WŁOCHY

wcześniejsze próby zjednoczenia, czynniki sprzyjające kształtowaniu się włoskiej myśli narodowej, rozwój nacjonalizmu i liberalizmu

Rewolucja i kampania włoska oraz egipska Napoleona

• 1794 i 1795 - studenckie ruchy rewolucyjne (Piemont, Bolonia, Parma, Sardynia), krwawo jednak stłumione

• działalność Filippo Buonarottiego - włoski patriota, zwolennik jakobinów; chciał doprowadzić do rewolty, w jakobińskiej Francji widział sprzymierzeńca : na próżno, jego pomysły upadają po podpisaniu rozejmu między Dyrektoriatem a Sardynią (rozejm w Cherasco), Dyrektoriat wcale nie sprzyja jakimkolwiek próbom drodzenia/zjednoczenia Włoch

• zwycięska kampania włoska Napoleona - Napoleon zdaje sobie sprawę, że Francja będzie czuła się dopiero wtedy bezpieczniej na Płw.Apenińskim, jeśli zaspokoi chociaż po części aspiracje niepodległościowe Włochów

• konkurs na dysertację „Jaki z wolnych rządów lepiej odpowiada szczęściu Włoch?”

• udział największych autorytetów intelektualnych Włoch

• wiele pomysłów > republika federacyjna, republika jedna i niepodzielna

• pierwsze ziarno posiane

• powstawanie nowych państw, łączenie w większe organizmy dotychczasowych państewek północnych Włoch, choć z drugiej strony część terytoriów włoskich wcielona do sąsiadów, a obecność Francuzów była przytłaczająca

Co zmienił/stworzył Napoleon na Płw.Apenińskim 1796-1799?

• Sabaudia i Nicea wcielona do Francji 1796 - pokój w Cherasco z Piemontem

• powstaje Republika Cispadańska (Bolonia, Modena, Ferrara) i Republika Transpadańska (tereny lombardzkie) 1796 - szereg zwycięstw, oswobodzenie Lombardii i walki wokół Mantui, rozmowy z papiestwem

• powstaje Republika Wenecka (Wenecja) 1797 - zajęcie Wenecji

• powstaje Republika Liguryjska (Genua) 1797 - zmuszenie do podporządkowania się Genui

• z dotychczasowych Republik Cispadańskiej i Transpadańskiej tworzy jeden organizm, powstaje Republika Cisalpińska 1797

• Republika Wenecka zostaje oddana Austrii 1797- pokój w Campo Formio

• Piemont wcielony do Francji 1797 - pokój w Campo Formio

• powstaje Republika Rzymska 1798 - walki z papiestwem i Burbonami

• powstaje Republika Partenopejska (Neapol) 1799 - walki z papiestwem i Burbonami

• generalnie > twory te słabe i niestałe (np. Republika Partenopejska trwała jedynie 5 miesięcy!), ale ważny etap w historii Włoch!

• mimo wszystko - Republika Cisalpińska ważnym krokiem ku zjednoczeniu; Mediolan staje się ważnym ośrodkiem (stolica), gdzie napływają Włosi, łączą się oni i razem działają w organach państwowych „siostrzanej republiki”, przełamanie bariery municypalizmu, pierwsze wojsko (sztandary, kolory, nazwa włoska)

• jednocześnie - wytworzenie się silnego poczucia „my-oni” (np. partyzantka antyfrancuska w momencie walk w 1799)

okres napoleoński i cesarstwo

• 1800 - wkroczenie Napoleona do Włoch ponowne, odzyskanie wpływów, pacyfikacja, zmiana stosunków (uporządkowanie Płw.Apenińskiego)

• okres cesarstwa - nastąpiło pewne ujednolicenie mozaiki państw Płw.Apenińskiego:

• Republika Włoska, późniejsze Królestwo Włoskie

• Królestwo Neapolu

• Królestwo Sardynii

• Królestwo Sycylii

• trochę drobnicy : ks.Benewentu, ks. Piombino, ks. Pontecorvo, RP Lukka

• duże połacie należą bezpośrednio do cesarstwa (Piemont, Liguria, ks. Parmy, Toskania, Umbria, Lacjum, Rzym)

• 1802 - powstaje Republika Włoska > od 1804 Królestwo Włoskie

• Królestwo Włoch było satelitą cesarstwa, całkowicie podporządkowaną Napoleonowi

• generalnie : czas reform, inwestycji, innowacji, zespalania się, choć też i ciężkich konsekwencji blokady kontynentalnej i świadczeń wojskowych

• w tym okresie : szczególnie dobrze rozwijał się Neapol (na tronie Józef Bonaparte, potem Joachim Murat), sprawna i nowoczesna administracje, reformy dot. feudalizmu (choć wiele to nie zmieniło), państwo po tym okresie wyszło unowocześnione, choć tkanka społeczna wciąż stara i zacofanie gospodarcze wobec północy wciąż widoczne

• 1812 i 1813 - klęski Napoleona > Włosi zaczynają grać na własną rękę (Eugeniusz de Beauharnais w Królestwie Włoskim i Joachim Murat w Królestwie Neapolu), chcą się oderwać od cesarstwa i utrzymać własne rządy, jednocześnie rodzi ruch patriotyczny chcący odzyskać niepodległość (dwa kierunku dążeń - rządów i patriotyzmu)

• 1814 - rozruchy w Mediolanie, ostatecznie zostaje przywrócona dominacja austriacka w Lombardii

• 1814 i 1815 - Neapol szuka poparcia (pierwotnie znajduje w Austrii), ale Murat staje po stronie Napoleona w jego Stu Dniach i to jest jego koniec; Murat rusza na północ z wojskiem, w Rimini publikuje odezwę o jednoczenie się Włoch, ale bez większego odezwu, zostaje pobity pod Tolentino, ucieka, ale powraca, ląduje w Kalabrii, zostaje schwytany przez Burbonów i rozstrzelany → powstaje mit/ruch muratowski, żywy w Neapolu aż do zjednoczenia, ważne!!!

Kongres wiedeński

• przywrócenie Państwa Kościelnego

• Austria > odzyskuje Lombardię, Wenecję i Dalmację

• ks. Modeny powraca do brata stryjecznego cesarza

• Parma > dla córki cesarza, żony Napoleona (o synie nie ma już mowy)

• Toskania i Piombino > dla młodszego brata cesarza, Ferdynanda

• …a więc całe północne Włochy (prócz Piemontu) pod wpływami Habsburskimi !!!

• Neapol i Sycylia > po śmierci Joachima Murata Ferdynand IV Burbon znosi dotychczasową unię rzeczową i tworzy Królestwo Obojga Sycylii

• Piemont osobnym państwem

• … powrót do rozbicia politycznego, przy dominacji Habsburgów !

po kongesie wiedeńskim - powstania 1820-1821

• silna reakcja, zniesienie ustawodawstwa francuskiego, wprowadzenie cenzury, ściganie zwolenników Bonapartego i Murata, gwałtowne zanegowanie wszystkiego, co narodziło się w okresie napoleońskim (np. koniec ze szczepieniami, wycinanie drzew posadzonych w tym okresie , przerywanie prac wykopaliskowych w Pompejach itd.), radykalizacja liberałów, katalizator do rodzenia się ruchu narodowego (choć w trudniejszych warunkach)

• odnowienie się granic celnych, rozbicie ekonomiczne, utrudniony handel i rozwój

• mimo tego : Piemont, Lombardia i Toskania stają się wiodącymi na terenie Włoch ośrodkami w dziedzinie rozwoju gospodarki oraz myśli narodowej (najżywsze i najmocniejsze tradycje republik francuskich, blisko dużych rynków zbytu, orbita wpływów Francji, kontynuacja polityki Oświecenia w Toskanii (książę Ferdynand III, młodszy brat cesarza Austrii)

• drugim ważnym ośrodkiem : Neapol (Królestwo Obojga Sycylii), burżuazja mocno odczuwająca powrót władzy Burbonów, nadto przykład zwycięstwa rewolucji w Ameryce Południowej i Hiszpanii, kryzys gospodarczy 1817-1820

• 1820 - wybuch powstania w Neapolu (karbonariusze cywilni i wojskowi, mnich Minichini), książę Ferdynand I zaprzysięga konstytucję wzorowaną na hiszpańskiej, władza prawodawcza przeszła do parlamentu

• zaniepokojenie państw Świętego Przymierza, ustalenie interwencji (zjazd w Opawie i późniejszy, w Lublanie 1821) austriackiej

• 1821 -w międzyczasie filadelfi i karbonariusze wzniecają powstanie w Piemoncie; chcą nadania konstytucji i tam, zjednoczenia w formie federacji państw włoskich z królem sardyńskim na czele

• król sardyński Wiktor Emanuel nie godzi się na to, przekazuje koronę swemu bratu, Karolowi Feliksowi, w imieniu którego regencję sprawuje kuzyn, ks. Carignano, który nadaje konstytucje; ks. Carignano nadaje konstytucje, której jednak nie akceptuje Karol Feliks, w zamieszaniu wojska zajmują Turyn i koniec…

• 1821 - pacyfikacja wojsk neapolitańskich także na południu

• silne represje też w Wenecji i Lombardii, gdzie wykryto spiski

lata '30 i pierwsza połowa lat '40 XIX w. - klęska Risorgimenta

• narastanie sprzecznych konfliktów między burżuazją a klasą i dynastiami panującymi

• nieudane próby rewolt i rozruchy, dojrzewanie świadomości narodowej , m.in.:

• w Królestwie Obojga Sycylii: wybuch w Cosenza, wyprawa braci Bandiera w Kalabrii (1844)

• w Państwie Kościelnym, Modenie i Parmie (1831)

• w Bolonii (1843)

• w Rimini (1845)

• wykrystalizowanie się różnych frakcji:

• karbonaryzm - istniał już wcześniej (m.in. zasługa w rozpętaniu rozruchów 1820-21), w swych planach mieli karbonariusze stworzenie liberalnych, zjednoczonych Włoch poprzez spontaniczną rewolucję klasy pracującej dowodzonej przez studentów i intelektualistów, mocno antyklerykalni, to najszersza nawet nie tyle frakcja, co prąd, z którego wyrósł mazzinizm, radykałowie liberalni. Karbonaryzm szczególnie popularny w latach '20, potem zaczyna słabnąć, we Włoszech stworzono Węglarstwo Zreformowane, potem Węglarstwo Demokratyczne Powszechne. Grupy karbonariuszy były porozrzucane po całej Italii, na północy związani blisko byli z inną tajną organizacją, adelfami i stworzoną przez nich SMP (stowarzyszenie Wzniosłych Mistrzów Doskonałych), wszędzie radykalne hasła

• mazzinizm i „Młode Włochy” - Giuseppe Mazzini, karbonarusz, założył w 1831 „Młode Włochy”, przygotowania do powstania, które miało być przygotowane „apostolstwem” idei przez prasę itd., organizacja coś jak między sektą a przyszłymi partiami politycznymi, plan stworzenia państwa zjednoczonego, bo federalizm sprzyja utrzymaniu reliktów przeszłości, pozycji arystokracji, głosi otwarcie o włoskim ludzie (idea narodowa!), który sam musi to zdziałać, siarka organizacji sprzyjających mazzinizowi i „Młodym Włochom” szybko została rozpoznana, fala emigracji, ale ziarno posiane , wśród członków „Młodych Włoch” należał m.in. GaribaldiW późniejszym okresie tak naprawdę tylko mazziniści wysuwali program zjednoczenia na drodze rewolucji i stworzenia z nich jednej republiki demokratycznej, nie mieli wyraźnego programu agrarnego (wielka słabość), choć byli przeciw wielkiej własności ziemskiej, w latach 50. opierali się przede wszystkim na drobnomieszczaństwie, bo liberalna burżuazja się zraziła do nich (byli oni zwykle za federacją).

• moderati - umiarkowani, cel minimalny, tj. zbudowanie na drodze legalnej federacji państw włoskich, które miały być monarchiami konstytucyjnymi, obawa przed rewolucją i aktywizacją mas, uleganie wpływom angielskim. Nazwiska związane z umiarkowanymi to przede wszystkim : Massimo d'Azeglio (premier w Kr.Sardynii, jego następcą był słynny Cavour), Cesare Balbo (podobnie jak d'Azeglio z Piemontu, opublikował on swego rodzaju uzupełnienie do „O prymacie…” Giobertiego, stąd można uznać go za kogoś między typowym moderati a neogwelfistą), umiarkowanym sprzyjali także niektórzy z liberałów : np. Marco Minghetti (liberał z Państwa Kościelnego) oraz Gino Capponi (liberał toskański).

• radykałowie liberalni - program zwany federalizmem republikańskim; monarchie i katolicyzm to największe przeszkody, program stworzenia republik, zniesienia władzy papieskiej, wzór: Szwajcaria lub USA, też nie byli zwolennikami całkowitej demokracji (niebezpieczeństwo szerokiej rewolty i niepotrzebna prowokacja Austrii i Francji), Giuseppe Ferrari, Carlo Cattaneo

• neogwelfizm - upatrywanie w papiestwie autorytetu i siły, pod której przewodnictwem powinno nastąpić zjednoczenie Włoch, ksiądz Vincenzo Gilberti „O prymacie moralnym i kulturalnym Włochów”, 1843, neogwelfizm to nie to samo co ruch propapieski (ten drugi bardziej konserwatywny, nie miał za zadanie zjednoczenia Włoch), neogwelfzm można uznać jako odłam umiarkowanych.

Wiosna Ludów we Włoszech [szerzej opisana w osobnym konspekcie, tu tylko pomysły]

Problem w tym, że jeśli chodzi o zjednoczenie, to de facto nie wykrystalizował się podczas Wiosny Ludów jeden porządny program. Nadzieje wiązano z Karolem Albertem i jego dwoma starciami z Austriakami (ale tak naprawdę chciał on wzmocnić tylko swój kraj), trochę próbował na tym terenie zwalczyć Gioberti, neogwelficka idea zjednoczenia Włoch pod egidą papieża upadła już na wiosną 1848, kiedy to Pius IX wycofał się z konfliktu. Po tych klęskach zaczynał wysuwać się na czoło program Mazziniego i jego demokracja.

4

---