72. FORMALNE GWARANCJE PRAWORZĄDNOŚCI WEDŁUG KONSTYTUCJI MARCOWEJ.

Władza ustawodawcza- Sejm (444 posłów), Senat (111 senatorów). Wszyscy byli wybierani w demokratycznych 5- przymiotnikowych wyborach.

Prawo wyborcze określała konstytucja marcowa o ordynacje wyborcze. Czynne- do Sejmu 21 lat, do senatu 30 lat z wyjątkiem wojskowych w czynnej służbie, osób ograniczonych w korzystaniu z praw cywilnych lub pozbawionych praw publicznych.

Bierne- do sejmu 25 lat, do senatu 40 lat, nie wyłączając wojskowych w służbie czynnej.

Kadencja trwała 5 lat. Rozwiązanie przed upływem kadencji mogło nastąpić na podstawie decyzji prezydenta, podjętej za zgoda 3/5 ustawowej liczby senatu. W razie rozwiązania sejmu rozwiązaniu ulegał także senat.

Kompetencje:

1. ustawodawcze- stanowienie praw publicznych i prywatnych. Konstytucja stanowiła, że nie ma ustawy bez zgody sejmu wyrażonej w sposób regulaminowo ustalony. Konstytucja wymagała formy ustawy do uchwalania; budżetu, nakładania podatków, ustalania liczby wojska, udzielania amnestii, ratyfikowania traktatów i innych ważnych spraw. Inicjatywa należała tylko do sejmu i rządu. Senatowi przyznano uprawnienia do wnoszenia poprawek do ustaw uchwalonych przez sejm. Mogły one być odrzucone przez sejm większością 11/20 głosów. Promulgacji i publikacji dokonywał prezydent

2. elekcyjne- wybór przez sejm i senat połączone w Zgromadzenie Narodowe Prezydenta

3. kontrolne- przysługiwało w pełnym zakresie sejmowi, w ograniczonym senatowi. Obu izbom przysługiwało prawo interpelacji. Natomiast prawo pociągania ministrów do odpowiedzialności parlamentarnej i konstytucyjnej, zgodę na wojnę lub pokój lub zatwierdzenie wprowadzenia stanu wyjątkowego wprowadzonego przez Rade Ministrów. Dla kontroli całej administracji państwowej pod względem finansowym powołano NIK.

4. ustrojodawcze- uprawniały sejm i senat do dokonywania zmian i rewizji konstytucji

Tryb i funkcjonowanie sejmu i senatu normowała konstytucja i regulaminy. Obie izby wybierały ze swego grona prezydia składające sie z marszałka, wicemarszałka i sekretarzy. Marszałek kierował obradami izby. Przyjęty został sesyjny system pracy sejmu i senatu. Dla rozpatrywania projektów sejm i senat powoływał komisje. Składały one na plenarnych posiedzeniach ustawodawczych sprawozdania z prac nad projektami. Do prawomocności podejmowanych uchwał potrzebna była zwykła większość przy obecności co najmniej 1/3 (quorum). Sprawy ważniejsze decydowano kwalifikowaną większością 11/20; 3/5; 2/3 przy ......... (?)

Posłowie i senatorowie byli przedstawicielami całego narodu i nie mogli być krępowani instrukcjami wyborców. Przysługiwało im uprzywilejowane stanowisko w zakresie odpowiedzialności prawne za owe czyny w postaci immunitetu poselskiego i nietykalności poselskiej.

Władza wykonawcza

Prezydent

1. głowa państwa, stał na czele organów wykonawczych

2. reprezentował państwo w stosunkach międzynarodowych

3. przysługiwały mu uprawnienia z zakresu władzy ustawodawczej i sądowej

4. był wybierany przez Zgromadzenie Narodowe bezwzględną większością głosów na 7 lat

5. jego zastępcą był marszałek sejmu

6. reprezentował państwo na zewnątrz, przyjmował i wysyłał przedstawicieli

7. wypowiadał wojnę i zawierał pokój co wymagało zgody sejmu

Prezydencka władza wykonawcza:

1. mianował i odwoływał premiera a na jego wniosek także poszczególnych ministrów, musiał się przy tym liczyć z istniejącym układem sił w parlamencie

2. na wniosek rządu obsadzał wszystkie cywilne i wojskowe stanowiska w państwie

3. sprawował najwyższe zwierzchnictwo nad armią ale w czasie wojny nie mógł sprawować naczelnego dowództwa

Prezydencka władza ustawodawcza

1. zwoływał, zamykał i odraczał sesje zwyczajne i nadzwyczajne sejmu i senatu

2. maił prawo rozwiązywania sejmu za zgodą 3/5 członków senatu

3. promulgował i publikował ustawy

4. wydawał rozporządzenia i zarządzenia dla wykonania ustaw

Prezydencka władza sądownicza:

1. mianował sędziów

2. stosował prawo łaski

Wszystkie akty rządowe prezydenta musiały mieć kontrasygnowanie przez premiera i odpowiedniego ministra, którzy przed sejmem ponosili odpowiedzialność za ich treść. Prezydent nie odpowiadał za swoją działalność ani parlamentarnie ani cywilnie. Odpowiadał tylko za zdradę kraju, pogwałcenie konstytucji i przestępstwo karne. Prawo pociągnięcia prezydenta do odpowiedzialności przysługiwało sejmowi. Sprawę rozpatrywał Trybunał Stanu.

Rada Ministrów

Tworzyli ministrowie i prezes Rady Ministrów- był jedynie koordynatorem prac, a nie kierownikiem, miał stanowisko równe z innymi ministrami.

1. decydowanie o ogólnych kierunkach polityki wewnętrznej i zagranicznej

2. występowanie z inicjatywa ustawodawczą

3. wydawanie rozporządzeń wykonawczych, zarządzeń i podejmowania uchwał

4. realizacja uprawnień prezydenta

5. przedstawiała corocznie zamknięcie rachunków państwowych do parlamentarnego zatwierdzenia

6. załatwiała sprawy przekazywane jej przez ustawy zwykłe

Ministrowie ponosili odpowiedzialność:

1. parlamentarną- dotyczyła kierunków polityki rządu lub poszczególnych ministrów. Realizowana była przez postawienie w sejmie wniosku dla całego rządu lub ministra o votum nieufności. Jego przyjęcie zwykłą większością głosów zmuszało rząd lub ministra do dymisji

2. polityczną- odpowiedzialność za prezydenta, którego akty premier lub ministrowie musieli kontrasygnować, przyjmując na siebie odpowiedzialność za ich treść

3. indywidualną- dotyczyła działalności poszczególnych ministrów jako szefów administracji resortowej

4. konstytucyjna- za naruszenie konstytucji lub ustaw, miała charakter indywidualny. W stan oskarżenia stawiał sejm, rozpatrywał i wyrokował Trybunał Stanu

Prawa i obowiązki obywateli:

1. polityczne- czynne i bierne prawo wyborcze do sejmu i senatu i organizacji samorządowych. Piastowanie urzędów i stanowisk publicznych, państwowych i samorządowych

2. obywatelskie- równość wobec prawa; prawo do ochrony życia, wolności i mienia; dochodzenia swoich praw przed sądami; wynagrodzenie szkód wyrządzonych przez państwo

3. wolności obywatelskie- wolność wyznania, sumienia, słowa, myśli i druku; zrzeszania sie i zgromadzeń; zamieszkania; wychodźstwa; nietykalność mieszkania; tajemnica korespondencji; nietykalność własności; prawo zachowania swojej narodowości; wolności badań naukowych

4. prawa socjalne- ochrona pracy kobiet i młodocianych; zakaz pracy zarobkowej dzieci poniżej 15 lat; ochrona macierzyństwa; prawo dzieci do opieki ze strony państwa; prawo do opieki nad praca i ubezpieczeń społecznych; do bezpłatnej nauki w szkołach państwowych; samorządowych do 18 lat

obowiązki- wierność RP; poszanowanie i przestrzeganie prawa; służba wojskowa; nauka w zakresie szkoły powszechnej; ciężary i świadczenia publiczne; wychowanie dzieci na prawych obywateli

---