1. Samorząd gospodarczy i organizacje zawodowe branży turystycznej

Podstaw;] prawną funkcjonowania organizacji samorządu gospodarczego w Polsce jest ustawa o izbach gospodarczych z dnia 30 maja 1989 r. (Dz. U., Nr 35 poz. 195 z późn. zm.).

Samorząd gospodarczy w turystyce funkcjonuje w Polsce na dwóch pozio­mach terytorialno-organizacyjnych. Ogólnopolską branżową organizacją sa­morządową, zrzeszającą głównie biura podróży, jest Polska Izba Turystyki - PIT. Oprócz struktury centralnej posiada ona sieć oddziałów wojewódzkich. Nieza­leżnie od Polskiej Izby Turystyki, działają regionalne branżowe izby turystyki, grupujące podmioty turystyczne funkcjonujące w poszczególnych częściach kra­ju.

Specjalistyczną organizacją samorządu gospodarczego jest powstała w 1 991 r. Izba Gospodarcza „Uzdrowiska Polskie". Gromadzi ona instytucje działające na terenie uzdrowisk, m. in. przedsiębiorstwa uzdrowiskowe, sanatoria, rozlewnie wód mineralnych. Do głównych celów działania Izby należy rozwój i promocja uzdrowisk, reprezentowanie interesów swoich członków wobec organów i insty­tucji krajowych i zagranicznych, działanie na rzecz rozwoju i powstawania no­wych uzdrowisk, kształcenie zawodowe w specjalnościach uzdrowiskowych, promocja uzdrowisk w kraju i za granicą, uczestnictwo w pracach legislacyjnych oraz opracowywanie standardów w zakresie uzdrowisk. Siedzibą Izby jest War­szawa.

Oddzielną grupę organizacji reprezentujących sprawy zrzeszonych członków stanowią stowarzyszenia agroturystyczne grupujące rolników świadczących us­ługi turystyczne. Obecnie w kraju jest zarejestrowanych około 50 tego typu orga­nizacji. Stowarzyszenia agroturystyczne tworzy na szczeblu ogólnokrajowym swoją Federację.

Inną grupę turystycznych organizacji zawodowych stanowią stowarzyszenia pilotów wycieczek i przewodników turystycznych. Aktualnie funkcjonuje w kra-ya wiele tego typu organizacji. ^Nia^eżą do nieb m.in.: YoiskieStowarzyszenie Yńo-tdw Wycieczek Zagranicznych, Doinosiąsfeie Stowarzyszenie Pilotów Wycieczek Zagranicznych, Stowarzyszenie Pilotów Wycieczek Zagranicznych w Krakowie, Stowarzyszenie Pilotów Wycieczek w Poznaniu, Pomorskie Centrum Pilotażu i Przewodnictwa w Gdyni, Warszawskie Stowarzyszenie Przewodników, Polskie Stowarzyszenie Przewodników Wysokogórskich, Pomorska Federacja Przewod­nicka, Centrum Przewodnictwa Tatrzańskiego". We wrześniu 2004 r. powołano Polską Federacje Pilotażu i Przewodnictwa, która zamierza pracować na rzecz in­tegracji środowiska pilotów i przewodników.

1. Polska Izba Turystyki - PIT

Polska Izba Turystyki jest organizacją samorządu gospodarczego reprezentującą interesy gospodarcze zrzeszonych w niej podmiotów w zakresie ich działal­ności w dziedzinie turystyki. Izba została zarejestrowana 10 stycznia 1990 r. w Warszawie na podstawie ustawy o izbach gospodarczych z dnia 30 maja 1989 r. (Dz. U. Nr .55 poz. 195 z późn. zm.) i z tego tytułu ma osobowość prawną.

W Polskiej Izbie Turystyki zrzeszonych jest około 400 podmiotów - w zdecy­dowanej większości biur podróży, dysponujących około 2 tys. placówek handlo­wych.

Statutowe zadania Polskiej Izby Turystyki i sposoby ich realizacji Do podstawowych zadań Izby należy:

- reprezentowanie interesów gospodarczych swoich członków,

- przyczynianie się do rozwoju turystyki,

- organizowanie działań i współdziałanie w przedsięwzięciach zapewniają­cych materialne warunki rozwoju gospodarki turystycznej oraz jej doskona­lenie,

- podnoszenie poziomu i kultury obsługi turystów,

- kształtowanie i upowszechnianie zasad etyki w działalności gospodarczej.

Izba realizuje swoje zadania poprzez:

- udzielanie pomocy i porad swoim członkom, organizowanie współpracy między nimi i wspieranie ich inicjatyw gospodarczych,

- inicjowanie badań rynku turystycznego oraz wyrażanie opinii o projektach rozwiązań odnoszących się do funkcjonowania gospodarki w zakresie tury­styki,

- uczestniczenie W przygotowywaniu projektów aktów normatywnych do­tyczących spraw objętych podstawowymi zadaniami Izby,

- dokonywanie analiz i ocen wdrażania oraz funkcjonowania przepisów prawnych dotyczących działalności gospodarczej w zakresie turystyki,

- popieranie rozwoju kształcenia zawodowego, wspieranie nauki zawodu w zakładach pracy oraz inspirowanie i organizowanie dokształcania zawo­dowego w dziedzinie turystyki,

- delegowanie swoich przedstawicieli, na zaproszenie organów państwo­wych, do uczestniczenia w pracach instytucji doradczo-opiniodawczych w sprawach turystyki,

- opracowywanie i doskonalenie norm postępowania w obszarze gospodar­czym

- opracowywanie ekspertyz i opinii o zwyczajach dotyczących działalności gospodarczej w dziedzinie turystyki,

- informowanie o funkcjonowaniu podmiotów gospodarczych oraz wyraża­nie opinii o stanie rozwoju gospodarczego w dziedzinie turystyki,

- prowadzenie działalności promocyjnej i informacyjnej oraz organizowanie wystaw i wymiany doświadczeń między członkami Izby,

- wykonywanie zadań zastrzeżonych w przepisach prawa dla administracji państwowej w dziedzinie turystyki, powierzonych Izbie przez Rade Mi­nistrów w trybie rozporządzenia,

- podejmowanie działalności gospodarczej na zasadach określonych ogólnie obowiązującymi przepisami,

- organizowanie i stwarzanie warunków do rozstrzygania sporów w drodze postępowania polubownego i pojednawczego oraz uczestniczenie na od­rębnie określonych zasadach w postępowaniu sądowym w związku z dzia­łalnością gospodarczą członków Izby.

Członkowie Polskiej Izby Turystyki

Członkowie Izby dzielą się na zwyczajnych, honorowych i stowarzyszonych. Członkiem zwyczajnym może być każdy podmiot prowadzący działalność gospo­darczą w zakresie turystyki co najmniej 1 rok. W celu wstąpienia do Izby musi on przedstawić rekomendację dwóch członków PIT oraz pozytywną opinię oddziału wojewódzkiego, na obszarze którego prowadzi swoją działalność. Członek zwy­czajny ma czynne i bierne prawo wyborcze do władz Izby, może również uczest­niczyć w Walnym Zgromadzeniu Izby z głosem stanowiącym.

Członkiem honorowym PIT może być osoba fizyczna, szczególnie zasłużona dla rozwoju turystyki. Osoby fizyczne i prawne zainteresowane działalnością Izby, nie spełniające jednak warunków umożliwiających uzyskanie członkostwa zwyczajnego, mają możliwość uzyskania statusu członka stowarzyszonego. Przy­jęcie w poczet członków zwyczajnych i stowarzyszonych następuje na podstawie zgłoszenia przyjętego przez Naczelną Radę. Godność członka honorowego nada­je Walne Zgromadzenie Izby.

Naczelne władze Polskiej Izby Turystyki

Najwyższą władzą PIT jest Walne Zgromadzenie Izby. Do jego kompetencji należy m. in. uchwalanie kierunków i programów działania Izby, wybór pozo­stałych władz, rozpatrywanie i zatwierdzanie sprawozdań Rady Naczelnej oraz podejmowanie uchwał w sprawach budżetu i finansowania wspólnych przedsię­wzięć. Zwyczajne Walne Zgromadzenie Izby jest zwoływane przez Radę Na­czelną nie rzadziej niż raz na rok. Ponadto Rada Naczelna PIT, z własnej inicjaty­wy lub na wniosek Komisji Rewizyjnej Izby (bądź co najmniej 1/3 liczby człon­ków zwyczajnych), zwołuje Nadzwyczajne Walne Zebranie.

Organem zarządzającym w okresach między Walnymi Zgromadzeniami Izby jest Rada Naczelna PIT. Należy do niej m.in. nadzór nad realizacją uchwał Wal­nego Zgromadzenia, reprezentowanie Izby na zewnątrz, zaciąganie zobowiązań w imieniu PIT w ramach uchwalonego budżetu, przyjmowanie nowych członków oraz skreślanie z listy i wykluczanie członków, jak również powoływanie orga­nów opiniodawczo-doradczych.

W skład Rady Naczelnej wchodzą: przewodniczący — wybierany przez Walne Zgromadzenie Izby (będący jednocześnie prezesem PIT), 11-20 osób wybieranych przez Walne Zgromadzenie Izby, przewodniczący oddziałów wojewódz­kich Izby. Na pierwszym zebraniu Rada wybiera spośród siebie 2-4 wiceprze­wodniczących, sekretarza generalnego, skarbnika oraz 4-6 przewodniczących komisji problemowych. Posiedzenia Naczelnej Rady są zwoływane stosownie do potrzeb, nie rzadziej jednak niż raz na kwartał.

Pomiędzy posiedzeniami Rady Naczelnej jej uprawnienia przejmuje Prezy­dium Rady, składające się z przewodniczącego, wiceprzewodniczącego, sekreta­rza generalnego, skarbnika oraz 4-6 przewodniczących komisji problemowych. Rada Naczelna PIT realizuje swoje zadania przy pomocy Biura Izby, które jest aparatem etatowym Rady. Pracami Biura kieruje sekretarz generalny.

Organem kontrolnym Polskiej Izby Turystyki jest Naczelna Komisja Rewizyj­na. Do jej kompetencji należy m.in. przeprowadzanie kontroli całokształtu działalności Izby i ocena jej działalności statutowej i finansowej oraz występowa­nie z wnioskami w sprawie absolutorium dla Rady Naczelnej. Naczelna Komisja Rewizyjna składa się z 5-11 członków, w tym przewodniczącego, wiceprzewod­niczącego i sekretarza. W Izbie działa także sąd polubowny. Kadencja władz na­czelnych PIT trwa cztery lata.

Ryc. 1. Struktura władz Polskiej Izby Turystyki

Komisje problemowe

W ramach Polskiej Izby Turystyki działa 7 komisji problemowych: turystyki przyjazdowej i promocji; ekonomiczna, inwestycji i prawa; szkoleń; etyki, skarg i współpracy organizacji turystycznych; turystyki młodzieżowej; finansowa; tu­rystyki wyjazdowej, transportu i spraw międzynarodowych.

Oddziały wojewódzkie i przedstawicielstwa terenowe PIT

Oddziały wojewódzkie Izby mogą być tworzone w województwach, w któ­rych działa co najmniej 7 członków PIT. Podstawowym zadaniem oddziałów wo­jewódzkich jest zrzeszanie członków Izby na terenie danego województwa dla re­alizacji celów statutowych Izby oraz reprezentowanie Izby wobec władz państwo­wych na terenie województwa.

Władzami oddziałów PIT są: Walne Zgromadzenie, Rada oraz Komisja Rewi­zyjna. Regulamin oddziału wojewódzkiego (uchwalony przez Walne Zgromadze­nie Oddziału) może przewidywać tworzenie przedstawicielstw terenowych.

Polska Izba Turystyki posiada swoje oddziały wojewódzkie w

• Białymstoku (podlaski),

• Bydgoszczy (kujawsko-pomorski),

• Gdańsku (pomorski),

• Katowicach (śląski),

• Krakowie (małopolski),

• Łodzi (łódzki),

• Olsztynie (warmińsko-mazurski),

• Poznaniu (wielkopolski),

• Radomiu,

• Warszawie (mazowiecki).

Majątek i środki finansowe Polskiej Izby Turystyki

Środki finansowe Izby składają się przede wszystkim z wpisowego i składek członkowskich, wpływów z działalności gospodarczej oraz dochodów z majątku PIT, jak również z dotacji, subwencji, dywidend, darowizn, spadków i zapisów.

System rekomendacji Polskiej Izby Turystyki

Polska Izba Turystyki, jako organizacja samorządu gospodarczego, wprowa­dziła system rekomendacji dla biur podróży.

1.2. Regionalne izby turystyczne

Regionalne izby turystyczne, podobnie jak Polska Izba Turystyki, są organi­zacjami samorządu gospodarczego, reprezentującymi interesy zrzeszonych w nich podmiotów. Ograniczają one jednak terytorialny zakres swojej działalno­ści do poszczególnych regionów, w granicach których funkcjonują.

Do podstawowych zadań regionalnych izb turystycznych należy:

- reprezentowanie i ochrona interesów swoich członków,

- stwarzanie warunków do rozwoju i podnoszenia standardu usług turystycz­nych,

- organizowanie działań i współdziałanie w przedsięwzięciach zapew­niających dogodne warunki rozwoju gospodarki turystycznej,

- współdziałanie z organami władzy rządowej i samorządowej w zakresie tworzenia warunków do rozwoju turystyki w danym regionie,

- opiniowanie projektów aktów prawnych dotyczących gospodarki turysty­cznej,

- kształtowanie wizerunku turystycznego regionu, m.in. poprzez współpracę z mediami,

- promocja regionu,

- kształtowanie i upowszechnianie zasad etyki w działalności gospodarczej członków Izby,

- podnoszenie poziomu i kultury obsługi klientów,

- integrowanie środowiska osób prowadzących działalność gospodarczą w zakresie turystyki oraz organizowanie ich spotkań o charakterze szkole­niowym, kulturalnym oraz poświęconych wymianie doświadczeń,

• dążenie do zrzeszenia w Izbie wszystkich podmiotów prowadzących działalność gospodarczą w zakresie turystyki i innych podmiotów, które zainteresowane są rozwojem turystyki.

Izby mogą prowadzić działalność gospodarczą z przeznaczeniem wypracowa­nych środków na realizację celów statutowych.

Tab. 1. Regionalne izby turystyczne

Miasto	Nazwa izby	Rok powstania	Liczba członków
Katowice	Górnośląska Izba Turystyki	1991	60
Kraków	Krakowska Izba Turystyki	1992	114
Poznań	Wielkopolska Izba Turystyki	1992	102
Szczecin	Zachodniopomorska Izba Turystyki	1992	54
Warszawa	Warszawska Izba Turystyki	1994	93
Bielsko Biała	Beskidzka Izba Turystyki	1996	58
Wrocław	Dolnośląska Izba Turystyki	2003	92
Nowy Sącz	Nowosądecka Izba Turystyczna	1999	91
Łódź	Izba Turystyki Ziemi Łódzkiej	brak danych	ok. 40
Lublin	Regionalna Izba Turystyki -Oddział Regionalnej Izby Gospodarczej	1993	23

Rada Krajowa Izb Turystyki

Rada powstała w 2004 r. w wyniku przekształcenia Rady Konsultacyjnej Izb Turystyki. Porozumienie o utworzeniu Rady podpisali przedstawiciele 11 orga­nizacji i regionalnych izb turystyki - Beskidzkiej Izby Turystyki, Dolnośląskiej Izby Turystyki, Forum

Turystyki Pomorza Zachodniego, Górnośląskiej Izby Tu­rystyki, Izby Turystyki Ziemi Łódzkiej, Krakowskiej Izby Turystyki, Nowosąde­ckiej Izby Turystycznej, Regionalnej Izby Turystyki w Lublinie, Warszawskiej Izby Turystyki, Wielkopolskiej Izby Turystyki oraz Zachodniopomorskiej Izby Turystyki. Cele działania Rady określono jako:

- organizowanie i tworzenie jednolitej reprezentacji turystycznego samo­rządu gospodarczego na szczeblu ogólnokrajowym,

- reprezentowanie interesów sygnatariuszy porozumienia i ich członków wo­bec administracji rządowej, samorządu terytorialnego, organizacji ogólno­polskich i międzynarodowych,

- inicjowanie i organizowanie działań wspierających rozwój gospodarki tu­rystycznej, promocji turystycznej, rozwoju i modernizacji infrastruktury tu­rystycznej.

Siedzibą Rady Krajowej Izby Turystyki jest Warszawa.

3

---