16. Do wyższych kwasów karboksylowych należą: a) kwas palmitynowy o wz. C15H31COOH b) kwas stearynowy o wz. C17H35COOH c) kwas oleinowy o wz. C17H33COOH, który jest kwasem nie nasyconym zawierającym między 9, a 10 atomem węgla wiązanie podwójne. 17. Właściwości fizyczne wyższych kwasów: - kwas stearynowy i palmitynowy to białe ciało stałe, a kwas oleinowy-jasnożólta, oleista ciecz. - wszystkie są nierozpuszczalne w wodzie. - kwas stearynowy i palmitynowy topnieją w niskiej temp. (dla kwasu stearynowego TT=68,8 st C, a dla palmitynowego TT=63st.C 18. Właściwości chemiczne: a) ulegają spalaniu: * C15H31COOH+23O216CO2+16H2O * C17H35COOH+26O218CO2+18H2O b) kwasy nasycone nie reagują z bromem, a nienasycone, np.: oleinowy przyłączają brom: CH3-(CH2)7-C=C-(CH2)7-COOH+Br2 CH3-(CH2)7-C-C-(CH2)7-COOH kw. oleinowy i kw. 9,10-dibromostearynowy c) kwasy nienasycone przyłączają również wodór, jest to reakcja tzw. Utwardzania tłuszczów, czyli otrzymywania tłuszczów stałych (margaryny z ciekłych olejów roślinnych) 19.Nienasycone kwasy tłuszczowe (tzw. NKT), odgrywają ważną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu organizmów, rozpuszczają bowiem gromadzący się w naczyniach krwionośnych nadmiar cholesterolu i w ten sposób zapobiegają miażdżycy naczyń krwionośnych. 20. Mydła, to sole potasu lub sodu, wyższych kwasów karboksylowych. C15H31COOH+NaOHC15H31COONa+H2O palmitynian Dosu (mydło) 21. Woda posiada tzw., napięcie powierzchniowe, które utrudnia wnikanie w głąb skóry, czy tkaniny. Mydła posiadają zdolność obniżania powierzchniowego przez co poprawia się (unikalność) zwilżalność i skutecznie usuwa zanieczyszczenia. 22. Woda twarda, zawiera znaczne ilości jonów wapnia i magnezu. Do takiej wody należy dodać nadmiar mydła, aby wytrącić sole wapna i magnezu, utrudniające pranie. 23. ESTRY - to zw. Organiczne powstające w wyniku reakcji kwasów karboksylowych z alkoholami w środowisku kwaśnym. Ich wzór ogólny ma postać. R1 - C=O O-R2, gdzie: R1 - gr. Alkilowa, pochodzaca od kw. Karboksylowych lub wodoru. R2 - gr. Alkilowa pochodząca od alkoholi -C=O-O - gr. Estrowa 24. Nazewnictwo estrów: - nazwa estrów składa się z dwóch części. Pierwsza pochodzi od kwasu i ma końcówkę „-an”, np. octan; a druga od alkoholi „-u” np. etylu 25. Mechanizm reakcji estryfikacji: [H+] R1-C=O+R2-OHH2O+R1-C=O OH O-R2 * H-C=O+CH3OHH2O+H-C=O OH O-CH3 mrówczan metylu 26. występowanie i zastosowanie estrów: - estry są lotnymi cieczami. O przyjemnym zapachu przypominającym zapach kwiatów, owoców, korzeni, itd. Estry niższych kwasow karboksylowych są bezbarwne. Trudno rozpuszczają się w wodzie, natomiast są same często bardzo dobrymi rozpuszczalnikami innych związków organicznych. Stosuje się je do produkcji farb i lakierów oraz jako rozpuszczalniki. Zapchy estrów: rumu, gruszek, ananasów, jasminu, bananów a) zapachy goździków, kończyny lub sosny. b) wytwarzane subst. Zapachowych z roślin. c) produkuje się w nich perfumy, wody kwiatów, mydła, esencje zapachowe. d) stosowane jako dodatki smakowe w cukiernictwie e) półpłynne subst. Przypominające tłuszcze czy wosk. 27. Reakcja odwrotna do estryfikacji to reakcja hydrolizy estrów. Polega na rozkładzie estrów pod wpływem wody na kwas i alkoholu.

28. tłuszcze pochodzenia roślinnego: - pochodzenie: Oleje: rzepakowy, sojowy, słonecznikowy, oliwa z oliwek, masło kakowe. - stan skupienia ciekły (obecność resztek kwasów nienasyconych) * Wyjątek: - masło kakowe. - (budowa!) tłuszcze są związkami o budowie niepolarnej, dlatego nie rozpuszczają się w wodzie, a dobrze rozpuszczają się w niepolarnych rozpuszczalnikach organicznych, np.: w benzenie. Tłuszcze pływają po powierzchni wody, co oznacza, że mają gęstość mniejszą od gęstości wody. Jako mieszaniny, nie mają ściśle określonej temp. Topnienia. Topnieją w pewnym przedziale temp., np.: masło od 30st. C do 36 st C. - reakcje z Bromem 29. Tłuszcze pochodzenia zwierzęcego: - pochodzenie: masło, smalec, słonina, tran - stan skupienia stały (twarde lub maziste, w większości wchodzą reszty kwasów nasyconych) - masło 3% kwasu masłowego * wyjątek: tran - to co w tłuszczach zwierzęcych- budowa. 30.Z chemicznego pkt. Widzenia to estry wyższych kwasów tłuszczowych i gliceryny. 31. Tłuszcze ciekłe ulegają reakcji z Bromem oraz z wodorem, ta ost. Wykorzystywane jest do produkcji MARGARYNY. Podczas ogrzewania w obecności NaOH obchodzi do hydrolizy, czyli rozpadu tłuszczu na glicerol i mydło - jest to reakcja zmydlania tłuszczów. 32.Aminy- to związki organiczne, pochodne amoniaku, w którym atomy wodoru zostały zastąpione grupami węglowodorowymi. Wzór ogólny Amin I rzędowych: R-NH2 R- gr. Węglowodorowe NH2 - gr. Aminowa 33. nazwy systematyczne, amin tworzymy przez dodanie do nazwy węglowodoru „O” oraz Amina, np.: CH3-NH2 (metanoamina) grupa aminowa może zajmować różne miejsca, zaznaczamy je w środku nazwy podając „lokant” * CH3-CH2-CH2-NH2 propan-1-amina 34. Najpopularniejszą aminą jest ANILINA o wzorze C6H5H2: - Anilina jest bezbarwną, oleistą cieczą, która na powietrzu brunatnieje. Ma słaby, ale charakterystyczny zapach. 35. Otrzymywanie i właściwości chemiczne aniliny: a) Otrzymywanie: - z nitrobenzenu C6H5NO2+3H2C6H5NH2+2H20 nitrobenzen anilina - z chlorowodorku aniliny C6H5NH3Cl+NaOHC6H5NH2+NaCl+H2O anilina b) właściwości chemiczne: - anilina wykazuje charakter zasadowy, związku z czym reaguje z kwasami: 36. Występowanie i zastosowanie aminy: - aminy wchodzą w skład barwników, jadów, toksyn, subst narkotycznych i odurzających - aminy są powszechnie stosowane w przemyśle farmaceutycznym do produkcji środków ochronnych roślin, tworzyw sztucznych (polimery), barwników, materiałów wybuchowych, a także jako paliwo rakietowe.

1. Aldehydy (alkanale) - to związki organiczne zawierające charakterystyczną dla nich grupę funkcyjną, którą jest grupa aldehydowa: -C=O Ogólny wzór: R-C=O H 2.Nazwy systematyczne, aldehydów tworzymy przez dodanie końcówki „-al.” do nazwy odpowiedniego węglowodoru. Atom węgla wchodzący w skład grupy CHO, ma zawsze nr. 1 3. Szereg homologiczny aldehydów: CnH2n+1 - C =O n>/0 H n=0 H-C= O metanol (aldehyd mrówkowy) H n=1 CH3 -C= O etanol (ald. Octowy) H n=2 C2H5-C=O propanol (ald. propinowy) H n=3 C3H7-C=O butanol (ald. masłowy) H n=4 C4H9-C=O pentanom (ald. walerianowy) H 4. Metody otrzymywania aldehydów: a) przez utlenienie alkoholi I rzędowych: b) odwodnienie alkoholi: CH3OH H-CHO + H2 c) etanol można uzyskać przez uwodnienie aldyhelenu: Hg2+;H+ H-C=C-H + H2O CH3 - CHO acetylen(etyn) etanol d) utlenianie etylenu w obecności katalizatorów: 2CH2=CH2 + O2 2CH3 - CHO etylen(eten) kat. etanol 5. Właściwości aldehydów: a)formaldehyd: - formalina, 40% roztwór aldehydu mrówkowego, - gaz, o ostrym charakterystycznym zapachu, bardzo dobrze rozpuszcza się w wodzie. - subst. wykorzystywana do utrwalania preparatów organicznych. -formaldehyd w połączeniu z fenolem tworzy żywice, wykorzystywany do: wyrobu tworzyw sztucznych, lakierów, klejów, laminatów, itp. b) aldehydy wykazują właściwości redukujące ze względu na obecność grupy COH. Ulegają dwom charakterystycznym reakcją: * REAKCJA TOLLENSA: H-C=O + Ag2O H-C=O +2Ag H OH (ald.mrówkowy) (kwas mrówkowy) *REAKCJA TROMMERA (zmianę niebieskiego na czerwony) H-C=O + 2Cu(OH)2 H-C=O + Cu2O + 2H2O H OH niebieski osad czerwony osad c) między alkoholami, aldehydami i kwasami zachodzą procesy REDOKS (utlenienia i redukcji) Alkohol aldehyd kwas (utlen., redu.) I rzędowy karboksylowy „KETONY” R1 C = O R2 6. Grupą funkcyjną ketonów jest grupa ketonowa: - C=O 7.Otrzymywanie Ketonów: np.: przez utlenianie alkoholi II-rzędowych

propano-2-ol propan(aceton) 8. Właściwości acetonu: Bezbarwna, łatwopalna ciecz, dobrze miesza się z wodą, Jest bardzo dobrym rozpuszczalnikiem tłuszczów, lakierów, żywiec Zastosowanie przy produkcji farb, lakierów, tzw. sztucznych. 9. Kwasy karboksylowe - to związki organiczne, których cząsteczki składają się z grupy węglowodorowej oraz GRUPY KARBOKSYLOWEJ -C=O_OH, nadającej im charakterystyczne właściwości. Związki te nazywamy często kwasami organicznymi. Grupa karboksylowa składa się z dwóch grup: * Karboksylowej = C = O * Hydroksylowej -OH 10. Nazewnictwo systematyczne: grupa karboksylowa przy tworzeniu nazwy kwasu przyjmuję zawsze lokanty 1. nazwy kwasów pochodnych węglowodorów pierścieniowych tworzy się z nazwy węglowodoru i końcówki - KARBOKSYLOWY, np.: kwas cykloheksanokarboksylowy W praktyce do wielu kwasów stosuje się nazwy zwyczajowe, które są powszechnie uznawane i używane w literaturze chemicznej. 11. Wzór ogólny: Monokarboksylowe kwasy alifatyczne, tzw, kwasy alkanowe, tworzą szereg homologiczny o wzorze ogólnym: CnH2n+1COOH n>/ 0 b) szereg homologiczny kwasów karboksylowych: N.syst. N.Zwycz, n=1 CH4 H-COOH (metanowy; mrówkowy) n=2 C2H6 CH3-COOH (ETANOWY; OCTOWY) n=3 C3H8 C2H5-COOH (propanowy; propinowy) n=4 C4H10 C3H7-COOH (butanowy; masłowy) n=5 C5H12 C4H9-COOH (pentanowi; walerianowy) 12. Otrzymywanie kwasów: a) utlenienie węglowodorów: 2CH4 + 3O2 2HCOOH + 2H2O metan kwas metanowy b) utlenienie aldehydów, w reakcji TOLLENSA lub TORNERA: R-CHO + Ag2O R-COOH + 2Ag |< R-CHO + 2Cu(OH)2 R-COOH + Cu2O |< + 2H2O c) metoda otrzymywania kwasu octowego (fermentacja octowa) CH3-CH2-OH + O2 CH3-COOH + H2O etanol bakterie kwas etanowy (octowy) * Odpowiedzialny za kwaszenie wina. 13. Kwas octowy ( CH3COOH): a) właściwości fizyczne: To żrąca bezbarwna ciecz o przenikliwym zapachu; w temp ok. 16 st C krzepnie tworząc kryształy - tzw. lodowaty kwas octowy; bardzo dobrze rozpuszcza się w wodzie. 14. Właściwości chemiczne: a) ulega spalaniu: 2CH3COOH + 2O2 2CO2 + 2H2O b)w wodzie kwas octowy ulega dysocjacji: CH3COOH CH3COO^- + H^+(anion octowy) * Kwas octowy, jest słabym kwasem c) reakcje kwasu octowego z metalami, z tlenkami metali i wodorotlenkami metali. * REAKCJE Z METALEM: 2CH3COOH + Mg (CH3COO)2Mg + H2 octan magnezu * REAKCJE Z TLENKIEM MATALU: 2CH3COOH + CuO (CH3COO)2Cu+H2O octan miedzi (II) * REAKCJA Z WODOROTLENKIEM METALU: CH3COOH+NaOHCH3COONa+H2O octan sodu 15. Zastosowanie kwasów: a)kwas mrówkowy - stosuję się do laboratoryjnego otrzymania CO, do produkcji kwasu szczawiowego, w przemyśle farbiarskim, garbarskim oraz jako półprodukt w syntezie organicznej. b) kwas octowy - jest wykorzystywany do produkcji tworzyw sztucznych (octanu, celulozy), rozpuszczalników oraz wielu związków będących półproduktem używanymi do syntezy leków, środków ochrony roślin, barwników. Znajduje także zastosowanie w gospodarstwie domowym i w przemyśle spożywczym. Jego 10% roztwór wodny to roztwór (ocet) jest popularną przyprawą i środkiem konserwującym. c) kwas masłowy - występuje w zjęczałym maśle ( nadaje mu charakterystyczny zapach) d) kwas szczawiowy - mający 2-grupy karboksylowe ( dikarboksylowe), jest obecny w sokach liści szczawianu, porzeczki, rabarbaru oraz w kawie, kako i czekoladzie.

---