Interna - w. - przewód pokarmowy

Wykład I 12.11.03r.

ZAPALENIE BŁONY ŚLUZOWEJ JAMY NOSOWEJ.

Schorzenie to występuje u wszystkich gatunków zwierząt o podobnym przebiegu, a u niektórych występują charakterystyczne objawy kliniczne.

Przyczyny:

• Pierwotne

▫ mechaniczne

▫ toksyczne

▫ termiczne

▫ zakaźne

• Wtórne

▫ schorzenia zakaźne

▫ schorzenia alergiczne - najczęściej

• Zatrucia endo- i egzogenne

• Błędy w żywieniu - niedobór witamin (gł. wit. A)

Czas trwania to 3 - 4 tygodnie.

Najczęstsze objawy to: ślinotok, miejscowo podniesiona temperatura (rzadko uogólniona), mlaskanie.

Formy:

1. Nieżytowe zapalenie błony śluzowej jamy ustnej - najczęściej.

Główne przyczyny: zbyt twardy pokarm lub obecność w nim ciał obcych.

U koni: wadliwy zgryz, złe wędzidło.

Świnie: złej jakości zbiorniki na paszę.

Z reguły ma ono przebieg łagodny.

Często powodowane jest również przez przyczyny wtórne - brak składników mineralnych i witamin w zadawanych paszach. Dodatkowo dołącza się element wikłający - schorzenia zakaźne(pryszczyca, zołzy, głowica, choroba błon śluzowych).

Obraz kliniczny:

- przekrwienie, zaczerwienienie lub niekiedy rozpulchnienie błony śluzowej jamy ustnej, bolesność, zwiększona wilgotność błony śluzowej - objawia się to stopniowo nasilającym się ślinotokiem, nieprzyjemnym zapachem z jamy ustnej, zwierzę podchodzi do karmy powoli i ostrożnie, bardzo często w przewodach ślinowych powstają torbiele. U koni obrzęk błony śluzowej naciska na naczynia żylne - tworzy to tzw. ”ząbrze” czyli obrzęk podniebienia twardego, które wystaje niekiedy poza zęby trzonowe. Bardzo często wtórnie następuje rozwój obrzęku języka - jest pokryty nalotem (jego barwa zależy od rodzaju spożywanej karmy).U bydła często wtórnie nastepuje podrażnienie nabłonka języka w wyniku czego tworzą się nitkowate twory - tzw. „język owłosiony”. U koni młodych może dochodzić do rozwoju głębokich zmian w wyniku czego dochodzi do rozwoju pęcherzykowatego zapalenia okostnej, to powoduje rozdęcie szczęki górnej.

2. Pęcherzykowe zapalenie błony śluzowej jamy ustnej.

Zapalenie powierzchni błony śluzowej przebiegające z tworzeniem się przejrzystych pęcherzyków. Forma nasilenia się zmian nieżytowych zależy od przyczyn powstania tego procesu. Najczęściej jest ono wtórnym powikłaniem schorzenia wirusowego.

Pryszczyca - tutaj również następuje tworzenie pęcherzy i dlatego należy zawsze ją wykluczyć gdy mamy taki objaw jak pęcherze w jamie ustnej. Przy pryszczycy pęcherze te z reguły nie ograniczają się do samej jamy ustnej, ale występują również na kończynach.

Przyczyny:

• Nieprawidłowy system żywienia

• Zbyt twarda karma

• Skarmianie skiełkowanych ziemniaków

Objawy:

Bydło: 1 - 2 do kilku dni po podaniu takiej paszy powstają pęcherze - głównie na podniebieniu twardym - wielkości ziarna soczewicy lub większe. Mogą one pękać tworząc nadżerki, które po 1 - 2 dniach pokrywa śnieżny nalot (tworzy on nowy nabłonek).Często występuje mlaskanie, rzadziej ślinotok. Przebieg łagodny - od kilku dni do 3 - 4 tygodni.

Konie: obfite ślinienie, zaczerwienienie i duża wrażliwość błony śluzowej, niekiedy wzrasta ciepłota ogólna. Powstałe pęcherze są wielkości ziarna prosa, mogą być wypełnione żółtym płynem; najczęściej są płaskie, ale mogą mieć pępkowate wgłębienie. Zlokalizowane są po obu stronach wędzidełka języka, na powierzchni zębowej i bocznej części języka. Pękają tworząc nadżerki z postrzępionymi brzegami - zwierzęta nie pobierają wtedy pokarmu. Trwa wiele tygodni.

Świnie: najczęściej chorują prosięta, pęcherze powstają na bocznej powierzchni języka i ma on wtedy charakterystyczny postrzępiony wygląd, zwierzęta nie podchodzą do ssania i chudną.

Rozpoznanie różnicowe:

• Pierwotne zakaźne zapalenie błony śluzowej jamy ustnej (bydło, konie)

• Ospa koni - tutaj pęcherze są na skórze warg i nozdrzy

• Pryszczyca (bydło, świnie) - tutaj wzrasta ciepłota ogólna, pęcherze występują na grzbiecie języka i w szparze międzyracicznej

3. Włóknikowe zapalenie błony śluzowej jamy ustnej.

Powodują je przyczyny zakaźne lub toksyczne. Na błonie śluzowej jamy ustnej z obumarłych nabłonków i wysięku powstają naloty. Występuje ono rzadko. Z reguły występuje gorączka i odczyn zapalny węzłów chłonnych żuchwowych. Może być obecne przy takich schorzenia jak: głowica bydła, księgosusz, choroba błon śluzowych.

4. Krupowe zapalenie błony śluzowej jamy ustnej.

Najczęściej występuje w postaci krupowego rozsianego zapalenia błony śluzowej jamy ustnej osesków. Na zmienionej zapalnie błonie śluzowej powstają białawe naloty, z czasem stają się szare, szaro - żółte, brunatne, konsystencji białego sera. Usunięcie nalotu powoduje odkrycie głębokich ubytków tkankowych - wrzodów.

Z reguły jest wywołane ziarniakami lub maczugowcem owczym bądź też ma charakter wirusowy. Schorzenie to dotyczy młodych osobników, rzadziej chorują osobniki powyżej 1 roku. Zmiany występują najczęściej na grzbiecie języka, jego bokach, dziąsłach, wewnętrznej stronie policzków - za kątem warg. Zmiany są niewielkie, mają charakter pęcherzyków, następnie guzków i tworzą naloty.

Występuje całkowita utrata apetytu, zwierzę jest apatyczne i chudnie. Zwierzęta mogą przechorowywać, śmiertelność - 30 %.

5. Dyfteroidalne zapalenie błony śluzowej jamy ustnej.

W przebiegu tego zapalenia tworzą się naloty sięgające w głąb tkanek, pod którymi są obecne głębokie owrzodzenia. Schorzenie to wywołują: wrzecionkowiec zgorzeli, paciorkowce, gronkowce, silnie rozwinięta flora saprofityczna.

Objawy: silnie wyrażone, najczęściej podniesiona ciepłota, obrzęk skóry na głowie (u prosiąt i lisów nazywa się to „grubą głową”). Proces może obejmować inne okoliczne tkanki - kości żuchwy lub skórę okolicy głowy. Występuje utrudnione przyjmowanie pokarmu, co może prowadzić do rozwoju zmian zachłystowych.

6. Wrzodziejące zapalenie błony śluzowej jamy ustnej.

Głównie u zwierząt mięsożernych. Objawy: trupi zapach, ślinotok, brak apetytu, wzrost ciepłoty.

7. Zgorzelinowe zap. błony śluzowej jamy ustnej.

Jest to postać zapalenia błony śluzowej jamy ustnej charakteryzująca się postępującą martwicą obejmującą obszar policzków, dziąsła, język. Mogą odpadać całe płaty tkanki łącznej odsłaniając zęby. Najczęściej powodowane wrzecionowcem zgorzeli. Proces szybko się rozprzestrzenia powodując powstanie nacieków i owrzodzeń. Tej postaci nie leczy się.

Leczenie - obejmuje 3 elementy:

1. Odpowiednie postępowanie dietetyczne.

• Częste zmienianie wody.

• Zadawanie karmy strukturalnie wyłączającej czynnik bólowy (miękkie zielonki, rozdrobnione, płynna konsystencja)

2. Hamowanie zmian uogólnionych.

• Należy dobrać odpowiedni antybiotyk - parenteralnie (np. cefalosporyny)

3. Leczenie wspomagające.

• Podawanie odpowiedniej ilości witamin - parenteralnie i doustnie

• Środki bodźcotwórcze

• Płukanie jamy ustnej - 0,5 do 3 % roztworem wody utlenionej; 0,5 % natrium bicarbonicum; 0,3 % natrium ……………….; 2 - 3 % kwas borny; mieszaniną - 2 łyżeczki octu, 1 soli na 1 litr wody; wywarem z kory dębu lub rumianku.

• Zmiana środowiska pH w jamie ustnej - ocet, barwniki akrylowe 1 - 3 g/litr wody.

• Pędzlowanie błon śluzowych - tinctura jodii.

SCHORZENIA JĘZYKA.

Procesy zapalne języka mogą być tła:

• Zakaźnego

• Niezakaźnego

• Powodowane swoistymi jednostkami chorobowymi

Na języku powstają zmiany powodowane przez występujące tam bakterie, które rozkładają resztki karmy, leki, zniszczone komórki nabłonka. Tak powstają naloty mające różny charakter.

Procesy te mogą mieć charakter:

1.Ostry.

Stan ten powodowany jest najczęściej przez niektóre schorzenia zakaźne - wąglik, obrzęk złośliwy, szelestnica. Stan zapalny szybko narasta co powoduje że język wystaje z jamy ustnej, jest obrzękły, powiększony, niekiedy widać na języku odlewy zębów.

Klinicznie - ciężki, chrapiący język.

Leczenie - antybiotyki, sulfonamidy, leki bodźcotwórcze, miejscowe - j. w.

2.Przewlekły.

Jest najczęściej spotykanym stanem zapalnym języka. Brama wejścia dla patogenów jest

Okolica przed korzeniem języka gdzie znajduje się poprzeczny fałd, dostają się do niego plewy i ości które powodują podrażnienie i tworzą bramę wejścia. Następuje zgrubienie języka, następnie jego stwardnienie. Unieruchamia to język („język drewniany”), zwierzę rzadko wysuwa język na zewnątrz, ślini się, widoczne zmiany w węzłach chłonnych podszczękowych i zagardłowych.

Leczenie:

We wczesnym etapie choroby usuwamy zanieczyszczenia z fałdu języka oraz dezynfekujemy język - nalewka jodowa, płyn Lugola.

Przy zmianach postępowych - leczenie ogólne: jodek potasu w ilości 5 - 10g przez 2 tygodnie (wyjątkowo przez 4 tyg.), należy zwracać uwagę aby go nie przedawkować! (zwierzęciu wypada wtedy sierść i staje się ono „gołe”)

Często zmianą wtórną u zwierząt nie leczonych jest porażenie języka - trudne do wyleczenia i często występujące u koni.

Zapalenie przyusznic.

Występuje najczęściej u koni w wyniku uszkodzeń mechanicznych co ułatwia dostawanie się bakterii do środka. Urazy te wywołują głównie ości zbóż. Niekiedy w enzoocji z chorobami zakaźnymi; często występuje jako wikłający element zapalenia gardła. Często towarzyszy zołzom czy nosówce psów. Często jako aseptyczny stan u koni w wyniku nieprawidłowego ganaszowania konia.

Objawy:

Obrzękła, twarda, bolesna ślinianka. Obrzęk występuje od podstawy ucha ku dołowi. Obrzęk dużego stopnia może powodować zwężenie krtani. Jeśli stan zapalny dotyczy jednej strony to przeważnie zwierzę ma głowę zwróconą w stronę chorą. Zwierzę jest smutne, stoi z opusz-czoną głową, ma utrudnione żucie co powoduje nadmierne ślinienie zwierzęcia.

Jeśli jest to stan ropny to występuje duża bolesność, przy omacywaniu wyczuwalne jest chełbotanie oraz zgrubienie ślinianki. Na zewnątrz może wypływać cuchnąca wydzielina.

Bardzo często może dawać powikłania w postaci porażeń nerwu twarzowego, zapaleń krtani lub worka powietrznego.

Proces trwa zwykle 1 - 2 tygodnie i często jest mylony ze stanem zapalnym węzłów chłonnych pozagardłowych.

Leczenie - antybiotyki i sulfonamidy ogólnie, miejscowo środki rozgrzewające (maść jodowo - kamforowa, Oedemosan).

Zapalenie ślinianki podżuchwowej.

Występuje głównie u bydła, koni i psów. Zmieniona ślinianka jest obrzękła, zwierzę trzyma głowę wyciągniętą do przodu, niekiedy widzimy chełbocące twory wielkości gęsiego jaja pod językiem (tzw. „żabka” - niebolesna i nie obrzękła). Występuje brak apetytu, ślinienie, trudności w pobieraniu karmy.

Leczenie - j.w. (płukanie KMnO₄)

Zapalenie ślinianki podjęzykowej.

Proces może dotyczyć jednego lub kilku zrazików i występuje głównie u bydła. Podstawowymi objawami są - trudności żucia i ślinotok.

Leczenie - j. w.

ZAPALENIE GARDŁA I MIGDAŁKÓW

Zapalenie samych migdałków (tonsilitis) występuje głównie u psów; zapalenie samego gardła - pharingitis; zapalenie błony śluzowej gardła ze zwężeniem cieśni to angina.

U dużych zwierząt zapalenie gardła i migdałków występuje w przebiegu takich chorób zakaźnych jak: zołzy, grypa świń, influenza, salmonelloza świń, bydło - gruźlica, promienica.

Za jego wystąpienie odpowiadają złe warunki termiczne, niekorzystne mechaniczne i chemiczne działanie środków.

Objawy kliniczne: głowa wyciągnięta do przodu, zwierze pobiera pokarm powoli, długo żuje i w chwili przygotowania do połknięcia brak przesuwania krtani ku przodowi (jak ma to miejsce fizjologicznie), dreptanie w miejscu, płochliwy wzrok, wypadanie kęsów pokarmu na zewnątrz .W zaawansowanych przypadkach - nawet płynna karma wypada z pyska i wypływa z niego duża ilość śliny. U psów występują wymioty, błona śluzowa jest obrzękła, zaczerwieniona i zapalnie zmieniona. W celu potwierdzenia robimy test z wodą u konia - stawiamy mu wodę jak najniżej - u zwierzęcia chorego woda wypływa mu przez nozdrza. Bydło nie przyjmuje ani pokarmu ani wody. U świń występuje wzrost ciepłoty, okresowe wymioty poprzedzone napadami kaszlu.

Zapalenie migdałków.

Występuje głównie u zwierząt mięsożernych, manifestuje się wzrostem ciepłoty, obrzękiem, utrudnionym połykaniem. Proces chorobowy nie leczony wywiera niekorzystny wpływ na układ krążenia, moczowy.

Porażenie gardła.

Występuje przy wielu chorobach swoistych: choroba Aujeszky'ego, wścieklizna, zatrucie jadem kiełbasianym i inne.

Najczęściej jednak powodowane jest stanem zapalnym opon mózgowych i rdzenia kręgowego, porażeniami opuszkowymi, zatruciami, uszkodzeniami mechanicznymi, szczególnie nerwu językowo-gardłowego (brak aktu połykania) oraz nerwu trójdzielnego (proste żucie).

Leczenie:

Jest trudne, zmian zakaźnych się nie leczy, tło mechaniczne i toksyczne podlega leczeniu.

Leczenie objawowe a później przywracamy odruch połykania. Dajemy duże dawki witaminy B_1, B₁₂, niekiedy strychniny (koń: 0,05 - 0,1; bydło: 0,05 - 0,15; zw. średnie:0,002 - 0,005; zw. małe: 0,0005 - 0,003. Zawsze zaczynamy od dawek minimalnych).

Odżywianie zwierzęcia zgłębnikiem lub parenteralnie. Konie - otręby z cukrem, żółtko i białko jaja kurzego. Bydło - brak cukrów prostych, głównie otręby. Można stosować wlewy doodbytnicze 15 - 20 litrów roztworu cukru elektrolitami (u koni). Podajemy dawki dostosowane do masy ciała zwierzęcia - glukoza, elektrolity.

Wykład II. 19.11.03r.

ZAPALENIE PRZEŁYKU

Najczęściej powodowane jest urazami tła mechanicznego - np. zgłębnikowaniem sondą przy zadławieniu.

Objawy:

Ból poprzedzony niepokojem, zwierzę nie połyka, kęsy pokarmu wypadają mu na zewnątrz jamy ustnej, stoi z wyciągniętą głową do przodu, zaburzenia przeżuwania. Charakterystyczny jest przestraszony wyraz oczu. Proces nie leczony prowadzi do obrzęku błony śluzowej, który może całkowicie zamykać światło przełyku, co powoduje, że po 2 - 3 dniach powstaje wzdęcie.

Leczenie:

• Środki przeciwbólowe

• W pierwszym okresie choroby podajemy tylko chłodną wodę do picia (u cieląt mleko) i może to doprowadzić do opanowania sytuacji po 2 dniach

• Wywar z kleiku z siemienia lnianego, plus do tego 5 % roztwór taniny

• Wywar z rumianku - działanie osłaniające

• Przy stanach infekcyjnych lub powikłanych dajemy antybiotyk osłonowo

Kurcz przełyku - oesophagismus.

Może występować bez zmian anatomicznych, jest z reguły wynikiem wzrostu pobudliwości zakończeń nerwowych unerwiających przełyk. U koni jest często wynikiem rozszerzenia żołądka - kurcz dotyczy wtedy części wpustowej przełyku. Typowym stanem powodującym kurcz jest również zadławienie (reakcja ze strony mięśniówki przełyku i zaburzeń w układzie krążenia). Takie schorzenia jak - wścieklizna czy tężec również powodują kurcz przełyku.

Objawy:

Niepokój małego lub średniego stopnia, brak przyjmowania pokarmu, puste żucie, nieefektywne próby połykania, ślinienie. Przy omacywaniu - przełyk konsystencji opornej, może być normalnej objętości. Niekiedy może dotyczyć tylko pewnego odcinka przełyku - szczególnie w tych miejscach gdzie jest on rozszerzony. Napad jest krótkotrwały i po kilku minutach ustępuje. Często może to być proces nawrotowy.

Leczenie - środki przeciw bólowe, u koni atropina 0,05 mg, u zw. małych luminal per os.

Porażenie przełyku.

Często występuje razem z porażeniem gardła. Powodem jego są najczęściej zmiany zapalne tkanki mózgowej, opon mózgowych, które towarzysza chorobą zakaźnym, m.in. wściekliźnie. W przełyku gromadzi się karma tworząc kiełbasowaty twór (uwypuklenie).

Rzadko dotyczy części przełyku, częściej całego.

Trudny do leczenia, 50 % przypadków kończy się śmiercią.

Podawanie leków pobudza układ parasympatyczny (arekolina), co powodować może intensywny wzrost wydzielania śliny. To może powodować powstawanie zachłystowego zapalenia płuc - aby temu zapobiec należy w czasie aplikacji tych leków umieścić głowę zwierzęcia nisko aby ślina mogła swobodnie spływać. Podajemy środki przeciwbólowe oraz ogrzewamy i masujemy przełyk. Należy bardzo szybko postępować, bo z każdym dniem stan zwierzęcia ulega pogorszeniu.

Zadławienie - obstructio oesophagii .

System postępowania:

• Należy określić dokładną przyczynę powstania w oparciu o ścisły wywiad, czy jest to ciało twarde. Wiemy wtedy jaką sondę użyć aby przepchnąć przeszkodę.

• W którym odcinku przełyku jest ono umiejscowione

▫ jeśli jest ono umiejscowione w początkowym odcinku to wystarczy przez ucisk przełyku z zewnątrz przepchnąć je do gardła, następnie zamykamy zwierzęciu nozdrza co powoduje odkrztuszenie tego ciała i wyrzucenie go na zewnątrz.

▫ jeżeli jest umiejscowione dalej to podajemy środki zwiotczające, leki przeciwbólowe i następnie przepychamy to ciało sondą do żołądka.

▫ jeśli stan ten nie zagraża życiu zwierzęcia to niekiedy wystarczy podać tylko środki przeciwbólowe i zwiotczające, następnie pozostawić zwierzę tak aby jego głowa była nisko i po paru godzinach ciało obce na wskutek powstania poślizgu (wydziela się śluz) samo wypada zwierzęciu z przełyku.

Niestrawność kwaśna - patrz ćwiczenia.

Niestrawność zasadowa - zasadowica żwacza.

Jest następstwem zatrucia powstałego w żwaczu produktami rozpadu białkowych i niebiałkowych związków azotowych. Przy nadmiarze w paszy białka lub substancji je zastępujących (mocznik), oraz nieprawidłowej ilości włókna surowego (mało siana i słomy), również nadmiar paszy treściwej dochodzi do niewłaściwych przemian procesu rozkładu białka, który daje nadmiar amoniaku i karbaminianu amoniaku. Ulegają one wchłonięciu do krwi i powodują rozwój o różnym nasileniu alkalozy oraz szereg zamian w funkcjonowaniu układu nerwowego. Amoniak powoduje zmniejszenie wykorzystania tlenu przez komórki nerwowe.

Pasze powodujące wystąpienie tego schorzenie - młode bujnie rosnące trawy, zielona koniczyna, lucerna bogate w białko rośliny pastewne, u świni podawanie grochu. Często elementem powodującym powstanie choroby jest podawanie wyżej wymienionych pasz i dodatków paszowych (soja, śruta karbaminianowa, mocznik, amoniakowane wysłodki, melasa, węglan amonu.

Zawartość białka w paszy podawanej bydłu powinna się mieścić między 17 - 22 % suchej masy (wyjątkowo przekracza się 20 %).

Duża zawartość mocznika powoduje, że nie jest on metabolizowany w wątrobie, przechodzi do krwi, potem moczu i na koniec do mleka. Podobnie dzieje się z powstającym nadmiarem ciał ketonowych, które powodują zmianę konsystencji mleka.

Bydło - dobowa tolerancja na mocznik: 0,24g/kg, krowa 500 kg → 120g; przy poziomie 0,49g/kg masy ciała już pojawiają się objawy zatrucia.

Właściwe wykorzystanie białka zależy od: ilości, strawności tego białka (łatwo przyswajalne czy też trudne). Amoniakalna melasa, mocznik powodują nieprawidłowości odruchów, skurcze kloniczne, porażenia, spadek produkcji wełny u owiec i jagniąt, śmierć zwierzęcia.

Aby wystąpiły jakiekolwiek objawy zatrucia białkiem lub nie azotowymi związkami białkowymi musi, przez okres minimum 7 - 14 dni, być podniesiony poziom białka ponad górną granicę normy. Początkowo białko ulega przemianie do amoniaku - nadmiar jego jest usuwany w procesie odbijania, część dostaje się jednak do krwi i następuje jego neutralizacja przez wątrobę. Gdy stężenie amoniaku przekracza 50 - 60 mg, przenikanie jego gwałtownie wzrasta i może osiągać 700 - 900mg% we krwi - wywołuje to zatrucie.

Niewykorzystany mocznik ulega wydaleniu z organizmu przez proces odbijania, przez ślinę, skórę i gruczoł mlekowy. Zależy to od pH żwacza - proces może przebiegać w dwóch kierunkach: dezaminacji - powstają aminy lub dekarboksylacji - powstaje amoniak. Najlepszym pH do przemiany w amoniak jest: 6,0 - 6,7; jeżeli spadnie poniżej to powstają toksyczne aminy. Białko łatwo strawne podlega również szybkiemu przemienieniu w amoniak. Karbaminian amonu powstaje przez połączenie CO₂ z amoniakiem. Nadmiar amoniaku szczególnie niekorzystnie wpływa na układ nerwowy.

Przebieg zatrucia: ostry, podostry, przewlekły (powiązane to jest z szybkością przemian zachodzących w żwaczu, ilością i strawnością przyjmowanego białka oraz czasu wprowadzenia paszy).

Objawy kliniczne:

Postać ostra i podostra: pierwsze objawy zatrucia pojawiają się po 12 - 24 godzinach po podaniu mocznika. Motoryczny niepokój, parcie na mocz i kał, kał jest wodnisty, mocz łatwo się pieni.

Drżenia włókienkowe mięśni szkieletowych, przyśpieszenie oddechów a zwolnienie tętna, osłupiały wzrok, zwierzę wysuwa do przodu przednie kończyny, na które układa głowę - niezborność ruchowa (objaw patognomoniczny zatruć mocznikiem). Łagodne skurcze tężcowe mięśni powodują upadanie zwierzęcia na bok ze sztywno wyciągniętymi kończynami i charakterystycznie rozszerzonymi raciczkami. Opistotonus (zarzucenie głowy na grzbiet), ogon odsadzony, postękiwanie zwierzęcia, ślinienie, możliwe wystąpienie wymiotów.

Następuje zmniejszenie liczby oddechów - faza wdechu jest wydłużona a wydechu skrócona, tony serca wzmocnione, arytmia, zastój żylny i słabo wyczuwalne tętno. Atonia przedżołądków → wzdęcie. Zatrzymanie wydalania moczu i śmierć po 6 - 8 godzinach.

Lżejsze postacie prowadzą do wyzdrowienia, które nie jest jednakowe u wszystkich zwierząt - jedne zdradzają apetyt a inne pozostają w pozycji leżącej.

Przy postaci lekkiej podjęcie leczenia powoduje, że po 12 - 24 godzinach powraca produkcja mleka.

Postać przewlekła: zwierzęta tracą apetyt, zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego -różny stopień nasilenia, biegunki, wychudzenie, zaburzenia wydajności mlecznej.

Ciągły nadmiar amoniaku we krwi powoduje nieodwracalne uszkodzenie wątroby co manifestuje się bolesnością tej okolicy i powiększeniem pola stłumienia wątrobowego, następuje zwyrodnienie tłuszczowe wątroby.

Badania laboratoryjne:

• Treść żwacza:

▫ znaczny ↓ ilości wymoczków

▫ ↑ pH powyżej 6,2 - 7,2

▫ ↑ zawartości amoniaku (80 mg w 100g treści, należy jednak wziąć pod uwagę, że wzrasta również w okresie wypasu na pastwiskach - występuje wtedy powolny wzrost; szybki świadczy o występowaniu choroby).

▫ woń amoniakalna

• Zmiany we krwi:

▫ ↓ poziomu Hb

▫ ↓ kreatyniny

▫ ↓ azotu α -aminowego

▫ ↑ rezerwy buforowej i przesunięcie pH w kierunku zasadowym

Rozpoznanie:

• Dokładny wywiad - rodzaj paszy

• Analiza paszy na zawartość mocznika

• Badanie kliniczne

• Badania laboratoryjne

Prognoza - zależy od stopnia zatrucia: p. ostra → rokuje niepomyślnie, p. przewlekła również rokuje niepomyślnie, bo występuje stłuszczenie wątroby (w celu określenia jego poziomu robi się punkcję wątroby).

Zmiany sekcyjne - zmiany zapalne dotyczące ściany żwacza, okolicy ujścia przełyku, krwotoczne zapalenie jelit cienkich i j. czczego, wybroczyny we wsierdziu i korze nerek.

Rozpoznanie różnicowe:

• Kwasica żwacza

• Rozkład gnilny

• Zatrucia beztlenowcami u owiec

Leczenie:

• Dietetyczne - duża ilość wody, siana i substancji zakwaszających.

• Farmakologiczne

→ leki zakwaszające - 5 % kwas octowy w 10 litrach wody; 50 - 70 mg kwasu mlekowego na 8 - 10 litrów wody; 0,2 % kwas solny na 2 - 3 litry wody.

→ Neopropiowet - 70 - 140 g w pierwszych dniach

→ glukoza 20% i 40 % - duże jej ilości

→ 6 % kwas octowy do wody - 600 ml

→ witamina C

→ preparaty wapniowe i magnezowe - formy chlorkowe, wodorowęglanowe

→ Proces przewlekły - streptomycyna, neomycyna, tetracykliny

Logeliny: 0,5 - 1g co 30 minut.

Wzdęcie żwacza - meteorismus abomasi.

Może być pierwotne (związane z jakością spożywanej paszy) lub wtórne, które wynika z zaburzeń w odbijaniu gazów (zadławienia, niedrożności mechaniczne, przemieszczenie trawieńca, zatkanie ujścia czepcowo - żwaczowego, uszkodzenie nerwu błędnego, zbyt łapczywe jedzenie u cieląt.

Jest to stan, który powstaje w następstwie gromadzenia się zbyt dużej ilości gazów w żwaczu, może ono mieć charakter ostry lub przewlekły. Powodowany karmieniem zwierząt dużą ilością łatwo fermentujących pasz - rośliny motylkowe, koniczyna, soczewica, kukurydza; z jednoczesnym brakiem odpowiedniej ilości włókna surowego w paszy (siana, słomy).

Ma charakter sezonowy: najczęściej w sezonie wiosenno - jesiennym. Karmienie świeżymi zielonkami, burakami i ziemniakami na jesieni.

Może być powodowane przez takie rośliny jak: zimowit jesienny, tojad mordownik, pietrasznik…….., podawanie paszy mokrej, w okresach świątecznych częściej spotykane.

Dochodzi do wzmożonej fermentacji w żwaczu, następuje gromadzenie dużej ilości gazu, który rozdyma żwacz i czepiec - rozciąga ich ściany, następuje przechodzenie dużej ilości CO₂ do krwi. To powoduje zaburzenie gospodarki gazometrycznej w wyniku czego żwacz uciska na przeponę co upośledza oddychanie (jest ono również upośledzane przez zbyt duże stężenie CO₂ we krwi). Powoduje to pogłębienie procesu chorobowego i może powodować śmierć zwierzęcia przez uduszenie lub niedotlenienie tkanek.

Rodzaje:

• Postać pienista - drobnopęcherzykowa, drobnobańkowa - żwacz wypełnia się pianą.

• Postać wielkopęcherzykowa, grubobańkowa - gaz gromadzi się nad treścią pokarmową i rozdyma górną część żwacza.

Przyczyny:

• Pasze zawierające dużo wody

• Pasze soczyste

• Pasze bogate w rośliny motylkowe

• Pasze z małą zawartością włókna surowego

• Pojenie zwierzęcia zaraz po nakarmieniu

Objawy:

Niepokój zwierzęcia, oglądanie się na boki, kładzenie się i wstawanie, napinanie się, żebrowy typ oddychania (tętno i oddechy przyśpieszone), nastrzykanie spojówek, objawy zastoju żylnego. Charakterystyczne objawy dotyczą przewodu pokarmowego - objawy niestrawności, zmiany zarysu powłok brzusznych(przy pienistym - obustronne wysklepienie, najbardziej zaznaczone w środkowej części brzucha; przy grubobańkowym - uwypuklenie lewego dołu głodowego, jego górnej części).

Omacywaniem wyczuwamy napięcie powłok brzusznych. Występuje wypuk bębenkowy, następnie niżej przechodzi w przytłumiony i w końcu w stłumiony - przy wzdęciu grubobańkowym. Motoryka przedżołądków jest osłabiona - słabe szmery.

Na początku choroby występuje wzmożone odbijanie i wymioty, w późniejszym okresie czasu zanika. Zwierzę upada i ginie gwałtownie przez uduszenie.

Rozpoznanie różnicowe:

• Przeładowanie żwacza

• Zapalenie otrzewnej

• Syndrom O….

• Przewodnienie trawieńca

Prognoza: zależy od czasu , stopnia nasilenia choroby.

Zwierzęta stare i młode chorują ciężej.

Przy wzdęciu pienistym rokowanie jest gorsze niż przy pęcherzykowym.

Leczenie:

• Fizykalne - sondowanie sondą w celu upustu gazów (odpowiednio należy natłuścić sondę oraz ustawić zwierzę wyżej przodem), jeżeli nie można włożyć sondy należy zwierzę przeprowadzić i ponowić próbę; dajemy również środek przeciwbólowy. W celu pobudzenia przeżuwania można włożyć słomę do jamy ustnej → to ↑ wydzielania śliny co ma działanie buforujące.

Masaż powłok brzusznych, polewanie zimną wodą, w ostateczności trokarowanie (antybiotyk osłonowo).

• Farmakologiczne - alkohol; Tympachol, Sylitympachol, Bioval, Silikony, Neopropiovet, Vetahepar - powoduje ↑ wydzielania soków żółciowych.

Wykład III 26.11.03r.

Zapalenie ściany żwacza (ruminitis):

- objawy niespecyficzne

- przyczyny różne:

• mechaniczne - struktura zadawanej karmy

• chemiczne - np. skarmianie wysłodkami (wysłodki negatywnie oddziaływują na ścianę żwacza)

• biologiczne - rozwój beztlenowców i pasożytów przy nieodpowiednim kiszeniu

- kiszone w nieodpowiedni sposób siano też jest szkodliwe (duże kopce bez odpowiednich warunków → przegrzanie, metabolizacja w złym stosunku, ↑ ilości kw. masłowego) - gdy skarmianie w zbyt dużej ilości → ketoza pokarmowa; gdy małe ilości codziennie → zmiany zapalne w ścianie żwacza

- objawy → ostre

→ utajone

- inne przyczyny:

▫ pasze o nieodpowiedniej temp. - przemarznięte (np. kiszonki) lub przegrzane (np. różne wywary)

▫ Necrobacillus - może się przyczynić do rozwoju zapalenia żwacza

▫ pryszczyca - zawsze towarzyszy jej zapalenie żwacza

- postacie:

→ ostra:

• gwałtowna utrata apetytu, przeżuwania, odbijania

• zaburzenia czynności przedżołądków, niestrawność

• bolesność przy omacywaniu żwacza

• biegunka

• pogorszenie stanu ogólnego (↑ tętna, okresowe ↑ ciepłoty)

→ przewlekła:

• ↑ tętna

• okresowe ↑ ciepłoty ( ‼ )

• brak apetytu → krowa nie je → siano → ↓ temp. → objawy mijają wiec właściciel znowu daje wysłodzi → ponowny ↑ temp.

• zwierzę chudnie

• uszkodzenia narządów miąższowych (gł. wątroby) → ↑ wskaźników wydolności wątroby + czasem aseptyczne lub infekcyjne ropnie w ścianie wątroby

- musi być postawione rozpoznanie przyczynowe - w tym celu po pierwsze wykonuje się badanie laboratoryjne paszy lub system wykluczania poszczególnych pasz na minimum 14 dni

- leczenie:

- przewód pokarmowy trzeba osłonić - podawanie siemienia lnianego

- antybiotyki dopiero gdy gorączka przez 3-4 dni ale w przypadkach uzasadnionych bo karencja na mleko! (trzeba także pamiętać o zmianach w nerkach jakie mogą się rozwinąć gdy nie zastosujemy antybiotykoterapii)

- dostosowanie diety lekkostrawnej (siano dobrej jakości - II i III skos)

Porażenie i zatkanie ksiąg (paresis et obstipatio omasis):

- pierwotne lub wtórne

- zwykle wynik rozwinięcia się niedowładu lub zupełnego porażenia lub spazmu ksiąg → upośledzenie przesuwania się treści lub całkowite zatrzymanie pasażu

- księgi - rola filtrująca - wchłanianie pewnych elementów tresci (woda i składniki mineralne)

- komora czepcowo-ksiegowa - główny element przewodu pokarmowego przeżuwaczy, w którym wchłaniany jest Mg

- przechodzenie treści z czepca występuje w wyniku skurczu czepca i zassania poprzez księgi (syndrom Hoflunda - otwór czepcowo-księgowy jest stale otwarty)

- do atonii lub spazmu czy zatkań prowadza często zmiany na otrzewnej, zrosty czepca z otrzewną, przymocowanie czepca do przepony lub części powłok brzusznych (procesy zapalne)

- z reguły porażenie i zatkanie ksiąg, bo:

• nieodpowiednio dobrany pokarm (dużo włókna np. w lucernie lub suszu z traw, słomie, przy karmieniu brykietami (dodatkowo → wrzody trawieńca)

• wszystkie choroby powodujące hipotonię (np. hipokaliemia)

• choroby pozostałych przedżołądków

- objawy:

• brak apetytu, przeżuwania, odbijania

• niewielki ↑ ciepłoty wewnętrznej

• ↑ tętna i oddechów

• wydalanie kału o cechach nietypowych dla przeżuwaczy (kał „talarowaty”, niekiedy pokryty śluzem, niekiedy z elementami krwi) !!!

• z reguły brak słyszalnej perystaltyki nad księgami ( 7-9 p.m.) - normalnie słychać trzaski, gdy zatkanie → brak !!!

• powiększenie pola stłumienia przy połączeniu pola opukowego płuc z polem opukowym wątroby - normalnie przytłumienie o wielkości zależnej od wypełnienia ksiąg, przy tej chorobie zamiast przytłumienia stłumienie !!!

• rzadko przy omacywaniu (balotowaniu) twór obijający się o palce

• badanie rektalne: w prostnicy brak kału przy czym wyjmując rękę na rękawicy możemy stwierdzić zwykle gęsty, biały śluz - przy zatkaniu całkowitym ksiąg; nie pomylić tego z wpochwieniem jelit (wtedy mamy krwisty śluz na rękawicy)

• przy postaci lekkiej jest często postękiwanie, niekiedy dodatnie próby bólowe, kał plastrowaty pokryty śluzem

• przy postaci ciężkiej całkowity brak oddawania kału, objawy kolkowe, niepokój zwierzęcia i odlewy ksiąg pokryte z reguły krwią

- w stanach wątpliwych rozpoznanie na podstawie laparotomii diagnostycznej - jest to często początek leczenia:

▫ masaż ksiąg aby przepchnąć treść

▫ otwarcie żwacza (rumenotomia) i podanie do ksiąg przez ujście leki:

olej parafinowy (1-2 litry) lub sól glauberska (250-300g) + duże ilości wody ( ok. 10-15 litrów)

- jeżeli nie zrobi się laparotomii to trzeba leki podać zamykając uprzednio rynienkę (CuSO₄) - podaje się olej parafinowy lub sól glauberską

Jeżeli wleje się olej parafinowy do żwacza to robi się maź → wymarcie flory żwacza !!!

- można też wkłuć się do ksiąg igłą Łopacińskiego i tak podać leki

- jeśli jest długotrwałe to martwica części listewek → proces trawienia i zdrowienia zwierzęcia jest powolny → zwykle eliminacja zwierzęcia ze stada

Syndrom Hoflunda:

- przy uszkodzeniu gałązek n. błędnego przeważnie pnia brzusznego

- objawy niestrawności

- gałązka brzuszna n. błędnego unerwia czepiec, księgi i trawieniec

- przyczyny:

• ciała obce drażniące lub przerywające pień brzuszny n. błędnego

• różne zrosty i ciała uorganizowane typu guzy nowotworowe, białaczkowe lub gruźlicze

• jako komplikacja zapalenia otrzewnej lub przełyku

• niekiedy powiększenie ww. chłonnych śródpiersiowych

• przy przepuklinie przeponowej

- 2 ważne elementy:

▫ niespodziewane pojawienie się objawów niestrawności, które potem przycichają

▫ postępujące chudniecie zwierzęcia

- przebieg:

→ stenoza górna (zwężenie przednie) - dotyczy rynienki przełykowej

→ stenoza dolna: → zwężenie środkowe - dot. ujścia czepcowo-księgowego

→ zwężenie tylne - dot. odźwiernika

- dochodzi do zalegania treści gł. w żwaczu

- rozwija się w okresie 6 m-cy do roku

- objawy:

• - kał jest mazisto-sluzowaty, zbity, o ciemnej barwie

• - rzadko występuje biegunka

• - ciepłota prawidlowa

• - objawy patognomoniczne: subnormalne zwykle tętno i oddechy (bradykardia i bradypnoe) + często przy niewielkim ↑ ciepłoty wewnętrznej ↓ ciepłoty powłok (skóry) - są to objawy różnicujące z urazowym zapaleniem czepca

• przy powikłaniach rzadko CTO może być podwyższone

• charakterystyczne jest równomierne poszerzenie powłok brzusznych z lewej i prawej strony w dolnych częściach !!!

• zaburzenia przeżuwania i odbijania → okresowe wzdęcia żwacza

• osłabienie motoryki żwacza → kiedy omacujemy żwacz charakterystyczne pluskania w żwaczu

• żwacz nadmiernie wypełniony

• badaniem rektalnym powiększenie obu worków żwacza (górnego i dolnego) - zajmuja one znaczną część jamy brzusznej

• żwacz przesunięty na stronę prawą

- z reguły nieuleczalne bo nieuleczalne przyczyny ale jeśli przyczyną jest ciało obce ostre drażniące to usunięcie → wyleczenie

- podstawowa diagnostyka jest rtg potem sonda ferromagnetyczna (zwykle ciała obce obecnie to zwitki sznurków, folie wyst. w paszach, igły lekarskie)

Urazowe zapalenie czepca i otrzewnej (retikuloperitonitis traumatica):

- występuje gł. u bydła

- często jest wikłane (przy nieleczeniu) urazowym zapaleniem worka osierdziowego (pericarditis)

- ciała obce gromadzą się w czepcu, bo przeżuwana pasza nie jest całkowicie rozdrabniana lecz połykana (nie wyczuwają ciał obcych)

- często u krów z lizawością (np. przy schorzeniach metabolicznych niedoborowych)

- w I fazie skurczu czepca ciała obce gdzieś się układają ale w II fazie (skurcz czepca) te ciała obce łatwo wbijają się w różnym kierunku - zwykle ku dołowi i ku przodowi (strefa bliskości z m. sercowym) - na to wpływa wielkość ciała obcego i siła II fazy skurczu czepca

- rzadko dochodzi do urazu wątroby, macicy lub innych okolicznych narządów

- z reguły wiąże się z zapaleniem otrzewnej

- zapalenie otrzewnej może mieć charakter ogniskowy lub rozlany ; wysiekowy lub włóknikowy

- podłożem zapalenia otrzewnej są infekcje bakteryjne tła mieszanego

- objawy:

• objawy niestrawności

• objawy bólowe - zmiana sposobu wstawania (przód, potem tył)

- brak przeciągania się po wstaniu

- postawa bólowa: odstawione łokcie, kończyny na bok, grzbiet wygięty do góry, niechętne poruszanie się, płochliwy wyraz oczy, głowa wyciągnięta do przodu i spontaniczne postękiwanie (ciche do głośnego, okresowe lub ciągłe, gł. po jedzeniu)

• nastrzykanie naczyń twardówki oka lub rozlane zaczerwienienie

• często suchy krótki kaszel

• oddechy przyspieszone

• temp. i tętno początkowo miernie podwyższone

• gwałtowny ↓ mleczności

- z prób bólowych próba drążkowa jest niehumanitarna

- zmiany na otrzewnej → proces zaburzeń w apetycie nasila się → szybkie chudnięcie zwierzęcia

- krowa kładzie się na krótko i zaraz wstaje (w odpowiedzi na ból może stać całą dobę) !!!

- niechęć do poruszania się

- badanie rektalne: na wysokości żwacza omacywanie otrzewnej- charakter szorstki, listki pogrubione

- gdy charakter wysiękowy:

• zarys powłok brzusznych powiększony gł. w dolnej części, ściana jamy brzusznej oddalona od ściany żwacza

• zapadnięcie gałek ocznych

• typ oddychania żebrowy

• tętno i oddechy przyspieszone

• perystaltyka nad przedżołądkami b. cicha

• powłoki brzuszne napięte i bolesne

• w moczu duża ilość białka

• opukując stłumienie horyzontalne

• punkcja w linii białej - w pobranym płynie duża ilość białka i granulocytów obojętnochłonnych

- postać ostra:

• zmieniony apetyt

• kaszel

• nagłe objawy niestrawności

• zaburzenia czynności przedżołądków

• ↓ mleczności

• napięty chód

• niechęć do ruchu i wstawania

• bojaźliwe spojrzenie

• charakterystyczna postawa (j.w.)

• przy omacywaniu bolesność palpacyjna

• powłoki napięte i brzuch podkasany

• postękiwanie

• w kolejnych badaniach pogarszanie się stanu ogólnego (↑ ciepłoty ciała)

• próby bólowe na +++

• we krwi neutrofilia, przesunięcie obrazu w lewo

• obecność białek w moczu

• występuje leukopenia

- postać przewlekła:

• obok objawów bólowych napięcie powłok brzusznych - słabo wyrażone

• brak spontanicznego stękania

• pojawiają się chroniczne wzdęcia

• zmienny apetyt

• próby bólowe na + lub +/-

• często wtórnie ketoza

- rozpoznanie- badania w kolejności:

1. Dokładne dane z wywiadu

2. Badanie kliniczne

3. Wynik prób bólowych

4. Badanie hematologiczne:

▫ ostra- leukopenia bo leukocyty migrują do miejsca zapalenia

▫ przewlekła- leukocytoza bo zdąży wytworzyć dużo Ig

5. Badanie biochemiczne- aby wykluczyć inne choroby np. hipokalcemię ( podobne zaburzenia układu ruchu)- poziom Ca ; ketozę- poziom ciał ketonowych

6. RTG

7. Laparotomia diagnostyczna

8. Badanie płynu otrzewnowego

- leczenie: rumenotomia, bardzo rzadko pomaga antybiotykoterapia a dodatkowo karencja na mleko (zabieg też pod osłoną antybiotykową ale ostra krótka terapia)

-rozpoznanie różnicowe:

• Przewlekła postać ketozy

• Uszkodzenie nerwu błędnego

• Zatkanie ksiąg

• Przemieszczenie trawieńca

• Ostre zapalenie oskrzeli

Zatkanie ujścia czepcowo-księgowego:

- technologia produkcji pasz: związane sznurkiem lub w folii → krowy spożywają niewielkie ilości, które z czasem ulegają nagromadzeniu→ zatkanie ( nawet do kilkunastu kg)

- objawy:

• niestrawności

• całkowita utrata apetytu

• ↓ mleczności

• dodatnie próby bólowe

• wzdęcia żwacza

• wymioty

Wymioty u przeżuwaczy:

- rzadko spotykane

- zwykle przy przyjmowaniu karmy, rzadziej po najedzeniu

- przyczyny:

▫ zatkanie ujścia czepcowo - księgowego

▫ drażniące działanie zw. metali ciężkich

▫ zjedzenie roślin trujących

▫ zatrucie Cu lub As

▫ ruminitis- bardzo rzadko

Wykład IV. 03.12.03r.

CHOROBY TRAWIEŃCA

Trawieniec - na początku jest 2 razy większy od żwacza i czepca

- leży na prawo od żwacza na dnie jamy brzusznej (prawa okolica podżebrowa - ogranicza ją łuk żebrowy, styczna do ostatniego żebra i linia biała)

- ma fałdy zwiększające powierzchnię i umożliwiające trawienie

- wytwarza HCl i enzymy proteolityczne

- pH = 1,5 - 2,5

- jego ściany powleka śluz zapobiegający samostrawieniu (ok.25-35l śluzu)

- pełni funkcje motoryczne pobudzające perystaltykę innych przedżołądków

- choroby gł. przy dużej intensyfikacji produkcji zwierzęcej (częste ciąże i porody, intensyfikacja żywienia)

- 3 grupy chorób:

1. związane ze zmianą położenia trawieńca:

• rozszerzenie i przemieszczenie trawieńca proste prawe lub lewe (dilatatio et dislocatio abomasi simplex ministra lub dextra)

• rozszerzenie i przemieszczenie trawieńca ze skrętem (dilatatio, dislocatio et torsio abomasi)

związane z zaburzeniami czynności wydzielniczej:

• syndrom Hoflunda

• wymioty u cieląt

• niedobór soków trawieńca

• zwężenie odźwiernika

• zaburzenia odruchu rynienki przełykowej

3. związane z zapaleniem ściany trawieńca:

• abomasitis - ostre, podostre lub przewlekłe

• choroby tła alimentarnego - coraz rzadziej spotykane, bo coraz lepsza jest wiedza rolników o żywieniu

• wrzody

• abomasitis traumatica - na tle urazowym, także urazy chemiczne

• zapalenie na tle zakleszczenia (abomasitis geosedimentosa)

• w wyniku przebiegu chorób zakaźnych - pierwotne lub wtórne np. brodawczyca, aktinobacilloza, białaczka (często dot. tylko samego trawieńca)

Rozszerzenie trawieńca:

- nagromadzenie dużej ilości gazów i płynnej treści wskutek zaburzeń motoryki trawieńca i zmienionej aktywności flory żwacza

- z zaleganiem treści lub bez

- przyczyny:

→ pierwotne:

• zaburzenia funkcji żwacza (przewaga kw. propionowego i mlekowego → hipo- i atonia trawieńca)

• skarmianie dużych ilości pasz treściwych a małej ilości pasz objętościowych

→ wtórne:

• niedrożności mechaniczne → zaburzenia czynności żwacza np. fitobezoary

• guzy białaczkowe lub białaczkowy przerost błony śluzowej odźwiernika

• ciała obce

• syndrom Hoflunda

• nagromadzenie piasku

• owrzodzenie

• zrosty lub zlepy z otrzewną

- objawy kliniczne:

• proces: ostry lub przewlekły

• stan: lekki lub ciężki

→ stan lekki: objawy niestrawności

→ stan ciężki:

• objawy niestrawności

• przy wydechach stęknięcia

• ↑ objętości powłok brzusznych

• ↑ odbijania gazów, ślinienie się, wymioty

• czasem brak oddawania kału

• badanie okolicy trawieńca: bolesność przy omacywaniu

• stan przy postaci ciężkiej szybko się pogarsza → ↑ T i O, zwierzę chętnie leży

• zejście śmiertelne na skutek pęknięcia trawieńca (jest to powikłanie)

- rozpoznanie:

• wywiad

• dokładne badanie kliniczne - bolesność trawieńca, brak kału, ↑ odbijania i stękanie przy wydechu

- badanie per rectum - często ujemne (dosięgnąć ręką jest bardzo trudno)

- rozpoznanie różnicowe:

• urazowe zapalenie czepca i otrzewnej

• skręt trawieńca

• zatkanie ksiąg

• syndrom Hoflunda

• mechaniczne zaburzenia pasażu treści

- leczenie:

• dieta wykluczająca nadmiar pasz treściwych (dobrej jakości siano, zielonka, odwar z siemienia lnianego)

• uzupełnienie niedoborów mineralnych

• probiotyki

• środki przeczyszczające - zamknąć rynienkę!!!

• środki pobudzające trawienie - np. Bioruminans, Clanohepar, Menbuton

• drożdże, mikroflora od innego zwierzęcia

• PWE, płyn fizjologiczny, niskoprocentowa glukoza

Przemieszczenie trawieńca:

- tylko część wpustowa trawieńca jest ustalona i się nie przemieszcza

- ciąża → przemieszczenie na lewo (między ścianę żwacza a ścianę jamy brzusznej) - 4-7 razy częściej niż na prawo

- zaburzenia trawienia → przemieszczenie na prawo

- dochodzi do nadprodukcji kw. propionowego i mlekowego → hipotonia i atonia trawieńca

- alkaloza hypochloremiczna

- szybko dochodzi do odwodnienia

- przyczyny:

• Żywieniowe - ↑ podaży pasz pełnoporcjowych lub koncentratów koncentratów niedobór objętościowych (np. siano, słoma)

• Kwasica i jej przyczyny żywieniowe

• Pasze złej jakości, zbyt zimne lub gorące, zepsute

• U cieląt preparaty mlekozastępcze lub zlizanie środków drażniących

• Środki chemiczne np. środki ochrony roślin

- czynniki usposabiające:

→ pierwotne:

• Ciąża i okres okołoporodowy (od 4 tyg. przed do 2-4 tyg. po porodzie) → przemieszczenie lewostronne

• Rasa zwierząt - częściej u wysokoprodukcyjnych np. HF

• Pora roku (sezon) - zwykle późną zimą lub wczesną wiosną

• Płeć - ♀

• Wiek - 6-7 lat

• Bydło opasowe

• Sytuacje stresowe (przepędy, transport, chów alkierzowy)

• Pasożyty

→ wtórne:

• Schorzenia błony śluzowej trawieńca - wrzody, uszkodzenia, nadżerki, perforacje

• Schorzenia metaboliczne - ketoza, zespół stłuszczenia wątroby

• Choroby okresu okołoporodowego - np. porażenie poporodowe, tężyczka hypomagnezemiczna, choroby ukł. rozrodczego

- rozpoznanie:

1. Wywiad - przewlekły charakter, początkowo brak objawów klinicznych a potem zaburzenia żołądkowo-jelitowe (brak oddawania kału lub w niewielkiej ilości i ze śluzem)

- objawy bólowe - znaczące tylko przy przemieszczeniu ze skrętem

- niechętne pobieranie pasz treściwych

- ↓ mleczności, w mleku ↓ zawartość tłuszczu (ale temp. w normie)

- utrata kondycji zwierząt (↓ masy ciała)

- objawy niestrawności

2. Badanie kliniczne - możliwa bradykardia, ketonuria

- alkaloza metaboliczna (pH krwi często > 7,5) i inne zmiany hematologiczne np. zaburzenia stężenia Na, K i Cl

- przy przemieszczeniu lewostronnym trawieńca gaz w lewym dole głodowym (wypuk bębenkowy), osłuchiwaniem szmery trawieńca lub podwójny szmer; badaniem per rectum twór wciskający się między żwacz a ścianę brzucha

- przy prawostronnym: w dole głodowym płyn + gaz (opukiwanie: zmniejszenie pola stłumienia wątrobowego aż do jego zaniku); per rectum wciska się miedzy dysk okrężnicy a ścianę brzucha

3. Badanie laboratoryjne

- rozpoznanie różnicowe:

• Urazowe zapalenie czepca

• Ketoza

• Choroby wątroby np. stłuszczenie

• Choroby okresu poporodowego - np. porażenia poporodowe, hypokalcemia, tężyczka hypomagnezemiczna

• Odmiedniczkowe zapalenie nerek

• Białaczka

• Schorzenia układu rozrodczego

• Przepuklina przeponowa

• Niedrożności mechaniczne

- leczenie: chirurgiczne, ewent. zachowawcze:

▫ ustawienie przodem wyżej

▫ głodówka a następnie dieta (gł. siano)

▫ przetaczanie zwierzęcia z boku na bok (może to umożliwić odbicie gazów)

• Przemieszczenie lewostronne:

- gł. u krów wysokoprodukcyjnych na 4 tyg. przed porodem lub na samym początku laktacji ↑ ciśnienia w jamie brzusznej → hipo- lub atonia trawieńca → przemieszczenie między przedsionek żwacza a ścianę brzucha

- czynniki predysponujące: ▫ żywienie alkierzowe

▫ mała ilość ruchu

▫ nieżyty przewodu pokarmowego

▫ różne schorzenia typu białaczka, wrzody trawieńca i inne osłabiające motorykę trawieńca

- objawy: - rozwija się przez 1-3 dni

- w wyniku zahamowania pasażu gnicie treści

- początkowo objawy niestrawności, osłabienie pragnienia i odbijania, objawy kolkowe małego stopnia, zaburzenia trawienia, zmienny apetyt, zgarbienie

- podwójny szmer nad żwaczem, zmiany wypuku w lewym dole głodowym i rozszerzenie jego przedniej części

- gdy proces trwa długo → odwodnienie → wtórna ketoza, zaleganie

- kał ciemny, plackowaty, z domieszką śluzu

- rozpoznanie: czynniki usposabiające + wywiad, badanie kliniczne, laparotomia diagnostyczna lub punkcja w ostatniej p.m. (treść z trawieńca)

- badanie per rektum - często negatywne

- leczenie: chirurgiczne, ewent. zachowawcze (przekręcanie zwierzęcia)

• Przemieszczenie prawostronne:

- znacznie rzadziej

- gł. u wysokomlecznych np. HF, Jersey; często 4-6 tyg. po porodzie

- trawieniec wchodzi miedzy dysk okrężnicy a ścianę jamy brzusznej i może sięgać aż do jamy miednicznej

- duża bolesność

- etiologia: błędy żywieniowe, brak aktywności ruchowej, stres poporodowy

- atonia trawieńca → nagromadzenie gazów i treści → rozszerzenie → ↑ ilości soków → hipo- K i Cl → odwodnienie

- objawy:

• Objawy niestrawności

• ↓ mleczności

• poszerzenie przedniej części dołu głodowego

• zagłębienie w tylnej części dołu głodowego

• wypuk ???

• przy długotrwałym odwodnienie

• pole stłumienia wątrobowego zmniejsza się lub przesuwa do przodu (→ częściowy skręt trawieńca) lub brak (→ całkowity skręt trawieńca)

• charakterystyczne szmery perystaltyczne, pluskania

• ↑ tętna, czerwone spojówki, stękanie, ból przy omacywaniu, chęć leżenia

• kał z domieszką śluzu (↓ ilość)

- badaniem per rektum z reguły da się dosięgnąć (balonowaty twór) ale często też jest wynik ujemny

- może wystąpić autointoksykacja

- rozpoznanie różnicowe:

• niedrożności jelit (wpochwienia, skręty)

• wodnica błon płodowych

• zrosty i/lub zapalenie otrzewnej

- leczenie: chirurgiczne + nawadnianie

Zatkanie trawieńca:

- przyczyny: zła karma, zaburzenia równowagi układu wegetatywnego → zaburzenia motoryki, zatkania → stany zapalne

- predysponują stany zapalne → zaburzenia motoryki

- objawy niestrawnościowe, odwodnienie, w prostnicy śluz

- w prawej okolicy podżebrowej obecność tworu tęgiego o nadmiernej wrażliwości, brak ruchów perystaltycznych

- punkcja: opór przy wbijaniu igły

Owrzodzenie błony śluzowej trawieńca:

- dot. gł. cieląt do 3 m-ca życia

- przyczyną jest wczesne odsadzenie cieląt i żywienie ich preparatami mlekozastępczymi o zbyt niskiej lub wysokiej temp., złym składzie, + np. choroby grzybicze

- najpierw nadżerki, potem owrzodzenia, gł. w części odźwiernikowej

- początkowo brak objawów, potem objawy ogólne (np. okresowe wzdęcia, ↑ T i temp., anemia, stopniowe chudnięcie), następnie ciemny kał z domieszką krwi - zwykle jest już późno i może dojść do perforacji wrzodu

- rozpoznanie ułatwia stwierdzenie obecności krwi utajonej w kale oraz punkcja do trawieńca (obecność krwi, pH obojętne lub zbliżone do obojętnego)

- leczenie drogie i nie zawsze są efekty

- leczenie:

• leki zobojętniające kw. solny np. NaHCO₃ , węglan Mg, węglan Ca

• cymetydyna

• preparaty żelazowe, przetaczanie krwi, Co, wit. z grupy B (przeciwanemiczne)

Nie wolno niesterydowych leków przeciwzapalnych ani sterydów bo nadżerki się powiększają i jest błąd w sztuce !!!!!

Białaczka trawieńca:

- białaczka może być uogólniona lub dot. tylko trawieńca

- badanie ww. chłonnych: znacząco powiększone przy braku bolesności; ↑ temp., przesuwalne

- gdy tylko trawieniec to tylko przerost bł. śluz. odźwiernika trawieńca i jego ww. chłonne

- objawy:

→ ogólne: wychudzenie, niestrawność

→ miejscowe: przerost i rozrost samego trawieńca, gł. okolicy odźwiernika, zaburzenia wydalania kału (mało) a potem brak, nawrotowe wzdęcia, czasem wymioty

- rozpoznanie: j.w. + hematologia (podstawowe badanie)

Skręt trawieńca (torsio abomasi):

- najczęściej przy przemieszczeniu na prawo

- gdy pole opukowe ulega ↓ to mamy do czynienia z niewielkim skrętem

- gdy pole opukowe zanika całkowicie to skręt zupełny

- objawy takie jak przy przemieszczeniu ale bardzo silnie zaznaczone:

→ tachykardia powyżej 100

→ zaburzenia krążenia

→ brudnoczerwone spojówki

→ ↓ T

→ dochodzą do tego bóle kolkowe → stękanie, zaleganie

→ gdy jest oddawany kał to jest półkleisty z dużą domieszką śluzu i z obecnością krwi

- w momencie wystąpienia intoksykacji nie ma możliwości wyleczenia

- działanie z wyboru - zabieg chirurgiczny

Niestrawność cieląt (indigestio vitulorum):

- powiązane z okresem przejścia pomiędzy żywieniem preparatami mlekozastepczymi, mlekiem a rozpoczęciem żywienia pasza dla dorosłych zwierząt

- na tle nieodpowiednich warunków żywieniowych i zoohigienicznych

- połączone z tym że krowa jest źle żywiona przed porodem→ wpływa na kondycję płodu

- cielak musi zlizywać drobnoustroje od matki, zlizuje również elementy negatywne → obornik, pasza matki, zanieczyszczenia, nawozy → niestrawność

- odpowiednia pasza → kiszonki → namnażanie drobnoustrojów

- przyczyny:

→ nagłe przejście ze ssania na pojenie (za wczesne lub za późne)

→ zbyt długie karmienie mlekiem - brak rozwoju flory

→ zbyt duża ilość mleka ( ↑ 2 litrów)- nadmierne przepełnienie trawieńca - może nie wytwarzać takiej ilości soku trawiennego→ zaleganie, gnicie, zasadowica

→ mleko złej jakości→ zła temp., skwaśniałe

→ preparaty mlekozastępcze - muszą być dobrze wymieszane, w odpowiednim czasie

- cielak zlizuje wszystko także sierść matki → kłęby → lokalizacja w przedżołądkach i trawieńcu

- objawy:

→ obraz nietypowy

→ zmiany występują w okresie 4-5 tyg karmienia

→ przebieg ostry:

▫ posmutnienie

▫ biegunka

▫ brak apetytu

▫ ↓ pragnienia

▫ podkasanie, ↓ objętości brzucha

▫ zatrucia → intoksykacja, ↑ CTO

▫ ↓ perystaltyka, może ustać

▫ wzdęcia → próby wymiotów

▫ bóle kolkowe → przy stanach przejedzenia

→ postać przewlekła

▫ szybko chudnie

▫ odwodnienie

▫ nawrotowe wzdęcia

- rozpoznanie:

→ wywiad - całość żywienia

→ badanie kliniczne - punkcja żwacza

→ wykluczenie chorób pasożytniczych - wzrost eozynofili

- leczenie:

→ objawowe

→ nawadnianie, makro- i mikroelementów, witaminy

→ podawanie antybiotyków bezpośrednio do żwacza - streptomycyna 1g dziennie przez 4 dni, tetracykliny→ wybicie flory

→ przeszczepienie treści żwacza

→ sondowanie - wzdęcia

CHOROBY JELIT

Jelita ograniczone są trawieńcem, wątrobą

Badamy poniżej nerek, jelita wpływają na pole opukowe wątroby.

Schorzenia jelit:

• ból brzuch - kolka

• biegunka- dia

• zaparcia - obstipatio

• wzdęcia - meteorismus

Objawy bólowe - spasm mięśniówki, rozciąganie jelit, bóle otrzewnowe, rozciąganie krezki

Nasilenia objawów kolkowych:

→ łagodne - najczęściej

→ umiarkowane - najczęściej

→ o znacznym stopniu nasilenia

łagodne: ogląda się na boki, niespokojna, przestępuje z nogi na nogę, próbuje się kłaść, przechodzić z miejsca na miejsce, gwałtownie upada, nerwowość

objawy dodatkowe: uderzenia kończynami o brzuch, napieranie na ścianę

Podział kolek:

- kolki rzekome- zwykle związane z przewodem pokarmowym ale np. po ukłuciu owadów, mykotoksykozy, choroba Aujeszky, ostre zakłucia

- kolki pozajelitowe- nie mają do czynienia z samym przewodem ale np. zatkanie przewodów żółciowych, kamienie, cystitis (stany zapalne pęcherza moczowego), układ rozrodczy (skręt macicy), stany związane z nerkami (pyelonefritis)

- kolki jelitowe- związane z pasażem treści, który jest nie zaburzony lub zaburzony, w prawidłowych warunkach mógłby przechodzić ale z powodu bólu brak oddawania kału-

urazowe zapalenie czepca i otrzewnej, kwasica żwacza, wzdęcia żwacza, zapalenie trawieńca, enteritis acuta, skurcz jelit

zaburzony pasaż treści: zatkanie ujścia czepcowo- księgowego, skręt trawieńca, rozszerzenie i skręt jelita ślepego, rozległe zapalenie otrzewnej

Biegunka

- drobnoustroje, substancje podrażniające, uszkodzenia nabłonka,

- utrata płynów - odwodnienie, zagęszczenie krwi, utrata elektrolitów, hypowolemia, hipoksja, zaburzenia równowagi kwasowo- zasadowej, hipoglikemia

Skurcz jelit ( enteralgia, spasmus intestini):

- częściej u koni

- przyczyny:

→ ostre stany zapalne

→ wiek

→ zbyt zimne poidło

→ pasza- oszroniona, zimna, źle podana

- dotyczy jelit cienkich

- występuje nagle i szybko się kończy

- objawy:

→ niepokój

→ ból przez kilka godzin

→ częste oddawanie kału, małe ilości, postać papkowata, rzadki

- leczenie:

▫ leki przeciwbólowe i rozkurczowe

▫ odseparowanie od zimnej wody - poidła

▫ krótkotrwała głodówka

Wpochwienie jelit (invaginatio intestini):

- na skutek wzmożonej perystaltyki jelit

- jeden odcinek jelita wnika do drugiego

- przyczyna: zmiany organiczne, usposabiająco działają gwałtowne przemieszczenia, ruchy (gł. do 3 roku życia), zimą, wiosną

- najczęściej: przejście j. czczego w biodrowe, końcowy odcinek dysku okrężnicy, jelito ślepe

- wpochwienie małego stopnia uważa się za fizjologiczne

- 3 okresy choroby:

→ początkowy 2-6 h - nagły ból, różnego stopnia, niepokój, oglądanie na brzuch, parcie do przodu, pokładanie

→ okres posmutnienia do 2 dni - brak wydalanego kału, obniżenie objawów kolkowych, w prostnicy kał z domieszką krwi, zaburzenia krążenia

→ autointoksykacyjny- zatrucie organizmu, niewydolność serca, zaburzenia świadomości, sinica błon śluzowych, objawy wstrząsu, zejście śmiertelne

- może trwać do 6-9 dni, nawet 2 tyg

- rozpoznanie:

▫ obraz kliniczny (charakterystyczny)

▫ wywiad

▫ badanie per rectum

▫ zmiany zarysu powłok brzusznych - mogą być ale nie muszą

- leczenie:

▫ leki przeciwbólowe

▫ leczenie chirurgiczne

▫ nie wolno stosować środków przeczyszczających !!!

Rozszerzenie, przemieszczenie i skręt jelita ślepego (dilatatio, dislocatio et torsio cieci):

- często ze skrętem okrężnicy (torsio ansi proximalis coli)

- przyczyny: w jelicie ślepym gaz + pokarm → rozszerzenie, mięśniówka ulega osłabieniu, atonia → zbieranie pokarmu i gazu, opadnięcie do dołu z podciągnięciem więzadeł

- postacie:

→ z nieznacznym przemieszczeniem

→ ze skrętem w prawo

→ ze skrętem w lewo

- objawy:

▫ niestrawność, niepokój, posmutnienie

▫ objawy kolkowe małego lub średniego stopnia - ostry brzuch

▫ postawa kozła gimnastycznego

▫ niewydolność krążenia

▫ zmiany zarysu powłok brzusznych, uwypuklenie dołu głodowego

▫ zmniejszenie lub brak wydalania kału

▫ kał powleczony śluzem, włóknikiem lub krwią

▫ wypuk bębenkowy

▫ osłuchiwanie - pluskania

▫ per rectum: balonowaty lub walcowaty twór w prawej górnej części jamy brzusznej, przysłania nerkę

- leczenie:

→ głębokie wlewy z ciepłej wody

→ przeciwbólowe i rozkurczowe

→ zabieg punkcji zewnętrznej lub wewnętrznej

Skręt krezki dysku okrężnicy (torsio mesenterici):

- często łącznie z jelitem czczym, ślepym, biodrowym

- przyczyny: skok, gwałtowny upadek, potknięcie

- objawy: - przebieg nadostry

- bardzo silne objawy bólowe, wchodzenie przednimi kończynami do żłobu

- autointoksykacja → trwa 5-6 dni, potem śmierć

- leczenie: operacyjne

Zapalenia jelit ( enteritis):

- schorzenia błony śluzowej, zaburzenia wydzielania, wchłaniania i motoryki jelit

- przyczyny:

→ bakterie, wirusy, grzyby, pasożyty

→ błędy żywieniowe

→ kwasica, zasadowica

→ gnilny rozkład treści

→ schorzenia zakaźne, nerek, wątroby, serca

→ niedobór Cu

- objawy:

▫ biegunka, parcie na kał

▫ podkasany, podciągnięty brzuch

▫ jelita cienkie - nie musi być biegunka

▫ objawy ogólne: osłabienie łaknienia, pragnienia

▫ ostra postać: odrażająca woń, krew

▫ postać przewlekła: dużo śluzu, chudnięcie, niedokrwistość, niewydolność krążenia

- leczenie: głodówka, dieta (siano), świeża odstana woda, leczenie ogólne, nawadnianie, antybiotyki

Wzdęcie żwacza:

• pierwotne

• wtórne

• chroniczne - powstaje na wskutek niestrawności. Może dotyczyć jednego osobnika lub całego stada. Przyczyny: kwasica, zasadowica, zatrucia, karmienie opasów żytem - na wskutek dobrej fermentacji prowadzi do powstania wzdęcia chronicznego, utrzymuje się ono długo, powoduje zmniejszenie przyrostów. Leczenie objawowe.

Badanie fizykalne wątroby:

• Oglądanie - w prawym dole słabiznowym. U zdrowej krowy nic nie zobaczymy, chyba że wystąpi przerostowa martwica lub marskość wątroby.

• Omacywanie - dokonujemy od przodu do tyłu w 9 - 11 p. m.; a następnie od góry do dołu.

• Opukiwanie - w I linii opukowej, następnie z góry na dół. Wypuk jawny (znad płuc) przechodzi w pole stłumienia wątrobowego w 10 - 11 p. m. Pole to może ulegać powiększeniu do przodu i w dół.

• Punkcja - biopsja. Dokonujemy jej w środku pola stłumienia wątrobowego (koń -14 p.m.; krowa - 11 p.m.)

Żółtaczka - obserwujemy żółte zabarwienie błon śluzowych i wymienia. U koni pojawia się ona wcześniej, bo mają one wysoki poziom bilirubiny we krwi, jest ona u nich bardziej prognostyczna niż u krowy (u niej świadczy już o zaawansowanej chorobie). Objawy towarzyszące: zaburzenia żołądkowo - jelitowe, biegunka z zaparciami (na przemian), niestrawność, wzrost parametrów ogólnych, śpiączka (coma), zespół wątrobowo mózgowy.

Próby enzymatyczne wątroby: GGT, poziom bilirubiny, cholesterol, glukoza, poziom białka i jego frakcji, wolne kwasy tłuszczowe - ich zbyt wysoki poziom może świadczyć o zaburzeniach gospodarki energetycznej.

Choroby wątroby:

• Miejscowe

• Rozsiane

Zapalenie wątroby - hepatitis:

• Ropne (h. purulenta) - wywoływane przez drobnoustroje ropotwórcze (gronkowce, paciorkowce, maczugowce). Często powstaje jako przerzuty ropne przy zapaleniu żwacza, a u cieląt jako przerzuty z naczyń pępkowych.

• Nieropne - przy salmonellozie

• Pierwotne

• Wtórne

Objawy kliniczne:

→ mało charakterystyczne, na pierwszy plan wysuwają się objawy choroby podstawowej

→ brak apetytu, apatia, wychudzenie, wzrost temperatury wewnętrznej, a w dalszym przebiegu choroby zażółcenie błon śluzowych

Rozpoznanie:

• Wywiad

• Badanie fizykalne - powiększenie pola stłumienia wątrobowego przy ropniach

• Badanie krwi - bilirubinemia, leukocytoza z przesunięciem w lewo

Rokowanie - ze względu na powikłania ostrożne lub złe.

Zwyrodnienie wątroby - u bydła występuje głównie tłuszczowe („zespół tłustej krowy”) w wyniku odkładania się trójglicerydów w hepatocytach. Można je rozpoznać dopiero, gdy osiągnie minimum 5 %.

Zatrucie preparatami zawierającymi: fosfor, arsen, ołów → zaburzenia czynnościowe

Nadmiar pasz białkowych → zaburzenia czynnościowe

Zwyrodnienie martwicze => hemoglobinuria. Głównie na pastwiskach powodziowych. Przebieg nadostry, wywoływane przez Clostridium hemoliticum, ogniska martwicze, bradykardia, spadek ciepłoty ciała, brak apetytu, silne objawy toksemii, śpiączka.

Badanie moczu - obecność białka, wałeczków, hemoglobiny i ciał ketonowych.

Można również robić biopsję - ostateczne rozpoznanie.

Marskość wątroby - cirrhosis hepatis.

Może być zanikowa (świnie, konie i psy) lub przerostowa (krowy).

Występuje powiększenie pola stłumienia wątrobowego, wodobrzusze, rozrost tkanki śródmiąższowej i zanik miąższu.

M. przerostowa- powiększenie pola opukowego wątroby, ma ona wygląd guzowaty, bolesność przy omacywaniu, zastój krwi w naczyniach żylnych, upośledzenie trawienia, zażółcenie tkanek. W pewnych rejonach może występować częściej. Powodowana przez zatrucie koniczyną szwedzką, makuchami lnianymi, inwazja motylicy wątrobowej.

Przebieg schorzenia - ostry lub przewlekły.

Choroby dróg żółciowych:

• kamica żółciowa

• złogi w woreczku żółciowym

Do kamicy usposabiają - ciąża, proces zapalny w drogach żółciowych. Najpierw tworzy się rdzeń (nabłonki, leukocyty, bakterie) następnie na nim osadzają się sole mineralne, bilirubinian wapnia. Najmniej kłopotliwy jest piasek. Osad przyścienny ma łączność ze ścianą, może zamykać światło przewodu.

Gdy kamień zablokuje światło przewodu występują objawy kolkowe, po 2 - 3 dniach żółtaczka, następnie intoksykacja i śmierć zwierzęcia.

Ogólne zasady leczenia schorzeń wątroby - ksero.

Wykład 17.12.03r.

Rogowacenie żwacza (parakeratosis ruminis):

- parakeratoza - niecałkowite zrogowacenie, występuje sam przerost nabłonka zatrzymanego w określonym stadium

- hyperkeratoza - przerost nabłonka oraz całkowite jego rogowacenie

- występuje gł. u bydła (cieląt, opasów) i owiec, rzadko u bydła dorosłego

- etiologia nie jest do końca poznana, przypuszcza się, że powstaje na wskutek chemicznego oddziaływania zmienionego charakteru żwacza, np.:

• zmiana pH żwacza (nadmiar węglowodanów w paszy)

• długotrwała utrzymująca się kwasica

• niedobór wit. A

• 100% czynnikiem wywołującym para- i hyperkeratozę jest zbyt twarda pasza (granulaty) - oddziaływają one na 2 sposoby: przez zmianę pH i zmiany chemiczne zachodzące podczas granulacji paszy

• czynnikiem usposabiającym jest zbyt niska podaż pasz objętościowych, włókno niestrawne - powodują one stymulację procesów patologicznych oraz ścieranie nabłonka → prowadzi to do jego odnowy i pobudza do nadmiernego rozrostu

• karmienie papką granulowaną

- w początkowym okresie choroby (pierwsze 2 tyg. tuczu) występuje skłonność do drgawek toniczno-klonicznych - dowodzi to, że brak jest prawidłowej syntezy wit.B₁ → wzrasta wtedy poziom kw. pirogronowego, który jest elementem diagnostycznym przewlekłej kwasicy

- rozwój patologicznej mikroflory → okresowe pojawianie się biegunek, zwierzę nie pobiera pasz objętościowych

- często dochodzi do rozwoju ropni w ścianie żwacza i wrzodów (wynik nadmiaru wydziela-nia kw. mlekowego i histaminy w zaburzonym procesie fermentacji)

- błona śluzowa żwacza twarda, zgrubiała, nabłonek odpada od niej całymi płatami - stan taki często może przechodzić na błonę śluzową czepca → martwica; niekiedy przenosi się też na inne narządy czego wynikiem jest powstanie ropni m.in. w wątrobie

Zatrucia estrogenami roślinnymi:

- estrogeny są wprowadzane do org. zwierząt przez przewód pokarmowy i powodują zaburzenia w rozrodzie (działanie rujotwórcze i zmiany strukturalne jajników)

- wielokrotnie podniesiony ich poziom jest związany z wegetacją w porach roku w warunkach środowiska - max ich ilość występuje wiosną tuż przed kwitnięciem

- na wzrost ich zawartości w roślinach wpływa nawożenie gleb obornikiem

- stosowanie superfosfatu zmniejsza ich zawartość w roślinach

- mają wpływ na płodność, produkcję mleka i wzrost zwierząt

- nadmiar ich powoduje syndrom hyperestrogeniczny → zaburzenia płodności (silna i długo utrzymująca się ruja, często towarzyszy jej rozwój niestrawności mimo to poziom mleka nie spada a czasami nawet rośnie więc właściciel to ignoruje); u tych krów możliwość zapłodnienia i rui przesuwa się o rok, chroniczna niestrawność powoduje nieodwracalne zmiany w narządach miąższowych, zwierzę chudnie, pojawia się ketoza i zaburzenia wątrobowe; wywiad jest bardzo ważny;

- objawy:

• obrzęk dróg rodnych długo utrzymujący się

• per rectum: groniasty charakter jajników

• powiększenie wymienia u jałówek i krów zasuszonych

• ronienia i ciężkie porody

• wypadanie macicy po porodzie

• u samców niechęć do krycia i zaburzenia spermatogenezy

- proces o małym nasileniu dają tylko objawy niestrawności dłuższej rui - w tym przypadku zmiana paszy wystarczy aby wyleczyć zwierzę

- leczenie przy ciężkich przypadkach:

• podawanie preparatów zawierających Ca, leczenie ogólne (usunięcie objawów niestrawności i kontrola poziomu P)

• dokładne badanie ginekologiczne

Zatrucie azotanami i azotynami:

- mogą być często wynikiem skarmiania zbóż: owies, jęczmień, żyto i innych roślin uprawianych na glebach silnie wzbogacanych azotanami

- zawartość związków azotowych potęguje zbyt suchy klimat, częste stosowanie środków chwastobójczych

- występuje u wszystkich zwierząt ale najczęściej u bydła

- wszystkich żwaczu i jelitach dzięki mikroflorze związki azotowe są przekształcane do azotynów a następnie do amoniaku i CO₂ (fizj.); przy nadmiarze azotynów CO₂ i amoniak nie powstają a do krwi wchłaniane są duże ilości azotynów → zatrucia

- wchłonięte azotyny powodują zmianę Hb w metHb

- objawy wystepują gdy ok. 30-40% ulega związaniu i wytworzeniu metHb

- z doświadczeń wynika, że ilość metHb nie przekraczająca 70% umożliwia jeszcze wylecze-nie zwierzęcia (wycofanie azotanów może spowodować samowyleczenie)

- objawy:

• niedotlenienie tkanek

• porażenie naczyń krwionośnych

• słabość mięśniowa, nieskoordynowane ruchy, chwianie i zataczanie się zwierzęcia, drgawki mięśniowe

• przyspieszenie akcji serca

• sinica błon śluzowych

• zwierzęta mogą padać po 1-2 h

• przy wkłuwaniu się w żyłę zwierząt padłych wypływa krew o barwie czekoladowo-brązowej; przy dużej ilości azotynów krew jest karmazynowo-czerwona

• objawy z przewodu pokarmowego (niestrawność, biegunka, powiększenie i bolesność wątroby)

• u świń występują gł. wymioty, osłabienie, chwiejny chód, zataczanie się, postawa ulgowa, porcelanowa bladość błon śluzowych

• chroniczne ich podawanie → ronienia u zwierząt ciężarnych

- badania laboratoryjne:

• zmniejszony poziom wit. A we krwi

• zwiększony poziom metHb

- leczenie:

▫ podanie błękitu metylenowego → gwałtowne wyzdrowienie zwierzęcia (dawka: 1-2 do 10 mg/kg m.c. w 5% roztworze glukozy do uzyskania 1% roztworu, i.v.)

▫ podawanie adrenaliny

27

---