Mitologia w sztuce
Od połowy XV do połowy XIX wieku tematyka znacznej części europejskiego malarstwa obracała się wokół starożytnych mitów i nawet później nie przestała inspirować artystów.
-bogowie mityczni występowali jako alegorie, postacie wyrażające ludzkie emocje, cechy charakteru, wykorzystywano te przedstawienia jako pochwałę, ostrzeżenie, pochlebstwo.
Funkcje:
-świadczyło o wiedzy władców renesansowych (studiowanie tekstów antycznych)
-szukanie „dreszczyku emocji”, którego dostarczały sceny miłosne czy przemocy
-w XVII wieku wykorzystywano alegorie malarskie w wielkich projektach malarskich sławiących osiągnięcia religijne i świeckie
-w XVIII i XIX Schyłek stulecia przyniósł nową falę klasycyzmu. Spowodowane przez odkrycie Pompejów i Herkulanum. Pojawiły się nowe zabytki z licznymi malowidłami ściennymi o tematyce mitologicznej. Sztuka klasyczna stanowiła ideał dobrego stylu i dobrego smaku, jednocześnie nawoływała do rygorystycznego przestrzegania norm klasycznych. Wątkom mitologicznym nadano rangę wielkich i zwykle były przedmiotem konkursów akademickich, dyskusji i nieodłącznym elementem salonów takich jak Salon Paryski czy wystawy Akademii Królewskiej w Londynie. Preferowano tam wieloformatowe malarstwo narracyjne o tematyce antycznej, które dawało możliwość bezpośredniego zwrócenia się do publiczności
-w porewolucyjnej Francji promowało wartości jak patriotyzm, postawa obywatelska i uczciwość
-w XIX wieku-ruchy narodościowe- częsta mitologizacja przeszłości narodowej
-w II połowie XIX wieku malarze nowych nurtów odrzucili tematy mitologiczne
-w XX wieku kolejny powrót Picasso, Beckmann Pollock i Nolan
„Narodziny Wenus” Botticelli
Obraz przedstawia scenę narodzin Wenus. Centralne miejsce zajmuje naga, długowłosa bogini, stojąca w ogromnej muszli unoszonej przez morskie fale. W prawej części obrazu znajduje się kobieta Hor (jedna z bogiń pór roku), która podaje Wenus czerwony płaszcz. Hora jest przepasana girlandą z róż, a na szyi ma wieniec z mirtu - roślin poświęconych Wenus. Za nią widać pomarańczowy gaj. W lewej części obrazu znajdują się dwie splecione ze sobą postacie: kobieta i mężczyzna. Są to Zefiry kierujące ku brzegowi muszlę, na której stoi naga Wenus. W tle można zauważyć kwiaty, linię horyzontu i drzewa o wydłużonych liściach. Widać tu charakterystyczne cechy dla malarstwa Botticellego - jasne, lekkie kolory, oszczędnie stosowany światłocień, a przede wszystkim zamiłowanie do płynnej, giętkiej, falistej linii, będącej jego głównym środkiem wyrazu.
W przeciwieństwie do innych artystów renesansu i tendencji epoki do dążenia do jak największego realizmu w malarstwie (co możemy zaobserwować na przykładzie dzieł Leonarda da Vinci czy Rafaela), Botticelli nie zadbał o zachowanie dokładności i szczegółów w budowie anatomicznej postaci Wenus. Jej szyja jest nienaturalnie długa, a lewy bark został ustawiony pod nieprawdopodobnym pod względem anatomicznym kątem, jednak uchodzi ona za uosobienie kobiecego piękna.
„Wenus z Turbino” Tycjan
Dzieło przedstawia akt młodej kobiety w bogatym wnętrzu. Kobieta lewą dłonią zakrywa łono, w prawej zaś trzyma bukiecik róż, spoglądając prosto na widza. Zajmowaną przez nią przestrzeń częściowo oddziela od przyległego pokoju kotara. Tycjan z pewnością nawiązuje do Śpiącej Wenus Giorgiona - dzieła, do którego sam wniósł wkład.
Przebudzona kobieta - strojna w biżuterię i trzymająca bukiet róż - spoczywa na łożu w zamkniętym pomieszczeniu. Z pewnością mamy do czynienia ze zwykłą śmiertelniczką - być może kurtyzaną (Wenus Giorgione przedstawia wyidealizowaną postać bogini). Podobne do tej sceny erotyczne - różniące się śmiałością przedstawienia - są typowe dla malarstwa szesnastowiecznego.
Pies umieszczony jest mniej więcej w tym samym miejscu, gdzie Giorgione (a może sam Tycjan?) namalował wcześniej Kupidyna na obrazie Śpiąca Wenus. Zwierzę to pojawia się również na portrecie Eleonory Gonzagi, matki patrona Guidobalda, wykonanym w tym samym roku. Psy to powszechny symbol wierności.
Po prawej, dwie służące wyjmują odzież ze skrzyni posagowej (cassoni). Obok, charakterystyczne okno z przedzielającą je kolumną (podobne okno można dostrzec również na szkicach pałacu książęcego z Urbino, co potwierdza hipotezę o nabywcy dzieła). Krzew mirtu to symbol wiecznego oddania.
Obraz stał się źródłem inspiracji dla dzieł takich artystów jak: Jean Ingres i Édouard Manet (Olimpia).
„Triumf Galatei” Rafael
Nimfa morsa powodzi rydwanem z muszli w tłumie mitycznych postaci, wśród któ®ych nawet delfiny w zaprzęgu, podobnie jak centaury i sylenowie, wyglądają baśniowo. Śmiałość i bujność…
„Laokoon” El Greco
„Bachus” Caravaggio
Rzymski Bachus (grecki Dionizos) był bogiem wina. Tu Bachus jest sam, zamyślony, melancholijnie spogląda na widza.
Caravaggio trenując u manierysty d'Arpina, wprawił się w ornamentacyjnych ujęciach kwiatów i owoców. Obraz skomponowany został tak, by oddać nastrój panującego przesytu, który powoduje rozkoszne upojenie.
Młodzieniec o hermafrodytycznych rysach ukazany tu został w półpostaci. Otoczony owocami, stanowi jakby jeden z elementów "martwej natury" - ulubionej formy wyrazu początkowego okresu rozwoju malarza. Bachus wydaje się lekko odurzony, lecz ani wina, ani pozostałych dóbr na pewno mu nie zabraknie. Jego mięśnie napięte są na tyle, na ile potrzebował malarz, by oddać męskość jego budowy. Z kolei twarz, z lekko przymkniętymi powiekami zdradza objawy zniewieścienia. Perfekcja, z jaką oddane zostały szczegóły, pozwala już w tym dziele dostrzec geniusz zaledwie dwudziestoletniego Caravaggia. Zimne szarości, stanowiące przeciwwagę dla kompozycyjnego przepychu, pozwalają pogodzić ostrą realność przedstawionych elementów z baśniowym nastrojem całości.
„Danae” Rembrandt
Do stworzenia wizerunku Danae, córki legendarnego greckiego władcy Akrysa, zamkniętej przez swego ojca w ciemnicy (przepowiedziano mu, że wnuk pozbawi go królestwa i życia) i oczekującej tam swego ukochanego, boga Zeusa, natchnęła Rembrandta Saskia. Jednak co ujawniły nowe badania artysta, niezadowolony z pierwotnej wersji, przez dziesięć lat gruntownie przerabiał postać głównej bohaterki. Jako modelka do ostatecznego wariantu posłużyła mu Geertghe Dircx. W ten sposób głowa, prawa ręka i w znacznej części ciało Danae, a także starucha służąca okazały się być partiami malowanymi na nowo, w śmiałej, szerokiej manierze połowy lat czterdziestych., Prawdą jest, że niektóre części tego obrazu pozostały takie, jak je wykonano w pierwszej wersji charakterystycznym dla poprzedniego dziesięciolecia, dokładnie znaczącym kontury duktem pędzla. W drugim wariancie, to jest w latach 1646 1647, Danae otrzymała również pogłębioną charakterystykę psychologiczną, dzięki której ujawniony został tajemny, wewnętrzny świat kobiety, całe jego piękno, cała złożona gama uczuć i przeżyć. W ten sposób „Danae” jawi się jako namacalny, konkretny przykład rodzenia się słynnego Rembrandtowskiego psychologizmu. Nigdy i nikt nie malował dotychczas obnażonego ciała kobiecego z większą bezpośredniością i ciepłem, w pełni zrywając z klasycznym ideałem kobiecego piękna.
„Sąd Parysa” Rubens lub „Trzy gracje”
„Diana po kąpieli” lub „Herkules i Omfale” F.Boucher
„Edyp i Sfinks” Ingres
„Mars rozbrojony przez Wenus” David
Obraz przedstawia siedzącego Marsa wraz z Wenus na kosztownym łożu. Oboje są nadzy, on lekko przykryty tkaninami, ona próbuje założyć mu wieniec z kwiatów na głowę. Po prawej stronie na drugim planie znajdują się trzy muzy, każda z innym atrybutem. Na pierwszym planie znajduje się Amor i zawiązuje sandał Marsowi, a tło sceny figuralnej stanowi antyczna, monumentalna budowla. Cała sceneria umieszczona jest w niebie, na co wskazują chmury otaczające postaci z każdej strony. Wszystkie osoby i przedmioty ukazane na obrazie są wyidealizowane, dokładnie opracowane. Dzieło charakteryzuje jasna i intensywna kolorystyka, nawiązująca do upodobań antycznych Greków. Jednak nie temat, lecz idealna, wypracowana forma jest najważniejsza.
…Lorrain
„Saturn pożerający swoje dzieci” Goya
„Dziewczyna tracka z głową Orfeusza” G.Moreau (1865)
Jean Delville'a pt: „Orfeusz”
Ukazana jest głowa śniącego lub zmarłego Orfeusza, która wyłania się z lustra, leżącego w jakiejś nieokreślonej przestrzeni, możliwe, że na dnie morza, ponieważ wokół leży kilka muszli, a obraz jest w zimnej tonacji, z przewagą koloru morskiego, seledynowego. Jego twarz jest oświetlona intensywnym światłem, może księżycowym blaskiem. Niepokój, ukazany na jego twarzy może ukazywać tęsknotę za utraconą kochanką Eurydyką. Przedstawienie wątku Orfeusza na tym obrazie jest zupełnie inne niż wcześniejsze realizacje, gdzie ukazywano najczęściej parę kochanków. Tutaj podkreślona jest jego samotność i niezwykle fantastyczny, tajemniczy nastrój i otoczenie.
„Minotaur z martwą klaczą” P.Picasso (1936)
„Śpiąca Wenus” Paul Delvaux (1944)
„Danae” Gustav Klimt
Śmiała kompozycja Klimta, w której piegowate lewe udo Danae zajmuje jedną trzecią powierzchni jest dziełem o wyjątkowo duzym ładunku erotycznym. Poza skulonej księżniczki pozwala jej przyjąć złoty deszcz, pod tą postacią bowiem ukrył sięZeus, by ją uwieść. Okrągłym złotym monetom odpowiadają formy zdobiące przezroczystą tkaninę i tworzące dopełniający kompozycję ornament po prawej stronie. Danae zaciska palce, co oznacza, że przezywa orgazm.