Charakterystyka pedagogiki Marii Montesori |
„Ze wszystkich spraw miłość jest najważniejsza. Jest ona potężną siłą, która rozporządza człowiekiem. Ona się zawsze odnawia, gdy rodzi się dziecko. Studia nad miłością prowadzą nas do źródła, z którego wytryska: czyli do dziecka.”
Maria Montessori (1870-1952), włoska lekarka i pedagog. Jedna z największych reformatorek wychowania przedszkolnego. Twórczyni "metody Montessori", która kładzie nacisk na umożliwienie dziecku swobodnej aktywności oraz kształcenie jego zmysłów.
Pedagogika Marii Montessori daje dziecku szansę wszechstronnego rozwoju: fizycznego, duchowego, kulturowego i społecznego; wspiera jego spontaniczną i twórczą aktywność.
Cele pedagogiki Montessori
Pedagogika Montessori pomaga w rozwijaniu indywidualnych cech osobowości, w formowaniu prawidłowego charakteru, zdobywaniu wiedzy, umiejętności szkolnych i współdziałania.
Cele te realizowane są poprzez pomoc dziecku w:
· rozwijaniu samodzielności i wiary we własne siły,
· wypracowaniu szacunku do porządku i do pracy,
· wypracowaniu zamiłowania do ciszy i w tej atmosferze do pracy indywidualnej i zbiorowej,
· osiąganiu długotrwałej koncentracji nad wykonywanym zadaniem,
· wypracowaniu postaw posłuszeństwa opartego na samokontroli, a nie na zewnętrznym przymusie,
· uniezależnieniu od nagrody,
· formowaniu postaw wzajemnej pomocy bez rywalizacji,
· szacunku dla pracy innych,
· rozwijaniu indywidualnych uzdolnień i umiejętności współpracy,
· osiąganiu spontanicznej samodyscypliny wynikającej z dziecięcego posłuszeństwa.
Zadania pedagogiki Montessori:
Uczenie przez działanie - dzieci zdobywają wiedzę i praktyczne umiejętności poprzez własna aktywność, w przemyślanym środowisku pedagogicznym, przy współpracy z nauczycielami
Samodzielność - dzieci swobodnie wybierają rodzaj, miejsce, czas i formę pracy (indywidualną lub z partnerem) przy zachowaniu reguł społecznych. Rozwijają indywidualne uzdolnienia i uczą się realnej oceny swoich umiejętności.
Koncentracja - dzieci ćwiczą dokładność i wytrwałość przy wykonywaniu konkretnych zadań
Lekcja ciszy - dzieci uczą się współpracować w cichych zajęciach indywidualnych i grupowych
Porządek - dzieci zdobywają umiejętności przestrzegania zasad porządku w otoczeniu i swoim działaniu
Społeczne reguły - dzieci zróżnicowane wiekowo (trzy roczniki) są łączone w grupy, sprzyja to wymianie wzajemnych zdolności i umiejętności. Dzieci uczą się przestrzegać reguł: nie rań, nie niszcz, nie przeszkadzaj
Obserwacja - jest kluczem dorosłych do poznania świata dziecka. Nauczyciel z szacunkiem i uwagą obserwuje postępy i trudności dziecka, jest jego przewodnikiem.
Indywidualny tok rozwoju każdego dziecka - dziecko jest serdecznie przyjęte, znajduje uwagę i indywidualną opiekę nauczyciela. Pracuje według własnego tempa i możliwości, podejmując zadania, do których jest już gotowe.
Materiały Montessori
Ważną częścią Pedagogiki Montessori jest oryginalny zestaw pomocy dydaktycznych zwany Materiałem Montessori. Jego cechy to:
· prostota, precyzja i estetyka wykonania,
· uwzględnienie zasady stopniowania trudności,
· dostosowany do potrzeb rozwojowych dziecka,
· logiczna spójność ogniw ciągów tematycznych,
· konstrukcja umożliwiająca samodzielną kontrolę błędów,
· ograniczenie - dany rodzaj występuje tylko raz, w jednym egzemplarzu.
Można go podzielić na pięć kategorii:
1. Materiał do ćwiczeń z praktycznego życia - związany z samoobsługą, troską o środowisko, zwyczajami i normami społecznymi.
2. Materiał sensoryczny - rozwijający poznanie zmysłowe, służy pobudzaniu aktywności umysłowej.
3. Materiały do nauki języka, matematyki, kultury i innych dziedzin wiedzy.
4. Materiały artystyczne związane z ekspresją muzyczną, plastyczną i zręcznościową dziecka.
5. Materiały religijne, np. przedstawiające przypowieści biblijne.
Otoczenie
Bardzo ważne w metodzie Montessori jest otoczenie, w którym przebywa dziecko. Może ono wspomagać w pełni harmonijny rozwój osobowości dziecka - sprawia, że czuje się ono szczęśliwe i radosne; szybko i chętnie się uczy. Respektuje kolejne fazy zainteresowań, związane z rozwojem dziecka. Wszystkie materiały są uporządkowane tematycznie i łatwo dostępne - umieszczone w zasięgu ręki dziecka. Nauczyciel jest pośrednikiem pomiędzy otoczeniem i dzieckiem, pomaga dziecku samodzielnie odkrywać rzeczywistość.
Montessori dla maluchów
Pedagogiką Montessori można objąć dzieci, które nie kwalifikują się jeszcze do przedszkola. Poprzez stworzenie warunków do swobodnego działania i odpowiednią postawę nauczyciela, dzieciom pomaga się w rozwijaniu indywidualnych cech osobowości i daje się możliwość budowania poczucia niezależności i zaufania we własne siły. Spotkania są także okazją do nawiązywania kontaktów społecznych między dziećmi. W ramach przygotowanego otoczenia, 6 - 8 maluchów pod opieką nauczyciela uczy się w grupie samodzielności i niezależności poprzez opanowywanie umiejętności praktycznych, takich jak ubieranie i rozbieranie się, nakrywanie do stołu i sprzątanie po posiłku, troskę o otoczenie i wiele innych. Specjalnie przygotowane otoczenie wychodzi naprzeciw fizycznym, emocjonalnym, intelektualnym i społecznym potrzebom małego dziecka. Odpowiednie pomoce rozwojowe pozwalają dzieciom na wielozmysłowe poznawanie świata, pomagają rozwinąć słownictwo, a także doskonalić koordynację wzrokowo - ruchową. Sposób, w jaki nauczyciel towarzyszy dziecku w jego działaniach ośmiela je, pozwala uwolnić wrodzoną ciekawość, daje możliwość ćwiczenia koncentracji uwagi, a także rozbudza umiłowanie porządku. Dziecko uczestniczy w życiu grupy, ucząc się cierpliwości, ostrożności, dzielenia z innymi. Dzieci uczestniczą także w zajęciach artystycznych, ruchowych i muzycznych.
Steiner uważa, że człowiek podlega w swym rozwoju cyklowi siedmioletniemu. Toteż teoria i praktyka pedagogiczna musi być zróżnicowana i odpowiednia do etapu rozwoju dziecka, a formy oddziaływań pedagogicznych odpowiednio dobrane. W klasach niższych powinny dominować zajęcia o charakterze artystycznym i dopiero z czasem można wprowadzać przedmioty o charakterze czysto intelektualnym.
Ważną rolę powinny odgrywać w szkole zajęcia o profilu artystycznym i praktycznym: prace ręczne, rzemieślnicze, ogrodnictwo, plastyka, malowanie, muzyka, eurytmia (rodzaj zajęć ruchowych). Służą one wszechstronnemu rozwojowi osobowości dzieci i młodzieży, a dla osób postronnych stanowią symbol tych szkół w ogóle.
Szkoły powinny mieć charakter koedukacyjny oraz zachowywać odpowiednie proporcje, jeśli chodzi o pochodzenie społeczne uczniów.
W szkole nie powinno się stawiać ocen i nie powinno być drugoroczności, gdyż nauka nie ma tu na celu selekcji, ale raczej wychodzi się z założenia, iż korzyści wychowawcze, płynące z pozytywnego oddziaływania zespołu klasowego i tym samym poczucia bezpieczeństwa, pozwolą na przezwyciężenie przejściowych często trudności w nauce.
Steiner uważa, że niezmiernie istotną funkcję do spełnienia w szkole ma nauczyciel - wychowawca klasowy, który sprawuje pieczę nad uczniami, nauczając prawie wszystkich przedmiotów przez cały czas trwania nauki. Fakt, iż są one prowadzone przez jednego nauczyciela, determinuje pozytywnie koordynację w zakresie treści poszczególnych przedmiotów i ich struktury.
Już od pierwszej klasy powinno nauczać się dwóch języków obcych, gdyż w tym właśnie wieku dziecko łatwo uczy się przez naśladownictwo i opanowuje szybko i na trwałe zasady artykulacji i intonacji zdaniowej.
Szkoła powinna być zarządzana kolegialnie przez samych nauczycieli. Nie ma w niej miejsca dla dyrektora, a pomiędzy nauczycielami nie powinny istnieć żadne różnice, oprócz tych, które wynikają z ich zaangażowania w pracę oraz okazywanej inicjatywy.
Co tydzień odbywać się powinny pedagogiczno - psychologiczne konferencje nauczycieli, mające na celu poszerzenie wiedzy i doskonalenie umiejętności pedagogicznych oraz refleksję nad praktyką wychowawczo - dydaktyczną szkoły. Łączyć się je powinno z dyskusją nad konkretnymi przypadkami poszczególnych uczniów czy całych klas szkolnych oraz analizą problemów metodycznych.
Z gronem nauczycielskim ściśle powinien współpracować lekarz szkolny, który bierze udział w jego konferencjach jako pełnoprawny członek tego grona, prowadzi i hospituje lekcje, za jego przyczyną zdrowotno - medyczny aspekt funkcjonowania szkoły nie ogranicza się do rutynowej higieny.
Zdaniem Steinera powinna istnieć ścisła współpraca z rodzicami uczniów, którzy są integralnym podmiotem całego procesu oddziaływania wychowawczego szkoły, ich aktywność powinna korespondować bezpośrednio z działaniami nauczycieli i stanowić nieodłączny składnik całej koncepcji funkcjonowania szkoły.
Wyraz tych założeń Steiner zmaterializował powołując do życia tak zwane szkoły Wadorfskie.
Rudolfa Steinera. Podstawą tej szkoły jest nauka i praca dziecka w swoim środowisku, w którym wprowadzane jest w szerszy świat, w którym dokonuje się socjalizacja oraz kształtuje się postawy wobec siebie i drugiego człowieka. Treści nauczania ułożone są w sposób organiczno-genetyczny. Odstąpiono od tradycyjnego oceniania i promowania uczniów. Każde dziecko oceniane jest opisowo, w formie listu do rodziców. Nie wydaje się także rocznych świadectw z ocenami, lecz specjalne świadectwa z krótką opinią z każdego przedmiotu oraz wskazaniami co do dalszej pracy ucznia
Scharakteryzuj pedagogikę wyzwolenia dziecka Neila.
Aleksander Neill, twórca pedagogiki wyzwolenia dziecka, krytykował szkołę tradycyjną, gdyż, jak uważał, była zła ponieważ była wymyślona przez dorosłych i dla dorosłych. Dorośli narzucając własne temp i sposoby uczenia się, nieświadomie negowali prawo dziecka do bycia sobą, do zabawy, twórczości i dzieciństwa. Neill wychodził z założenia, że dziecko jest z natury dobre, mądre i rozsądne, że posiada własną niepowtarzalną osobowość, że nie rodzi się bezduszną istotą, którą trzeba ulepszać i naprawiać. Twierdzi, że należy pozostawić dziecku absolutną swobodę. Na tych założeniach oparł główne zasady swojej pedagogiki w odniesieniu do nauki i do wychowania.
Zasady dotyczące nauki
dewiza „róbcie co chcecie”
swoboda chodzenia lub do szkoły
szkołą zarządzają i kierują dzieci
lekcje odbywają się na zasadzie zajęć fakultatywnych
decyzją o rozpoczęciu nauki pisania i czytanie podejmuje wychowanek
najważniejsza jest własna decyzja dziecka o nauce bez nacisku osób dorosłych
nie zwraca się uwagi na stroje i uczesanie
dzieci nie obawiają się nauczycieli (nauczyciel nie krzyczy, nie prawi morałów)
lekcje dostosowane są do wieku dziecka, czasami do zainteresowań
dzieciom nie podaje się planu zajęć, bo podział na przedmioty nie jest im do niczego potrzebny
nie ma lekcji religii (wiara powinna być domeną ludzi dojrzałych, tak jak zabawa jest prawem dziecka)
Zasady dotyczące wychowania
jak najwięcej swobody
każdy ma prawo głosu, głos dziecka jest równy głosowi wychowawcy
parlament szkolny podejmuje ważne decyzje, począwszy od rozstrzygania najmniejszych sporów między wychowankami, a skończywszy na uchwałach w sprawie zakazów i kar
zabronione jest tylko to co zagraża bezpośrednio życiu wychowanków (np. pływanie bez ratownika, wspinanie się po dachach)