1. Jakie są dynamiczne aspekty zachowania się człowieka?

Obserwując nieraz ludzi pokonujących jakąś trudność zastanawiamy się, dlaczego podjęli ten trud, podziwiamy ich wytrwałość, jeśli zmagania trwają długo. Z drugiej strony irytujemy się, gdy nie udaje nam się pociągnąć własnym przykładem czy słowem zachęty w pożądanym kierunku ludzi, którzy we własnym interesie na przykład powinni się poddać naszym sugestiom. Zastanawia nas często zmienność zachowania się ludzi, przypływy inicjatywy, humoru, ożywienia przeplatane z zamykaniem się przed światem, złym samopoczuciem, bezradnością. Jesteśmy więc ustawicznie świadkami dynamicznych zmian w sferze przeżyć i działań własnych i innych ludzi.

W dramacie życia każdego człowieka ujawniają swą rolę czynniki poruszające go, popychające do czynu i dające niespożyte siły dla wytrwania w nim lub paraliżujące go i obezwładniające. Stanowią one równorzędny do omówionego wcześniej złożonego instrumentu poznawania, warunek rozgrywania się rzeczywistych działań człowieka. Zespół czynników dynamizmu zachowania się, jaki stanowią motywacje i emocje wraz z możliwościami intelektualnymi i sprawnościami decyduje o tym, czy działanie zostanie podjęte, jak będzie przebiegać, czy doprowadzi do celu, a także o tym, co się stanie, gdy zmienią się warunki działania.

2. Jaka jest rola motywacji w życiu człowieka?

Rola motywacji jest tak ważna, że trzeba poznać ich istotę i prawidłowości i to nie tylko po to, by lepie zrozumieć innych, a także siebie, ale by móc sensownie i skutecznie działać i oddziaływać na innych ludzi.

3. Jaka jest funkcja motywu oraz jak przebiega proces motywacyjny?

Funkcja motywu: jest trojaka: mobilizuje, ukierunkowuje i podtrzymuje różne formy aktywności człowieka.

Przebieg procesu motywacyjnego: aby proces motywacyjny przebiegł poprawnie muszą być spełnione 3 warunki:

1 warunek: Przedmiot lub stan rzeczy, który przywróciłby stan równowagi psychicznej, usunął napięcie motywacyjne, musi być dla przedmiotu wartościowy. Szeroko pojęta wartościowość przedmiotów dążenia dotyczy wszystkich sfer życia jednostki i różnych aspektów rzeczywistości, w której żyje. Oczywiście, w grę wchodzą wartości dodatnie- przyciągające, zniewalające, skłaniające ku sobie, jak również ujemne, odpychające, wywołujące ucieczkę. Cele neutralne mogą wzbudzić działanie i nadać mu kierunek, o ile zwiążą się z ważnym, znaczącym dla podmiotu dodatnio lub ujemnie elementem sytuacji lub z inną pobudką do osiągnięcia celu wyraźnie wartościowego. Zatem podmiot podejmujący działanie musi uznać ten cel za użyteczny, w szerokim sensie tego słowa. Wysoka użyteczność celu sprawia, że wzmaga się poczucie sensu działania, jego subiektywna konieczność, uzasadnienie.

2 warunek: Równorzędnym warunkiem podjęcia działania jest pozytywne subiektywne ocenienie przez podmiot szans osiągnięcia zamierzonego wyniku. Coś, co w jego odczuciu nie ma szans realizacji, na ogół nie skłania do wysiłku, jest odkładane do momenty powstania lepszych warunków. Sposób, w jaki warunek zadziała będzie zależeć od oceny atrakcyjności celu lub jego zdobywania. Subiektywna ocena szans jest każdorazowa wypadkową działania różnorodnych, podmiotowych i sytuacyjnych uwarunkowań: wiedzy, samowiedzy, samokrytycyzmu, stopnia realizmu w samoocenie, itp. W tym punkcie znajdziemy także charakterystyczne zjawisko, jakim jest działanie wbrew własnej( subiektywnej) pewności, że dla realizacji celu brak jest jakichkolwiek szans. Robimy bowiem czasami coś bez widocznego sensu, ale także wiedząc, że się nie uda, że nie potrafimy, że nie stać nas na to. W takich sytuacjach robimy coś dla kogoś, na czyjąś odpowiedzialność lub na czyjeś polecenie przenosząc odpowiedzialność na tą drugą osobę, licząc na jego większe doświadczenie i rozeznanie.

3 warunek: Stan podmiotu w danej chwili decyduje o sensownymi efektywnym działaniu oraz o jego przebiegu. Zmęczenie, złe samopoczucie, niedyspozycje fizyczne lub psychiczne mogą zablokować proces motywacyjny. Stan podmiotu obejmuje motywację biologiczną, a także inne motywy konkurencyjne działające w danej chwili

Ogólnie można porównać proces motywacyjny, wiodący do określonego wyniku, do funkcji wartości tego wyniku dla podmiotu i subiektywnej oceny prawdopodobieństwa jego realizacji, uwzględniając ogólny stan podmiotu w danej chwili.

4. Jakie są 2 prawa Jarkesa-Dodsoona?

1 prawo: W miarę wzrostu natężenia motywacji, sprawność działania wzrasta do pewnego poziomu, przy dalszym wzroście motywacji sprawność spada do zera. Wysoki poziom motywacji w pewnych czynnościach wprowadzić może kompletną dezorganizację, w innych natomiast zaznaczy się w przyśpieszeniu i poprawie przebiegu działania.

2 prawo: W rozwiązywaniu zadania łatwego największą sprawność osiąga się przy względnie wysokim poziomie motywacji. Wydaje się to nieco paradoksalne, ale trzeba pamiętać, iż trudność zadania może przekraczać np. intelektualne możliwości człowieka i grozić przykrymi konsekwencjami, co wzbudza poczucie zagrożenia, rodzi niepokój, obawę, czyli stany znacznie zwiększające napięcie motywacyjne. Przy wysokiej motywacji ten dodatkowy czynnik pobudzający prowadzi do spadku sprawności w rozwiązywaniu zadania.

5. Jakie jest źródło procesu motywacyjnego

Wyróżniamy dwa podstawowe źródła procesu motywacyjnego. Możemy zaliczyć do nich źródła biologiczne, a więc potrzeby podstawowe, wrodzone, związane z funkcjonowaniem organizmu stanowią bogate źródło działania. Drugim źródłem procesu motywacyjnego jest potrzeba kontaktu z drugim człowiekiem, czyli potrzeba afiliacji. Obecność drugiego człowieka nie tylko odpowiada stale aktywizującej potrzebie kontaktu, warunkującego istnienie jednostki na poziomie ludzkim. Jest to wysoce wartościowy stan rzeczy, który rozbudza w człowieku bardzo zróżnicowane potrzeby wyższego rzędu. Dążenia te ukazują, jak złożona jest psychiczna struktura człowieka żyjącego wśród ludzi oraz czym ludzie mogą być dla siebie nawzajem.

6. Czym są emocje.

Emocje są procesami, które w sposób istotny wpływają na zachowanie się podmiotu( organizmu). Ich funkcja sprowadza się do oceny stosunków zachodzących między podmiotem( organizmem) a jego otoczeniem. Emocje są swoistą odpowiedzią na znaczenie, na wartość sytuacji. Do specyfiki przeżyć emocjonalnych należą: uczucia wyższe, takie jak miłość, przyjaźń, podziw, uczucia estetyczne, poznawcze, religijne.

W.P.>> Jest to stosunek uczuciowy do rzeczy, osoby, sytuacji, itd. Emocję także decydują o aktywności człowieka i są związane z ocenianiem ważności dla nas rzeczy, osoby, sytuacji, etc.

7. Definicja emocji

W.P.>> Jest to reakcja efektywna charakteryzująca się zmianami uczuć, zachowania oraz wewnętrznym pobudzeniem.

Jest to ogromna różnorodność zjawisk w otaczającym nas świecie, kalejdoskopowa zmienność barw, dźwięków i innych doznań zmysłowych, dostępnych w kontakcie z przedmiotami percepcji, wyobrażeń i myśli tworzy nie tylko określone sytuacje, w których rozgrywają się działania, a także mniej zorganizowane i kontrolowane formy zachowań.

8. Definicja inteligencji i w czym się ujawnia

Jest to układ okoliczności i warunków, który jest jednym z wyznaczników zachowania się i jego efektów. Równie ważnym wyznacznikiem jest umysłowy potencjał podmiotu: zasób jego doświadczeń oraz możliwości jego wykorzystywania i wzbogacania.

w czym się ujawnia - potencjał ten ujawnia się w różnych momentach rozwiązywania zadań pod postacią różnych sprawności umysłowych, które zostały wytworzone i rozwinięte na bazie wrodzonych zadatków zdolności. Zdolności to właściwości człowieka decydujące o wynikach jego pracy. Są to takie właściwości, które sprawiają, że przy jednakowej motywacji i uprzednim przygotowaniu poszczególni ludzie osiągają w porównywalnych warunkach zewnętrznych różne rezultaty w uczeniu się i działaniu. Należy tu wyróżnić spostrzegawczość, zapamiętywanie i myślenie. Spostrzegawczość to zdolność ujmowania niewielkich zmian w ogólnym wyglądzie przedmiotów i zjawisk występujących w danej sytuacji. cenną właściwością jest zdolność giętkiego spostrzegania a przeszkodą sztywne nastawienie i inercja psychiczna. Zrozumienie, zorganizowanie sytuacji zadaniowej oraz praca nad uporządkowanymi informacjami opiera się na zdolnościach zapamiętywania. Utrzymanie w świadomości niezbędnych danych tworzenie z nich kompozycji i uzupełnianie wcześniej zdobytą wiedzą, także zagwarantowanie ogólnych korzyści z rozwiązania zadania możliwe jest dzięki pamięci. Efektywne poczynania człowieka możliwe są przez gromadzenie informacji zatrzymywaniu ich na czas krótszy lub dłuższy a następnie ich odtwarzaniu w formie przypomnienia lub rozpoznania. Istotą pamięci jest przechowywanie przeżyć oraz wypracowanych sposobów działania w trakcie przechowywania, których zachodzi opracowywanie zgromadzonych informacji.

9. Zdolności

Czynnik ogólny obecny jest we wszystkiej aktywności umysłowej zwłaszcza w czynnościach rozumowania i wnioskowania, zaś czynnik specyficzny stanowią różne specjalne zdolności występujące w poszczególnych czynnościach różnego rodzaju ich kompozycja oraz stopień nasycenia jednym z czynników specyficznych określa rodzaj inteligencji w której dominuje zdolność specjalna. specjalne takie jak matematyczne, malarskie, muzyczne, techniczne pozwalają wykonywać pewne czynności efektywnie i przy stosunkowo niewielkim wysiłku. Szczególne możliwości rozwiązywania pewnych typów zadań zwłaszcza problemów poznawczych, decyzyjnych i wykonawczych które przejawiają się w działalności koncepcyjnej - konstruktorskiej, organizatorskiej a także w formach twórczości artystycznej. Niebezpieczne konsekwencje pociąga za sobą przecenianie możliwości jednostki zarówno w zakresie jej inteligencji jak i zdolności specjalnych. stawia ją bowiem często wobec sytuacji nie do pokonania, stających się poprzez porażki i niepowodzenia świadectwem braku pożądanych cech i dowodem mierności.

10. Trzy rodzaje inteligencji

Opierając się na zróżnicowanych układach poszczególnych zdolności dopełniających ogólne zdolności spostrzegania zależności i wyciągania wniosków wyróżniamy inteligencję: abstrakcyjną (pojęciowa), praktyczną oraz społeczną. Inteligencja abstrakcyjna charakteryzuje się łatwością posługiwania się materiałem werbalnymi symbolicznym, praktyczna charakteryzuje się szczególną łatwością poruszania się w konkretach, w działaniu na przedmiotach. Inteligencja społeczna ujawnia się w pojmowaniu ludzi i sytuacji społecznych oraz w łatwości nawiązywania kontaktów i porozumiewania się z ludźmi. Normalnie rozwinięty człowiek ujawnia w pewnym stopniu dwie z pośród wymienionych form, trzecia zaś na ogół odbiega od przeciętnego poziomu.

11. Formuła obliczania ilorazu inteligencji wg W. Sterna

Iloraz inteligencji ujmuje liczbowo poziom inteligencji mierzony stosunkiem wieku umysłowego (WU) do wieku życia (WŻ)x100 I.I.= WU/WŻx100 Wiek umysłowy oblicza się, zliczając punkty uzyskane w tekście za rozwiązanie zadań (dobry wynik oznacza dwa punkty równoważne dwóm miesiącom), przy czym badanie rozpoczyna się od rozwiązania zadań dla wieku o rok niższego i kończy się wówczas, gdy dziecko nie potrafi rozwiązać poprawnie żadnego zadania dla określonego roku życia. Np. dziecko 10-letnie (=120 m-cy), rozwiązało wszystkie zadania dla swojego wieku (o wartości 120 miesięcy)oraz 3 zadania dla 11-latków (6 miesięcy) oraz 2 zadania dla 12-latków (4 miesiące) to jego I.I. wynosi 108 I.I=130/120x100=108 Dzięki rozwiązywaniu różnorodnych zadań zawartych w teście liczba ta w przybliżeniu orientuje w możliwościach dziecka w zakresie zdolności spostrzegania, myślenia, pamiętania, wiedzy czy zdolności manipulacyjnych (motorycznych). Prócz znajomości wielkości liczbowej konieczna jest orientacja w tym które zadania złożyły się na nią, zwłaszcza wówczas gdy I.I. jest niższy od 100. Można w ten sposób wykryć, które ze zdolności nie rozwijają się właściwie, a następnie dobrać środki rozwijające i kształcące umysł intensywniej w danym zakresie. Może się bowiem zdarzyć, że mamy do czynienia z normalnym przejawem skokowego rozwoju (przyrost możliwości intelektualnych, podobnie jak np. rozwój fizyczny nie jest równomiernie rozłożony w czasie), i że niższy wynik nie jest przejawem niskiego poziomu intelektualnego, który się utrwala. Dla sprawdzenia badania powtarza się po roku, dwóch, trzech, kontrolując skutki oddziaływania zastosowanych środków rozwijających umysłowo oraz naturalnych tendencji rozwojowych. Jeśli wynik pozostanie na nie zmienionym lub niewiele wyższym poziomie, a także gdy inne źródła dostarczą informacji m.in. o słabym uspołecznieniu dziecka, mamy powody przypuszczać, iż dziecko jest umysłowo ociężałe lub upośledzone. 0-20 upośledzenie głębokie, 21-42 znaczne, 43-64 umiarkowane, 65-76 lekkie, 77-98 pograniczne upośledzenie lub ociężałość umysłowa.

12. Proces uczenia się

polega na kumulowaniu doświadczeń. Doświadczenia jednostki narastają, organizują się, kompletują i modyfikują nawzajem. Przejawia się to w czynnościach stopniowo zapamiętywanego materiału, zwłaszcza materiału złożonego i trudnego. Dzięki pamięci i jej właściwościom nabywane informacje są opracowywane i włączane w istniejący już zasób wiadomości czy umiejętności .

Istotą czynności uczenia się jest zamierzone, świadome i aktywne zdobywanie doświadczeń. Są to te fazy procesu uczenia się, na które jednostka ma istotny wpływ, dzięki czemu może zmieniać tempo, intensywność nabywania doświadczeń oraz sposób organizowania wiedzy i umiejętności wywodzących się z nich od zdolności zależy orientacja i kontrolowanie sytuacji, stopień samowiedzy i samokontroli czyli jakie będą niektóre doświadczenia i co z nich pozostanie w człowieku.

O skuteczności uczenia się decyduje złożoność związku różnorodnych zdolności i uczenia się z poznawaniem i działaniem, tak jak poszczególne rodzaje zdolności różnie wpływają na poznawanie i działanie dlatego wpływ poszczególnych form uczenia się jest zróżnicowany. Nie pomniejszając żadnej z form uczenia się jak np. uczenia się pamięciowego, przez próby i błędy, przez rozwiązywanie problemów, zrozumienie. Uczenie jest najskuteczniejsze i wszechstronne przez rozwiązywanie problemów i zrozumienie. Liczą się nie tylko wyniki ale także poziom ich uogólniania oraz stopień ćwiczenia i rozwijania poszczególnych zdolności, wykorzystywania wiedzy oraz zdobywania jej.

Czynniki hamujące i osłabiające proces uczenia się - zjawisko zapominania wiąże się z właściwościami fizjologicznego podłoża procesów psychicznych. Również cechy sytuacji w których przebiega uczenie się jak również indywidualne nauczanie wpływają na trwałość i szybkość uczenia się. Hamują one i ograniczają proces ubywania wiadomości i osłabiania umiejętności lub przeciwnie przyśpieszają zapominanie. Np. brak lub zbyt długie przerwy w nauce, złe rozłożenie trudnego materiału, rozproszenie uwagi, niski poziom motywacji, niesystematyczność oraz brak efektów uczenia się są czynnikami podmiotowymi, które wraz z wieloma okolicznościami przedmiotowymi wpływają na przyrost i utrzymanie się poziomu zarówno wiedzy jak i umiejętności.

13. Jakie jest współczesne ujęcie przedmiotu psychologii, wg. Marii Węgrzeckiej

Psychologia - jest nauką o szeroko rozumianym zachowaniu się człowieka i o człowieku jako podmiocie tego zachowania się. Zachowanie się obejmuje całokształt życia psychicznego człowieka: zarówno obserwowalne, zewnętrzne formy aktywności człowieka, ale przede wszystkim funkcje psychiczne: intelektualne, uczuciowe, motywacyjne. Można powiedzieć, że zachowanie się stanowi znaczącą odpowiedź jaką daje istota obdarzona psychiką na sytuację, która również ma znaczenie.

14. Omówienie relacji w jakich jest rozpatrywany człowiek.

Człowieka będącego podmiotem i autorem swych szczególnych odpowiedzi można opisywać i rozumieć jedynie w jego środowisku i poprzez różnorodność sytuacji, które tworzy i na które odpowiada. Środowisko człowieka to względnie trwały układ elementów otoczenia, rzeczy i ludzi, znaczących dla jego życia I zachowania się. Jest to jego świat , z którym pozostaje on w różnego rodzaju interakcjach, posiadających zróżnicowaną ważność. Interakcje te komponują sytuacje, czyli czasowe, zmienne układy wzajemnych stosunków człowieka z innymi elementami jego środowiska, jego świata. Trzeba dodać, że do tego świata- środowiska on sam należy, jest jego integralnym elementem.

W konstruowaniu pewnego świata oraz niezmierzonego bogactwa sytuacji i zadań życiowych człowieka uczestniczą w różnym stopniu wszystkie funkcje jego życia psychicznego: spostrzeżenia, myślenia, wyobraźnia i pamięć, uczucia i dążenia. Dzięki nim człowiek w danej chwili znajduje się w określonej sytuacji I reaguje określonym sposobem działania: pójściem w tym czy innym kierunku, powstrzymaniem się od działania, zamilknięciem, czekaniem, zadumaniem się, tańcem itp. Tę odpowiedź zawsze znaczącą i mającą jakiś aspekt zewnętrzny daje zawsze człowiek jako aktywna całość i tylko takie ujęcie pozwala ją zrozumieć, opisać, trafniej przewidywać, a nawet na te odpowiedzi wpływać.

15. Omówienie głównego pojęcia, które określa istotę człowieka jako podmiotu.

W psychologii stosuje się także inną charakterystykę zachowania się (w którym mieszczą się najróżniejsze czynności). Wyróżnia się dwie kategorie zachowania się: reaktywne i celowe. Zachowanie się reaktywne jest odpowiedzią podmiotu na „stymulacyjną“ (pobudzeniową) strukturę sytuacji bodźcowej. Wówczas inicjacja zachowania się wypływa z nacisku sytuacji np. Niekorzystnej, zaskakującej, zmuszającej do odpowiedzi: podmiot daje odpowiedź taką spontanicznie, mimowolnie (bez wewnętrznego przyzwolenia: decydowania się). Natomiast celowe zachowanie się jest odpowiedzią na zadaniową strukturę sytuacji bodźcowej. Podmiot świadomie konstruuje sytuację zadaniową lub dobrowolnie , „z własnej inicjatywy“ staje wobec sytuacji, zdając sobie sprawę z układu wartości zawartych w antycypowanym wyniku (tj. celu) oraz przynajmniej częściowo z możliwości jego osiągnięcia. Układ wartości i możliwości określa kierunek aktywności i stan rzeczy, od którego zależy dojście do celu, a więc i cała ta aktywność. W tej grupie znajdziemy czynności, w których podmiotowość człowieka zaznacza się najmocniej, których przebieg często bywa zaskakujący, a zawsze naznaczony indywidualnością. Z kolei procesy celowego zachowania się i ich wysoce wartościowe wyniki wzbogacają I umacniają to, co w człowieku tak cenne: samoświadomość oraz świadomość wartości.Dla celów poznawczych oraz praktycznych trzeba zwrócić uwagę na pewne cechy czynności. Prócz rysu ukierunkowania na wynik i kończenia się wynikiem, istotna jest wewnętrzna organizacja czynności. Od niej zależy przebieg i osiągnięcie wyniku. Zwłaszcza w założonych działaniach daje się zauważyć znaczenie znajomości I uwzględnienia struktury: przestrzeganie sekwencji, w jakiej powinny wystąpić elementy czynności, gwarantuje pomyślny rezultat lekceważenie jej- niepowodzenie i straty. Podstawową zasadą, której trzeba przestrzegać przy wszelkich czynnościach, zresztą przeważnie mimochodem respektowaną, jest zachowanie kolejności:

1.czynności poznawcze orientacyjne 2.czynności decyzyjne 3.czynności wykonawcze.

Przestawienie kolejności powoduje często nieekonomiczność działania, a nawet przekreślenie szansy na osiągnięcie pożądanego rezultatu. Dlatego wykrywaniu i opisowi organizacji czynności oraz praktycznej nauce przestrzegania pewnych zasad poświęca się wiele uwagi (w nauczaniu szkolnym, w dociekaniu prawideł myślenia twórczego). Jest to domeną nie tylko psychologii,ale także prakseologii, nauki o sprawnym.

16. Ogólne omówienie zachowania się człowieka.

W każdym rozważaniu nad zachowaniem się człowieka trzeba uwzględnić, iż to, co wokół niego i w nim się dzieje, przeżywa on swoiście (po swojemu) na miarę możliwości poznawania i odczuwania. To, co robi w sposób uchwytny dla siebie i innych, jest konsekwencją tego swoistego sposobu „konstruowania“ danej sytuacji i również jest swoiste. Całe życie człowiek jest nieprzerwanym ciągiem jego interakcji ze swym światem, dokonujących się w zmiennych sytuacjach: człowiek oddziałuje na elementy tych sytuacji, np. zmienia je (niszczy, tworzy), a także poddaje się oddziaływaniu tych elementów. W rezultacie oddziaływanie to zmienia (niszczy, tworzy) w nim samym jakieś stany, myśli, właściwości. Można powiedzieć, że zachowanie się człowieka można adekwatnie opisywać jedynie jako proces nieustającej regulacji jego interakcji i stosunków z elementami jego środowiska.

Nie wszystkie formy zachowania się są jednakowo ważne dla ukazania rysów człowieka, które są istotne poznawczo a także praktycznie np. dla kontaktów z innym człowiekiem.

17. Definicja podmiotu psychologii, zorganizowane formy zachowania się czynności i człowiek jako ich podmiot.

Psychologia ustala też i opisuje determinujące przebieg czynności, czynniki zewnętrzne, związane z zadaniem i jego kontekstem sytuacyjnym, oraz czynniki wewnętrzne tj. właściwość podmiotu czynności. Specyficznie ludzkimi formami zachowania się są działania, czyli czynności podmiotowe. Są to czynności mające swój przedmiot, na który są skierowane i który pod ich wpływem ulega zmianom. Cechą charakterystyczną człowieka jest także znaczny stopień uświadomienia sobie przez podmiot celu przebiegu czynności i swego „autorstwa“. Świadomość człowieka jest szczególnym rodzajem wewnętrznej reprezentacji rzeczywistości (zarówno tej wokół podmiotu, jak I jego własnej- samoświadomość). Dynamiczny charakter świadomości umożliwia wydobywanie coraz to nowych cech rzeczywistości przysługujących zewnętrznym jej przejawom i głębszym poziomom. Ta właściwość jest podstawowym warunkiem orientacji tj. poznawania zdarzeń wokół człowieka i w nim samym. Swoiście „ludzki“ społecznie ważny charakter mają formy działania, które stanowią odpowiedź na szczególne wartości pojawiające się w pewnych sytuacjach (zwłaszcza społecznych). Działania te są regulowane przyjętymi przez człowieka zasadami (normami) i wywierają ogromny wpływ tak na środowisko człowieka, jak i na niego samego.

18. Definicja czynności.

Czynności- są najczęściej złożonym zachowaniem się, ukierunkowanym na osiągnięcie określonego stanu końcowego, który jest jego wynikiem. W wypadku zdawania sobie sprawy z wyniku, który staje się dla człowieka celem, czynność określamy jako celową.

19. Znaczenie norm i zasad dla czynności i działań człowieka oraz jego osobowości.

Swoiście „ludzki“, społecznie ważny charakter mają formy działania, które stanowią odpowiedź na szczególne wartości pojawiające się w pewnych sytuacjach (zwłaszcza społecznych). Działania te są regulowane przyjętymi przez człowieka zasadami (normami) I wywierają ogromny wpływ tak na środowisko człowieka jak i na niego samego. Mówimy wówczas raczej o postępowaniu lub ogólnie o działalności człowieka. Ujawniają się w nim najlepiej nie tylko wszystkie funkcje psychiczne, lat także w całej swej głębi I niezwykłości szczególna struktura, jaką jest niepowtarzalna, autonomiczna, w różnych warunkach zachowująca swą tożsamość osobowość człowieka.

20. Omów rodzaje czynności (poznawcze, produkcyjne, wytwórcze)

W celu zorientowania się w bogactwie form aktywności ludzkiej, można by wyróżnić czynności pod kątem głównych wyników, którym „służą“. Szczególny rodzaj stanowią czynności produktywne- wytwórcze. Prowadzą one do materialnych zmian w otoczeniu (np. w wyniku czynności pracy produkcyjnej powstają rzeczy lub ich części), do określonych lub względnie trwałych zmian w drugim człowieku (wychowanie) lub zmiana w sobie samym (zabawa, samokształcenie). Wynikiem bardzo ważnym może być także stworzenie dzieła sztuki, teorii, napisanie powieści. Wytwór ten jest swoisty, idealny, ale powstaje dzięki bardzo złożonym, konkretnym, choć trudno uchwytnym czynnościom umysłowym.

Bardzo ważnym rodzajem wyników są własne myśli, poglądy oraz stany psychiczne, a także relacje łączące człowieka z innymi ludźmi. Do tych wyników prowadzą czynności poznawcze, które pozwalają poznać i rozumieć różne przedmioty I zdarzenia oraz działania odnoszące się do innych ludzi (pomaganie, asekurowanie się, podporządkowanie).

21. Próby klasyfikacji czynności oraz 2 kategorie zachowań

Wyróżnia się dwie kategorie zachowania się: reaktywne i celowe. Zachowanie się reaktywne jest odpowiedzią podmiotu na „stymulacyjną“ (pobudzeniową) strukturę sytuacji bodźcowej. Wówczas inicjacja zachowania się wypływa z nacisku sytuacji np. Niekorzystnej, zaskakującej, zmuszającej do odpowiedzi: podmiot daje odpowiedź taką spontanicznie, mimowolnie (bez wewnętrznego przyzwolenia: decydowania się). Natomiast celowe zachowanie się jest odpowiedzią na zadaniową strukturę sytuacji bodźcowej. Podmiot świadomie konstruuje sytuację zadaniową lub dobrowolnie , „z własnej inicjatywy“ staje wobec sytuacji, zdając sobie sprawę z układu wartości zawartych w antycypowanym wyniku (tj. celu) oraz przynajmniej częściowo z możliwości jego osiągnięcia.

22. Czym jest osobowość w świetle teorii czynności.

Opis różnorodnych form zachowania się i ich uwarunkowań umożliwia uchwycenie istoty osobowości człowieka . Zapoznając się ze szczegółową problematyką procesów psychicznych, iż tworzą one spójną całość, że ta całość zachowania się jest osobowością. Cechy podmiotu danego zachowania się i przebieg tego zachowania się są przejawami osobowości, są jej prezentacją w danej chwili.

Osobowości nie można utożsamiać jedynie z organizmem i psychicznymi właściwościami (zdolnościami) człowieka, czyli tzw. całością somatopsychiczną. Osobowość zawiera w sobie także to wszystko, co człowiek czyni i przeżywa jako wartościowe. Jego znaczące związki z innymi ludźmi, preferencje i decyzje dotyczące innych ludzi, dóbr oraz własnych działań stanowią zasadnicze przejawy jego osobowości. Chcąc utworzyć obraz czyjejś osobowości, staramy się rozpoznać cechy psychofizyczne, poziom możliwości psychicznych, zasób indywidualnej wiedzy „rangę“ I funkcję jaką te cechy pełnią w tej całości. Nie jest też dla nas ważne, jakie cechy ktoś posiada, ale to, co z faktu posiadania pewnych właściwości wynika dla rożnych form jego aktywności. Zatem zachowanie się jest manifestacją osobowości, a zarazem tym, co ją tworzy i rozwija, umacnia lub narusza, dezorganizuje czy wręcz niszczy.

23. Co to jest osobowość?

Jest to układ wzajemnych, dynamicznych powiązań, działań i oddziaływań między Ja i środowiskiem, które staje się ciągiem doświadczeń kreujących osobowość.

24. Co zapewnia indywidualność osobowości?

Dynamiczny splot cech fizycznych i psychicznych z jednej strony oraz zmienne warunki życia z drugiej strony. Indywidualność jest rezultatem wyjątkowych doświadczeń jednostki.

25. Jaka jest rola fizycznych i psychicznych właściwości człowieka w kształtowaniu osobowości?

Podstawowe właściwości fizyczne takie jak siła, zdrowie i wygląd jednostki - Określają w pewnej mierze zakres i szanse sprawnego działania oraz wielkość wysiłku, na jaki można sobie pozwolić; szczególne cechy (ponadprzeciętnie rozwinięte lub niewystarczająco rozwinięta) wyznaczają jednostce tereny działania, na których może być lepsza lub gorsza od innych ludzi: ten moment wyraźnie wpływa na kształtujące się pojęcie o sobie samym, na obraz siebie samego; wyznacza on pośrednio także ważne elementy samooceny i poziom własnych aspiracji podczas podejmowania się zadań wymagających określonej siły, zdrowia czy nieraz urody. Cechy te częściowo wyjaśniają swoiste sposoby zachowania się tych ludzi w niektórych sytuacjach.

Zespół cech temperamentalnych- tempo psychiczne, jakie wynika z podstawowych cech temperamentu, dookreśla zakres możliwości jednostki, zwłaszcza w jej odpowiedziach na sytuacje zawierające bodźce o skrajnych natężeniach. Wynikają stąd również pewne cechy uczuciowości człowieka: wrażliwość i pobudliwość emocjonalna, głębia i stałość przeżyć emocjonalnych, bogactwo doznań tego rodzaju i subtelność rozróżniania emocjonalnego; jest to biologiczne podłoże psychicznej odporności na sytuacje trudne,

Inteligencja wraz ze specjalnymi zdolnościami i talentami - wiedza o sobie i świecie, budują system sądów i przekonań (światopoglądów). Poziom inteligencji określa możliwości w zakresie samopoznania i samooceny, predyspozycje do uczenia się, do nowych form zachowania się, twórczego myślenia i doskonalenia swoich umiejętności. Typ inteligencji określa też, jak one potrafi jednostka korzystać z tego, co proponuje jej świat.

Zainteresowania i zamiłowania - względnie trwale cechy dojrzałej osobowości ujawniające nie tylko to, co potrafi człowiek, ale także to, co jest w stanie zmobilizować jego energię, wysiłek, poświęcenie, co ceni wysoko i chciałby uczynić terenem autoprezentacji. Informują o istotnej dla danej osobowości sferze wartościowań, a zwłaszcza o jednej z zasad preferowania.

System wartości- nadrzędna i centralna funkcja w całej osobowości . bogactwo poznanych wartości i zarys ich porządku hierarchicznego stanowi kwintesencję doświadczeń społecznych człowieka i jego prób docierania do istoty prezentującego mu się świata, innych ludzi i siebie samego. Zachowania dojrzałej jednostki ukazują, na które z rodzajów wartości jest ona szczególnie wrażliwa

2 Maria Węgrzecka opracowanie

---