Tomasz Lempart 1996 rok nr 3/31
Organizacja zawodów sportowych
Zawody sportowe spełniają ważną rolę nie tylko w procesie szkoleniowym , ale również w propagowaniu sportu . Zachęcają one szerokie rzesze dzieci , młodzieży i starszych do stałego uprawiania ćwiczeń fizycznych . Pobudzają i rozwijają twórczą inicjatywę działaczy sportowych , instruktorów , trenerów i samych zawodników. Stanowią najbardziej obiektywny sprawdzian pracy szkoleniowo-sportowej zawodników i trenerów oraz dopingują sportowców do coraz bardziej systematycznej pracy i uzyskiwania coraz lepszych wyników . Widzimy więc , że zawody sportowe służą zarówno celom propagandowo-wychowawczym , jak i szkoleniowo-sportowym . Aby spełniały one tę funkcję należy nadać im właściwą oprawę i odpowiednio je organizować. Dobrze zorganizowane spełniają właściwie swoją rolę , zaś źle zorganizowane co niestety często się jeszcze zdarza - nie tylko zniechęcają widzów i młodzież do uprawiania sportu , ale nie stwarzają należytych warunków startu . Niejednokrotnie bywa i tak , że zawody takie przynoszą nie tylko słabe wyniki ale uniemożliwiają ocenę wartości zawodnika w danym okresie szkolenia.
Jakie więc zadania stają przed organizatorami i szkoleniowcami w zakresie coraz lepszej organizacji zawodów i imprez sportowych ?.
W pierwszym rzędzie trzeba zdać sobie sprawę z tego , że obowiązuje u nas planowy system zawodów . Jednolity kalendarz sportowy stanowi system zawodów eliminacyjnych od najniższego do najwyższego szczebla oraz uwzględnia stałe systemy rozgrywek w grach zespołowych. Kalendarz nie obejmuje jednak wielu innych zawodów , tak o charakterze kontrolnym (sprawdziany) , jak również imprez propagandowych , które powinno się organizować w wolnych terminach.
Najważniejszym elementem w przygotowaniu zawodów sportowych ze szkoleniowego punktu widzenia powinien być ich regulamin .
Kalendarz sportowy określa bowiem jedynie termin i miejsce odbycia zawodów. Regulamin uwzględniać powinien szereg szczegółowych warunków.Dotyczy to: uczestnictwa , szczegółowego programu , systemu przeprowadzania konkurencji lub całych zawodów , zasad współzawodnictwa i innych przepisów , szczególnie organizacyjno-sportowych. Sprawy te mają istotne znaczenie . Mając szczegółowe dane o imprezie można będzie okres bespośrednich przygotowań do startu wykorzystać na szkolenie uwzględniające wymagania i warunki określone regulaminem .
Najbardziej istotnym elementem regulaminu jest cel zawodów. Wszystkie pozostałe jego postanowienia wynikają z celu i określają optymalne warunki dla osiągnięcia zamierzonych efektów. Na pewno każda impreza jest skuteczną formą popularyzacji kultury fizycznej . Najważniejszym jej celem jest jednak sprawdzenie i ocena osiągnięć szkoleniowych w stosunku do zadań określonych planem sekcji sportowej lub pojedynczego zawodnika .
Z innych punktów regulaminu , niezbędne jest podanie dokładnego terminu i miejsca zawodów. Ustalenia te nie powinny podlegać żadnym zmianom, gdyż mogą wprowadzić znaczne zakłócenia w organizacji pracy szkoleniowej.Wcześniejsze podanie miejsca ma niezwykle ważne znaczenie dla przygotowujących się do startu , ponieważ mogą oni uwzględnić w treningu warunki , z jakimi spotkają się w planowanych zawodach.
Należy jeszcze zwrócić uwagę na potrzebę wcześniejszego ustalenia organizatora zawodów , wyznaczenie sędziego głównego , by dać im możność należytego przygotowania obiektu sportowego i wszystkich innych elementów organizacyjnych związanych z zawodami. Wskazane jest także podanie odpowiednio wcześniej do ogólnej wiadomości organizatorów i szkoleniowców wszystkich punktów regulaminu i programu.
Zapoznanie się z kalendarzem imprez sportowych oraz regulaminem zawodów, w których zgodnie z planem będą startować nasi podopieczni , dostosowanie planu szkoleniowego do warunków regulaminu zawodów , to sprawy najważniejsze.Celowe będzie kierowanie szkoleniem tak , aby uwzględnić stopień przygotowania do najważniejszych zawodów , w których zawodnicy powinni wykazać się najlepszymi wynikami oraz do zawodów kontrolnych, stanowiących etapowe sprawdziany treningu.
Bolączką większości organizatorów zawodów jest na pewno brak odpowiedniej ilości i jakości sprzętu dla zapewnienia optymalnych warunków startu każdemu zawodnikowi.Przygotowanie sprzętu musi wiązać się w takich sytuacjach z odpowiednim planowaniem wykorzystania go przez poszczególne osoby lub osady i sprawną organizację wymiany.Będzie to miało miejsce szczególnie na niższych szczeblach.
Organizator powinien poświęcić wiele uwagi przygotowaniom do zawodów, a głównie obiektu sportowego. Praktyka organizowania zawodów sportowych, często nawet szczebla centralnego, nie wyłączając czołowych związków sportowych, budzi często wiele zastrzeżeń.Niejednokrotnie na boisku znajduje się zbyt duża liczba osób postronnych, nie jest ono zabezpieczone od strony trybun przez odpowiednią liczbę porządkowych(szczególnie na meczach piłki nożnej), źle jest zorganizowana informacja lub brak jej zupełnie, niekiedy „ad hoc” dobiera się komisję sędziowską itd.Takie zawody odstraszają widzów, a dla zawodników i trenerów są niepowetowaną stratą.
Dodać trzeba, iż niejednokrotnie wyznacza się miejsca zawodów bez znajomości bazy technicznej i wyposażenia obiektu .Stadiony lub boiska, na których organizujemy wszelkiego rodzaju zawody, muszą posiadać pełne wyposażenie w sprzęt techniczny, sportowy i pomocniczy.Celowe będzie przypomnienie o potrzebie starannej konserwacji sprzętu i urządzeń sportowych oraz urządzeń sanitarnych.
Dzieje się często w praktyce i tak, że zawody organizuje się ze względów propagandowych na nieodpowiednich boiskach, których stan uniemożliwia obiektywną ocenę wartości zawodnika czy zespołu, na obiektach nie posiadajacych elementarnego wyposażenia technicznego, a nawet urządzeń sanitarnych , nie mówiąc o współczesnych wymaganiach w zakresie procesu odnowy.
Nie bierze się pod uwagę takich elementów, jak daleki dojazd na zawody
(z krańca na kraniec kraju), brak bazy żywieniowo- hotelowej, brak aktywu organizacyjnego i sędziów, odpowiednich warunków klimatycznych i wielu innych. Wiadomo przecież, że sprawy te decydują w znacznej mierze zarówno
o wartości szkoleniowej jak i propagandowej zawodów sportowych.
Ulatowski 1992 rok
SYSTEMY I REGULAMINY ZAWODÓW
Sprawą ważną dla racjonalnego rozwiązywania problemów współzawodnictwa są systemy i regulaminy zawodów.Systemy i regulaminy zawodów uwzględniające postulaty ilości zawodów, ich jakości oraz zapewniające motywację, sprzyjają szybkiemu postępowi szkolenia.Wadliwe zaś ustalone stają się przyczyną zahamowania postępu szkoleniowego,a czasami rezygnacji zawodnika z uprawiania sportu.
W sportach indywidualnych, wymiernych systemy i regulaminy zawodów powinny uwzględniać podział zawodników według uzyskiwanych przez nich wyników sportowych.W tych samych konkurencjach unikać się powinno startów zawodników o zbyt dużej różnicy poziomu wyników.Nie sprzyja to ani uzyskiwaniu wyników ,ani postępowi szkoleniowemu.
Bardzo ważne jest także stwarzanie warunków zawodnikom do stoczenia w zawodach tak zwanej bezpośredniej walki.System odpadania, przy grupach eliminacyjnych ustalonych drogą losowania,nie jest sprawiedliwy,gdyż może powodować tworzenie grup o rożnym poziomie sportowym i przez to wczesniejsze odpadanie z walki zawodników o wyższym poziomie, a awansowanie do dalszej walki zawodników o poziomie niższym. Dlatego też coraz częściej powoduje się ustalanie np.biegów lekkoatletycznych, czy pływackich według przeciętnego poziomu reprezentowanego przez zawodników (w przedziałach wynikowych).Następnie przeprowadza się te biegi, a kolejność miejsc ustala się na podstawie uzyskanych czasów, unikając eliminacji.
W zawodach dyscyplin sportu z grupy tak zwanych niewymiernych dążyć należy usilnie, aby odbywały się systemem każdy z każdym-mecz i rewanż z tym, że gospodarzami są na przemian obaj przeciwnicy. Jest to system walki najsprawiedliwszy, bo unika się tu w najwyższym procencie przypadkowości w ocenie poziomu sportowego.Wszystkie inne systemy stwarzają w większym lub mniejszym stopniu możliwości niesprawiedliwych rozstrzygnięć walki sportowej.
Dość często spotykany w różnego rodzaju zawodach jest system pucharowy.
Stosuje się go na ogół wtedy, gdy do zawodów zgłoszono dużą liczbę zespołów, drużyn czy zawodników, a czas przeznaczony na przeprowadzenie ich jest krótki. System ten doprowadza do określenia miejsc 1 i 2.O miejscach 3 i 4 musi zdecydować specjalna rozgrywka.Trzeba tu jednak podkreślić, że już nawet drugie miejsce w takim systemie zawodów może być w sporym procencie dziełem szczęśliwego losowania. Budowanie tabeli spotkań w tym systemie jest bardzo proste. Jedyna komplikacja wyniknie wtedy, gdy liczba startujących zespołów nie dzieli się do końca przez 2 (64, 32, 16, 8, 4, 2, 1, ). Wówczas należy wprowadzić dodatkową rundę, której przeprowadzenie spowoduje doprowadzenie do właściwej wielokrotności.
W systemie pucharowym- odpadania-stosuje się bardzo często rozstawianie dobrych zespołów czy zawodników.Uczynić to można oczywiście wtedy, gdy zespoły te lub zawodnicy mają ustaloną opinię tylko dzięki poprzednio odnoszonym sukcesom.
Od tych dwóch wyżej wymienionych systemów zawodów,posiadających zawsze w zależności od potrzeb ustalone regulaminy,tworzone są pochodne systemy.Część zawodów może się odbyć na przykład systemem pucharowym,a część każdy z każdym.Można drużyny podzielić na grupy, z których drogą eliminacji wyłania się zwycięzców grup do odbycia zawodów finałowych itd.
Racjonalne opracowanie systemu zawodów wymaga także właściwego wyboru walczących z sobą przeciwników. Jeżeli chodzi o system pucharowy, to przeprowadza się na początku losowania,a potem już automatycznie zwycięzcy kwalifikują się do dalszych zawodów.
Trudniej sprawa przedstawia się przy systemie „każdy z każdym”. Tutaj ustalanie pierwszej rundy spotkań nie wystarczy . Ważne bowiem z punktu widzenia działalności szkoleniowej, jest również ustalenie kolejności walk , meczów z każdym przeciwnikiem. W celu zachowania sprawiedliwego podziału można układać kolejność rozgrywek według tabeli Bergera. Liczbę startujących zespołów umieszcza się wówczas dookoła najwyższej liczby parzystej, która jest jak gdyby numerem nieruchomym, ustawionym na drugim miejscu pierwszej pary liczb w każdej nieparzystej rundzie, a na pierwszym miejscu w każdej parzystej rundzie.
Przykład Bergera
Układanie zaczyna się od rund nieparzystych
1 runda rozgrywek
1-(6)
2-5
3-4
W 3 rundzie zostawiamy numer 6 na tym samym miejscu zamieniając miejsca pozostałych numerów w kierunku zgodnym z ruchem wskazówek zegara.
2-(6)
3-1
4-5
W rundzie 5 zostawiamy numer 6 w tym samym miejscu , zmieniając miejsca pozostałych numerów w dalszym ciągu w kierunku zgodnym z kierunkiem ruchu wskazówek zegara.
3-(6)
4-2
5-1
Układanie rund parzystych odbywa się w odwrotnej kolejności tzn. rozpoczynając od ostatniej w tym przypadku od 4
W rundzie 6 ustawiamy numer 6 na pierwszym miejscu w pierwszej parze , wpisując pozostałe liczby w kolejności takiej samej, jak w 1 rundzie.
(6)-5
1-4
2-3
Ustalając 2 rundę - przesuwamy wszystkie numery dookoła ( numer 6 pozostaje na pierwszym miejscu ) w kierunku przeciwnym kierunkowi ruchu wskazówek zegara.
(6)-4
5-3
1-2
Drogą losowania zastępujemy numery nazwami zespołów lub drużyn . Gospodarzami są drużyny, które w tabelach spotkań znajdują się w
lewej kolumnie . Przygotowując tabelę do rewanżu przestawiamy we wszystkich rundach zespoły z pierwszego miejsca na drugie , co pozwoli wyznaczyć zespoły gospodarzy.
Nie mniej ważna od ustalenia sprawiedliwego systemu zawodów jest sprawa racjonalnie pomyślanego regulaminu.
Trzeba z naciskiem podkreślić, że regulamin zawodów musi opracować bezpośredni organizator, bowiem tylko on jest w stanie przedstawić go według potrzeb szkoleniowych środowiska, które reprezentuje. Oczywiście regulamin podlega zatwierdzeniu, w zależności od wagi zawodów w odpowiednich instancjach organizacyjnych.
REGULAMIN POWINIEN ZAWIERAĆ
cel zawodów,
miejsce i termin zawodów,
organizator zawodów,
szczegółowy program zawodów z wyszczególnieniem kolejności konkurencji , walk czy meczów, z dokładnym programem minutowym ,
zasady uczestnictwa ( rozumieć pod tym należy wymaganą klasę sportową czy wynik, dopuszczalny wiek zawodników, płeć),
zgłoszenia do zawodów.(Ustalenie dostępnego dla ewentualnych uczestników zawodów terminu zgłoszeń ),
system zawodów.(Należy go bardzo wyraźnie określić. Przy ustalaniu systemu zawodów organizatorzy mogą mieć na względzie jedynie dobro organizacyjne imprezy.),
ocena zawodów i sposób wyłonienia zwycięzców (chodzi tutaj o wyraźne sprecyzowanie, jeszcze przed zawodami takich elementów, jak np. minimum punktowe czy wynikowe dopuszczające do dalszej walki),
nagrody (konieczne jest ustalenie sposobu nagradzania i formy organizacyjnej wręczania nagród ),
zasady finansowania (podejmowanie decyzji organizacyjnych bez ustalenia zasad finansowania doprowadza często do nieprzewidzianych komplikacji),
różne (mogą powstawać również elementy organizacyjne, które wymagają dodatkowego omówienia, jak np. opieka nad młodocianymi zawodnikami, organizacja seminarium trenerskiego czy sędziowskiego, przeprowadzenie badań naukowych, podejmowanie gości zagranicznych itd.)
sprawozdawczość (najważniejszą sprawą jest tu dopełnienie obowiązku szczegółowego wypełniania oficjalnych formularzy i protokołów sędziowskich oraz ocena organizacyjna i szkoleniowa zawodów).