TROCHĘ TEORII

Co to są fitoestrogeny?
Zalicza się je do naturalnie występujących związków roślinnych (steroli) mających działanie podobne do estrogenów, czyli żeńskich hormonów. Nie są identyczne z hormonami człowieka, ale uważa się je za nibyestrogeny, a więc - w uproszczeniu mówiąc - roślinne substancje naśladujące ("udające") ludzkie hormony.

Istnieje wiele rodzajów fitoestrogenów, które znajdują się w różnych roślinach, ich częściach i wytwarzanych z nich produktach

Fitoestrogeny dzielimy na:

Izoflawony (najczęstsze to genisteina oraz daidzeina) wykazujące działanie estrogenne to pochodne steroli roślinnych występujące w warzywach strączkowych (szczególnie soi) oraz w produktach, których głównym lub jedynym składnikiem jest fasola.

Fasola sojowa
Soczewica
Fasola szparagowa Bób
Fasola lima
Groch włoski

Kasza sojowa
Mąka sojowa
Tofu
Mleko sojowe

Pszenica
Kiełki pszenicy
Jęczmień
Żyto
Ryż
Otręby
Owies
Chmiel

Lignany

stanowią składnik ścian komórkowych i są uwalniane w wyniku działania bakterii jelitowych na ziarna zbóż. Bogatym źródłem tych związków są oleje z nasion, zwłaszcza olej lniany. W wysokich stężeniach występują w nasionach lnu, a ich mniejsze ilości są w pełnoziarnistych produktach zbożowych, wielu ziołach, warzywach, owocach i nasionach

Oraz w mniejszych ilościach.

Owoce, warzywa, nasiona
Wiśnie
Gruszki
Jabłka
Owoce pestkowe
Siemię lniane
Nasiona słonecznika
Marchew
Koper włoski
Cebula
Czosnek
Oleje roślinne,
w tym oliwa z oliwek

Piwo z chmielu
Burbon ze zboża
Czerwone wino

Kumestany - duże ilości zawierają nasiona słonecznika oraz kiełki fasoli , kiełki soi

Fitoestrogeny powodują zagęszczenie tkanki piersiowej.

Dodatkowe plusy:

fitoestrogeny przyczyniają się do zmniejszenia występowania choroby sercowo-naczyniowej, obniżają poziom cholesterolu oraz chronią serce, zapobiegają osteoporozie, mają tez działanie antynowotworowe i własności przeciwutleniające. Jest prawdopodobne, że fitoestogeny hamują ryzyko raka piersi, jajnika, prostaty i okrężnicy.

RDEST PTASI

Surowiec zawiera flawonoidy (avicularinum, hiperozyd, kwercetynę), kwasy fenolowe (kw. kawowy, kw. kumarynowy, kw. chlorogenowy, kw. galusowy), kw. szczawiowy, kw. askorbinowy, kw. krzemowy, olejek eteryczny, fitochinony, antyaneurynę, śluzy, karoten - 40 mg/100 g, krzemionkę - 1 %, garbniki - do 40% (glikotanoidowe, katechiny), emodynowce i in.

Przeciwwskazania:

uczulenie na promienie słoneczne, po zawale, zatory, dusznica bolesna, zapalenie żył, zapalenie wlelonerwowe, postrzał, kręcz szyi, skłonność do tycia, otyłość, opryszczka, cukrzyca, hiponatremia, hipochloremia, brak wit. z grupy B, półpasiec.

 

Uwaga! Podczas zażywania przetworów z rdestu ptasiego należy przy­jmować doustnie wit. B1 (tiaminę czyli aneurynę): dzieci: 3 razy dz. po 1 tabl. 3 mg; dorośli - 3 razy dz. po 2 tabl. 3 mg.

olej z pestek winogron- zawiera fosfolipidy, które mają budowę zbliżoną do liposomów a więc ułatwiają przenoszenie wszystkich dobroczynnych substancji w głąb tkanek, wzmacniają też naturalną barierę ochronną naskórka, a flawonoidy oraz garbniki zwiększają produkcję włókien kolagenowych

ANIMOKWASY

arginina - może zwiększać wydzielanie insuliny i hormonu wzrostu.

izoleucyna, leucyna - aminokwasy rozgałęzione, występujące w kukurydzy i mleku. Są wykorzystywane jako materiał budulcowy i energetyczny dla pracującego mięśnia. Nie przechodzą przez wątrobę i dlatego praktycznie natychmiast trafiają do potrzebujących je mięśni.

lizyna - buduje chrząstki, konieczna do produkcji białka, wraz z witaminą C tworzą L-karnitynę.

1. alanina - przyspiesza metabolizm mięśni poprzez przenoszenie do wątroby resztek węglowych, które zużyte są do syntezy glukozy

2. arginina - może zwiększać wydzielanie insuliny i hormonu wzrostu.

4. cysteina - bierze udział w odtruwaniu organizmu

5. cystyna - niezbędna do syntezy białek osocza, bierze udział w syntezie kreatyny, glukagonu, insuliny

6. fenyloalanina - niezbędna do syntezy hormonów tyroksyny i adrenaliny. Ponieważ przekształca się w tyrozynę, dlatego też ma zastosowanie w leczeniu depresji.

7. histydyna - niezbędna w mięśniach, gdyż bierze udział w syntezie białka i hemoglobiny.

8. izoleucyna, leucyna - aminokwasy rozgałęzione, występujące w kukurydzy i mleku. Są wykorzystywane jako materiał budulcowy i energetyczny dla pracującego mięśnia. Nie przechodzą przez wątrobę i dlatego praktycznie natychmiast trafiają do potrzebujących je mięśni.

9. kwas asparginowy - redukuje poziom amoniaku

10. lizyna - buduje chrząstki, konieczna do produkcji białka, wraz z witaminą C tworzą L-karnitynę.

11. metionina - działa ochronnie na komórki wątroby, ułatwia szybkie pozbycie się tkanki tłuszczowej. Najobficiej występuje w białku jaja i mleka.

12. ornityna - duże dawki stymulują wydzielanie hormonu wzrostu, usprawnia i przyspiesza pracę wątroby

13. prolina - może stanowić zbiornik energii dla mięśni

14. seryna - bierze udział w pracy systemy nerwowego, usprawnia przepływ impulsów

15. tauryna - wpływa na wzrost masy mięśniowej, obniża ciśnienie krwi, poprawia tolerancję leków, działa korzystnie na centralny układ nerwowy.

16. treonina - ważny składnik kolagenu, który jest głównym składnikiem podporowym tkanki łącznej.

17. tryptofan - prekursor serotoniny, może uwalniać hormon wzrostu.

18. tyrozyna - prekursor takich związków jak adrenalina (pobudzacz receptorów autonomicznego układu nerwowego), dopamina i noradrenalina (spełniają rolę przekaźników impulsów).

19. walina - aminokwas rozgałęziony, działanie jak wyżej, najobficiej występuje w białku siemienia lnianego.

Produkty zawierające białko: mięso, nabiał i jego przetwory

Dwoma głównymi źródłami energii wykorzystywanymi przez mięśnie są: węglowodany i tłuszcze.

Tłuszcz pochodzący z pożywienia jest głównym źródłem energii dla mięśni w spoczynku, lecz podczas intensywnego treningu, jakiemu poddają się profesjonalni kulturyści, organizm czerpie potrzebną mu energię z innych źródeł spalając węglowodany.

Dodatni bilans energetyczny powoduje zmiany hormonalne pobudzające za sobą wzrost mięśni, czyli ich anabolizm. Węglowodany stymulują wydzielanie insuliny, która jest niezbędna do transportu aminokwasów i glukozy z krwi do mięśni. Insulina umożliwia zwiększenie wchłaniania aminokwasów przez mięśnie, jak również wzrost syntezy białek. Po dotarciu do miejsca docelowego, jakim jest mięsień, aminokwasy są włączane w nowopowstającą tkankę mięśniową, zaś węglowodany biorą udział w jego regeneracji, a jednocześnie są magazynowane w postaci glikogenu, który może zostać wykorzystany przy kolejnym intensywnym wysiłku. Oprócz pobudzającego wpływu na anabolizm mięśni, wydzielanie insuliny pod wpływem zwiększonego stężenia węglowodanów po spożyciu pokarmu ogranicza rozpad mięśni. Jeśli nie spożywasz wystarczającej ilości węglowodanów, twoje mięśnie ulegają rozpadowi do aminokwasów, które następnie są przetwarzane w glukozę, a ta jest źródłem energii dla organizmu. Do uzupełnienia zapasów glikogenu w mięśniach i wątrobie po intensywnym wysiłku korzystniejsza jest dieta o wysokiej zawartości węglowodanów

PRZYDATNE DODATKI W PIELĘGNACJI PIERSI.

(Materiał zamieszczony poniżej nie jest mojego autorstwa ale stanowią dość ważny element w tematyce pielęgnacji piersi-źródło-różne publikacje medyczne - nie podlega sprzedaży).

AUTOMASAŻ

Oto kilka uwag przed przystąpieniem do masażu:

• Znajdź chwilę relaksu, wyłącz się na moment i zapomnij o codziennych sprawach. Chociaż masaż powinien być wykonany bardzo łagodnie, ale i pewnie, nie myśl o pielęgnacji piersi jako o formie kontroli. Pracujesz na rzecz lepszego samopoczucia, wyglądu, odprężenia. Masaż można wykonać podczas wieczornej kąpieli, lub o poranku.

• Jeżeli czas na to pozwala możesz dodatkowo skorzystać z dobrej, spokojnej muzyki i przez moment zrelaksować się leżąc na dywanie. Potem dopiero przystąp do masażu.

• W tym masażu stosuj odrobinę nieaktywnego kremu a najlepiej olejków roślinnych, naturalnych, nie wskazane jest stosowanie intensywnych olejków zapachowych lub z dodatkami minerałów.

• Masaż możesz wykonać leżąc, siedząc lub stojąc w trakcie kiedy bierzesz prysznic, w tym wypadku jednak nie korzystaj ze zbyt gorącej wody.

Na wstępie bez względu w jakiej jesteś pozycji rozluźnij powoli ramiona, szyję potem dłonie i kolejno stawy kończyn. Przyjmij wygodną pozycję i symetrycznie rozmasuj barki, ramiona, płynnie przejdź do spokojnego masażu górnej partii klatki piersiowej, okolic obojczyka, mostka, ruchy wykonuj w kierunku do stawów barkowych. Korzystaj jedynie z elastycznych, łagodnych głaskań później rozcierań i lekkich ucisków.

Dopiero po takim wstępnym masażu przystąp do właściwego masażu piersi.

Po podstawowych głaskaniach zastosuj chwyty pokazane na zdjęciach, opis znajdziesz poniżej.

Życząc wielu sukcesów i zadowolenia jednocześnie zapraszamy do podzielenia się z wszelkimi uwagami i spostrzeżeniami.

(foto AMTA)

Przebieg masażu

• Masaż biustu rozpocznij od poprzedzającego powolnego masażu barków, ramion oraz miejsc wokół piersi.

• Następnie od dołu do góry przegłaskaj kilka razy okolice mostka sprawdzając jednocześnie napięcie tkanek w ich sąsiedztwie. Wyobraź sobie pierś jako tarczę zegarową i od środka sutka - rozpocznij łagodny masaż w kierunku godziny 3, potem 6, 9 i 12. Rozpocznij masaż w taki sposób aby zaczynając głaskanie nie odczuć rozpoczynającego się ruchu. Masuj w podobny sposób jak gdybyś masowała powieki. Nie każda z kobiet od razu nauczy się bardzo subtelnego i płynnego masażu, ale pamiętać należy aby masaż nie powodował dyskomfortu i nieprzyjemnych odczuć.

• Przejdź do następnego ruchu o charakterze powolnego drenażu ze szczególnym wyczuleniem powolnego rytmu. Masuj w pasmach jak na rys. 1, od sutka na zewnątrz piersi.

• Pamiętaj, iż większe ciśnienie zmniejsza światło naczyń limfatycznych utrudniając przepływ płynów i odprowadzanie toksyn.

• Kolejno po wstępnym masażu jednej piersi możesz przejść do drugiej, jednak w dalszym postępowaniu masuj jedną a dopiero następnie drugą.

• Przejdź do masażu wykorzystując ruch podobny do mieszania, polegający na powolnym podnoszeniu i jednoczesnym spokojnym nacisku, z towarzyszącym poruszaniem piersi tak jak na rys 2. Następnie wykonaj lekki masaż wzdłuż mostka poprzez łuk obojczyka do barków - lecz nie przechodź pod obojczyk - wykorzystując głaskania i spokojne rozcierania.

• Lekko odwiedź kciuki od pozostałych palców, nieznacznie uciśnij piersi i poruszaj dłońmi lekko "skręcając pierś" ruchy wykonuj raz zgodnie z wskazówkami zegara, raz w kierunku przeciwnym. Ten ruch jest bardzo pomocny w celu wzmocnienia podtrzymujących więzadeł, jednocześnie zmniejsza rezultaty oddziaływania sił grawitacyjnych, w tym przypadku ciężaru piersi. Patrz rys. 3. Możesz teraz na moment dać odpocząć dłoniom rozluźniając palce, nadgarstki, łokcie i barki. Spokojnie przez chwilę oddychaj. Potem przyłóż lekko otwarte dłonie na kształt kołyski i lekko podnieś obie piersi do góry, następnie na wzór fali poruszaj nimi.

• Kolejnym ruchem są delikatne uciski wykonywane odwiedzionymi palcami i kciukami na kształt litery - V, patrz rys. 4 i spokojnie uciskaj jedną pierś stymulując odprowadzenie płynów. Masaż możesz zakończyć lekkimi ruchami kolistymi wokół piersi lewej - zgodnie z kierunkiem wskazówek zegara, wokół prawej odwrotnie. Przed masażem wykonaj kilka spokojnych oddechów z 2-3 sekundową dłuższą fazą wydechu. Niech oddech cię uspokoi i prowadzi.

Podstawowe cele i wskazania do masażu piersi

Masaż lub automasaż piersi powoduje lepszą cyrkulację krwi i limfy, wymianę płynów międzykomórkowych, dotlenienie i odżywienie tkanek oraz szybsze usuwanie toksyn i poprawę funkcji układu limfatycznego. Jest jedną z podstawowych form profilaktyki zdrowia. Fizjologicznie masaż wpływa na uelastycznienie i wzmocnienie podtrzymujących więzadeł a kosmetycznie poprawę wyglądu, odmłodzenie i ujędrnienie biustu w szczególności po dłuższym okresie karmienia lub nagłej utracie wagi. Z uwagi na fakt pracy w obrębie klatki piersiowej masaż okolic piersi jest bardzo ściśle związany z procesami psychosomatycznymi, pozwalając na zharmonizowanie tych procesów i zmniejszenie emocjonalnych skutków nadmiernego stresu.

Badanie piersi

Ryzyko zachorowania na raka piersi dotyczy każdej z nas. Aby dbać o siebie, nie musimy koniecznie co miesiąc chodzić do ginekologa, wielokrotnie poddawać się badaniom. Możemy same regularnie oglądać i badać własne piersi. Musimy zdać sobie sprawę, jak dużo zależy od nas i jak ważna jest profilaktyczna troska o zdrowie. Inaczej nie będzie możliwe zmniejszenie ciągle dużej liczby zachorowań na raka piersi.

Co miesiąc powinnyśmy oglądać piersi w lustrze w różnych pozycjach, a także badać je dotykiem. Tylko dobre poznanie piersi pozwala wcześnie wykryć i wyleczyć zmiany groźne dla zdrowia.

Wszelkie zmiany występujące w obrębie piersi, zaobserwowane przez nas w krótkim czasie, mogą pomóc w leczeniu czy postawieniu właściwej diagnozy. Jeżeli dokładnie nie poznamy swoich piersi, nie będziemy wiedziały, czy zmiany, które zachodzą, są poważne, czy jedynie wynikają z fizjologii.

Badanie powinno być przeprowadzane co miesiąc, najlepiej zawsze po miesiączce Kobiety, które już nie miesiączkują powinny wybrać jakąś stałą datę w miesiącu. Dobrze byłoby, aby oglądać piersi np. po kąpieli w łazience. Tam bez skrępowania możemy poświęcić sobie czas. Warunkiem dobrze wykonanego badania jest przeglądnie się w lustrze odpowiedniej wielkości, takim, które obejmie nie tylko twarz, ale sylwetkę co najmniej do pasa. Lustro ponadto powinno być zainstalowane na stałe do ściany. Oglądanie piersi z lusterkiem w ręku nie ma sensu.

W tym badaniu powinnyśmy posługiwać się metodą kwadratów albo tarczy zegara. Pierś w obu metodach dzielimy w wyobraźni albo na równe części (kwadraty), albo tak, jak zbudowana jest tarcza zegara.

Pamiętaj również, że badamy pierś zawsze ręką przeciwną do piersi.
Leżąc, rękę od strony piersi badanej powinnyśmy podkładać dodatkowo pod głowę.

Pierwszą czynnością jest rozebranie się do pasa, dalej dokonując samodzielnego badania przed lustrem, należy w pozycji stojącej oprzeć obie ręce na biodrach i obejrzeć swoje piersi stojąc przodem do lustra. Należy się nieco pochylić ku przodowi, następnie założyć ramiona na tył głowy i powoli obracać górną część tułowia w lewo i w prawo; podczas pochylania się i podczas unoszenia ramion należy zwrócić uwagę na ewentualną asymetrię sutków, kolor brodawek, na symetrię brodawek sutkowych, na jakieś nadmierne przyleganie skóry do gruczołu sutkowego, wciągnięcia, zmarszczenia lub uwypuklenia skóry. 
Następnie, miejsce po miejscu, dotykamy pierś opuszkami palców, trzymając dłonie równolegle do niej. Wykonujemy duże koła, mniejsze kółka, przesuwamy dłoń metodą spirali, promieni, zaczynając badanie od brodawki, a przechodząc na zewnątrz. Najpierw badanie powinno mieć charakter łagodnego dotykania, nawet głaskania. Stopniowo należy dotykać pierś uważniej, próbując palcami wniknąć w głąb.

Oglądanie sutków. Kobieta widzi się w lustrze en face.		Kobieta z rękami umieszczonymi  na głowie ogląda sutki w lustrze

 

Oglądamy także uważnie pachy.  Jeśli jedna jest bardziej uwypuklona od drugiej, musimy to uważnie zbadać palpacyjnie. Pamiętajmy, że są tam trzy piętra węzłów chłonnych - dolne, środkowe i górne, a więc powinnyśmy dotykać dokładnie cały tzw. dół pachowy. W razie niepewności zawsze trzeba skonsultować się z lekarzem.

 

W pozycji leżącej [można podłożyć pod plecy poduszkę, aby lepiej uwypuklić pierś] należy zwartymi palcami prawej dłoni obmacać wewnętrzną stronę lewej piersi, miejsce przy miejscu.; opuszki palców przesuwa się najpierw po skórze piersi, a następnie obmacuje się nimi sam gruczoł, przyciskając go do podłoża; wreszcie od dołu obmacuje się okolice otoczki brodawki sutkowej; należy zwrócić przy tym uwagę na wszelkiego rodzaju ewentualne stwardnienia lub guzki.
W dalszym ciągu obmacuje się całą okolicę od piersi do dołu pachowego, zwracając uwagę na ewentualną obecność powiększonych węzłów chłonnych w dole pachowym. W ten sposób obmacuje się palcami lewej dłoni prawą pierś i prawy dół pachowy.

 

Kobieta w pozycji leżącej bada sobie palcami przyśrodkową część sutka.		Badanie węzłów chłonnych pachowych. Kobieta w pozycji leżącej bada sobie palcami węzły pachowe.

 

W dalszej części samodzielnego badania piersi, lekko uciskając brodawkę należy upewnić się, że nie ma z niej wycieku krwistego ani żadnej innej zwłaszcza jednostronnej wydzieliny.

 

Badanie węzłów chłonnych nadobojczykowych. Kobieta w pozycji leżącej bada sobie węzły nadobojczykowe.		Kobieta w pozycji leżącej na plecach.

 

Badanie powinno objąć:

• badanie skóry piersi;

• badanie otoczki i brodawki oraz miąższu piersi;

• badanie pachy.

Powierzchnia gruczołu piersiowego pod skórą może być zupełnie gładka lub gruczołowo - ziarnista. Możemy czasami odczuwać bolesność. Badanie więc należałoby wykonywać po miesiączce, żeby wykluczyć nadwrażliwość brodawek i bolesność piersi.

Wszelkie zmiany występujące w obrębie piersi, zaobserwowane przez nas w krótkim czasie, mogą pomóc w leczeniu czy postawieniu właściwej diagnozy. Jeżeli dokładnie nie poznamy swych piersi, nie będziemy wiedziały, czy zmiany, które zachodzą, są poważne, czy jedynie wynikają z fizjologii.
 

Jak rozpoznać, czy wszystko w porządku?

• Rozluźniony pośladek ma taką konsystencję jak zdrowa pierś, szczególnie u kobiet, które karmiły piersią. Pierś kobiet, które nie karmiły, ma strukturę bardziej niejednorodną, z wyczuwalnymi grudkami tkanki tłuszczowej i gruczołowej.

• Chrząstka końca nosa, przez swoje złączenie ze skórą, przypomina w dotyku podejrzany, złączony ze skórą guzek piersi.

• W dolnym rogu dłoni po przeciwnej stronie niż kciuk jest kość grochowata nadgarstka. Jej głębokie ułożenie przypomina w dotyku np. gruczolakowłókniaka.

• Jeżeli dotkniemy delikatnie gałki ocznej przez zamknięte oko, wyczujemy charakterystyczną budowę. Konsystencja gałki ocznej przypomina w dotyku torbiele piersi.

• Ruchomość skóry na śródręczu może przypominać nie złączony ze skórą łagodny guzek piersi.

Nie ufaj do końca swoim dłoniom. Trudno na podstawie dotyku odróżnić torbiel od włókniaka. W diagnostyce i leczeniu zmian w piersiach liczy się czas - nie zwlekaj więc z potwierdzeniem mammograficznym zmian w piersiach.

Uważaj na zmiany!

Należy zwrócić się o poradę do lekarza pierwszego kontaktu lub ginekologa z każdą wątpliwością oraz w sytuacji, gdy zauważymy:

• zmiany w kształcie piersi;

• zmarszczenie i zaczerwienienie skóry;

• wydzielinę z brodawki lub zmianę jej kształtu;

• guzek lub stwardnienie w piersi;

• powiększenie węzłów chłonnych pod pachą.

ROZWÓJ piersi

Ryzyko zachorowania na raka piersi dotyczy każdej z nas. Aby dbać o siebie, nie musimy koniecznie co miesiąc chodzić do ginekologa, wielokrotnie poddawać się badaniom. Możemy same regularnie oglądać i badać własne piersi. Musimy zdać sobie sprawę, jak dużo zależy od nas i jak ważna jest profilaktyczna troska o zdrowie. Inaczej nie będzie możliwe zmniejszenie ciągle dużej liczby zachorowań na raka piersi.

Rozmiar i kształt piersi są różne u różnych kobiet. Wyglądają one też odmiennie w rozmaitych okresach życia, np. w czasie szczególnej aktywności hormonów żeńskich (cykl menstruacyjny, ciąża, laktacja). Ich rozwój zaczyna się jeszcze w macicy, gdy płód liczy około 5 miesięcy. W momencie narodzin brodawki sutkowe i prymitywne przewody mleczne są już ukształtowane. Czasem napływ hormonów z organizmu matki tuż przed porodem sprawia, że dziecko rodzi się z nieco powiększonymi piersiami. Przez pierwsze dni po urodzeniu może się z nich nawet wydzielać siara, ale objaw ten, podobnie jak nabrzmienie, szybko ustępuje.
W późniejszym okresie dojrzewania, z chwilą pojawienia się miesiączki, dziewczęce ciało nabiera kobiecych kształtów, piersi wykazują pierwsze oznaki rozwoju płciowego. W swej przeważającej części piersi zbudowane są z tkanki gruczołowej umieszczonej w tkance tłuszczowej. Nie mają wokół żadnych sztywniejszych tkanek, a ich kształt utrzymywany jest przez tkankę skórną.

Rozwój piersi wiąże się z kolejnymi fazami rozwojowymi w życiu kobiety:

1. Okres dojrzewania płciowego, między 12-16 rokiem życia następuje nagromadzenie tkanki tłuszczowej w okolicach piersi, gruczoły piersiowe rozrastają się

2. Okres młodzieńczy, między 16-20 rokiem życia, trwa do uzyskania pełnej dojrzałości płciowej i ustalenia wzrostu, piersi uzyskują swój indywidualny kształt oraz wielkość, otoczki spłaszczają się, a brodawki uwypuklają

3. Okres wieku dorosłego, między 20-40 rokiem życia, organizm osiąga najwyższą wydajność, gdy kobieta jest w ciąży gruczoły piersiowe powiększają się, następuje przebarwienie otoczek i brodawek, po ciąży i okresie karmienia w wyglądzie piersi mogą nastąpić zmiany w postaci zwiotczenia, niewielkiego opadnięcia piersi oraz pojawienia się rozstępów na skórze

4. Okres wieku dojrzałego, między 40-55 rokiem życia, zwiększa się masa ciała, gruczoły piersiowe kończą funkcję gruczołów płciowych, zaczynają się zmiany wsteczne w gruczołach piersiowych, może to być maskowane po przez zwiększone gromadzenie tłuszczu w obrębie piersi

5. Okres starzenia rozpoczyna się ok. 55 roku życia, następuje zwiotczenie i opuszczenie piersi, brodawki i otoczki tracą swoją ciemną barwę

6. Okres zaawansowanej starości, rozpoczyna się ok. 80 roku życia, następuje wychudzenie ciała, zanikają różnice płciowe, piersi mogą wyglądać jak puste woreczki.

---