SIECI EMOCJONALNE W MÓZGU

Ciało migdałowate:

• Syndrom Kluvera-Bucy'ego - złożone zmiany zachowania, spowodowane uszkodzeniem płata skroniowego, a przede wszystkim ciała migdałowatego, u naczelnych, zwierzęta nie reagują strachem na bodziec uprzednio zagrażający, próbują kopulować z osobnikami innych gatunków i zjadać różne rzezy do tego nieprzystosowane

• Funkcje - określanie motywacyjnego znaczenia bodźca, przypisywanie wartości nagradzającej, warunkowanie strachu, samo drażnieniu układu nagrody, wywoływanie zachowań wegetatywnych, typowych dla reakcji emocjonalnych, nadawanie zdarzeniom znaczenia afektywnego

Szlaki nerwowe:

• Podstawowe systemy w mózgu u ludzi i zwierząt są podobne

• Warunkowanie strachu Bodziec warunkowy słuchowy Ciało kolankowate przyśrodkowe, we wzgórzu Jądro boczne ciało migdałowatego bezpośrednio i za pośrednictwem kory

• Szlak wzgórze Kora słuchowa Ciało migdałowate odpowiedzialne jest za złożone sytuacje i kojarzenie bodźca warunkowego z bodźcem bezwarunkowym

• Szlak wzgórze Ciało migdałowate służy do warunkowania prostych bodźców i przygotowuje struktury mózgu do odbioru informacji ze szlaku korowego, działa również zakłócająco na dane procesy, dzięki czemu sygnalizuje zagrożenie niezależnie od tego, na czym skupiona jest uwaga

• Informacja trafiająca do ciała migdałowatego Jądra boczne Integracja w jądrach podstawnych i podstawnych dodatkowych Wyjście przez jądro środkowe

• Czasowa inaktywacja jądra migdałowatego bocznego i sąsiedniego jądra podstawnego lub farmakologiczne zablokowanie działających pobudzająco receptorów neuroprzekaźników aminowych w tym obszarze zaburza nabywanie warunkowej reakcji strachu

• Wzmożone przekaźnictwo aminowe zwiększa tempo warunkowania

Emocja strachu:

• Zależy od kontekstu, który kodowany jest w hipokampie

• Hipokamp łączy się z ciałem migdałowatym przede wszystkim przez jądra podstawne i podstawne dodatkowe

• Można wygasić reakcje strachu poprze wielokrotne prezentowanie bodźca warunkowego, któremu nie towarzyszy bodziec bezwarunkowy

• W wygaszanie zaangażowane są obszary nowej kory, w szczególności kory przedczołowej

• Uszkodzenie kory przedczołowej i kory czuciowe upośledza proces wygaszania, stres powoduje podobne objawy jak te uszkodzenia

Działanie emocjonalne:

• W fazie uczenia się unikania niezbędne jest zaangażowanie ciała migdałowatego, ale dobrze wytrenowana reakcja sprawia, że jego rola się zmniejsza

• Skuteczne unikanie prowadzi do wygaszenia warunkowej reakcji strachu, ponieważ wielokrotne powtarza się sytuacja doświadczenia bodźca warunkowego, któremu nie towarzyszy bodziec bezwarunkowy, w praktyce może to utrwalać stany lękowe, gdyż osoba nie nastawiająca się na sytuację w której występuje bodziec warunkowy nie jest w stanie wygasić lęku

• Sieć modulatorów w mózgu składa się z różnych, chemicznie rozpoznawalnych grup neuronów, wysyłających wypustki do dużych obszarów przodomózgowia

• Neurony miejsca sinawego - noradrenalina

• Neurony obszaru brzusznego nakrywki - dopamina

• Neurony pnia mózgu w części grzbietowej nakrywki - acetylocholina

• Jądra Meynerta - acetylcholina

• Komórki cholinergiczne w obszarze podstawnym przodomózgowia regulują funkcje korowe, układ cholinergiczny natomiast pobudza ciało migdałowate

• Ciało migdałowate zaangażowane jest także w uwalnianie hormonów stresu - adrenaliny i glukokortykoidów w nadnerczach, docierają one do specyficznych receptorów hipokampa, przyśrodkowej kory przedczołowej i innych obszarów korowych.

• Glikokortykoidy i noradrenalina - hormony obwodowe, są w stanie modulować skuteczność zapamiętywania, która wiąże się z innymi obszarami mózgu, średni ich poziom poprawia pamięć deklaratywną a wysoki pogarsza

• Glukokortykoidy - hamują procesy zależne od hipokampa ale zarazem powodują nasilenie procesów zależnych od ciała migdałowatego, a więc w czasie stresu zdolność do tworzenia pamięci świadomej jest osłabiona, a pamięci nieświadomej ulega wzmocnieniu

Systemy emocjonalne w mózgu ludzkim:

• Hipokamp jest niezbędny do nabycia jawnej wiedzy na temat awersyjnych właściwości zdarzenia, które z kolei modulują aktywność ciała migdałowatego

• Aktywność ciała migdałowatego poprawia pamięć poprzez modulowanie procesu konsolidacji w obrębie hipokampa, przez to dłużej pamiętamy bodźce emocjonalne niż neutralne

RELACJE POMIĘDZY EMOCJAMI I POZNANIEM.

Psychoewolucyjna teoria statusu procesów poznawczych związanych z emocjami:

1. Pojawienie się jakiejkolwiek emocji jest poprzedzone poznaniem lub ewaluacją, chociaż nie wszystkie ewaluacje generują emocje

2. Informacje przetwarzane przez procesy poznawcze mogą pochodzić zarówno z zewnątrz, jak i wewnątrz organizmu

3. Procesy poznawcze w emocjach dotyczą tego, czy bodziec jest korzystny, czy szkodliwy dla podmiotu, chociaż istnieje zróżnicowanie w obydwu przypadkach i tak, jak mogą być różne rodzaje korzyści, tak samo mogą być różne rodzaje szkody

4. Wiele zdarzeń jest ocenianych jako jednocześnie korzystne i szkodliwe, co jest podstawą częstego doświadczania konfliktu

5. U większości zwierząt stojących niżej na drabinie ewolucyjnej procesy poznawcze przebiegają bez wcześniejszego udziału uczenia się czy doświadczenia

6. U zwierząt stojących wyżej jest odwrotnie, większość procesów poznawczych zależy od uczenia się i mogą być modyfikowane przez doświadczenie

7. Procesy poznawcze nie zawsze są świadome i możliwe do zrelacjonowania

8. Procesy oceny mogą być błędne, na przykład zdarzenia oceniane jako zagrażające w rzeczywistości takimi nie są, czego przykładem jest fobia, zdarza się też że szkodliwe okoliczności będą oceniane jako korzystne

9. Procesy poznawcze muszą być adekwatne do rzeczywistości, co umożliwia jednostce przetrwanie

10. W przypadku poważnych problemów życiowych procesy poznawcze niezbędne do przetrwania mają dość ograniczony zakres i zróżnicowanie

Emocje wywoływane są przez procesy przebiegające na 3 poziomach:

• Sensomotoryczny - uruchamia emocje oparte na wrodzonych preferencjach i awersjach

• Schematyczny - oparty na wyuczonych preferencjach i awersjach

• Pojęciowy - oparty na ocenach, które mogą być przypomniane, antycypowane lub wprowadzane na podstawie wnioskowania

Drogi przesyłania w mózgu sygnałów i informacji o zewnętrznych bodźcach emocjonalnych według LeDoux:

• Niska wzgórze sensoryczne - aktywne w odbiorze bodźców ciało migdałowate - uruchamianie strachu

• Wysoka wzgórze sensoryczne kora sensoryczna ciało migdałowate

• Droga niska jest dwa razy szybsza, ale nie różnicuje bodźców, umożliwia przygotowanie reakcji obronnej i innych automatycznych odruchów

• Droga wysoka dokonuje precyzyjnej oceny i różnicowania bodźca, hamując albo wzmacniając reakcję przygotowaną przez drogę niską

DROGA NISKA

Pierwszeństwo emocji według Zajonca:

• Możliwe jest pierwszeństwo za równo emocji, poznania jak i ich równoległość, są one bowiem niezależne od siebie

• Proste procesy afektywne decydujące o zbliżaniu bądź unikaniu są szybsze od ocen poznawczych

• Bezpośrednie połączenie siatkówki z podwzgórzem wskazuje na to, że pewne obiekty mogą wzbudzać emocje bez udziału procesów poznawczych

• Procesy poznawcze i afektywne powiązane są z różnymi półkulami mózgowymi

• Nowe reakcje emocjonalne mogą się pojawiać bez udziału procesów oceny

• Preferencja afektywna może być szybsza i skuteczniejsza od świadomej oceny poznawczej, a jednocześnie niezależna od nich

• Ludzie cechują się brakiem gotowości do zmiany upodobań i problemami z ich werbalizacją, co sugeruje zupełną odmienność charakteru ocen afektywnych od ocen poznawczych

• Świadome przeżywanie własnego stanu afektywnego wymaga procesów poznawczych

DROGA WYSOKA

Pierwszeństwo poznania według Lazarusa:

• Świadome emocje muszą być poprzedzone oceną poznawcza, skoro są odpowiedzią na to, co jest znaczące dla podmiotu

• Często jednak pojawiają się w odpowiedzi na niekompletne informację pociągając za sobą globalne oceny, powstałe na podstawie wcześniejszych doświadczeń

• Sama aktywność poznawcza w procesie oceny nie musi być zamierzona, racjonalna czy świadoma

• Doświadczenie jest warunkiem koniecznym, choć nie wystarczającym, do powstawania emocji, bez niego nie wiedzielibyśmy bowiem co jest dla nas dobre, a co nie

• Ocena poznawcza i dalsze przetwarzanie znaczenia relacji podmiot-otoczenie jest warunkiem koniecznym i wystarczającym do powstania emocji

• Świadome zdawanie sobie sprawy z czegoś nie musi poprzedzać emocji, na przykład świadomość prostych odczuć przyjemności, natomiast złożone przetwarzanie informacji, takie jak afektywna ocena jakichś obiektów, muszą być poprzedzone przetwarzaniem informacji

• By wzbudzić emocje, zdarzenie musi być ocenione chociaż jako istotne

KONSEKWENCJE DOZNAWANYCH EMOCJI DLA POZNANIA I DZIAŁANIA

KONSEKWENCJE DLA PROCESÓW POZNAWCZYCH

W systemie nerwowym istnieją dwa rodzaje sygnałów:

• Informacyjne - przenoszą informacje o zdarzeniach i polecenia działania

• Wprowadzające w tryb pracy - związane z emocjami, sprawujące kontrolę nad mózgiem i powodujące że pewne sygnały są preferowane a inne hamowane

Konsekwencje emocji negatywnych:

• Pogorszenie - polegające na obniżeniu jakości lub wydajności procesów uwagi

• Tendencyjność - polegająca na przydzielaniu priorytetu przetwarzaniu informacji dotyczących bodźców o negatywnej walencji

Wyjaśnienie konsekwencji emocji:

• Biologiczne - specyficzne funkcjonowanie uwagi

• Strukturalne - różne sposoby przetwarzania informacji

• Związane z wiedzą - różne cele, jakim służą procesy uwagi

Lęk:

• Przetwarzanie sygnałów zagrożenia u osób lekowych ma charakter automatyczny i nieświadomy

• Tendencyjność uwagi - lęk powoduje większa selektywność uwagi wobec bodźców zagrażających

• Cecha lęku - utrzymywanie się na stałym podwyższonym poziomie

• Stan lęku - chwilowa emocja

• Hipoteza interakcji - tendencyjność uwagi ujawnia się najwyraźniej kiedy osoby lękowe doświadczają silnego leku, a najsłabiej kiedy nie odczuwają lęku

Tendencyjność uwagi spowodowanej lękiem:

• System oceny walencji - przypisuje bodźcom znaczenie z punktu widzenia zagrożenia

• System realizowania celów - przerywa bieżącą aktywność i orientuje się na zagrożenie lub kontynuuje dotychczasową aktywność, ignorując bodźce

• Systemy wolicjonalne - świadome kieruje uwagę na pewne bodźce, w wyniku obrania pewnej strategii

• Wysoki poziom cechy leku oddziałuje na system oceny walencji, sprawiając że bodźce są łatwiej identyfikowane jako zagrażające

Smutek:

• Odwrócenie uwagi - wolicjonalne zignorowanie pozytywnych bodźców

• Osoby depresyjne bardziej skupiają się na negatywnych bodźcach, na przykład poprzez długie rozpamiętywanie złych zdarzeń

• Zgodność procesów spostrzegania z doznawanym stanem emocjonalnym - emocja radości przyspiesza postrzeganie bodźców radosnych, a emocja smutku bodźców smutnych, z tą różnicą, że generalnie rozpoznajemy szybciej bodźce radosne

Pamięć a emocje:

• Zdarzenia silniej powiązane z emocjami są lepiej zapamiętywane

• Efekt zgodności nastroju z odpamiętywaniem - lepiej przypominamy sobie zdarzenia o określonym charakterze afektywnym gdy mamy nastrój zgodny tym charakterem

• Teoria motywacyjna - motywy jednostki mają decydujące znaczenie dla rodzaju przywoływanych wspomnień

• Teoria sieci skojarzeniowych - węzły emocjonalne są powiązane z węzłami wiedzy semantycznej, dlatego też mechanizm rozprzestrzeniającej się aktywacji pobudza również emocje

• W pamięci emocjonalnej główną rolę odgrywa ciało migdałowate, a w pamięci deklaratywnej hipokamp

• Do pamięci emocjonalnej nie mamy świadomego dostępu, mimo że może ona ujawniać się w naszym zachowaniu

Pozytywny afekt:

• Poszerza zakres skojarzeń słownych

• Poprawia płynność słowną

• Powoduje lepszą klasyfikację obiektów

• Wpływa korzystnie na twórcze myślenie

• Usprawnia podejmowanie decyzji i diagnozowanie

• Zwiększa tendencje do stosowania heurystyk

• Pogarsza systematyczne myślenie

• Nie wpływa na zadania monotonne i rutynowe

Neuropsychologiczna teoria pozytywnego afektu - pozytywny afekt zwiększa poziom dopaminy w pewnych okolicach mózgu, które są aktywne momencie rozwiązywania problemów i podobnych form aktywności

Model infuzji afektu - wchłonięcie, przez procesy oceniania, afektu zawartego w informacjach niosących ładunek emocjonalny, co modyfikuje ich przebieg, występuje przede wszystkim podczas stosowania heurystyk, oraz myślenia intensywnego, szczegółowego i pełnego

KONSEKWENCJE EMOCJI DLA ZACHOWAŃ SPOŁECZNYCH

Emocje:

• Współdziałania:

• Miłość - stymuluje opiekę rodzicielską i współpracę

• Zadowolenie - manifestacja odczuć i wzbudzenie ich u innych

• Współzawodnictwa:

• Gniew - ustalanie hierarchii wewnątrz grup społecznych, stanowi podstawę agresywnych działań

• Strach - zatrzymanie aktualnego działania, czuja obserwacja otoczenia, znieruchomienie bądź ucieczka

Pozytywny afekt:

• Wzmacnia chęć do pomagania

• Zmienia tendencje do podejmowania ryzyka, gdy sytuacja ma duży stopień ryzyka i realizmu zmniejsza się chęć podjęcia działania, a gdy ma niski stopień ryzyka zwiększa się chęć do działania, wyjaśnia się to obawą przed utratą dobrego nastroju

• Bardziej skłania osoby do przyjmowania perspektywy innych w celu znalezienia kompromisu

• Jeśli mamy okazję przezwyciężyć negatywny afekt również zwiększa się nasza chęć do pomagania

RÓŻNICE INDYWIDUALNE W REAGOWANIU EMOCJONALNYM

Styl afektywny

Oddziaływanie temperamentu na reakcje emocjonalne:

• Związek z progiem reagowania emocjonalnego - dwie osoby różniące się cechami temperamentu zareagują odmiennie w tej samej sytuacji

• Związek z intensywnością reakcji emocjonalnych - różnice w przeżywaniu tych samych emocji

• Związek z czasem trwania reakcji emocjonalnych - różnice w stopniu podtrzymywania emocji

Trzyczynnikowa teoria Eysencka:

• Neurotyzm

• Ekstrawersja

• Psychotyzm

Styl afektywny:

• Negatywna emocjonalność - impulsywność / dymensja

• Pozytywna emocjonalność - entuzjazm i otwartość / powściągliwość i zamknięcie

Styl afektywny według Graya:

• Zbliżenie behawioralne - aktywizowane przez system nagrody, neurotyzm i ekstrawersja

• Hamowanie behawioralne - aktywizacja sytemu hamowania, neurotyczność i introwersja

• System walki ucieczki - psychotyzm

Regulacyjna teoria temperamentu Strelaua:

• Poziom energetyczny

• Aktywność - duża wytrzymałość, niska wrażliwość oraz tendencja do słabszych reakcji emocjonalnych

• Reaktywność - mała wytrzymałość, duża wrażliwość oraz tendencja do silnych reakcji emocjonalnych, szczególnie negatywnych

• Charakterystyki czasowe zachowania:

• Długotrwałe

• Krótkotrwałe

Teoria Goldsmitha i Camposa - istnieją skłonności do nadmiernego reagowania określonymi emocjami według poziomu energetycznego i charakterystyk czasowych zachowania

Płeć a emocje

Mężczyźni:

• Przypisuje się im bardziej gniew i dumę

• Mają tendencje do mniejszego okazywania emocji sygnalizujących słabość

Kobiety:

• Przypisuje się im bardziej radość, strach i smutek

• Silniej przeżywają strach, smutek, wstyd i poczucie winy od mężczyzn

• GEM - „Gender empowerment index”, wskaźnik udziału kobiet w życiu społecznym, im wyższy tym mniejsze różnice międzypłciowe

• Kobiety trafniej rozpoznają sygnały niewerbalne powiązane z emocjami a także mają bujniejszą ekspresję mimiczną

UNIWERSALNOŚĆ I KULTUROWE ZRÓŻNICOWANIE EKSPRESJI EMOCJI

Neurokulturowa ekspresji emocji Ekmana i Friesena:

• Istnieją charakterystyczne ruchy mięśni twarzy dla każdego z pierwotnych stanów afektywnych i są one uniwersalne dla gatunku ludzkiego

• Mięśnie twarzy, które poruszają się, kiedy określony afekt jest wzbudzony, są te same w różnych kulturach, ale bodźce je wywołujące, skojarzone afekty, reguły okazywania i behawioralne konsekwencje mogą być wszystkie różne w poszczególnych kulturach

O uniwersalności świadczą badania:

• Międzykulturowe - identyfikowanie podstawowych emocji niezależnie od kultury

• Nad dziećmi niewidomymi i głuchymi od urodzenia - zaobserwowano ekspresję śmiechu, zadowolenia, strachu, zaskoczenia oraz płaczu

• Nad kilkumiesięcznymi niemowlakami - zidentyfikowana zainteresowanie, radość, smutek i złość

Różnice międzykulturowe:

• Najczęstsze problemy w identyfikacji występują dla zdziwienia i strachu

• Amerykanie najwyżej oceniają intensywność gniewu i radości, Japończycy natomiast wstrętu

• Amerykanie przeceniają znaczenie ekspresji, Japończycy oceniają natomiast emocje adekwatnie do stanów subiektywnych

• Ocena intensywności emocji jest niższa gdy oceniamy ekspresje ludzi z innych kultur

• Kultury indywidualistyczne dozwalają silniejszą ekspresję emocji, szczególnie w zakresie negatywnych emocji, okazywanych członkom swojej grupy społecznej

• Kultury kolektywistyczne dozwala się na silniejszą ekspresję pozytywnych emocji w ramach swojej grupy, a negatywnych wobec osób spoza grupy, chociaż generalnie okazywanie negatywnych uczuć uznaje się za niekorzystne

• Niezależnie od kultury, w największym stopniu można okazywać emocje osobom z rodziny oraz ujawniane pozytywnych emocji jest bardziej dozwolone niż negatywnych

Reguły okazywania - wyuczone we wczesnym dzieciństwie zasady, które pomagają jednostkom kontrolować i modyfikować ekspresję emocji, stosownie do sytuacji społecznej, mają status poznawczy a nie behawioralny

---