Obiektywy i odczytywanie ich oznaczeń

15 lipca 2013, 12:41

Jak wiemy, obiektyw fotograficzny to układ optyczny, którego zadaniem jest rzutowanie odwróconego obrazu na matówkę lub element światłoczuły w aparacie. Jego rolą jest takie zogniskowanie promieni świetlnych, aby w określonej odległości od optycznego środka układu utworzyły płaski, wyraźny obraz o wielkości odpowiadającej rozmiarowi elementu światłoczułego w aparacie. Tyle jeśli chodzi o cechy wspólne. W praktyce jeśli chodzi o konkretne obiektywy, to dzieli je niemal wszystko - o czym mieliście okazję przekonać się czytając poprzedni rozdział. Jak więc fotograf nie mający gruntownego wykształcenia ścisłego w zakresie optyki może zorientować się, czego powinien oczekiwać po danym szkle? Wiele informacji można uzyskać analizując parametry obiektywów i oznaczenia podawane w nazwach.

Oznaczenia obiektywów potrafią nawet doświadczonego fotografa doprowadzić do rozpaczy. Jeżeli jednak wiemy, jak je czytać, to możemy uzyskać z nich wiele cennych informacji. (Fot. Nikon)

Niestety można mówić w tym przypadku o dobrej i złej wiadomości. Dobra jest taka, że oznaczenia te są najczęściej bardzo kompletne i jasne. Zła jest taka, że różni producenci podają te informacje w różny sposób i tak naprawdę należałoby stworzyć różne przewodniki dla oznaczeń konstrukcji Canona, Nikona, Pentaksa itd. (poradniki takie zresztą można znaleźć na łamach serwisu SwiatObrazu.pl w dziale Poradniki / Wybór sprzętu). W tym rozdziale ograniczymy się więc do oznaczeń uniwersalnych i najważniejszych.

 

Ogniskowa / zakres ogniskowych

Ogniskowa to - jak już wiemy - odległość pomiędzy punktem głównym obiektywu a miejscem, w którym równolegle biegnące promienie świetlne po przejściu przez soczewki skupiają się w jednym punkcie. Tyle teoria, teraz czas na praktykę. Długość ogniskowej to wartość decydująca o kącie widzenia obiektywu, a co za tym idzie o stopniu powiększenia fotografowanego obrazu. W obiektywie stałoogniskowym ogniskową podaje się w postaci pojedynczej liczby (np. 14 mm, 24 mm, 100 mm), natomiast w szkle typu zoom jest to zawsze pewien zakres (np. 24-70 mm, 70-200 mm, 18-300 mm).

 

W zależności od ogniskowej obiektywu zmienia się jego kąt widzenia, a co za tym idzie również stopień powiększenia fotografowanej sceny. (Fot. Mahain / Wikimedia Commons)

 

Niestety ostateczne pole widzenia obiektywu w fotografii nie zależy wyłącznie od jego ogniskowej, ale też od rozmiarów fizycznych matrycy. Dlaczego? To proste: im mniejszy przetwornik, tym mniejszy (centralny) wycinek pierwotnego obrazu zostaje zarejestrowany. W efekcie użycie obiektywu o tej samej ogniskowej w aparacie z matrycą o jakimś rozmiarze i drugim, o powierzchni dwukrotnie mniejszej da dwa zupełnie różne zdjęcia - to drugie będzie wyglądało, jak wykonane obiektywem o dwukrotnie dłuższej ogniskowej.

Z tego powodu jako punkt odniesienia umożliwiający porównanie zwykło się wykorzystywać zakresy ogniskowych dla formatu małoobrazkowego, czyli aparatów na film 35 mm oraz z matrycami o wymiarach 36×24 mm. W aparatach kompaktowych (gdzie zróżnicowanie formatów matryc jest wręcz ogromne) producenci w specyfikacjach podają zawsze dwa zakresy ogniskowych: rzeczywisty oraz ekwiwalent dla małego obrazka, dzięki któremu można się zorientować, jakie pole widzenia może nam zaoferować aparat. W aparatach z wymienną optyką na korpusie szkła i w jego oznaczeniu przeczytamy zawsze rzeczywistą wartość ogniskowej lub zakresu ogniskowych, lecz nasz korpus (lub cały system) dysponuje też współczynnikiem crop factor, czyli tzw. pozornego mnożnika ogniskowej. Na przykład dla aparatów Canon z matrycą APS-C, czyli takich jak EOS 650D lub EOS 60D wynosi on 1,6x, dla bezlusterkowców Sony NEX jest to 1,5x, a dla aparatów należących do systemów Cztery Trzecie i Mikro Cztery Trzecie jest to 2x. Znając go możemy bez problemu obliczyć pole widzenia obiektywu - np. obiektyw Canon EF-S 17-55 f/2.8 IS USM przeznaczony dla amatorskich lustrzanek Canona oferuje pole widzenia odpowiadające obiektywowi o zakresie ogniskowych 27-88 mm podłączonemu do korpusu małoobrazkowego.

 

Obiektywy o polu widzenia odpowiadającemu zakresowi ogniskowych 85-105 mm w aparacie 35 mm określa się potocznie mianem portretowych. Jest tak, ponieważ szczególnie dobrze nadają się one do wykonywania pięknych i naturalnie wyglądających zdjęć portretowych. (Fot. Dee'lite)

Z uwagi na ogniskową lub zakres ogniskowych obiektywy klasyfikuje się w trzech zasadniczych grupach. Pierwszą są obiektywy typu standardowego, w których odwzorowanie rzeczywistości odpowiada w przybliżeniu percepcji ludzkiego wzroku. Obejmują one zakres 35-70 mm dla formatu małoobrazkowego. Obiektywy o krótszych ogniskowych określa się mianem szerokokątnych lub krótkoogniskowych, natomiast obiektywy oferujące obraz o mniejszym polu widzenia to obiektywy długoogniskowe.

 

Jasność / zakres wartości przysłony

Przysłona to element decydujący o tym, jak dużo światła wpada przez obiektyw do wnętrza aparatu. Jest najwęższym otworem w obrębie toru optycznego obiektywu i najczęściej może być regulowana w dość szerokim zakresie. Stopień otwarcia przysłony wpływa na bardzo wiele aspektów zdjęcia, takich jak głębia ostrości zdjęcia (wielkość obszaru na zdjęciu rozciągający się przed i za obiektem, na którym ustawiliśmy ostrość, który zostanie uchwycony wyraźnie), ogólna ostrość zdjęcia (rozdzielczość obrazu) i oczywiście ekspozycja, czyli stopień naświetlenia fotografii.

 

Obiektyw o wysokiej jasności pozwala bez przeszkód fotografować z ręki w warunkach niesprzyjającego oświetlenia oraz uzyskiwać bardzo niską głębię ostrości - szczególnie pożądaną w wielu typach fotografii. (Fot. basibanget)

Wartość przysłony wyraża się liczbą ułamkową o postaci f/x (np. f/1.4, f/2, f/5.6, f/9, f/11), gdzie f jest długością ogniskowej obiektywu w milimetrach, a sama wartość przysłony oznacza jej średnicę (mówimy w takich przypadkach również o otworze względnym obiektywu). Tak więc dla obiektywów o różnej ogniskowej ta sama wartość przysłony wcale nie będzie oznaczać otworu o takiej samej wielkości. Wyjaśnia to też, dlaczego jasne obiektywy długoogniskowe muszą mieć tak ogromne rozmiary w porównaniu z równie jasnymi obiektywami standardowymi.

Każdy obiektyw stałoogniskowy charakteryzują dwie wartości: maksymalna i minimalna wartość przysłony, przy czym wartość maksymalna nazywana jest też jasnością lub światłosiłą i zawsze jest wyróżniana w nazwie obiektywu - np. tani obiektyw standardowy o ogniskowej 50 mm i jasności f/1.8 dla systemu Canona to EF 50mm f/1.8, a dla systemu Nikona to Nikkor AF-S 50 mm f/1.8G. W przypadku obiektywów typu zoom podaje się najczęściej zakresy ogniskowych, np. 28-300 mm f/3.5-5.6. Oznacza to, że przy ogniskowej 28 mm jasność obiektywu wynosi f/3.5, a w miarę przyrostu ogniskowej stopniowo spada aż do f/5.6. Jeżeli w obiektywie zmiennoogniskowym jasność wyrażana jest pojedynczą wartością, to oznacza to, że obiektyw ma tzw. stałe światło, czyli niezmienną jasność w pełnym zakresie, co z reguły oznacza konstrukcję wysokiej klasy.

 

System i oznaczenia charakterystyczne

Każdy obiektyw, podobnie jak każdy aparat z wymienną optyką należy do określonego systemu i jest zgodny tylko z nim. Bez specjalnego adaptera nie podłączymy np. obiektywu Sony do korpusu Nikona i odwrotnie (a i dysponując adapterem możemy być pewni, że sporo rzeczy nie będzie nam działać). Również w obrębie jednego systemu mogą istnieć pewne różnice - np. canonowe szkło typu EF można podłączyć do aparatu z bagnetem EF-S, ale w drugą stronę jest to już niemożliwe. Dlatego gdy dojrzejemy do decyzji o rozbudowie naszego zestawu obiektywów dobrze jest gruntownie poznać system i jego oznaczenia.

 

Każdy system ma charakterystyczny dla siebie standard mocowania obiektywów i wyprowadzenia styków łączących układy elektroniczne optyki i korpusu. Przez to niemożliwa jest współpraca elementów należących do różnych systemów bez zastosowania specjalnych adapterów.

(Fot. Bernie / Wikimedia Commons)

Pewne symbole w nazwach obiektywów w praktyce mogą też być bardzo ważne, lecz stanowić elementy typowe dla szkieł danego producenta. Dotyczy to w szczególności oznaczeń świadczących o obecności w danym modelu mechanizmów stanowiących pewien wyróżnik - np. szybki silnik napędu AF (u Canona jest to USM, u Nikona AF-S lub SWM, u Sigmy HSM itd.), czy system stabilizacji obrazu. Zainteresowanych odsyłamy w tym miejscu do wspomnianego już cyklu artykułów w serwisie SwiatObrazu.pl pt. "Oznaczenia obiektywów".

 

Minimalna odległość ostrzenia

Parametr ten nie jest prawie nigdy uwzględniany w nazwie obiektywu, ale można go bez problemu znaleźć zarówno na obudowie obiektywu, jak i w tabelach technicznych aparatu. Każdy obiektyw ma pewną minimalną odległość od fotografowanego obiektu, poniżej której poprawne ustalenie ostrości jest już nie możliwe. To właśnie od niej, w połączeniu z ogniskową obiektywu zależy maksymalna skala odwzorowania.

 

Uzyskanie naprawdę dużych powiększeń wymaga zbliżenia obiektywu do fotografowanego obiektu na bardzo niewielką odległość. Zwyczajne szkła na to nie pozwalają, przez co ich skala odwzorowania jest niewielka. Z obiektywami makro sprawa przedstawia się inaczej. (Fot. Marcin Woźniak)

Tu warto zwrócić uwagę na jedną rzecz: w konstrukcjach typu zoom odległość minimalna również może się zmieniać wraz z ogniskową. Ta najkrótsza dotyczy zwykle również najkrótszej ogniskowej.

 

To tylko niewielki fragment pierwszej lekcji e-akademii fotografii. Dalsza jej część dostępna jest dla Uczestników e-kursu. Jeżeli jesteś zainteresowany przejdź na stronę e-kursu E-akademia fotografii i zobacz szczegółowy program.

 

Ten e-kurs różni się od innych wieloma elementami. Po pierwsze - ilością lekcji - jest ich 44.  Po drugie - zakresem wiedzy, który obejmuje obszar od zagadnień dla początkujących, poprzez tematy związane z poszczególnymi rodzajami fotografii, formatami, obróbką i selekcją aż po zagadnienia bardzo zaawansowane.   Po trzecie - cały materiał - kilka tysięcy stron lekcji, fotografii, przykładów, testów masz do swojej dyspozycji już od pierwszego dnia rozpoczęcia e-kursu. Z pełną odpowiedzialnością możemy stwierdzić - takiego e-kursu jeszcze nie było i nie znajdziecie go nigdzie indziej. Autorami kursu są zawodowi fotografowie, doświadczeni trenerzy i autorzy wielu cenionych opracowań i fotograficznych poradników.  Zobacz szczegółowy program

---