oryginalny program nauczania pod względem szczegółowych celów kształcenia, układu materiału nauczania, oczekiwanych osiągnięć, strategii i metod nauczania oraz środków, opracowany przez nauczyciela lub grupę nauczycieli najczęściej dla uczniów danej szkoły.

 

Praca nad programem, planowanie i jego organizacja to wzorzec programu.

Wzorzec programu składa się z następujących elementów:

*ideały, zadania, cele;

*materiał nauczania;

*sytuacje dydaktyczne (przeżycia, doświadczenia, z których składa się proces uczenia się);

*sposoby oceniania.

Wzorce programu nauczania zawierają wszystkie te elementy, lecz w różnych proporcjach.

Tworząc autorski program kształcenia źródłem wzorca programowego jest społeczeństwo, uczeń, wiedza i duchowość. Nigdy jednak nie jest tak, że sięga się tylko do jednego źródła a świadomie pomija inne.

 

Organizację programu możemy opisywać w wymiarze pionowym lub poziomym.

->Pionowy wymiar dotyczy kolejności i ciągłości, czyli organizacji zawartości programu wzdłuż linii czasu.

->Poziomy wymiar odnosi się do zakresu i integracji, czyli równoległego układu zawartości programu. Często jednak programy autorskie spotykane w szkole nie powstały w wyniku gruntownego namysłu nad tym, jaki zastosować wzorzec.

 

Cechy konstrukcyjne wzorca programu to: zakres, integracja, kolejność, ciągłość, wyrazistość, równowaga.

A)Zakres to ilość i szczegółowość materiału w programie. W praktyce często spotykamy się z tym, że w ustalaniu zasad brana jest pod uwagę dziedzina poznawcza wyników kształcenia, a pomijana emocjonalna i psychoruchowa. Kolejną cechą konstrukcyjną wzorca jest

B)integracja, czyli powiązanie rodzajów wiedzy i doświadczeń, które planujemy włączyć do programu. Dzięki integracji uczeń zyskuje spójny obraz wiedzy i lepiej rozumie materiał. Ważną cechą jest

C)kolejność oznacza ułożenie elementów programu. Bierze się pod uwagę podczas ustalania treść, pomijając prawidłowości procesu uczenia się.. Można zastosować cztery zasady uczenia się: uczenie się od prostego do złożonego, zachowanie warunków wstępnych uczenia się danego materiału, przechodzenie od całości do części, oraz zachowanie chronologii. Kolejną cechą jest

D)ciągłość, czyli powracanie w programie do określonych ważnych pojęć i umiejętności, które powinny być opanowane w sposób dokładniejszy. Następną cechą jest   

E)wyrazistość to znaczy powiązania pionowe i poziome między różnymi elementami i cechami programu. Wyrazistość pionowa to ułożenie treści w sekwencje obejmujące kolejne klasy, a wyrazistość pozioma to powiązanie kursu literatury z kursem historii w danej klasie programy zintegrowane charakteryzują się poziomą wyrazistością. Ostatnią cechą jest

F)równowaga, czyli każdy element i cechę wzorca programu należy wziąć pod uwagę w odpowiedniej proporcji i czasie. Równowagi należy szukać między ześrodkowaniem programu na dziecku i na przedmiotach, miedzy potrzebami jednostki i społeczeństwa, zadaniami kształcenia powszechnego i przystosowanego do danych uczniów, poszerzaniem i pogłębianiem treści, treścią tradycyjną i nowoczesną, zadaniami związanymi z różnymi stylami uczenia się różnych grup uczniowskich, różnymi metodami nauczania i sytuacjami dydaktycznymi, pracą i zabawą i między wpływami edukacyjnymi społeczności i szkoły.

 

W opracowaniu autorskiego programu kształcenia należy uwzględnić typowe wzorce programu. Dużo z nich stanowi połączenie trzech głównych typów wzorca:

I) ześrodkowanego na materiale,

II)na uczniu,

III)na rozwiązywaniu problemów.

Ad I)Najczęściej spotykane są wzorce ześrodkowane na materiale, dlatego, że wiedza jest podstawowym składnikiem programu i większość materiałów dydaktycznych ma strukturę zgodną ze strukturą wiedzy. Na wzorce ześrodkowane na materiale składają się wzorce przedmiotowe, pól treściowych, ześrodkowane na dziedzinie nauki.

Ad II)Wzorce ześrodkowane na uczniu stawiają ucznia w centralnym miejscy programu szkolnego. Wzorce takie spotyka się najczęściej w szkołach podstawowych w klasach I-III  gdzie nauczyciel patrzy na ucznia całościowo, najczęściej to jeden nauczyciel uczy klasę. Do tych wzorców zalicza się wzorce ześrodkowane na dziecku, na doświadczeniu, wzorce radykalne i humanistyczne.

Ad III) Trzeci typ wzorca programu szkolnego to wzorzec ześrodkowany na problemach. Ukierunkowuje się on na treść i na rozwój uczniów. Treść dobiera się pod problemy licząc się z możliwościami, potrzebami uczniów. Można tu wymienić wzorce ześrodkowane na sytuacjach życiowych, wzorce problemów ważnych dla wszystkich uczniów, wzorce ześrodkowane na problemach społecznych.

Wzorzec programu nauczania wymaga dużej wiedzy od konstruktora-nauczyciela. Opanowanie umiejętności projektowania wzorców jest niezbędne, by przystąpić do kreowania programu.

 

Kreowanie programu opiera się na zasadach technicznej, naukowej natury i składa się z działań o charakterze humanistycznym i artystycznym dzięki temu szkoły mogą realizować określone zadania.

Większość z modeli kreowania programu można podzielić na kategorie:

   techniczno-scjentyczne 

   nietechniczne i niescjentyczne. 

Do pierwszej kategorii zalicza się behawiorystyczne, menadżerskie, akademickie podejście do programu szkolnego, a do drugiej kategorii zalicza się humanistyczne podejście do tego programu. Zwolennikami pierwszej kategorii są programiści opierający się na wzorcu ześrodkowanym na materiale. Natomiast za drugim obstają programiści, którym podoba się ześrodkowanie na ucznia. Podejście techniczno-scjentyczne jest to pewien sposób myślenia. Tworząc program robi się szkic lub plan. Program to złożona całość tak łącząca elementy żeby służyły wspólnemu zadaniu, czyli edukowaniu człowieka. Stosowany jest tutaj schemat środek-cel chodzi o to, że im bardziej skupimy się na środkach tym szybciej uzyskamy cel. Podejście nietechnicznie i niescjentyczne dominuje w nim subiektywizm i indywidualność. Ważny jest uczeń i jego aktywność w procesie kształcenia. Prace programowe nie skupiają się na treści, ale na uczniu.    

Dobry program autorski powinien zawierać: wstęp z ogólną informacją o programie (autor, adresat, geneza programu, koncepcja), zadania szkoły, podstawę programową, cele ogólne programu, wymagania programowane, treści zajęć, osiągnięcia ucznia, procedury osiągania celu, ocenianie osiągnięć uczniów, szczegółowy rozkład zajęć, przykładowe scenariusze, obudowę dydaktyczną, warunki wdrożenia programu, informację o ewaluacji programu, literaturę.

Program własny podlega konkretnym przepisom prawnym. Przepisy dotyczące programu autorskiego reguluje rozporządzenie MENiS z dnia 5 lutego 2004 r. w sprawie dopuszczania do użytku szkolnego programów wychowania przedszkolnego, programów nauczania i podręczników oraz cofania dopuszczenia. (Dz. U. Nr 25, poz. 220). Rozporządzenie między innymi określa warunki i tryb dopuszczania do użytku szkolnego programów nauczania do zajęć edukacyjnych z zakresu kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, gimnazjum, szkół ponadgimnazjalnych oraz programów nauczania dla zawodów i programów nauczania dla profili kształcenia ogólnozawodowego.

Program szkolny nie musi, choć może być konstruowany od początku do końca przez nauczyciela. Nauczyciel może korzystać z dorobku teorii programów szkolnych-godny polecenia dla autorów programów kształcenia jest program kształcenia stymulującego i wspierającego rozwój Gniteckiego, który może stać się źródłem cennych przemyśleń i propozycji. 

 

Na program oprócz broszury programowej składają się: podręczniki dla uczniów, nauczycieli, prototypy (program, który się wprowadza, sprawdza i się na nim testuje), środki dydaktyczne, zbiory zadań, testy osiągnięć szkolnych, a także inne materiały dydaktyczne.

Własny program nauczania żeby zaczął funkcjonować w praktyce musi uzyskać pozytywną opinię nauczyciela mianowanego lub dyplomowanego. W przypadku programu dla zawodu i profilu opinie kuratora oświaty. Ważne jest również dopuszczenie programu do użytku przez dyrektora. Dyrektor zatwierdza lub odrzuca autorski program nauczania po zasięgnięciu opinii rady pedagogicznej i rady szkoły. Istotne jest również włączenie autorskiego programu nauczania do szkolnego zestawu programów. Żebyście lepiej zrozumiały zilustruję to na przykładzie, jeżeli pracując w przedszkolu chcecie stworzyć autorski program kształcenia to zostanie on dopuszczony do użytku w danym przedszkolu po uzyskaniu dobrej opinii nauczyciela mianowanego lub dyplomowanego. A w końcowej fazie do użytku ten wasz program dopuszcza dyrektor przedszkola po zasięgnięciu opinii rady pedagogicznej i rady przedszkola.

Konstruowanie autorskiego programu nauczania składa się z trzech etapów: etapu diagnozy, etapu projektowania, etapu ewaluacji.

1)Diagnoza gromadzi w sobie informację na temat dotychczasowego programu, ocenia jego przydatność, wyróżnia wady i zalety, określa jak bardzo dany program jest zgodny z potrzebami i zainteresowaniami uczniów. Ocenia również jak wysoki jest stopień realizacji celów kształcenia przez diagnozowany program. W przypadku zajęć wyrównawczych czy kółek zainteresowań diagnoza może wynikać z obserwacji, wywiadu, z analizy wyników nauczania.

2)Etap projektowania, na który składają się kompetencje autora programu (nauczyciel samodzielnie powinien ocenić czy posiada wystarczającą wiedzę by skonstruować program); określenie koncepcji programu- (należy określić jego koncepcję, nazwę, adresata, poziom zdolności, umiejętności uczniów); formułowanie celów programowych-(należy sprecyzować cele, które realizować ma program autorski. Są one inspirowane celami kształcenia ogólnego, kształcenia danego przedmiotu, stanem i tendencjami rozwojowymi danej dyscypliny naukowej, związkami tej dyscypliny z innymi dziedzinami nauki); dobór i układ materiału-( należy tak rozplanować rozkład materiału by każdy cykl nauki pogłębiał informację zdobyte w poprzednim cyklu); wymagania programowe- ( muszą być jasne by umożliwiały obiektywna ocenę osiągnięć ucznia i zbudowanie informacji zwrotnej dla uczniów i rodziców o wynikach nauczania); obudowa programu- (są to materiały dydaktyczne dla nauczyciela, scenariusze zajęć, plansze, foliogramy, system oceniania, wykaz źródeł, zestawy ćwiczeń, karty pracy ucznia, testy osiągnięć, karty samooceny itp.). Konstruując program musimy pamiętać o warunkach lokalowych, zapleczu dydaktycznym, liczbie uczniów, środkach finansowych a przede wszystkim o potrzebach rozwojowych uczniów. Ostatni etap to

3)ewaluacja. Ewaluacja to inaczej ocena, oszacowanie. Ewaluacja programu jest, zatem oceną samego programu, oraz efektów jego realizacji zorientowanych na osiągnięcie zamierzonych celów z uwzględnieniem efektów ubocznych, warunki realizacji programu i określenie sposobu optymalizacji i modernizacji programu. Ewaluacja dzieli się na trzy fazy: faza refleksyjna-polega na badaniu opracowanego programu autorskiego przed jego realizacją, faza kształtująca polega na badaniu programu w toku jego realizacji, faza podsumowującą polega na dokonaniu pomiaru osiągnięć uczniów, analizie końcowych efektów realizacji programu, oceniamy program jako całość i ewentualnie porównujemy z innymi programami.

Celem edukacji autorskiej jest reorientacja procesu dydaktyczno-wychowawczego z autorytarnego, instrumentalnego na kształcenie humanistyczne, elastyczne, podmiotowe i wyzwalające potencjał twórczy u uczniów, rodziców i nauczycieli. Nauczyciel tworzy program nauczania w oparciu o potrzeby konkretnej klasy, zdolności indywidualne uczniów.

W założeniach klas autorskich istotna jest opinia rodziców. Najbardziej odpowiadające założenia dla rodziców jednej z klas autorskich to: indywidualne podejście do ucznia, stosowanie różnorodnych metod i form nauczania, aktywne rozwijanie indywidualnych zainteresowań i możliwości dziecka.

Przedstawię wam teraz przykładowy autorski program kształcenia przygotowany przez nauczycielkę dla uczniów klas I-III szkoły podstawowej. Program własny dotyczy technik mnemonicznych (skojarzeniowych)-ćwiczeń. Założeniem tego autorskiego programu jest usprawnienie pamięci poprzez wyobrażenia, skojarzenia, angażowanie wszystkich zmysłów i zmniejszanie napięcia (relaksacja). Celem jest doskonalenie pamięci, rozwijanie wyobraźni, doskonalenie umiejętności skupiania uwagi. Rodzaje ćwiczeń: poznanie zasad skutecznego zapamiętywania, łamigłówki, trening relaksacyjny-uspokojenie oddechu, poznawanie nowych słów i przyswajanie ich. Po zakończonych zajęciach uczeń powinien miedzy innymi umieć wyeliminować czynniki, które nie sprzyjają jego koncentracji, być świadomym, że systematyczność i powtarzanie jest niezbędnym warunkiem do uzyskania zamierzonych efektów. Nauczycielka tej szkoły pomiaru osiągnięć będzie dokonywać za pomocą kart obserwacji, tabel i wykresów.

To tylko jeden z bardzo wielu autorskich programów nauczania. Co ważne każdy autorski program kształcenia wymaga wiedzy i szczegółowego opracowania. Tworzenie programu nauczania w ramach reformy edukacji obejmuje spełnienie wymagań dotyczących struktury programu, celów nauczania, materiału nauczania, procedur osiągania celów-metod pracy i podręczników i opisu założonych osiągnięć ucznia i metod ich pomiaru (kryteria oceny wewnątrzszkolnej). Autorskie programy nauczania muszą ściśle odnosić się do podstawy programowej zatwierdzonej przez MEN. Zakłada się, że program autorski wprowadzi nowe koncepcje, przez co uzupełni podstawę programową w interesujący sposób lub wskaże nowatorskie sposoby realizacji zakładanych celów i treści.

Program autorski określa, jakiego przedmiotu czy bloku dotyczy, jakiego etapu nauczania i jaką liczbę godzin obejmuje.Czyli przykładowo chodzi o to, że dotyczy on przedmiotu matematyka dla klasy załóżmy czwartej i obejmuje 30 godzin lekcyjnych. Autorski program kształcenia musi scharakteryzować uczniów ich cechy, możliwości i zainteresowania. Należy również jasno wskazać, jakie jest niezbędne przygotowanie kadry nauczycielskiej i wyposażenie szkoły w pomoce dydaktyczne. Powinno się również poinformować, kto jest autorem danego programu i jakie jest jego doświadczenie zawodowe, oraz komu przypisywać prawa autorskie. Stworzenie własnego programu kształcenia jest to zadanie odpowiedzialne, ale nie ma, co się obawiać, warto stworzyć autorski program nauczania, bo jeśli będzie on nieużyteczny to zostanie odrzucony, natomiast, jeśli okaże się cenny to będzie go można wykorzystać w praktyce w swojej klasie szkolnej. Zachęcamy was abyście w przyszłości stworzyły własny autorski program nauczania!    

Autorski program nauczania

PROGRAM NAUCZANIA  Przez program nauczania najczęściej rozumiemy listę celów, hasła z zakresu materiału nauczania(które są uzupełnione różnymi uwagami) i orientacyjnie określony przydział godzin.  Współcześnie program nauczania jest rozumiany jako czynności, które ma opanować uczeń pod kierunkiem nauczyciela.  Natomiast podstawa programowa jest to zakres treści nauczania ustanowiony przez Ministerstwo Edukacji Narodowej.  AUTORSKIE PROGRAMY KSZTAŁCENIA Opracowanie autorskich programów kształcenia jest istotne w zdecentralizowanych systemach kształcenia. W Polsce w związku z reformą edukacji rozpoczętej 1 września 1999r. powstała możliwość opracowywania programów kształcenia przez nauczycieli. Przyjęto że program nie musi, choć może być, konstruowany od początku do końca przez nauczycieli. Wszyscy nauczyciela powinni uzyskać odpowiednie przygotowanie do tego zadania w ramach doskonalenia zawodowego. Pomocne w tym zakresie okazało się studiowanie dydaktyki ogólnej, a szczególnie dziedziny programów szkolnych. Dziedzina ta obejmuje, oprócz definicji podstawowych pojęć i terminów, teorii programu, także: - zasady prac programowych oraz oceny programów. Wzorzec programu-pojęcie wzorca programu dotyczy modelu pracy nad programem, a zwłaszcza zastosowanej organizacji elementów planistycznych programu. Termin ten może być zamiennie używany z terminem organizacji programu, który także oznacza uporządkowanie elementów programu. Wybór wzorca programu podyktowany jest orientacją filozoficzną konstruktora programu oraz jego podejściem do programu. Elementy wzorca programu: 1)ideały, zadania, cele 2) materiał nauczania 3)sytuacje dydaktyczne(przeżycia doświadczenia z których składa się proces uczenia się) 4)sposoby oceniania W praktyce wzorce programów zawierają wszystkie elementy choć z różną wyrazistością i w różnych proporcjach. Źródła wzorca programu: Najczęściej źródłami czyni się: społeczeństwo, wiedzę, ucznia, wieczność i boskość(duchowość).Przy czym nigdy nie jest tak że sięga się do jednego źródła świadomie pomijając inne. Wymiar poziomy i pionowy wzorca: Wzorzec programu i układ elementów programu można opisywać w wymiarze poziomym i pionowym. -wymiar poziomy- odnosi się do zakresu i integracji a więc RÓWNOLEGŁEGO UKŁADU ZAWARTOŚCI PROGRAMU. -wymiar pionowy- dot. Kolejności i ciągłości, czyli ORGANIZACJI ZAWARTOŚCI PROGRAMU WZDŁUŻ LINI CZASU. Cechy konstrukcyjne wzorca programu: 1)zakres- oznacza ilość i szczegółowość materiału w programie, w jego określeniu kierujemy się filozoficznymi podstawami programu 2)integracja-oznacza powiązanie rodzajów wiedzy i doświadczeń, które planujemy włączyć do programu; dzięki integracji uczeń zyskuje spójny obraz wiedzy i głębokie zrozumienie materiału. 3)kolejność- oznacza ułożenie elementów programu w jej ustalaniu zwykle bierze się pod uwagę treść, pomijając prawidłowość procesu uczenia się. 4)ciągłość- dot. Powracania w programie do określonych zasadniczych pojęć i umiejętności, których opanowanie powinno stawać się głębsze i dokładniejsze. 5)wyrazistość- powiązania pionowe i poziome pomiędzy różnymi elementami i cechami programu. Wyrazistość pionowa-oznacza ułożenie treści w sekwencje obejmujące kolejne klasy. Wyrazistość pozioma- przejawia się powiązaniem elementów występujących jednocześnie. 6)równowaga- oznacza, że każdy element i cechę wzorca programu należy wziąć pod uwagę w odpowiedniej proporcji i czasie. Podejście techniczno- scjentystyczne: Jest to pewien sposób myślenia wg . Którego kreowanie programu owocuje gotowym planem lub szkicem; na podstawie którego możliwe jest dokonanie strukturyzacji środowiska dydaktycznego i koordynowanie korzystania z zasobów kadrowych materialnych i technicznych. W tym ujęciu program to złożona całość, łącząca elementy tak żeby służyły wspólnemu zadaniu jakim jest edukowanie jednostek.; jednocześnie dając nam do rąk plan działania. Zakłada się iż możliwe jest systematyczne opracowywanie metody kreowania programu wykorzystując zasadę środek-cel, z którego wywodzi się zasadę , że im precyzyjniej zajmiemy się środkami tym większe prawdopodobieństwo osiągnięcia celu. Znane modele w tym podejściu to modele: Bobbita i Chartersa, Tylora, Taby, Taylora i Alexandra oraz Hunkinsa.  Zawartość programów autorskich: Program autorski powinien jasno i wyraźnie informować o tym: jakiego przedmiotu lub bloku przedmiotów dot.; dla jakiego etapu nauczania i liczby godzin na tym etapie został przygotowany; dla jakiego typu kursu jest odpowiedni. Ponadto program powinien charakteryzować uczniów określając dla jakiego rodzaju użytkowników okaże się najwłaściwszy; wskazać jakie jest niezbędne w jego realizacji przygotowanie kadry nauczycielskiej i wyposażenie szkoły; informować kto go przygotował jakie jest doświadczenie zawodowe autora i do kogo należą prawa autorskie. Wzorce ześrodkowane na materiale są to najczęściej spotykane wzorce, bo wiedzę uznaje się powszechnie za integralny składnik programu. Wzorzec przedmiotowy: to najstarszy i najczęściej stosowany wzorzec w szkołach, według którego układane są podręczniki i kształceni nauczyciele. Wzorzec ten przewiduje organizacje programu, w której przedmioty oddaja zakres i treść dyscyplin naukowych dyscypliny dziela się i mnożą: z historii wyłoniła się- sztuki, kultury, gospodarczą, krajów podręczniki stanowią najlepszy zarys treści programowych, nauczyciel jest główną, aktywną postaci; wykład, pogadanka, dyskusja to główne metody nauczania Krytyka: utrudnia indywidualizację i obniża pozycje ucznia, nie pomaga w rozwoju społecznym, psychicznym i fizycznym, sprzyja kształceniu elity umysłowej- klasy która rzady opiera na wiedzy, poszufladkowanie wiedzy i opracie jej na pamięci; skłania nauczycieli by premiowali biernne uczenie się. Deweya niepokoiło odrywanie wiedzy od rzeczywistosci, od jego doświadczeń, niepokoiła cudza wiedza z drugiej ręki.Zwykle uczeń przyjmuje postawę bierną i zapamiętuje to co pomyśleli inni.Uważał że można połączyć żeśrodkowanie programu na materiale i na uczniu. Wzorzec ześrodkowany na dziedzinie nauki: Swtworzony po 2 wojnie światowej, do jego powstania przyczynił się rozwój nowych dyscyplin wiedzy. Obecnie stosowany w szkołach wyższych i średnich. podstawą jest wewnętrzna organizacja treści jako podział na dyscypliny naukowe wzorzec ten przewiduje nauczanie tylko przedmiotów mających swoje odpowiedniki w organizacji nauk: historia, matematyka, biologia materiału nauczania zatem nalezy uczyć się takimi metodami, jakimi pracują w danej dyscyplinie naukowej.  Zachęca się uczniów do poszukiwania podstaw logicznych i struktur danej dziedziny- najwazniejszych zalezności, pojęc i zasad taki uczeń który dąży do posługiwania się metodami dociekań, rzeczywiście doskonale opanowuje treści i jest gotowy do dalszej nauki, nie zawsze potrzebuje informacji od nauczyciela zwolennicy uważają, że idealnie byłoby gdyby uczeń postepował jka mały uczony Wady: uczniowie mają różne dyspzycje do przetwarzania informacji, uczeń musi dopasować się do wzorca, anie wzorzec do ucznia; wszyscy posługuja sie tym samym sposobem uczenia, sprzyja tylko ucznią uzdolnionym intelektualnie i skupionym na szkolnej karierze, pomijanie rozległych obaszrów wiadomości których nie da się zakwalifikowac do zadnej dyscypliny naukowej Wzorzec pól treściowych: Chodzi o zintegrowanie treści, która wydaje się logicznie związana. Zgłoszono podział programów na 5 pól: symboliczne- angielski, języki obce, matematyka nauki podstawowe- biologia, fizyka i chemia nauki rozwojowe- ewolucja kosmosu, instytucji społecznych, kultury dziedziny egzemplaryczne( przeżycia estetyczne)- plastyka, muzyka, literatura, teatr problemy społeczne( kurs zmieniany co rok) pozwala uczniom odkryć zalezności między różnymi częściami programu i doszukać się całościowych znaczeń wiedza jest multidyscyplinarna i wielowymiarowa Zastanawiano się jak poszerzyć granice programu ale tez uniknąć powierzchowności Wzorzec korelacyjny: ten wzorzec znajduje się w połowie drogi między podziałem na przedmioty a pełna integracja treści, ma na celu znalezienie metod powiązania przedmiotów ze sobą, bez utraty przez nie tożsamości. np. najczęściej koreluje się literaturę z historią, język z nauka o społeczeństwie, nauki przyrodnicze z matematyką granica reści poszczególnych przedmiotów pozostaje jednka wyrażna, a ich nauczyciele sa specjalistami przedmiotowymi jedna z wersji takiego wzorca dla szkoły średniej wykorzystywała przesła tematyczne; materiał nauczania pochodził z dyscyplin przedmiotowych, był jednka tak dobrany, żeby pasował do szerokich zagadnień, całostek tematycznych i problemów. Obecnie nie wielu nauczycieli korzytsa z tego wzorca, gdyz wymaga on współpracy z innymi nauczycielami. Wzorce procesualne: Można przyjąć wzorzec programu, który kładzie nacisk nie na metody danej nauki, ale na uczenie się procesów myślowych w ogóle, związany ze wszystkimi dyscyplinami,np. Myślenie krytyczne. Pedagodzy zawszr twierdzili, że w szkole trzeba uczyć myślenia. Wzorzec programu powinnien przewidywać nauke procesów uczenia się i posługiwania się nimi w pracy na materiałe nauczania.  Barry Beyer- w jego mniemaniu program nalezy zoraganizować wokół 3 strategi myślenia: rozwiązywania problemów podejmowania decyzji tworzenia ramy pojeciowej Marilyn Adams Według niej wszystkie programy nastawione na rozwijanie umiejętności myślenia oparte sa na podstawowym założeniu, że istnieje pewien zbiór umiejętności lub procesów, skąłdających się na myślenie w ogóle, niezaleznie od materiału i celu. Odegrała ważną rolę w kreowaniu programu " Odyseja: program kształcenia myślenia" zakładano że w myśleniu można wyróżnic dwa główne składniki: wiadomości i interpretację zasadniczą struktórę stanowiły wiadomości specjalnego rodzaju i strategie ich interpretowania i myślenia o nich W rzeczywistości nie istnieją programy wolne od treści, można jedynie przypisac jej mniejsze znaczenie. Niektóre procesy myślowe związane są z jakaś okresloną treścią, inne mogą obejmować więcej jej rodzajów.  Przykłądy i ćwiczenia z tego programu obfitowały w treści pochodzace z róznych dziedzin. Od ucznia nie oczekiwano przypomina nia sobie wiedzy, lecz posługiwania się zmieszanymi tresciami. " Taktyka myślenia"- Roberto Marzano i Daisy Arrendono był przez naczony dla nauczycieli, przygotowujących się do nauczania umiejetności uczenia w klasach od 0 do 12. Analizując program komputerowy, mozemy oceniać jakośc myslenia, dzięki któremu program powstał. Programowania można nauczac różnie, mysl ucznia podczas przygotowania programu biegnie różnymi drogami, co razem wziąwszy polepsza wyniki uczenia się tradycyjnego materiału- przedmiotu programowania.  3 typ wzorca programu szkolnego to wzorzec ześrodkowany na problemach. Ukierunkowany jest on podwójnie na treść i na rozwój uczniów. Wzorzec ten ujmuje jednostkę w otoczeniu społecznym. Ostateczny kształt zależy od problemów, które staną się przedmiotem nauki. Z tego powodu treść obiera się „pod problemy” jakie występują. Wielkość zaistniałego problemu sprawia, że wzorzec ten występuje w kilku wersjach. Wymienia się: Wzorce ześrodkowane na sytuacjach życiowych ( ten wzorzec jest koncentrowany aby przygotować dziecko do funkcjonowania we własnym środowisku społecznym, potrafi rozwiązywać problemy z życia społecznego) WZORZEC PROBLEMÓW RDZENIOWYCH ( tu występuję podział na bloki problemowe, każdy nauczyciel odpowiada za swój blok i jest ekspertem w jego obrębie Wzorzec ześrodkowany na problemach społecznych i rekonstrukcjonistycznych REKONSTRUKCJOZNIM- nagła zmiana w społeczeństwie Podsumowując można powiedzieć, że wzorzec programu to ZŁOŻONA KONSTURKCJA wymagająca od programisty dużej wiedzy i wielkiej staranności w opracowaniu. Opanowanie umiejętności projektowania wzorców jest niezbędne by przystąpić do KREOWANIA PROGRAMU. Kreowanie programu- wymaga wykorzystania pewnych zasad zwykle technicznej lub naukowej natury, ale także humanistycznej i artystycznej. Większość modeli kreowania programu można podzielić na 2 kategorie: Techniczno- scjentystyczne – naukowe, akademickie podejście do programu szkolnego Nietechniczne i niescjentystyczne- humanistyczne Wzorce ześrodkowane na uczniu powstały na pocz. XX wieku. Zwolennicy tego poglądu opowiedzieli się za centralnym miejscem ucznia w programie szkolnym. Wzorce ześrodkowane na dziecku Zwolennicy tego wzorca są przekonani, że optymalizacja uczenia się wymaga, by uczeń w swoim środowisku był aktywny. Nie wolno odrywać uczenia się od biegu życia uczniów. Kształcenie ma nawiązywać do życia uczniów, ich potrzeb i zainteresowań. Ludzie uczą się jedynie tego, czego doświadczają. Jedynie aktywne i osadzone w doświadczeniu uczenie się prowadzi do zmian w zachowaniu.  Rousseau wierzył, że dzieci należy uczyć w ich naturalnym środowisku i układać plan pedagogiczny działań na podstawie tego, czego potrzebują i co ich interesuje. To wcale nie znaczy, że uczniom wolno robić co chcą, a nauczyciel powinien opiekować się nimi i kierować, ale sposoby, jakich miał używać miały być odpowiednie dla jego poziomu rozwoju. Wzorce ześrodkowane na doświadczeniu I w tym wzorcu dziecko zajmuje pozycję centralną. Różnica w stosunku do poprzedniego wzorca polega głównie na przekonaniu, że nie da się przewidzieć zainteresowań i potrzeb dzieci, a tym samym nie da się zaplanować programu dla wszystkich dzieci. Wynika to z tego, że program staje się w momencie nauczania, tworzony przez nauczyciela reagującego na to, co robi dziecko. Nie ma więc w zasadzie nadziei na przeniesienie wzorca do praktyki, zaś twórcy programów nie mogą zrobić użytku ze swojej wiedzy. Tym sposobem na pierwszy plan wysuwają się zainteresowania dzieci. Wzorce romantyczne (radykalne) W czasach najnowszych do wzorca ześrodkowanego na dziecku odwołują się praca reformatorów, zwolenników radykalnej przebudowy szkoły. Wielu z nich nawiązuje do poglądu Rousseau, żeby w wychowaniu uwzględnić naturę wychowanka, i Pestalozziego, według którego człowiek odnajdzie siebie, badając własną naturę.  Radykalni krytycy szkoły wychodzą z założenia, że nasze społeczeństwo jest skorumpowane, represyjne i niezdolne do samo uleczenia. Za pomocą programów szkoły kontrolują i indoktrynują dzieci, narzucają im pewną kulturę, zamiast kształcić i emancypować. Wielu szkolnych radykałów korzysta z teorii krytycznej wyłożonej przez Habermansa, który podkreślał emancypacyjną funkcję edukacji. Emancypacja polega na zdobywaniu przez człowieka świadomości, kompetencji i postaw, dzięki którym może on przejąć kontrolę nad własnym życiem. Radykalni programiści sądzą, że przedmiotem teorii krytycznej są ludzie jako twórcy własnej historii życia. Ludzie uczą się, jak krytykować wiedzę. Uczenie się następuje dzięki interakcjom ludzi, dzięki podaniu wątpliwości treści, dopuszczeniu różnicy zdań na jej temat, dzięki krytyce zamiarów, zgodnie z którymi wprowadzono do programu daną wiedzę. Wzorce humanistyczne Wzorzec ten przeżywał rozkwit w latach 60 i 70- tych. Wiele założeń, na których budowano wzorce humanistyczne, brało początek z psychologii humanistycznej, która z kolei stanowiła odpowiedź na dominację behawioryzmu. Ta nowa orientacja psychologiczna uznawała działalność człowieka za coś więcej niż reakcja na bodziec. Widziała też związek między uczeniem się a uczuciami. Pedagogika humanistyczna przyswoiła pojęcie zbieżności. Chodzi tu o zbiegnięcie się dziedziny emocjonalnej (uczucia, postawy, wartości) z poznawczą (wiedza i zdolności poznawcze). W ten sposób do treści nauczania zostaje dodana treść z dziedziny emocjonalnej, bez wyróżniania materiału przedmiotowego, doświadczeń, intelektu ani uczuć. Kształcenie zbieżne koncentruje się na całej osobie ucznia i integrowaniu myśli, uczuć i działania. Materiał nauczania ma być adekwatny do spraw, które dziecko obchodzą i są ważne w jego życiu. Podejście nietechniczne i niescjentyczne: dominuje subiektywizm, indywidualność, estetyka, heurystyki i to co zachodzi między człowiekiem a jego partnerami i środowiskiem nie jest ważne co znajduje się na wyjściu działań, lecz uczeń i to że aktywnie uczestniczy w procesie dydaktycznym program rozwija się i narasta w miare realizacji, dokładne planowanie programu nie ma więc sensu w tym podejściu ważne jest jak uczeń postrzega siebie i swoje preferencje, jak ocenia swoje potrzeby, jak dąży do zintegrowania psychiki. To wszystko stanowi dane, na podstawie których kreuje się program. Prace programowe nie sa skupione na treści, ale na uczniu. Materiał nauczania ma stać sie okazją do refleksji nad wiedzą i jej krytyki, a wszystko to dzięki temu, że uczeń czynnie uczestniczy w nadawaniu znaczeń wiadomością uczenie umuje się całościowo nauczyciel staje się partnerem ucznia zaangażowanym w proces uczenia się i rozmowę na tematy interesujące obie strony To podejcie opiera sie na intuicjoniżmie(odczucia) racjonalności estetycznej